ה'תשפ"ד

ה'תשפ"ד (5,784) און בקיצור תשפ"ד – איז א אידיש יאר, וואס האט זיך אָנגעהויבן א' תשרי, דעם אוונט בעפאר סעפטעמבער 16, 2023, און האט זיך פאַרענדיגט כ"ט אלול, אקטאבער 2, 2024.
דער מולד פון תשרי געפאלט פרייטאג, 11 שעות און 882 חלקים. דער קביעות פון יאר איז דעריבער זחג. עס איז אן עיבור יאר, און איז לאנג 383 טעג.
עס איז דאס צווייטע יאר צו שמיטה, און יאר 8 אין מחזור העיבור 305. תקופת ניסן פון דעם יאר הייבט אן יאר 16 פון מחזור גדול 207.
דאס איז יאר 1,955 צום חורבן בית המקדש, און יאר 2,335 לשטרות.

געשעענישן

תשרי

א' תשרי – די מיליטערישע רעגירונגען פון ניזשער, מאַלי און בורקינע פאַסאָ חתמ'ען אַ קעגנזייטיגער פאַרטיידיגונג פּאַקט, גערופן די אַליאַנץ פון סאַהעל שטאַטן, אין פאל פון אן אינערליכע אויפשטאנד אָדער א דרויסנדע מיליטערישע אַגרעסיע (ענ').
ד' תשרי – אזערביידזשאן הייבט אָן א צוויי טאָגיגע מיליטערישע אָפענסיווע קעגן ארמענער אין נאַגאָרנאָ קאַראַבאַך (העב').
ז' תשרי – רוסישע אינוואזיע אויף אוקראינע: די הויפטקווארטיר פון די שווארצע ים פלאטע אין סעוואַסטאָפּאָל, קרים ווערט אטאקירט דורך אוקראינע מיסילס (ענ').
י"א תשרי – א געשאצטע 170 מענטשן אומגעקומען און איבער 300 פארוואונדעט דורכאויס אן אויפרייס אין א גאז סטאנציע אין נאגארנא קאראבאך (ענ').
י"ב תשרי – א פייער ביי א קריסטליכע חתונה אין נִינְוֵה געגנט אין איראק, פאסירט דורך פייערווערק פלאַמען ארויסגעלאזט אין זאל, הרג'עט איבער 114 מענטשן פון די טויזנט אנוועזנדע (ענ').
כ"ב תשרי – אפעראציע אל-אקצא מבול (ענ'): חאמאס שיסט איבער 3,500 ראקעטן פון עזה פאס צו מדינת ישראל און אינפילטרירט איר דרום דיסטריקט אין א סורפּרייז אטאקע.
כ"ב תשרי – חאמאס רצח'עט אויס 260 מענטשן ביי א טראנס מוזיק פעסטיוואל. פרעמדע נאַציאָנאַלן זענען צווישן די גע'הרג'עטע אין די שחיטה (העב'). אויך פארכאפּט זי קורצליך קאנטראל פון צה"ל'ס 143סטע "עזה" דיוויזיע הויפטקווארטיר אין רֵעִים, אשכול ראיאן ראט, איידער די מדינת ישראל טרופן נעמען עס צוריק (העב'). חאמאס פאַרכאַפּט הונדערטע משכונות קיין עזה (העב').
כ"ב תשרי – אַן עגיפּטישער פּאָליציאַנט הרג'עט צוויי מדינת ישׂראל טוריסטן און אַן עגיפּטישער טור־פירער און פאַרוואונדעט אַ דריטן ישׂראלי אין אלעקסאנדריע, עגיפּטן. דער שיסער ווערט שפעטער ארעסטירט (העב').
כ"ב–ל' תשרי – פיר ערדציטערנישן אין העראט פראווינץ אין אפגאניסטאן, געשפירט ביז איראן און טורקמעניסטאן, ברענגט אום 1,480 מענטשן (ענ').
כ"ג תשרי – מדינת ישראל דערקלערט קריג קעגן די טעראר גרופעס אין עזה פאס, צום ערשטן מאל זינט די יום כיפור מלחמה (העב'), באמבארדירנדיג העפטיג איבער'ן פאס. זי לייגט אויך ארויף א טאטאלע בלאקאדע אויף עזה, בלאקירנדיג עסן, וואסער, גאז, און עלעקטער (ענ').
כ"ג תשרי – חיזבאלא שיסט אויף מדינת ישראל מיליטערישע פאזיציעס מיט אנטי טאנק מיסילס און ארטילעריע, און די צה"ל שיסט צוריק (העב').
כ"ט תשרי – טיילווייזע ליקוי חמה, זעבאר אין טיילן פון צפון און צענטראל אמעריקע, פון ארעגאן ביז בראזיל (ענ').
כ"ט תשרי – אלגעמיינע וואלן פארגעקומען אין ניו זילאנד, אין וועלכע דער לעיבאר פארטיי ליידט די ערגסטע דורכפאל פאר אן אמטירנדע פארטיי אין די מאדערנע היסטאריע פון ניו זילאנד (ענ').

חשון

א' חשון – צוויי שוועדישע בירגער ווערן ערמארדעט און איינער פארוואונדעט ביי א שיסעריי אין בריסל ראיאן, בעלגיע. דער פארברעכער, אן איסלאמישע שטאט סימפּאטיקער, ווערט גע'הרג'עט דורך די פאליציי (העב').
ג' חשון – אן אויפרייס פאסירט ביים אל-אהלי אראבי שפיטאל אין עזה פאס, וואו פילע פארוואגלטע פאלעסטינער האבן דאן געוויילט. נאך קעגנזייטיגע באשילדונגען, ווערט אנגענומען ביי רוב שפיאנאזש אגענטורן און אומאפהענגיגע אנאליסטן אז עס האט פאסירט דורך א דורכגעפאלענע ראקעט ארויסגעשאסן פון אינערהאלב עזה (העב').
י' חשון – האריקעין אטיס באטרעפט מעקסיקא, איבערלאזנדיג ווייניגסטענס 80 טויטע. עס איז דער שטערקסטער האריקעין אין היסטאריע צו באטרעפן מעקסיקא, מיט די שנעלע ווינטן גרייכנדיג 165 מייל פער שעה (ענ').
י' חשון – א מאסן שיסעריי ווערט דורכגעפירט אין צוויי לאקאציעס אין לואיסטאן, מעין. אכצן מענטשן שטארבן און דרייצן ווערן פארוואונדעט (ענ').
כ' חשון – אן ערדציטערניש באטרעפט דעם קארנאלי פראווינץ אין נעפאל, איבערלאזנדיג מער ווי 150 טויטע (ענ').

כסלו

ד' כסלו – איין צה"ל זעלנער אומגעקומען און פינף מענטשן פארוואונדעט אין א שיסעריי אטאקע (העב').
ט' כסלו – 2023 מדינת ישראל–חאמאס קריג: חאמאס און מדינת ישראל גייען איין אויף א טיילווייזע, פיר-טאגיגע, וואפן שטילשטאנד, דורכאויס וועלכע צענדליגע משכונות געהאלטן אין עזה פאס וועלן ווערן ארויסגעלאזט אין אויסטויש פאר ארעסטירטע פאלעסטינער.
י"ז כסלו – שיסעריי אטאקע נעבן ירושלים ברענגט אום דריי, און נאך א בירגער וועלכער שיסט דעם טעראריסט ווערט בטעות אומגעברענגט דורך א זעלנער (העב').
י"ז כסלו – בראזיל מעלדט אז עס וועט זיך אנשליסן אין אפעק^[1].
כ' כסלו – דער מאראפי וואולקאן בארג אין אינדאנעזיע רייסט אויף, אומברענגנדיג 23 מענטשן (ענ').
כ"ג כסלו – גוגל געבט ארויס א נייע שפראך מאדעל פאר קינסטליכע אינטעליגענץ (ענ') וואס וועט אנגעבליך פארנעמען אן אינטעגראלן טייל אין זוכעניש און אנדערע געצייג^[2]

טבת

כ' טבת – אן ערדציטערניש באטרעפט די מערב ברעג פון יאפאן, ווערנדיג נאכגעפאלגט מיט איבער 155 ציטערנישן אין קומענדיגן מעת לעת. ווייניגסטענס 221 מענטשן קומען אום און 1,120 פארוואונדעט (העב').

שבט

ב' שבט – אן אמעריקאנער-געפירטע קאאליציע אטאקירן צילן פון חות'י רעבעלן אין תימן, נאך זייערע אנגייענדע אטאקעס אויף שיפן אין רויטן ים (העב').
ד' שבט – מארגרעט די צווייטע, קעניגין פון דענמארק, טרעט אפ פון טראן צום 52'סטן יארטאג פון איר קרוינונג; קרוין-פרינץ פרעדעריק נעמט איבער אלס פרעדעריק דער 10'טער (ענ').

נפטר געווארן

ח' תשרי – הרב צוריאל שקד, עלטסטער מנהיג פון אידן פון טריפאלי
י"א חשון – רבי ברוך מרדכי אזרחי, ראש ישיבת עטרת ישראל, פון די הויפט מיטגלידער פון מועצת גדולי התורה פון דגל התורה, און מיטגליד פון נשיאות ועד הישיבות און מפעל הש"ס, מחבר פון "ברכת מרדכי" (געבוירן ה'תרפ"ט)
כ"ב טבת – רבי מתתיהו סאלאמאן, משגיח אין די ישיבות פון געיטסהעד און לעיקוואוד, און פון די מנהיגים פון חרד'ישן אידנטום אין די פאראייניגטע שטאטן (געבוירן ה'תרצ"ז)
י"ז סיון – רבי משה וואלפסאן, משגיח פון ישיבה תורה ודעת און רב פון אמונת ישראל (געבוירן ה'תרפ"ה)
כ"ג סיון – רבי שרגא פייוויש האגער, קאסובער רבי פון בארא פארק (געבוירן ה'תשי"ח)

ערווארטעטע געשעענישן

ד' שבט – בערנארדא ארעוואלא (העב') וועט ווערן איינגעשוואוירן אלס פרעזידענט פון גוואטעמאלע
י"ח שבט – פרעזידענט-וואלן אין פינלאנד
כ"ה שבט – אלגעמיינע וואלן אין מאלי און אין על סאלוואדאר
כ"ט שבט – אלגעמיינע וואלן אין פאקיסטאן (ענ')
ה' אדר א' – אלגעמיינע וואלן אין אינדאנעזיע (ענ')
ז' אדר ב' – פרעזידענט-וואלן אין רוסלאנד
כ' אדר א' – סיום מסכת בבא קמא אין דער דף היומי
ט"ו אדר ב' – ליקוי לבנה, גענצליך זעבאר אין רוב פון די אמעריקאנע קאנטינענטן (ענ')
כ"ט אדר ב' – גאנצע ליקוי חמה, זעבאר דורכאויס צפון אמעריקע (העב')
כ"ז ניסן – אלגעמיינע וואלן אין פאנאמא
י"א אייר – אלגעמיינע וואלן אין דאמיניקאנישע רעפובליק
כ"ה אייר – אלגעמיינע וואלן אין מעקסיקא
כ"ט אייר – וואלן פאר די אייראפעאישער פארלאמענט וועלן זיך אנהייבן
כ' סיון – סיום מסכת בבא מציעא אין דער דף היומי
כ' תמוז-ז' אב – די 33'סטע זומער אלימפיאדע וועט פארקומען אין פאריז, פראנקרייך
י"ג אב – נוסאנטארא (עב') וועט ווערן דער הויפטשטאט פון אינדאנעזיע, ערזעצנדיג דזשאקארטא^[3]

דאטום אומבאקאנט

יאנואר – אלגעמיינע וואלן אין באנגלאדעש
פרילינג – טערקיי וועט ארויפשיקן איר ערשטע דאמעסטישע און נאציאנאלע סאטעליט, אין קאאפעראציע מיט SpaceX^[4]
אפריל אדער מאי – אלגעמיינע וואלן אין אינדיע
יוני – פרעזידענט-וואלן אין סרי לאנקא
די אנציקלופדיה תלמודית וועט ווערן געענדיגט^[5]

קאלענדאר

►►	ה'תשפ"ד	◄◄
	2023 - 2024

פאָלגנד איז א אידיש - גרעגאריאנישער קאלענדאר. אין יעדן טאג קעסטל איז פארהאן איין אדער צוויי אותיות אנצוצייכענען דעם טאג אינעם אידישן חודש, און א נומער אנצוצייכענען דעם טאג אינעם גרעגאריאנישן מאנאט.

ש