בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|מצוה מן התורה צו הערן שופר | {{דעסקריפציע|מצוה מן התורה צו הערן תקיעת שופר אין ראש השנה}} | ||
}} | |||
{{מצוה אינפאקעסטל | {{מצוה אינפאקעסטל | ||
| עשה/לאו = עשה | | עשה/לאו = עשה | ||
| שורה 67: | שורה 64: | ||
קומט אויס אז די מינימום צאָל פון קולות וואָס יעדער ערוואַקסענער מאַן איז מחויב צו הערן אין ראש השנה איז דרייסיג קולות (18 תקיעות, 6 שברים, און 6 תרועות). | קומט אויס אז די מינימום צאָל פון קולות וואָס יעדער ערוואַקסענער מאַן איז מחויב צו הערן אין ראש השנה איז דרייסיג קולות (18 תקיעות, 6 שברים, און 6 תרועות). | ||
== | ==פארשידענע הלכות== | ||
סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. א [[חרש]], [[שוטה]], אדער [[קטן]] וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן ביים [[באלעמער]]{{הערה|כלבו, [[שית:Kol_Bo.64|סימן סד]]}} ווייל דארטן ליינט מען אין [[קריאת התורה|תורה]] כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר{{הערה|{{משנה ברורה|תקפה|ג}}}}. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף{{הערה|רמ"א אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. א [[חרש]], [[שוטה]], אדער [[קטן]] וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן ביים [[באלעמער]]{{הערה|כלבו, [[שית:Kol_Bo.64|סימן סד]]}} ווייל דארטן ליינט מען אין [[קריאת התורה|תורה]] כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר{{הערה|{{משנה ברורה|תקפה|ג}}}}. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף{{הערה|רמ"א אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | ||
דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | ||
איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]]{{הערה|ר"ן [https://shitufta.org.il/Ran_on_Rosh_Hashanah/7a?selectedunittext=10 ר"ה ז, א מדפי הרי"ף] אין נאמען פון [[רב האי גאון]]}}) זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}}}. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז [[אסור בהנאה]] למשל צוליב א [[נדר]] ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}}}. | איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]]{{הערה|ר"ן [https://shitufta.org.il/Ran_on_Rosh_Hashanah/7a?selectedunittext=10 ר"ה ז, א מדפי הרי"ף] אין נאמען פון [[רב האי גאון]]}}) זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}}}. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז [[אסור בהנאה]] למשל צוליב א [[נדר]] ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}}}. | ||
מען טאָר נישט עסן אין ראש השנה פאַרן הערן שופר{{הערה|{{לינק|קעפל=אכילה לפני התקיעות|אדרעס=https://olamot.net/shiurim/אכילה-לפני-התקיעות/|זייטל=עולמות}}. זעט אויך {{פורום אהח|1=אכילה או טעימה קודם תקיעת שופר|2=11245}}}}. אַ בעל תוקע מעג נישט באַקומען באַצאָלט פאַרן בלאזן אין ראש השנה, סיידן עס איז בהבלעה מיטן באצאלט פארן פּראקטיצירן פאר ראש השנה{{הערה|Yaakov Goldstein, [https://shulchanaruchharav.com/halacha/15-may-one-receive-payment-for-blowing-the-shofar/ May one receive payment for blowing the Shofar?], Shulchanaruchharav.com}}. אויב איינער הייבט אָן בלאָזן און קען נישט פאַרענדיגן די 30 קולות, קען אַ צווייטער מענטש איבערנעמען און פאַרענדיגן די איבעריגע קולות; עס איז נישט דאָ קיין מאַקסימום פאַר וויפיל מענטשן קענען מיטטיילן{{הערה|[https://shulchanaruchharav.com/halacha/16-having-someone-take-over-the-blower/ Having someone take over the blower], Shulchanaruchharav.com}}. | |||
==דער שיעור פון די קולות== | ==דער שיעור פון די קולות== | ||
אלע סארטן קולות וואס גייען ארויס פון דער שופר זענען כשר, דין, דיק, און הייזעריג{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}; {{שוע|אורח חיים|תקפו|ו}}}}. אויך אויב עס איז געווארן אנדערש דער קול צוליב א לאך, איז עס כשר מעיקר הדין{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ניקב}} {{שוע|אורח חיים|תקפו|ז}}}}. די קורצסטע שיעור פון תקיעה איז אזוי ווי א שיעור תרועה פון 'שלש יבבות', דאס מיינט ווי דריי פון די קורצסטע קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=שלש יבבות}}}} אדער ווי ניין אזעלכע קולות{{הערה|תוספות שם ד"ה שיעור תרועה}}. פאר א נארמאלער [[בעל תוקע]] נעמט דאס א סעקונדע מיט א האלב{{הערה|הרב דוד קולדצקי, '''שונה הלכות תורת המועדים''' עמוד רצה; הרב שמעון בוקסר, '''שופרא דשופר''' פרק טו.}}. ווייניגער פון דער שיעור רופט זיך אן א 'שבר'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}. לויט דער [[רמב"ן]] (אין זיין דרשה אויף ראש השנה) און דער [[ריטב"א]] (ראש השנה דף לג עמוד ב) איז דא אויך א חילוק אין דער סארט שבר וואס עס צוברעכט זיך אזוי ווי א קרעכץ (או-טו, או טו-או-טו), און אזוי פירן זיך קהילות | אלע סארטן קולות וואס גייען ארויס פון דער שופר זענען כשר, דין, דיק, און הייזעריג{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}; {{שוע|אורח חיים|תקפו|ו}}}}. אויך אויב עס איז געווארן אנדערש דער קול צוליב א לאך, איז עס כשר מעיקר הדין{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ניקב}} {{שוע|אורח חיים|תקפו|ז}}}}. די קורצסטע שיעור פון תקיעה איז אזוי ווי א שיעור תרועה פון 'שלש יבבות', דאס מיינט ווי דריי פון די קורצסטע קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=שלש יבבות}}}} אדער ווי ניין אזעלכע קולות{{הערה|תוספות שם ד"ה שיעור תרועה}}. פאר א נארמאלער [[בעל תוקע]] נעמט דאס א סעקונדע מיט א האלב{{הערה|הרב דוד קולדצקי, '''שונה הלכות תורת המועדים''' עמוד רצה; הרב שמעון בוקסר, '''שופרא דשופר''' פרק טו.}}. ווייניגער פון דער שיעור רופט זיך אן א 'שבר'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}. לויט דער [[רמב"ן]] (אין זיין דרשה אויף ראש השנה) און דער [[ריטב"א]] (ראש השנה דף לג עמוד ב) איז דא אויך א חילוק אין דער סארט שבר וואס עס צוברעכט זיך אזוי ווי א קרעכץ (או-טו, או טו-או-טו), און אזוי פירן זיך קהילות רוסלאנד און ליטע. דער [[מהרי"ל דיסקין]] האט נאך מחמיר געווען, אז די 'תקיעה' זאל זיין גלאט און גלייך אן קיין שום 'שבירה'.}}. די תקיעה מיט די תרועה דארפן זיין אין דער זעלבער לענג, און דערפאר ביי סדר תש"ת וואס די תרועה איז דריי שברים דארף די תקיעה זיין אזוי ווי דריי שברים. און די זעלבע זאך ביי תשר"ת{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}; {{שוע|אורח חיים|תקצ|ג}}}}. מען מעג מאריך זיין אין די תקיעה וויפיל מען וויל און אויך מאכן וויפיל שברים און תרועות מען וויל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}}}. די שברים און די תרועה דארף מען מאכן אין איין אטעם ווייל עס איז איין גאנצער קול, אבער ביי שברים־תרועה איז דא א מחלוקת: עס זענען דא וואס זאגן אז מען דארף עס מאכן אין איין מאל ווייל עס הייסט איין תרועה{{הערה|רמב"ן, ר"ן, און רא"ש; אבער אביסל א הפסק דארף מען יא מאכן. [[בית יוסף]] לויט {{בבלי|חולין|כו|ב}}}}, אנדערע זאגן אז מ'קען מאכן א הפסק פון איין אטעם{{הערה|{{בבלי|סוכה|נג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=ולא כלום}} און דער [[מגיד משנה]] לויט דער {{רמב"ם|שופר|ג|ב}}}}, און אזוי איז מער ראוי וויל א מענטש טוט נישט וויינען און קרעכצן אין איין אטעם{{הערה|תשובת [[רבינו תם]], געברענגט אין [[ראבי"ה]] סימן תקמ"ב, אין [[מרדכי]] ראש השנה רמז תש"כ, און אין [[תרומת הדשן]] סימן קמ"ב}}. להלכה פירט מען זיך אין רוב קהילות צו מאכן ביידע - ביי די זיצנדיגע בלאזט מען אין איין מאל און ביי די שטייענדיגע מיט א הפסק{{הערה|{{שוע|אורח חיים|תקצ|ד}}}}. א פסול'ער קול אינמיטן א 'סדר' פסל'ט דער גאנצער סדר, אבער א תקיעה וואס עס איז נישט גוט געבלאזן, אדער אויב הערט ער אינמיטן תקיעות פון אן אנדערן [[מנין]] אן קיין כוונה צו יוצא זיין{{הערה|לויט דער [[מגן אברהם]] תק"צ ס"ק י'}} הייסט עס נישט קיין הפסק. אויפהערן אינמיטן בלאזן און טון אן אנדער זאך איז נישט קיין הפסק און עס פסל'ט נישט די תקיעות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לד|ב}} ר"ן אין נאמען פון רמב"ן; רא"ש פרק ד סימן יא}}. | ||
==די נומער פון די קולות און זייער צייט== | ==די נומער פון די קולות און זייער צייט== | ||
אין [[גמרא]] שטייט אז מען פלעגט בלאזן ביי צוויי צייטן ביים דאווענען: 30 תקיעות וואס ווערט אנגערופן 'תקיעות דמיושב' - זיצנדיגע תקיעות (ווייל דעמאלט מעג מען זיצן), לויט רוב שיטות בלאזט מען די 30 תקיעות פארן דאווענען [[תפילת מוסף]], און אין די תקיעות איז מען יוצא די מצוה פון תורה, און נאך תקיעות וואס ווערט אנגערופן 'תקיעות דמעומד' - שטייענדיגע תקיעות, וואס ביי זיי דארף מען שטיין, לויט רוב שיטות בלאזט מען די תקיעות אינמיטן מוסף נאך יעדע ברכה פון [[מלכויות]] [[זכרונות]] און [[שופרות]], און מיט דעם איז מען יוצא דער עיקר המצוה פון [[תקנת חז"ל]] צו בלאזן אויף סדר הברכות{{הערה|{{בבלי|פסחים|קטו|א|מפרש=תוספות|ד"ה=מתקיף}}}}. | אין [[גמרא]] שטייט אז מען פלעגט בלאזן ביי צוויי צייטן ביים דאווענען: 30 תקיעות וואס ווערט אנגערופן 'תקיעות דמיושב' - זיצנדיגע תקיעות (ווייל דעמאלט מעג מען זיצן), לויט רוב שיטות בלאזט מען די 30 תקיעות פארן דאווענען [[תפילת מוסף]], און אין די תקיעות איז מען יוצא די מצוה פון תורה, און נאך תקיעות וואס ווערט אנגערופן 'תקיעות דמעומד' - שטייענדיגע תקיעות, וואס ביי זיי דארף מען שטיין, לויט רוב שיטות בלאזט מען די תקיעות אינמיטן מוסף נאך יעדע ברכה פון [[מלכויות]] [[זכרונות]] און [[שופרות]], און מיט דעם איז מען יוצא דער עיקר המצוה פון [[תקנת חז"ל]] צו בלאזן אויף סדר הברכות{{הערה|{{בבלי|פסחים|קטו|א|מפרש=תוספות|ד"ה=מתקיף}}}}. | ||
די סיבה וואס מען בלאזט ביי מוסף{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ד|ז}}}} אפילו וואס געווענליך איז דא א ענין פון [[זריזין מקדימין למצוות]], איז ווייל ביי [[שעת השמד]] האבן די פיינט געמיינט אז בלאזן גלייך אינדערפרי איז א רוף צו א מרידה{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}}, עס ווערט געברענגט אין {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=בשעת}}}} | די סיבה וואס מען בלאזט ביי מוסף{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ד|ז}}}} אפילו וואס געווענליך איז דא א ענין פון [[זריזין מקדימין למצוות]], איז ווייל ביי [[שעת השמד]] האבן די פיינט געמיינט אז בלאזן גלייך אינדערפרי איז א רוף צו א מרידה{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}}, עס ווערט געברענגט אין {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=בשעת}}}}., אדער ווייל די מלוכה האט גוזר געווען צו נישט בלאזן, און אגאנצן אינדערפרי האבן זיי אכטונג געגעבן זאל מען נישט בלאזן{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=בשעת השמד}}}}, און דערפאר האבן [[חז"ל]] געהייסן צו בלאזן ביי מוסף און די תקנה איז געבליבן{{הערה|[[ריטב"א]] ראש השנה דף לב עמוד ב}}. נאך א טעם, כדי זאל מען ווערן געדענקט בשעת דעם בלאזן ווען מען איז פול מיט מצוות כרימון, וייל מען האט שוין געליינט [[קריאת שמע]] און געדאוונט און געליינט אין די תורה און דערפאר וועט מען זוכה זיין ביים דין{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}} מדרש פסיקתא רבתי פיסקא מ}}. | ||
די [[גמרא]] איז מסביר אז די סיבה וואס מען בלאזט אזויפיל תקיעות איז כדי 'לערבב את השטן'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב}}}}, און די מפרשים זענען מסביר אז דער אויבערשטער זעט ווי די אידן זענען מחבב די מצוות הערט ער זיך נישט איין צום שטן{{הערה|רש"י דארטן}} אדער צו מעורר זיין די זכרון פון שופרו של [[משיח]] וואס דעמאלט וועט ווערן בטל דער שטן{{הערה|[[ספר הערוך]] וואס ווערט געברענגט אין תוספות}} אדער צו מכניע זיין דער [[יצר הרע]] אין הארץ וואס ווערט אנגערופן שטן{{הערה|{{בבלי|בבא בתרא|טז|א}}}} צו זיך מעורר זיין אויף [[תשובה]]{{הערה|ר"ן על הרי"ף דף ג עמוד א מדפי הרי"ף}}. | די [[גמרא]] איז מסביר אז די סיבה וואס מען בלאזט אזויפיל תקיעות איז כדי 'לערבב את השטן'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב}}}}, און די מפרשים זענען מסביר אז דער אויבערשטער זעט ווי די אידן זענען מחבב די מצוות הערט ער זיך נישט איין צום שטן{{הערה|רש"י דארטן}} אדער צו מעורר זיין די זכרון פון שופרו של [[משיח]] וואס דעמאלט וועט ווערן בטל דער שטן{{הערה|[[ספר הערוך]] וואס ווערט געברענגט אין תוספות}} אדער צו מכניע זיין דער [[יצר הרע]] אין הארץ וואס ווערט אנגערופן שטן{{הערה|{{בבלי|בבא בתרא|טז|א}}}} צו זיך מעורר זיין אויף [[תשובה]]{{הערה|ר"ן על הרי"ף דף ג עמוד א מדפי הרי"ף}}. | ||
| שורה 98: | שורה 97: | ||
רוב אשכנזים פירן זיך אז ביי די לעצטע תקיעה נאך יעדע 30 תקיעות איז מען מאריך מער ווי א נארמאלער תקיעה. די תקיעה רופט מען אן '''תקיעה גדולה'''. | רוב אשכנזים פירן זיך אז ביי די לעצטע תקיעה נאך יעדע 30 תקיעות איז מען מאריך מער ווי א נארמאלער תקיעה. די תקיעה רופט מען אן '''תקיעה גדולה'''. | ||
== גדר המצוה == | |||
בדרך כלל מאכט מען די מצוה דורך דעם וואס איינער בלאזט און אלע הערן. אבער עס איז דא א גרויסע שאלה וואס איז דער עיקר החיוב: צו בלאזן אדער צו הערן. דהיינו, צו אלע וואס הערן זענען יוצא ווייל די מצוה איז נאר צו הערן, אדער איז עס ווייל מדין [[שומע כעונה]] הייסט דאס כאילו זיי האבן אויך געבלאזן. | |||
א נפקא מינא וואס קומט ארויס פון די שאלה (און די שאלה איז שוין געברענגט ביי די גאונים) איז וועלכע ברכה דארף מען מאכן - 'לשמוע קול שופר' אדער 'על תקיעת שופר'{{הערה|דעת רבנו תם געברענגט אין רא"ש, ראש השנה [[S:רבינו_אשר_על_הש"ס/פסקי_הרא"ש/ראש_השנה/פרק_ד#סימן_י|פרק ד', סוף סימן י]] און תוספות רא"ש ראש השנה דף לב עמוד א ומנהג צרפת הקדום}}, און די אנגענומענע שיטה איז צו זאגן 'לשמוע קול שופר'{{הערה|אוצר הגאונים ראש השנה סימנים קא-קד וקיא; [[בה"ג]], {{רמב"ם|שופר|ג|י}} און {{רמב"ם|ברכות|יא|יד|נאמען=ניין}}; רא"ש, ראש השנה [[S:רבינו_אשר_על_הש"ס/פסקי_הרא"ש/ראש_השנה/פרק_ד#סימן_י|פרק ד', סוף סימן י]] לויט דער ירושלמי געברענגט אין ראבי"ה}}. אויך דער רמב"ם ברענגט ראיות אז די מצוה איז צו הערן, ווייל אויב האט ער געבלאזן און נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען{{הערה|שו"ת [[תשובות הרמב"ם|פאר הדור]], סימן נא}}. אבער עס זענען דא [[אחרונים]] וואס ברענגען ראיות אז די מצוה איז אויך צו בלאזן{{הערה|{{אוצר|שאגת אריה/ו|שאגת אריה סימן ו}}}}. | |||
די סיבה וואס מען זאגט 'לשמוע קול שופר' און נישט 'על שמיעת קול שופר' איז ווייל הערן קען מען נישט יוצא זיין מיט א שליח{{הערה|רא"ש פסחים פרק א סימן י. און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | |||
== ברכת התקיעה == | == ברכת התקיעה == | ||
פארן בלאזן שופר מאכט מען די ברכה | פארן בלאזן שופר מאכט מען די ברכה "אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ לִשְׁמוֹעַ קוֹל שׁוֹפָר". | ||
ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שלחן ערוך או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין '''ירושתנו''' יא, עמ' 7.}}. | |||
ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שלחן ערוך או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב | |||
אויב איינער איז נישט מצליח צו בלאָזן דעם שופר, איז דא אַ סגולה צו ארומדרייען דעם שופר און אריינמורמלען די פּסוק פון [[ויהי נועם]]{{הערה|מגן אברהם תקפה, יא; מטה משה תתח; מהרי"ל; כף החיים תקפה, מח}}. אָבער אויב מען איז נישט מצליח צו בלאָזן אַפילו די ערשטע תקיעה, טאָר מען נישט זאָגן די סגולה, ווייל דאָס וואָלט געווען א הפסק צווישן דער ברכה און דער תקיעה, און מען וואָלט געדאַרפט איבערמאכן די ברכה{{הערה|דגול מרבבה תקפה אויף מ"א הנ"ל; געברענגט אין שערי תשובה תקפה, ז, זעט דארט}}. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די [[גאונים]] געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן ביז נאָך אַלע 100 קולות זענען געבלאָזן געוואָרן{{הערה|רא"ש פרק ד סימן יב; {{שוע|אורח חיים|תקצב|ג}}}}. | |||
אויב איינער איז נישט מצליח צו בלאָזן דעם שופר | |||
== די מחויבים == | == די מחויבים == | ||
מיט די מצוה זענען מחויב אלע מענער פון כלל ישראל. | מיט די מצוה זענען מחויב אלע מענער פון כלל ישראל. | ||
פרויען זענען פטור וויבאלד ס'איז א | פרויען זענען פטור וויבאלד ס'איז א [[מצות עשה שהזמן גרמא]]. אין גמרא איז דא א מחלוקת אויב פרויען מעגן בלאזן{{הערה|{{תלמוד בבלי|ראש השנה|לג|א}}.}}. תוספות שרייבט אז להלכה מעגן פרויען בלאזן און אויך זאגן "אשר קדשנו במצוותיו וצונו", און אזוי פסק'ען די אשכנז'ישע פוסקים{{הערה|ספר [[העיטור]] עשרת הדיברות – הלכות שופר צט}}, אבער דער [[שאגת אריה]] שרייבט אז עס איז בעסער אז א מאן זאל בלאזן און זיי מוציא זיין{{הערה|{{אוצר הספרים היהודי|שאגת אריה/קד|שאגת אריה, סימן קד}}}}. | ||
ווידער דער שולחן ערוך{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ו}}}} שרייבט אז פרויען קענען בלאזן אבער זיי קענען נישט מאכן די ברכה, און אזוי פירן זיך די ספרדים. | ווידער דער שולחן ערוך{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ו}}}} שרייבט אז פרויען קענען בלאזן אבער זיי קענען נישט מאכן די ברכה, און אזוי פירן זיך די ספרדים. | ||
אין | אין פילע שולן איז דא א באזונדערע צייט וואס דעמאלט בלאזט א מאן פאר די פרויען. | ||
[[חרש]], [[שוטה]], און [[קטן]] זענען פטור. אבער אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ב}}.}}. | [[חרש]], [[שוטה]], און [[קטן]] זענען פטור. אבער אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ב}}.}}. | ||
| שורה 124: | שורה 120: | ||
{{הויפט ארטיקל|ראש השנה וואס געפאלט אין שבת}} | {{הויפט ארטיקל|ראש השנה וואס געפאלט אין שבת}} | ||
ווען ראש השנה געפאַלט אויף שבת, איז דאָ אַ תקנת חכמים אַז מען זאָל נישט בלאָזן שופר. די סיבה פאַר דעם איסור איז די חשש אַז אַן עם הארץ זאָל נישט אַריבערטראָגן דעם שופר אויף שבת אין אַ רשות הרבים. אין דער צייט ווען דער בית המקדש איז געשטאַנען, האט מען יאָ מקיים געווען די מצוה אין דער שטאט ירושלים אדער בלויז אין בית המקדש. | ווען ראש השנה געפאַלט אויף שבת, איז דאָ אַ תקנת חכמים אַז מען זאָל נישט בלאָזן שופר. די סיבה פאַר דעם איסור איז די חשש אַז אַן עם הארץ זאָל נישט אַריבערטראָגן דעם שופר אויף שבת אין אַ רשות הרבים. אין דער צייט ווען דער בית המקדש איז געשטאַנען, האט מען יאָ מקיים געווען די מצוה אין דער שטאט ירושלים אדער בלויז אין בית המקדש. | ||
רבי עקיבא יוסף שלעזינגער האָט אין 19טן יאָרהונדערט אַרויסגעגעבן אַ פּאַמפלאעט אַרגומענטירנדיג פאַרן בלאָזן שופר אין ירושלים ווען ראש השנה איז שבת, אָבער עס איז נישט אָנגענומען געוואָרן | [[רבי עקיבא יוסף שלעזינגער]] האָט אין 19טן יאָרהונדערט אַרויסגעגעבן אַ פּאַמפלאעט אַרגומענטירנדיג פאַרן בלאָזן שופר אין ירושלים ווען ראש השנה איז שבת, אָבער עס איז נישט אָנגענומען געוואָרן. | ||
== סדר התקיעות == | == סדר התקיעות == | ||
{{חלונית | {{חלונית | ||
| רוחב = 26em | | רוחב = 26em | ||
| שורה 136: | שורה 128: | ||
| תוכן = '''<big>ק</big>'''ולי שמעת אל תעלם אזנך לרוחתי לשועתי {{קליין|({{תנ"ך|איכה|ג|נו}})}}{{הערה|למנהג חב"ד: '''ק'''ולי שמעה כחסדך ה' כמשפטך חיני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קמט}})}}}}{{ש}}'''<big>ר</big>'''אש דברך אמת ולעולם כל משפט צדקך {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קס}})}}{{ש}}'''<big>ע</big>'''רב עבדך לטוב אל יעשקוני זדים {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קכב}})}}{{ש}}'''<big>ש</big>'''ש אנכי על אמרתך כמוצא שלל רב {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קסב}})}}{{ש}}'''<big>ט</big>'''וב טעם ודעת למדני כי במצותיך האמנתי {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|סו}})}} {{ש}}'''<big>נ</big>'''דבות פי רצה נא ה' ומשפטיך למדני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קח}})}} | | תוכן = '''<big>ק</big>'''ולי שמעת אל תעלם אזנך לרוחתי לשועתי {{קליין|({{תנ"ך|איכה|ג|נו}})}}{{הערה|למנהג חב"ד: '''ק'''ולי שמעה כחסדך ה' כמשפטך חיני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קמט}})}}}}{{ש}}'''<big>ר</big>'''אש דברך אמת ולעולם כל משפט צדקך {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קס}})}}{{ש}}'''<big>ע</big>'''רב עבדך לטוב אל יעשקוני זדים {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קכב}})}}{{ש}}'''<big>ש</big>'''ש אנכי על אמרתך כמוצא שלל רב {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קסב}})}}{{ש}}'''<big>ט</big>'''וב טעם ודעת למדני כי במצותיך האמנתי {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|סו}})}} {{ש}}'''<big>נ</big>'''דבות פי רצה נא ה' ומשפטיך למדני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קח}})}} | ||
}} | }} | ||
דער סדר וואס איז איינגעפירט אין רוב פלעצער איז אז נאך קריאת התורה גייען ארויף צום בימה דער '''בעל תוקע''' וואס ער בלאזט און דער '''מקריא''' וואס ער ליינט פאר פארן בעל תוקע וועלכע סארט תקיעה אדער תרועה צו בלאזן. דער בעל תוקע איז איינער וואס קען גוט בלאזן, און דער מקריא איז בדרך כלל א חשובער מענטש, ווי דער רב פון שול, דער רבי, אדער ראש ישיבה וכדומה. | |||
פארן בלאזן זאגט מען זיבן מאל "למנצח לבני קרח מזמור" ([[תהלים מ"ז]]), און נאכדעם זאגט מען זעקס פסוקים וואס הייבן זיך אן מיט די אותיות פון קר"ע שט"ן, נאכדעם זאגט מען די פסוק עלה אלוקים בתרועה ה' בקול שופר{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|מז|ו}}}}, און דער ציבור זאגט מיט פסוק בפסוק, דערנאך מאכט דער בעל תוקע די ברכות "אקב"ו לשמוע קול שופר" און "שהחיינו" און בלאזט דריי מאל '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג צו בלאזן שברים תרועה אין איין אטעם}} און דריי מאל '''תש"ת''' און דריי מאל '''תר"ת''', צוזאמען 30 קולות. דערנאך זאגט מען דריי פסוקים "אשרי העם יודעי תרועה" וכו' און די צוויי פסוקים שפעטער.({{תנ"ך|תהלים|פט|טז|}}). | פארן בלאזן זאגט מען זיבן מאל "למנצח לבני קרח מזמור" ([[תהלים מ"ז]]), און נאכדעם זאגט מען זעקס פסוקים וואס הייבן זיך אן מיט די אותיות פון קר"ע שט"ן, נאכדעם זאגט מען די פסוק עלה אלוקים בתרועה ה' בקול שופר{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|מז|ו}}}}, און דער ציבור זאגט מיט פסוק בפסוק, דערנאך מאכט דער בעל תוקע די ברכות "אקב"ו לשמוע קול שופר" און "שהחיינו" און בלאזט דריי מאל '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג צו בלאזן שברים תרועה אין איין אטעם}} און דריי מאל '''תש"ת''' און דריי מאל '''תר"ת''', צוזאמען 30 קולות. דערנאך זאגט מען דריי פסוקים "אשרי העם יודעי תרועה" וכו' און די צוויי פסוקים שפעטער.({{תנ"ך|תהלים|פט|טז|}}). | ||
| שורה 144: | שורה 138: | ||
ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אינמיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון{{הערה|זעט אין [[יביע אומר]] חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און דוד תמר, "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", '''שמעתין''' 107–108, עמוד 188–189. זעט אויך {{פורום אהח|1=ישוע שר הפנים ?|2=36430}}}}. | ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אינמיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון{{הערה|זעט אין [[יביע אומר]] חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און דוד תמר, "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", '''שמעתין''' 107–108, עמוד 188–189. זעט אויך {{פורום אהח|1=ישוע שר הפנים ?|2=36430}}}}. | ||
== בלאזן נישט פאר די מצוה == | |||
עס איז דא א איסור צו בלאזן אין ראש השנה נישט כדי צו מקיים זיין די מצוה, אזוי ווי מען טאר נישט שפילן אויף כלי זמר אום שבת און יו"ט{{הערה|[[מגן אברהם]] און [[מחצית השקל]] סימן תקפח סעיף קטן ד}}, אבער עס איז דא וואס האלטן אז אויב זיין כוונה איז צו קרוינען דעם באשעפער, מעג מען{{הערה|שו"ת רדב"ז מכתב יד - אורח חיים, יורה דעה (חלק ח) סימן סד. תשובות הגאונים שערי תשובה סה; ובערוך השולחן ר"ה}}, און אזוי ווי מען בלאזט איבריג כדי צו אנקומען צו הונדערט קולות. | |||
== דרויסנדיגע לינקס == | == דרויסנדיגע לינקס == | ||
* {{אנצת}} | * {{אנצת|תקיעת שופר}} | ||
* {{אוצר הספרים היהודי|ערך/שופר|ערך 'שופר'|סופיקס=יא}} | * {{אוצר הספרים היהודי|ערך/שופר|ערך 'שופר'|סופיקס=יא}} | ||
* {{ויקישיבה}} | * {{ויקישיבה|תקיעת שופר}} | ||
* {{הפיוט והתפילה|4316|תקיעת שופר לראש השנה|סדר}} | * {{הפיוט והתפילה|4316|תקיעת שופר לראש השנה|סדר}} | ||
| שורה 161: | שורה 158: | ||
[[קאַטעגאָריע:אלול]] | [[קאַטעגאָריע:אלול]] | ||
[[he:תקיעת שופר]] | [[he:תקיעת שופר]] | ||