אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:איד"

'''ייד''' (אויך '''איד''' אדער '''יוד'''); ביי א פרוי '''יידענע''' (אויך '''אידענע''' אדער '''יודענע'''), איז א מענטש וואס געהערט צום יידישן [[פאָלק]].

אידן זענען מענטשן וואָס ווערן אַריין געבוירן אין דעם קליינעם אבער גאר וויכטיגן אידישן פאָלק, אָדער זענען זיך מגייר, אָנצונמען דעם אידישן [[אמונה|גלויבן]], און זענען אויטאַמאַטיש [[קנעכט]] וואָס זענען אויסדערוועלט ביים [[באַשעפער]] פון דער וועלט אלס זיין הייליג פאלק אידן, און זענען פאַרפליכטעט מיט [[תורה]] און אירע [[תרי"ג מצוות]].

לויט די פסוקים ערקלערט [[גאט]], אז פון צווישן אלע גרויסע אנטוויקלונגען פון באשעפעניש, זענען אונזער עלטערן דאס מערסטע באליבט, און זייערע קינדער נאך זיי פאר שטענדיק.

אין יאר ב'רל"ח האט זיך יעקב אבינו מיט זיין גאנצער פאמיליע אריבערגעצויגן פון [[כנען]] קיין [[מצרים]] וואו זיי האבן זיך באזעצט אינעם פראווינץ [[גושן]]. אין מצרים האט זיך די משפחה פאראייניגט נאכדעם וואס יוסף איז שוין דארט געווען זייט צוויי און צוואנציג יאר פריער און האט שוין געהאט דארט צוויי זין. צוזאמען זענען זיי דעמאלט געווען זיבעציג פערזאן. אין לויף פון די קומענדע יארן זענען זיי זיך צואוואקסן אויף גאר א שנעלע ראטע, פארפלייצנדיג דעם גאנצן געגנט פון גושן מיט שווערע טויזנטער, ביז אז ביי [[יציאת מצרים]], זענען זיי שוין געווען גענוג גרויס אין צאל צו קענען ווערן אנגערופן א פאלק. נאכדעם וואס [[משה רבינו]] האט זיי ארויסגעפירט פון [[מצרים]] אין יאר ב'תמ"ח האבן זיי זיך געציילט אויף אריבער זעקס הונדערט טויזנט, אריינרעכנענעדיג בלויז מענער צווישן צוואנציג און זעכציג יאר אלט.

אין יאר ב'תפ"ט באלד נאך וואס זיי האבן צוזאמען מיט [[משה רבינו]] באזיגט די פעלקער אויף מזרח זייט פונעם [[טייך ירדן]], האט זיי [[יהושע בן נון]] אריינגעפירט קיין [[כנען]], און איבערגענומען דאס לאנד פון  די זעקס פעלקער וואס זענען אויסגערעכנט אין די [[תורה]] אז זיי האבן זיך דארט געפונען. אנגעהויבן האבן זיי מיט [[יריחו]], נאכפאלגנדיג מיט פילע אנדערע שטעט ווי זיי האבן אפגעהאלטן וואונדערליכע זיגן איינע נאך די אנדערע. ביז פערצן יאר שפעטער, אין יאר ב' תק"ג, האבן זיי שוין געהאט איינגענומען דאס מערהייט פונעם לאנד, און עס איז שוין געווען איינגעטיילט אויף צוועלף עקסטערע פראווינצן, פאר יעדן שבט זיינע אייגענע שטעט און זיין באזונדערע ווירטשאפט. צוויי און א האלב שבטים האבן זיך איינגעארדנט אויפן מזרח'דיגן זייט פונעם ירדן, און די איבעריגע ניין און האלב שבטים אויפן מערב'דיגן זייט. דאס גאנצע לאנד צוזאמען האט דאן באקומען דעם נאמען '[[ארץ ישראל|'''ארץ ישראל''']]'.

דורכאויס די קומענדע עטליכע הונדערט יאר זענען זיי געווען געפלאגט פון פילע מלחמות מיט די ארומיגע פעלקער, ווי [[עמון]], [[ארם]] און [[פלשתים]]. זיי האבן נישט פארמאגט קיין קעניג נאר אנשטאט זענען געווען די '[[שופטים]]' וועלכע האבן נישט געהאט קיין פולקאמע אויטאריטעט אויפן פאלק. ביזן יאר ב'תתפ"ב ווען [[שמואל הנביא]] האט געזאלבט [[שאול המלך]] פון [[שבט בנימין]] אלס דער ערשטער קעניג איבערן גאנצן פאלק ישראל. צוויי יאר שפעטער, ב'תתפ"ד, איז [[דוד|דוד בן ישי]], שאול'ס אן איידעם, ברייט באקאנט געווארן איבערן לאנד אלס דער צוקונפטיגער קעניג, נאכן געזאלבט ווערן דורך שמאול אויף גאט'ס באפעל. עטליכע מאנאטן דערויף איז שאול אומגעקומען אין א מלחמה מיט די פלשתים און דאן האט דוד איבערגענומען די מלוכה, צוערשט אין חברון, בלויז אויף זיין אייגן [[שבט יהודה]], און זיבן יאר שפעטער איז ער געווארן קעניג איבערן גאנצן פאלק, אויף אלע שבטים. דעמאלט איז ער אריבער קיין '[[ירושלים]]' וואס איז פארוואנדלט געווארן אלס דער הויפטשטאט פון ארץ ישראל.

דאס אידישע פאלק איז געווען אין גלות דורכאויס דער גרעסטער טייל פון איר היסטאריע. זיי זענען שוין געווען אין כמעט יעדן ווינקל פון דער וועלט, און זענען היינט צושפרייט אין פילע לענדער ארום דער גארער וועלט. באלד ביים אנהויב פון דער אידישער היסטאריע, האט גאט געזאגט פאר [[אברהם אבינו]] ביי [[ברית בין הבתרים]], ''"ידע תדע כי גר יהיה זרעך בארץ לא להם"''. נאכדעם וואס [[יעקב אבינו]] האט זיך פרייוויליג אריבערגעצויגן קיין [[מצרים]] צו זיין זון [[יוסף]] צוליב דער הונגער וואס האט דאן געהערשט, האט זיך אנגעהויבן דער ערשטער גלות אין מצרים וואס האט זיך געצויגן פאר צוויי הונדערט און צען יאר. דאס האט נאכגעפאלגט יארן שפעטער מיטן גלות פון די [[עשרת השבטים]] דורך [[אשור]], נאכדעם דער גלות פון [[שבט יהודה|יהודה]] און [[שבט בנימין|בנימין]] אין [[בבל]] וואס האט ממשיך געווען ווייטער אונטער די קעניגרייכן פון פרס און מדי, ביזן לעצטן לאנגן גלות דורך די [[רוימישע אימפעריע]] וואס האט ממשיך געווען אין צענדליגע לענדער און קעניגרייכן איבער דער וועלט.