מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
השלמות
(←באציאונגען צום געשיכטע: צוגעלייגט מקור) |
(השלמות) |
||
| שורה 113: | שורה 113: | ||
==אויסשטעל== | ==אויסשטעל== | ||
דער פיוט איז אויסגעשטעלט מיט ניינציג שורות, יעדע שורה באשטייט פון צען [[טראף|טראַפן]] (תנועות), און ענדיגט זיך מיט'ן גראם פון "תָא". דער [[אקראסטיך]] פון די ערשטע 44 שורות זענען די [[אלף בית|א' ב']] געדאפלט, און פון די איבריגע 46 איז עס דעם נאמען פונעם מחבר "מאיר ביר רבי{{ביאור|{{היברובוקס|רבי אליהו בחור|ספר התשבי|45037|page=168|מקום הוצאה=איזנא|שנת הוצאה=ש"א|שורש רב}} ברענגט די ראשי החרוזים אלס "ביר ר'''י'''בי", דער פרי מגדים ברענגט עס אראפ אין {{היברובוקס|2=אגרות פרי מגדים|3=20185|page=16|4=אגרת א'}} און לייגט צו: "ובמחזורים שלנו לא מצאתי חרוז יו"ד בין ריש לב' רק החרוז רבי יצחק, וחידוש בעיני אולי חסרו החרוז ההוא, ומי יתן אמצאהו כי התשבי נאמן יותר מק' עדים"}} יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ". | דער פיוט איז אויסגעשטעלט מיט ניינציג שורות, יעדע שורה באשטייט פון צען [[טראף|טראַפן]] (תנועות), און ענדיגט זיך מיט'ן [[גראמען|גראם]] פון "תָא". דער [[אקראסטיך]] פון די ערשטע 44 שורות זענען די [[אלף בית|א' ב']] געדאפלט, און פון די איבריגע 46 איז עס דעם נאמען פונעם מחבר "מאיר ביר רבי{{ביאור|{{היברובוקס|רבי אליהו בחור|ספר התשבי|45037|page=168|מקום הוצאה=איזנא|שנת הוצאה=ש"א|שורש רב}} ברענגט די ראשי החרוזים אלס "ביר ר'''י'''בי", דער פרי מגדים ברענגט עס אראפ אין {{היברובוקס|2=אגרות פרי מגדים|3=20185|page=16|4=אגרת א'}} און לייגט צו: "ובמחזורים שלנו לא מצאתי חרוז יו"ד בין ריש לב' רק החרוז רבי יצחק, וחידוש בעיני אולי חסרו החרוז ההוא, ומי יתן אמצאהו כי התשבי נאמן יותר מק' עדים"}} יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ". | ||
דער פייטן הייבט אן מיט'ן נעמען רשות, און טוט ארויסברענגען די לויב צו השי"ת, וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן אפילו מיט די שטערקסטע מעגליכקייטן. עס פאלגט נאך מיט דער גרויסקייט פון די מלאכים, און דאס געוואלדיגע חשיבות פון די אידישע קינדער איבער זיי. דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת טראץ דעם שווערן גלות, און די אידן ענטפערן זיי מיט א לענגערער שילדערונג פונעם שכר לעתיד לבא. דער פיוט ענדיגט זיך מיט א ברכה אז די באטייליגטע זאלן טאקע זוכה זיין דערצו. | דער פייטן הייבט אן מיט'ן נעמען רשות, און טוט ארויסברענגען די לויב צו השי"ת, וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן אפילו מיט די שטערקסטע מעגליכקייטן. עס פאלגט נאך מיט דער גרויסקייט פון די מלאכים, און דאס געוואלדיגע חשיבות פון די אידישע קינדער איבער זיי. דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת טראץ דעם שווערן גלות, און די אידן ענטפערן זיי מיט א לענגערער שילדערונג פונעם שכר לעתיד לבא. דער פיוט ענדיגט זיך מיט א ברכה אז די באטייליגטע זאלן טאקע זוכה זיין דערצו. | ||
| שורה 121: | שורה 121: | ||
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אנהייב תקופת ה[[ראשונים]]{{ביאור|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון דעם לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, {{תנ"ך|הושע|ו|ט}}; {{תנ"ך|עמוס|ג|יב}}; {{תנ"ך|תהלים|עג|יב}}. אבער ער האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זעט {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרע"ב|מו"ל=באבער|עמ=80}}: "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייץ-ציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא.}}, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]], דער [[שליח ציבור]] פון שטאט ווירמייזא. אין ראם פון זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין דעם נוסח התפילה<ref>ווי דאס צולייגן "גואלינו ה' צבאות שמו קדוש ישראל" ביים אויספיר פון [[ברכות קריאת שמע]] (ספר המנהגים לרבי יצחק אייזיק מטירנא).</ref>, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי אזעלכע וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. | דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אנהייב תקופת ה[[ראשונים]]{{ביאור|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון דעם לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, {{תנ"ך|הושע|ו|ט}}; {{תנ"ך|עמוס|ג|יב}}; {{תנ"ך|תהלים|עג|יב}}. אבער ער האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זעט {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרע"ב|מו"ל=באבער|עמ=80}}: "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייץ-ציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא.}}, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]], דער [[שליח ציבור]] פון שטאט ווירמייזא. אין ראם פון זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין דעם נוסח התפילה<ref>ווי דאס צולייגן "גואלינו ה' צבאות שמו קדוש ישראל" ביים אויספיר פון [[ברכות קריאת שמע]] (ספר המנהגים לרבי יצחק אייזיק מטירנא).</ref>, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי אזעלכע וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. | ||
דער פיוט איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "מתורגמן", וועלכער פלעגט איבערזעצן די פסוקים פון דער קריאה אויף אראמיש, א מנהג וואס איז געווען איינגעפירט יעדן וואך ביי [[קריאת התורה]] בימי חז"ל ביז סוף תקופת ה[[גאונים]]{{הערה|שם=רמבםיבי|{{רמב"ם|תפילה|יב|י}}. דער מנהג איז געבליבן ביז היינט ביי די [[תימנים]].}}, און איז פארבליבן אין רבי מאיר'ס צייטן אין שבועות און שביעי של פסח{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|כ|יג|מפרש=חזקוני}}: "בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה, ומתרגמינן הדברות"; {{בבלי|מגילה|כד|א|מפרש=תוספות}}: "והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס". זעט אויך {{על התורה||כל בו, נ"ב|Kol_Bo_52}}: "ונהגו בשביעי של פסח ובראשון של עצרת, לתרגם הפרשה כלה כדי להבין לנשים ולעמי הארץ הנסים והנפלאות, ולשכך אזנם ויתנו לשם שבח והודאה על הדבר וכו'".}}{{ביאור|אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט דעם [[תרגום ירושלמי]], וואס לייגט צו מדרשים און ערקלערונגען. אויך האט מען צוגעלייגט לענגערע פיוטים אויף אראמיש, אזוי ווי די מנהג אין ארץ ישראל – אנדערש ווי אין בבל וואס מען האט געניצט [[תרגום אונקלוס]]. די עשרת הדברות זענען געזאגט געווארן מיטן טעם העליון וואס צעטיילט זיי אין צען באזונדערע פסוקים, ווי דער דין אז מען איז דוקא מתרגם יעדן פסוק באזונדער{{הערה|שם=רמבםיבי}}. צווישן די פסוקים זענען געזאגט געווארן לענגערע פיוטים, וואס זענען גערופן געווארן "דיברות", צוליב וואס זיי הייבן זיך אן "דיברא"{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרנקל|מחזור שבועות לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|602835|page=8|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ס|עמ=י-יא|מבוא}}; {{צ-בוך|מחבר=יוסף יהלום, מיכאל סוקולוף|נאמען=שירת בני מערבא|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=האקדמיה הלאומית הישראלית למדעים|שנת הוצאה=תשנ"ט}}.}}.}}. דער רשות פלעגט געזאגט ווערן פאר'ן אנהייבן מתרגם צו זיין – ד"ה נאכן ערשטן פסוק. אויך שפעטער ווען דאס מתרגם זיין האט שוין נישט אנגעהאלטן, האט מען אבער ממשיך געווען צו זאגן דעם פיוט פון אקדמות ביי קריאת התורה{{ביאור|צוערשט איז דאס געשריבן געווארן אלס השערה דורך: {{אוצר החכמה|רבי שלמה חעלמא (תע"ו–תקמ"א)|שלחן תמיד|147645|page=120|באנד=ב|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשס"ד|מו"ל=מכון ירושלים|עמ=קד|ב|אבאנענטן=יא|לינק טעקסט=סי' יט, זר זהב, אות ג}}; {{היברובוקס|מהר"ם אש|זכרון יהודה|38596|page=76}}; {{היברובוקס|רבי וואלף היידנהיים|הבנת המקרא|33682|page=66|עמ=סוף חומש שמות}}, און נאך. שפעטער איז געדרוקט געווארן דער מחזור ויטרי וואס ברענגט דעם מנהג מתרגם צו זיין אין שביעי של פסח ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Pesach/107|סימן ק"ז}}) און שבועות ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Order_of_Shavuot/286|סדר שבועות}}), און ער איז מעתיק א צאל רשויות וואס דער מתרגם פלעגט דאן זאגן (דער פיוט אקדמות זעלבסט ווערט נישט דערמאנט דארט, אבער עס ווערט דארט געברענגט א צווייטער רשות פון ר"מ ש"ץ, "אילו כל נימין"). די השערה איז אממערסטנס באשטעטיגט געווארן ווען עס זענען געפונען געווארן אריגינעלע כתבי יד פון מחזורים וואס שטעלן אריין אקדמות אינאיינעם מיט די תרגומים און זייערע פיוטים אין איין מחזור{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001218920205171/NLI#$FL28231436|קעפל=מחזור מנהג אשכנז לשבועות ולסוכות|זייטל=וועבזייטל פון [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]]|עמודים=65}}}} שטייט אויפ'ן קעפל "רשות למתרגם יסוד רבינו מאיר ש"ץ".}}. עס איז אויך פארהאן א רשות למתרגם אויף שביעי של פסח פון רבי מאיר ש"ץ{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרענקל|מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם - פסח|602836|page=659|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנג|עמ=608}}}}. | דער פיוט איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "מתורגמן", וועלכער פלעגט איבערזעצן די פסוקים פון דער קריאה אויף אראמיש, א מנהג וואס איז געווען איינגעפירט יעדן וואך ביי [[קריאת התורה]] בימי חז"ל ביז סוף תקופת ה[[גאונים]]{{הערה|שם=רמבםיבי|{{רמב"ם|תפילה|יב|י}}. דער מנהג איז געבליבן ביז היינט ביי די [[תימנים]].}}, און איז פארבליבן אין רבי מאיר'ס צייטן אין שבועות און שביעי של פסח{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|כ|יג|מפרש=חזקוני}}: "בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה, ומתרגמינן הדברות"; {{בבלי|מגילה|כד|א|מפרש=תוספות}}: "והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס". זעט אויך {{על התורה||כל בו, נ"ב|Kol_Bo_52}}: "ונהגו בשביעי של פסח ובראשון של עצרת, לתרגם הפרשה כלה כדי להבין לנשים ולעמי הארץ הנסים והנפלאות, ולשכך אזנם ויתנו לשם שבח והודאה על הדבר וכו'".}}{{ביאור|אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט דעם [[תרגום ירושלמי]], וואס לייגט צו מדרשים און ערקלערונגען. אויך האט מען צוגעלייגט לענגערע פיוטים אויף אראמיש, אזוי ווי די מנהג אין ארץ ישראל – אנדערש ווי אין בבל וואס מען האט געניצט [[תרגום אונקלוס]]. די עשרת הדברות זענען געזאגט געווארן מיטן טעם העליון וואס צעטיילט זיי אין צען באזונדערע פסוקים, ווי דער דין אז מען איז דוקא מתרגם יעדן פסוק באזונדער{{הערה|שם=רמבםיבי}}. צווישן די פסוקים זענען געזאגט געווארן לענגערע פיוטים, וואס זענען גערופן געווארן "דיברות", צוליב וואס זיי הייבן זיך אן "דיברא"{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרנקל|מחזור שבועות לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|602835|page=8|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ס|עמ=י-יא|מבוא}}; {{צ-בוך|מחבר=יוסף יהלום, מיכאל סוקולוף|נאמען=שירת בני מערבא|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=האקדמיה הלאומית הישראלית למדעים|שנת הוצאה=תשנ"ט}}.}}.}}. דער רשות פלעגט געזאגט ווערן פאר'ן אנהייבן מתרגם צו זיין – ד"ה נאכן ערשטן פסוק. אויך שפעטער ווען דאס מתרגם זיין האט שוין נישט אנגעהאלטן, האט מען אבער ממשיך געווען צו זאגן דעם פיוט פון אקדמות ביי קריאת התורה{{ביאור|צוערשט איז דאס געשריבן געווארן אלס השערה דורך: {{אוצר החכמה|רבי שלמה חעלמא (תע"ו–תקמ"א)|שלחן תמיד|147645|page=120|באנד=ב|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשס"ד|מו"ל=מכון ירושלים|עמ=קד|ב|אבאנענטן=יא|לינק טעקסט=סי' יט, זר זהב, אות ג}}; {{היברובוקס|מהר"ם אש|זכרון יהודה|38596|page=76}}; {{היברובוקס|רבי וואלף היידנהיים|הבנת המקרא|33682|page=66|עמ=סוף חומש שמות}}, און נאך. שפעטער איז געדרוקט געווארן דער מחזור ויטרי וואס ברענגט דעם מנהג מתרגם צו זיין אין שביעי של פסח ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Pesach/107|סימן ק"ז}}) און שבועות ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Order_of_Shavuot/286|סדר שבועות}}), און ער איז מעתיק א צאל רשויות וואס דער מתרגם פלעגט דאן זאגן (דער פיוט אקדמות זעלבסט ווערט נישט דערמאנט דארט, אבער עס ווערט דארט געברענגט א צווייטער רשות פון ר"מ ש"ץ, "אילו כל נימין"). די השערה איז אממערסטנס באשטעטיגט געווארן ווען עס זענען געפונען געווארן אריגינעלע כתבי יד פון מחזורים וואס שטעלן אריין אקדמות אינאיינעם מיט די תרגומים און זייערע פיוטים אין איין מחזור{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001218920205171/NLI#$FL28231436|קעפל=מחזור מנהג אשכנז לשבועות ולסוכות|זייטל=וועבזייטל פון [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]]|עמודים=65}}}} שטייט אויפ'ן קעפל "רשות למתרגם יסוד רבינו מאיר ש"ץ". {{ש}}נאך צוויי פיוטי תרגום זענען אנגעקומען צו די געדרוקטע מחזורים אויף שבועות: [[ארכין]], בעפאר'ן ליינען די עשרת הדיברות, און [[יציב פתגם]], בעפאר די הפטורה פון צווייטן טאג. זיי ביידע ווערן אבער פיל ווייניגער געזאגט ווי אקדמות.}}. עס איז אויך פארהאן א רשות למתרגם אויף שביעי של פסח פון רבי מאיר ש"ץ{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרענקל|מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם - פסח|602836|page=659|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנג|עמ=608}}}}. | ||
דעם מנהג צו זאגן אקדמות ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם קלויזנער|מנהגים|24905|page=73|מקום הוצאה=ריווא דטרינט|שנת הוצאה=שי"ט|עמ=מא}}, געברענגט אין {{היברובוקס||מהרי"ל|44458|page=54}}, און {{היברובוקס|רבי יצחק אייזיק טירנא|ספר המנהגים|8913|page=33|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרכ"ט|עמ=טז}}}}. אויך געפינט מען דאס אין פריערדיגע מחזורים געשריבן בכתב יד, צווישן זיי אין מחזור ווירמייזא{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}. | דעם מנהג צו זאגן אקדמות ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם קלויזנער|מנהגים|24905|page=73|מקום הוצאה=ריווא דטרינט|שנת הוצאה=שי"ט|עמ=מא}}, געברענגט אין {{היברובוקס||מהרי"ל|44458|page=54}}, און {{היברובוקס|רבי יצחק אייזיק טירנא|ספר המנהגים|8913|page=33|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרכ"ט|עמ=טז}}}}. אויך געפינט מען דאס אין פריערדיגע מחזורים געשריבן בכתב יד, צווישן זיי אין מחזור ווירמייזא{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}. | ||
| שורה 136: | שורה 136: | ||
עס ווערט דערציילט אז ווען דער [[רבי אריה לייב גינצבורג|שאגת אריה]] איז געווארן רב אין [[מעץ]] האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קעגנערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים כמעט געקאסט דאס רבנות פאסטן{{הערה|{{אוצר החכמה|2=גדולי הדורות על משמר מנהג אשכנז|3=143213|page=108|עמ=108}}}}. | עס ווערט דערציילט אז ווען דער [[רבי אריה לייב גינצבורג|שאגת אריה]] איז געווארן רב אין [[מעץ]] האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קעגנערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים כמעט געקאסט דאס רבנות פאסטן{{הערה|{{אוצר החכמה|2=גדולי הדורות על משמר מנהג אשכנז|3=143213|page=108|עמ=108}}}}. | ||
אין רוב מקומות איז אנגענומען געווארן ווי דעם ט"ז, אויך דער [[משנה ברורה]] נעמט אן אזוי{{הערה|{{משנה ברורה|תצד|ב}}}}. דער [[שולחן ערוך הרב]] שרייבט, אז אין אן ארט וואו דער מנהג איז צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק זאל מען נישט טוישן, אויב אבער איז נישטא קיין מנהג זאל מען זאגן איידער דער ברכה{{הערה|{{שוע הרב|אורח חיים|תצד|א}}, אזוי שטייט אויך אין {{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=חתם סופר}}}}. און אין טייל ערטער פירט מען זיך טאקע נאך ביז היינט צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק. | אין רוב מקומות איז אנגענומען געווארן ווי דעם ט"ז, אויך דער [[משנה ברורה]] נעמט אן אזוי{{הערה|{{משנה ברורה|תצד|ב}}}}. דער [[שולחן ערוך הרב]] שרייבט, אז אין אן ארט וואו דער מנהג איז צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק זאל מען נישט טוישן, אויב אבער איז נישטא קיין מנהג זאל מען זאגן איידער דער ברכה{{הערה|{{שוע הרב|אורח חיים|תצד|א}}, אזוי שטייט אויך אין {{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=חתם סופר}}}}. אין די קהילות פון [[דייטשלאנד]] איז געבליבן דער אלטער מנהג, און אין טייל ערטער פירט מען זיך טאקע נאך ביז היינט צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק{{הערה|{{אוצר החכמה|מכון מורשת אשכנז|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז|655096|page=61|באנד=תשפ"ג}}}}. | ||
אויך דארט וואו מען זאגט עס פאר דער ברכה, רופט מען צו ערשט אויס דעם כהן צו דער תורה, מען עפנט אויף דעם מענטעלע, מען דעקט צו די ספר תורה, מען זאגט אקדמות, און גלייך דערויף זאגט דער כהן ברכו<ref>{{צ-בוך|נאמען=פרי מגדים, משבצות זהב, תצד}}</ref>. | אויך דארט וואו מען זאגט עס פאר דער ברכה, רופט מען צו ערשט אויס דעם כהן צו דער תורה, מען עפנט אויף דעם מענטעלע, מען דעקט צו די ספר תורה, מען זאגט אקדמות, און גלייך דערויף זאגט דער כהן ברכו<ref>{{צ-בוך|נאמען=פרי מגדים, משבצות זהב, תצד}}</ref>. | ||
| שורה 149: | שורה 149: | ||
==ניגון== | ==ניגון== | ||
[[טעקע:אקדמות.png|קליין|נאטן פון אקדמות דורך מאיר שמעון גשורי]] | [[טעקע:אקדמות.png|קליין|נאטן פון אקדמות דורך מאיר שמעון גשורי]] | ||
דער ניגון פון אקדמות שטאמט ווארשיינליך פונעם מחבר אליין, | אקדמות ווערט געזינגען אין רוב קהילות מיט אן אלטן אנגענומענעם נוסח{{הערה|שם=הפיוט|{{הפיוט והתפילה|0717}}}}, וואס דער ניגון זעלבסט דרוקט אויס בענקשאפט. די תנועה שטאמט נאך פון תקופת הראשונים{{הערה|שם=אנצי|{{אנצ יהודית|1025|אקדמות}}}} און ווערט אפט אריינגערעכנט צווישן די טראדיציאנעלע "מסיני ניגונים". | ||
אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי ברכת כהנים שבועות | טייל שלאגן פאר אז דער ניגון פון אקדמות שטאמט ווארשיינליך פונעם מחבר אליין, זייענדיג פארשפרייט איבעראל וואו מען זאגט דעם פיוט, און אז די תנועות פונעם ניגון זענען היבש ענליך צו די טעמי המקרא, וואס פאסט אריין אינעם זאגן אינמיטן ליינען{{הערה|{{לינק|שרייבער=בנימין זאב מונק|קעפל=ניגון ה"אקדמות" – והפולמוס|זייטל=שבתון|דאטום=סעפטעמבער 8, 2020|אדרעס=https://shabaton1.co.il/?p{{=}}11344}}}}. | ||
אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי [[ברכת כהנים]] פון שבועות דעם ניגון פון אקדמות<ref name=":0" />. אין קהילות פון רוסלאנד פלעגט מען ניצן דעם ניגון, אדער ענליכע תנועות, אויף [[קידוש]] פון די [[שלש רגלים]], [[שמחת תורה]] ביי די עליה פון דער "חתן תורה", און [[יום כיפור]] ביי [[שיר היחוד]]. טייל זינגען דאס אויף שיר היחוד פון יעדן שבת{{מקור}}. | |||
רבי נחמן פון ברסלב האט געזאגט, ווער עס פארשטייט די גרויסקייט פון דעם שיר פון אקדמות און דער ניגון מיט וואס מען זינגט עס, דאס איז א וואונדערליכע זאך און גאר א גרויסער חידוש. דערביי האט ער זיך אונטערגעזונגען עטליכע ווערטער פון אקדמות מיט'ן ניגון. ער האט געזאגט אז אקדמות איז א געזאנג פון גלוסטעניש{{הערה|שם=ברסלב|{{ויקיטקסט|שיחות_הר"ן/רנו|שיחת הר"ן, רנו}}}}. | רבי נחמן פון ברסלב האט געזאגט, ווער עס פארשטייט די גרויסקייט פון דעם שיר פון אקדמות און דער ניגון מיט וואס מען זינגט עס, דאס איז א וואונדערליכע זאך און גאר א גרויסער חידוש. דערביי האט ער זיך אונטערגעזונגען עטליכע ווערטער פון אקדמות מיט'ן ניגון. ער האט געזאגט אז אקדמות איז א געזאנג פון גלוסטעניש{{הערה|שם=ברסלב|{{ויקיטקסט|שיחות_הר"ן/רנו|שיחת הר"ן, רנו}}}}. | ||
אין געציילטע קהילות זינגט מען אנדערע ניגונים. אין [[מאדזשיץ (חסידות)|מאדזשיץ]] זינגט מען עס אויף א ניגון פארפאסט דורך [[רבי ישראל טויב|דער 'דברי ישראל']]{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://new.machon-modzitz.co.il/songs/ניגון-אופרה-אקדמות/|שרייבער=ר' בנציון שענקער|קעפל=ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ}}}}; און אין געוויסע קהילות, צווישן זיי, אין [[ראדאמסק (חסידות)|ראדאמסק]] און [[גור (חסידות)|גור]], שאפט מען יעדן יאר א נייעם ניגון פאר אקדמות. | אין געציילטע קהילות זינגט מען אנדערע ניגונים. אין פראנקפורט און [[עלזאס]] פלעגט מען זינגען אן אנדערן אנגענומענעם נוסח{{הערה|שם=הפיוט}}, וואס איז אבער פון פיל שפעטערן מקור{{הערה|שם=אנצי}}. עס ווערט שפעקולירט אז עס שטאמט פון א דייטשן פאלקס ליד{{הערה|1=Beer Bernard, "[http://www.scribd.com/doc/31159472/Untitled Liturgical and Musical Aspects of Shavuot]", Shavuot-to-Go 5769 (2009, NY, Yeshiva Univ. Center for the Jewish Future) page 5.}}. דאס פלעגט אויך ווערן געזינגען אין שבועות אויף חלקים פון מעריב, [[הלל (דאווענען)|הלל]], און ברכת כהנים. אין [[מאדזשיץ (חסידות)|מאדזשיץ]] זינגט מען עס אויף א ניגון פארפאסט דורך [[רבי ישראל טויב|דער 'דברי ישראל']]{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://new.machon-modzitz.co.il/songs/ניגון-אופרה-אקדמות/|שרייבער=ר' בנציון שענקער|קעפל=ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ}}}}; און אין געוויסע קהילות, צווישן זיי, אין [[ראדאמסק (חסידות)|ראדאמסק]] און [[גור (חסידות)|גור]], שאפט מען יעדן יאר א נייעם ניגון פאר אקדמות. | ||
==מנהגים== | ==מנהגים== | ||
| שורה 211: | שורה 213: | ||
==צו ליינען מער== | ==צו ליינען מער== | ||
* {{אוצר החכמה|נפתלי נתן ברגר|תולדותיה ומקורותיה של שירת אקדמות|154342|||עמוד=1}} | |||
*{{אייוועלט|1=19980|2=שבח דא שירתא (שיינע באשרייבונג אויף אקדמות)|4=אנעים זמירות}} | *{{אייוועלט|1=19980|2=שבח דא שירתא (שיינע באשרייבונג אויף אקדמות)|4=אנעים זמירות}} | ||
*{{אייוועלט|1=42507|2=דער 'אקדמות' - פון אונזער זייט פונעם סמבטיון!|4=חוח בין השושנים}} | *{{אייוועלט|1=42507|2=דער 'אקדמות' - פון אונזער זייט פונעם סמבטיון!|4=חוח בין השושנים}} | ||