בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,365
רעדאגירונגען
ק
←אפשטאם: פארראכטן פּאראמעטער
(←צו ליינען מער: פארראכטן פּאראמעטער) |
ק (←אפשטאם: פארראכטן פּאראמעטער) |
||
| שורה 56: | שורה 56: | ||
דער אפשטאם פון דער פיוט איז אומקלאר. [[רבי ידידיה טיאה ווייל]] שרייבט אז ער האט געהערט אז מען האט עס געטראפן אויף א קלף אין דער בית מדרש פון [[רבי אלעזר רוקח]] אין [[ווארמס|גרמייזא]]{{הערה|שם=ווייל|{{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (מרבה לספר)/נרצה/חד גדיא#ב|הגדה של פסח המרבה לספר}}}}. דער בית מדרש איז פארברענט געווארן ביי די אומרוען אין יאר [[ה'ק"ט]], און מען האט דעם חד גדיא מעגליך געטראפן ביים איבערבויען שפעטער, מסתמא ארום יאר ה'קט"ו{{הערה|שם=פוקס|{{אוצר החכמה|מנחם צבי פוקס|אסופות|152612|ירושלים, תשמ"ח, זייטן רא-רכו|כותרת=לתולדות השירים 'אחד מי יודע' ו'חד גדיא' בישראל ובעמים|כרך=ב|עמוד=198}}}}. | דער אפשטאם פון דער פיוט איז אומקלאר. [[רבי ידידיה טיאה ווייל]] שרייבט אז ער האט געהערט אז מען האט עס געטראפן אויף א קלף אין דער בית מדרש פון [[רבי אלעזר רוקח]] אין [[ווארמס|גרמייזא]]{{הערה|שם=ווייל|{{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (מרבה לספר)/נרצה/חד גדיא#ב|הגדה של פסח המרבה לספר}}}}. דער בית מדרש איז פארברענט געווארן ביי די אומרוען אין יאר [[ה'ק"ט]], און מען האט דעם חד גדיא מעגליך געטראפן ביים איבערבויען שפעטער, מסתמא ארום יאר ה'קט"ו{{הערה|שם=פוקס|{{אוצר החכמה|מנחם צבי פוקס|אסופות|152612|ירושלים, תשמ"ח, זייטן רא-רכו|כותרת=לתולדות השירים 'אחד מי יודע' ו'חד גדיא' בישראל ובעמים|כרך=ב|עמוד=198}}}}. | ||
באזירט אויף א [[גימטריא]]{{ביאור|"אני יהונתן בן העוזיאל" איז בגימטריא "חד גדיא דזבן אבא בתרי זוזי חד גדיא" (763)}}, האט [[רבי יוסף לעווינשטיין]] פון סעראצק געהאלטן אז דער תנא [[יונתן בן עוזיאל]] איז דער מחבר{{הערה|{{היברובוקס|רבי אליעזר שווערדשארף|הגדה של פסח דמשק אליעזר|4907|קאלאמייע, תרמ"ג|עמוד=65|קעפל=מסורת ההגדה}}}}. אנדערע האלטן אז דער מחבר איז [[רבי חייא]]{{הערה|{{היברובוקס| | באזירט אויף א [[גימטריא]]{{ביאור|"אני יהונתן בן העוזיאל" איז בגימטריא "חד גדיא דזבן אבא בתרי זוזי חד גדיא" (763)}}, האט [[רבי יוסף לעווינשטיין]] פון סעראצק געהאלטן אז דער תנא [[יונתן בן עוזיאל]] איז דער מחבר{{הערה|{{היברובוקס|רבי אליעזר שווערדשארף|הגדה של פסח דמשק אליעזר|4907|קאלאמייע, תרמ"ג|עמוד=65|קעפל=מסורת ההגדה}}}}. אנדערע האלטן אז דער מחבר איז [[רבי חייא]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי שלמה צבי שיק|סידור רשב"ן|21467|וויין, תרנ"ד|עמוד=72}}}}, און טייל האלטן אז ענליך צו [[הא לחמא עניא]] וואס איז אויך געשריבן אין אראמיש, איז חד גדיא נתחבר געווארן אין [[בבל]] נאנט נאכן [[חורבן]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי דוד דב מייזליש|הגדה של פסח ריח דודאים|10949|פיעטריקוב, תרס"ב, דף נז|עמוד=115}}}}{{הערה|שם=מאמר מרדכי|{{היברובוקס|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|4948|דירנפורט תקנ"ד}}}}. די אלע השערות האבן אבער נישט קיין קראנטע מקורות אדער ראיות{{הערה|{{אוצר החכמה|ישראל דנדרוביץ|קובץ עץ חיים (באבוב)|195029|ניו יארק תשע"ה|עמוד=397|כותרת=ואתא עכברא ונשכה לגדיא – גילויים בפיוט 'חד גדיא'|כרך=כג}} ([https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=212898#p212898 אראפלאדענען אומזינסט])}}, און [[רבי שלמה קלוגער]] שרייבט, "שיר נכבד הזה הוא שיר קדום, לא נודע שם מחברו"{{הערה|שם=קלוגר}}. | ||
דאס אז עס איז באלד אין אנהייב ערשינען צוזאמען מיט דער אידישער איבערזעצונג, און צוגאב צו די גרייזיגע אראמיש פונעם פיוט, האט געברענגט פארשער אנצונעמען אז די ווערסיע אויף אידיש איז די אריגינעלע, און אז דער ליד שטאמט פון דייטשע אדער פראנצויזישע פאלקס לידער פון 16'טן יאר הונדערט{{הערה|שם=אנציק|{{אנצ יהודית|6998}}}}. שפעטער איז אבער דער חד גדיא געטראפן געווארן אין כתבי יד פון 13'טן און 14'טן יאר הונדערט, אין וועלכע די אראמיש איז ריין פון גרייזן. דאס באדייט, לויט טייל, אז די אראמישע ווערסיע איז די אריגינעלע און אז די גוי'אישע ווערסיעס שטאמען גאר פון איר{{הערה|שם=פוקס}}. | דאס אז עס איז באלד אין אנהייב ערשינען צוזאמען מיט דער אידישער איבערזעצונג, און צוגאב צו די גרייזיגע אראמיש פונעם פיוט, האט געברענגט פארשער אנצונעמען אז די ווערסיע אויף אידיש איז די אריגינעלע, און אז דער ליד שטאמט פון דייטשע אדער פראנצויזישע פאלקס לידער פון 16'טן יאר הונדערט{{הערה|שם=אנציק|{{אנצ יהודית|6998}}}}. שפעטער איז אבער דער חד גדיא געטראפן געווארן אין כתבי יד פון 13'טן און 14'טן יאר הונדערט, אין וועלכע די אראמיש איז ריין פון גרייזן. דאס באדייט, לויט טייל, אז די אראמישע ווערסיע איז די אריגינעלע און אז די גוי'אישע ווערסיעס שטאמען גאר פון איר{{הערה|שם=פוקס}}. | ||