רוי:סדר נאכט
די ערשטע נאכט פון פסח (אין ארץ ישראל), די ערשטע צוויי נעכט פון פסח (אין חוץ לארץ, וואו מ'האלט צוויי טעג יום טוב), פראוועט מען אין יעדן יידישן שטוב א סדר. ביים סדר ליינט מען די הגדה און מען איז מקיים די אלע מצוות און מנהגים וואס געהערן דערצו. ווי אויך איז א טייל פונ'ם סדר א יום-טוב'דיקע סעודה.
וויבאלד פסח איז א יום טוב בעיקר אלס אנדעקעניש צו יציאת מצרים, זענען אסאך מנהגים אלס אנדעקעניש צו פרייהייט.
כאטש געוויינטליך דאווענט מען אין שול, אבער דעם סדר פירט אן יעדער איינער ביי זיך אין שטוב צוזאמען מיט זיין משפחה. ס'איז אן אלטער מנהג איינצולאדענען געסט אויפ'ן סדר,איבערהויפט ווען מען קען האבן אן ארעמאן אדער אן עלענדען מענטש ביים טיש וואס האט נישט די מעגליכקייט צו פירן א געהעריקן סדר פאר זיך.
סדר
- עס ווערט אנגערופען סדר צוליב דעם וואס אלעס איז אויסגעשטעלט אין א סדר פונקטלעך וואס מען זאל טאן. ווי למשל טאן אלע מצוׁת פון דער נאכט, עסן א סעודה, און אזוי ווייטער.
מצוות און מנהגים פון דער נאכט
ביים סדר זענען דא פינף מצוות:
- עסן מצה—מדאורייתא
- דערציילן די מעשה פון יציאת מצרים—מדאורייתא
- טרינקען די פיר כוסות—מדרבנן
- עסן מרור—מדרבנן
- זאגן הלל—מדרבנן
ווען ס'איז געשטאנען דער בית המקדש האט מען געהאט נאך צוויי מצוות מדאורייתא: עסן דעם קרבן פסח און עסן מרור.
קיטל
- מען פירט זיך אנצוטאן א קיטל פסח צום סדר. דער עיקר טעם איז כדי אויסצוקוקן ווי א מלאך.
- דאס איז א מנהג.
שנעל מאכן קידוש
- מען פירט זיך צו מאכן קידוש, גלייך ווען מען קומט אהיים פון שול כדי די קינדער זאלן נישט ווערן מיד און איינשלאפן.
- דאס איז א מנהג.
קערה
- מען פירט זיך אויסצושטעלן אלע מאכלים און סימנים פון די סדר (אחוץ דער סעודה) אויף א קערה.
- דאס איז א מנהג.
סימנים
- מען פירט זיך צו מאכן סימנים אויף דער קערה, מען לייגט ארויף א שטיקל מרור, חזרת, כרפס, חרוסת, אן איי, און געבראטענע זרוע.
- דאס איז א מנהג.
קידוש
- אזוי ווי אלע ימים טובים דארף מען פסח אויפדערנאכט אויך מאכן קידוש אויף א כוס וויין. דער כוס פון קידוש ווערט גערעכנט פאר איינער פון די פיר כוסות.
- דאס איז א מצוה.
פיר כוסות
מה נשתנה
דערציילן די ניסים פון יציאת מצרים/הגדה
- מען דארף דערציילן די ניסים וואס איז געשען צו די אידן ווען זיי זענען ארויס פון מצרים.
- דאס איז א מצוה. און איינע פון די עיקר מצות פון די נאכט, אויב מען טוט דאס נישט האט מען נישט יוצא געווען די ענין פון די סדר.
עסן מצה
עסן מרור
עסן כורך
- מען עסט מצה מיט מרור אין א סענדוויטש.
- דאס איז אן אנדענקעניש צו ווי אזוי מען האט געטאן די מצוה ווען די בית המקדש איז נאך געשטאנען.
עסן אפגעקאכטע אייער
- מען עסט הארטע אייער.
- דאס איז א מנהג.
עסן א סעודה
- מען עסט א געהעריגע יום טוב סעודה. אסאך פירן זיך נישט צו עסן צופיל כדי דער אפיקומן זאל נאך האבן פלאץ.
- דאס איז א מצוה.
עסן אפיקומן
- מען עסט דאס לעצטע שטיקל מצה, אלס אן אנדענקעניש צום קרבן פסח און קרבן חגיגה.
- דאס איז א מצוה.
ברכת המזון
- מען בענטשט ברכת המזון.
- דאס איז א מצוה.
זאגן הלל
סימני הסדר
- עס זענען דא 15 סימנים פאר'ן סדר פון דער נאכט, געווענליך זאגן עס די קינדער:
קַדֵׁש
קדש - ווען דער טאטע קומט אהיים פון שול טוט ער זיך אן די קיטל און מאכט שנעל קידוש כדי די קליינע קינדער זאלן נישט איינשלאפן.
וּרחַץ
ורחץ - מען וואשט זיך די הענט און מען מאכט נישט די ברכה על נטילת ידים.
כּרפַּס
כרפס - מען נעמט א שטיקל גרינצייג ווייניגער ווי א כזית מען טינקט דאס איין און זאלץ וואסער מען מאכט א ברכה בורא פרי האדמה און מען האט אינזין צו פטרן די מרור.
יַחַץ
יחץ - מען צעטיילט די מיטעלסטע מצה וואס הייסט לוי, די גרעסערע העלפט לייגט מען אוועק פאר אפיקומן און די קלענערע העלפט לייגט מען צוריק צווישן די מצות.
מַגיִד
מגיד - מען הייבט אויף די דריי מצות און מען זאגט די הגדה פון הא לחמא עניא ביז גאל ישראל.
רָחצָה
רחצה - מען וואשט זיך די הענט און מען מאכט יא די ברכה על נטילת ידים.
מוׁציִא
מוציא - מען הייבט אויף אלע דריי מצות און מען מאכט א ברכה המוציא לחם מן הארץ.
מַצָה
מען לאזט אויס די אינטערשטע מצה און מען מאכט א ברכה על אכילת מצה, און מען עסט עס אנגעלאנטערהייט.
מַרוׁר
מרור - מען עסט א כזית מרור, מיט דער ברכה "על אכילת מרור", אבער מען מאכט נישט קיין ברכה "בורא פרי האדמה".
כּוׁרֵך
כורך - מען נעמט א שטיקעל מרור און מען וויקעלט דאס איין צעווישען צוויי שטיקלעך מצה מען זאגט זכר למקדש כהלל און מען עסט עס אנגעלאנט.
שׁלחָן עֹרֵך
שלחן ערך - מען גרייט אן א סעודה לכבוד יום טוב און מען לאזט זיך וויאל גיין, מען פירט זיך צו עסן אייער.
צָפוׁן
צפון - מען נעמט די באהאלטענע אפיקומן און מען עסט דאס.
בֵּרַך
ברך - מען גיסט אן דעם דריטן כוס און מען בענטשט.
הַלֵל
הלל - מען גיסט אן דעם פערדן כוס און מען זאגט הלל.
נִרצָה
נרצה - ווער עס האט געטאן די אלע זאכן איז באוויליגט פארן אויבירשטען.
פסח לידער
עס זענען דא אסאך באקאנטע פסח לידער, פאלגענד איז א טיילווייזע ליסטע:
מה נשתנה
והיא שעמדה
דיינו
פיוטים
די אשכנזים זינגען עטליכע פיוטים ביים סוף פונעם סדר:
- ויהי בחצי הלילה (פון די קרובות פון שבת הגדול)
- ואמרתם זבח פסח (פון די קרובות פון צווייטן טאג פסח)
אחד מי יודע
אדיר במלוכה
חד גדיא
שיר השירים
ווען מען ענדיגט דעם סדר דארף מען עוסק זיין אין דעם ענין פון יציאת מצרים. אסאך האבן דעם מנהג צו ליינען דעם ספר שיר השירים.
דרויסנדיגע לינקס
קלארשטעלונג: די אינפארמאציע אויף המכלול איז בלויז פאר בארייכערונג און זאל נישט געזען ווערן ווי א פסק הלכה.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!