פרשת כי תשא

כי תשא
פסוקים	שמות ל, יא - לד, לה
צאל פסוקים	139 (10'טע)
צאל ווערטער	2002 (5'טע)
צאל אותיות	7424 (8'טע)
אינהאלט	אויספיר פון די מצוות אין משכן, חטא העגל, צווייטע לוחות הברית
מצוות אין דער פרשה לויטן ספר החינוך
עשה (4)  לא תעשה (5) מחצית השקל, קידוש ידים ורגלים, זאלבן דעם כהן גדול מיט שמן המשחה, אפשטעלן פעלד-ארבעט אום שמיטה שמירן די שמן המשחה אויף א זר, נאכמאכן די שמן המשחה פאר פריוואטע באניץ, נאכמאכן די קטורת פאר פריוואטע באניץ, הנאה פון תקרובת עבודה זרה, עסן בשר בחלב
הפטורה
אשכנזים	מלכים א' יח, א–לט
ספרדים, איטאליענער, פראנקפורט ד'מיין און פאזנע	מלכים א' יח, כ–לט
תימנים	מלכים א' יח, א–מה

פרשת כִּי תִשָּׂא איז די ניינטע סדרה פון ספר שמות, און די 21'סטע פון די תורה בכלל. די פרשה גייט פון קאַפּיטל ל', פסוק י"א, ביז קאַפּיטל ל"ד, פסוק ל"ה, לויט'ן אנגענומענעם צעטיילונג פון קאפיטלען, פארמאגנדיג אינאיינעם 139 פסוקים און פערצן פרשיות - צען פתוחות און פיר סתומות.

די פרשה הייבט זיך אן מיט די דינים פון מחצית השקל, און נאך דינים פונעם משכן. דאן ווערט געשילדערט דער חטא העגל און די נאכפאלגן דערפון.

פרשת כי תשא ווערט געליינט צווישן די דאטומען ט"ו און כ"ב אדר (אין אן עיבור יאר, אדר א'). אין רוב פשוט'ע יארן (אויסער אין הכז און השא יארן) געפאלט די סדרה אין די די דריטע פון די "ארבע פרשיות" - פרשת פרה, וואס דאן ליינט מען די דעזיגנירטע מפטיר און הפטורה. די פרשה פון מחצית השקל (ל, יא–טז) ווערט געליינט אום שבת שקלים.

צעטיילונג און גרעניצן

אין רוב קהילות צעטיילט מען די עליות פון די פרשה אזוי אז די קריאה פון דער חטא העגל זאל אויסקומען אין די עליה פון לוי, וויבאלד שבט לוי האט זיך נישט באטייליגט אינעם חטא. דער מנהג ווערט אבער נישט דערמאנט אין די ראשונים, און אין טייל קהילות - ווי קהילת פראנקפורט דמיין - האט מען יא צעטיילט די פרשה פראפארציאנעל.

ביי טייל ספרדים איז געווען איינגעפירט אין געוויסע עיבור יארן (השג און החא יארן) צו צעטיילן כי תשא אויף צוויי - "כי תשא" און "ויפן" (לב, טו), און אזוי האבן זיך געפירט טייל ליביער קהילות ביז שפעטערע יארן.

פרשה אינהאלט

לעצטע דינים פונעם משכן

די פרשה הייבט זיך אן מיט א פארזעצונג פון די דינים פון די משכן אויסגערעכנט אין די פריערדיגע צוויי סדרות. גאט האט באפוילן משה צו ציילן די אידן דורכדעם וואס זיי וועלן געבן א מחצית השקל פאר יעדן קאפ-צאל, און ער זאל ניצן דאס געלט פאר די בוי-ארבעט פונעם משכן. דאן האט אים השי"ת באפוילן ער זאל מאכן דעם קופערנעם כיור, וואו אהרן און זיינע קינדער זאלן זיך וואשן די הענט און פיס פאר די עבודה. דערנאך האט דער אויבערשטער באפוילן משה איבער מאכן די שמן המשחה, און זאלבן דערמיט די כלי המשכן און אהרן מיט זיינע קינדער; און איבער מאכן און מקריב זיין די קטורת; און אנגעזאגט אז א זר זאל נישט נאכמאכן די רעצעפט פון די שמן המשחה אדער קטורת, אדער זיך באניצן מיט'ן שמן המשחה.

גאט האט אנגעוויזן משה צו שטעלן בצלאל בן אורי און אינאיינעם מיט אים אהליאב בן אחיסמך, צו פארפיגן איבער די בוי-ארבעט פונעם משכן; דאן זאגט די תורה ווידער אן איבער שמירת שבת.

חטא העגל

דערנאך, ביז סוף פרשה, ווערט געשילדערט דער חטא העגל און די נאכפאלגן דערפון. דאס פאלק האט געזען אז משה פארזוימט זיך פון אראפקומען פון בארג סיני נאכ'ן אפנעמען די לוחות הברית, און זענען געקומען צו אהרן מיט א פארלאנג: "קוּם עֲשֵׂה לָנוּ אֱלֹהִים אֲשֶׁר יֵלְכוּ לְפָנֵינוּ, כִּי זֶה מֹשֶׁה הָאִישׁ אֲשֶׁר הֶעֱלָנוּ מֵאֶרֶץ מִצְרַיִם לֹא יָדַעְנוּ מֶה הָיָה לוֹ". אהרן האט זיי געשיקט ברענגען זייערע גאלדענע צירונגען פון וועלכע זיי האבן אויסגעפארעמט א גאלדענע קאלב, אויף וועמען מען האט אויסגערופן "אֵלֶּה אֱלֹהֶיךָ יִשְׂרָאֵל", און אהרן האט אויסגערופן א פייערונג אויף צומארגנס.

דער אויבערשטער האט אראפגעשיקט משה, ווייל דאס פאלק האט פארדארבן, און זיי געוואלט פארלענדן, אבער משה האט זיך איינגעבעטן, וַיִּנָּחֶם ה' עַל הָרָעָה אֲשֶׁר דִּבֶּר לַעֲשׂוֹת לְעַמּוֹ. משה איז אראפגעקומען פון בארג מיט די לוחות אין די הענט, און דערזעענדיג דעם עגל האט ער אראפגעווארפן און צעבראכן די לוחות. משה האט צעשטערט דעם עגל, און איינגעזאמלט די לויים און זיי געשיקט הרג'ענען די וואס האבן אנטיילגענומען דערין. עס האט דאן אויסגעבראכן א מגיפה צווישן די אידן פון וואס פיל זענען געשטארבן.

צווייטע לוחות

משה האט ארויסגעצויגן זיין געצעלט ווייט פון די מחנה. השי"ת האט באפוילן משה צו פארעמען פרישע לוחות, און ארויפקומען אינדערפרי צום בארג סיני. ווען ער איז ארויף האט דער אויבערשטער זיך אנטפלעקט צו אים, איבערגעבנדיג די י"ג מידות של רחמים. משה האט זיך דערביי געבוקט און ווידער געבעטן צו פארצייען די אידן, און גאט האט פארגעבן די אידן און צוגעזאגט אז זיי וועלן אנקומען צום לאנד, אנגעזאגט נישט צו דינען דארט די אפגעטער פון די ארטיגע פעלקער, און איבער די שלש רגלים.

משה איז געווען אין הימל פערציג טעג און נעכט אן עסן און טרינקען, און געשריבן די לוחות, און דאן אראפגעקומען פון בארג מיט די לוחות אין די הענט, ווען זיין פנים שיינט. אהרן און די אידן האבן זיך געפארכט פון משה צוליב דעם שיין אויף זיין געזיכט, און משה האט צוגעדעקט זיין פנים ביים רעדן צו זיי.

מצוות אין דער פרשה

לויט ווי ס'איז אויסגערעכנט אינעם ספר החינוך זענען פארהאן ניין מצוות אין דער פרשה:

	מצוה	מקור	אקטועל היינטיגע צייטן	באפוילענע
1	מחצית השקל	זֶה יִתְּנוּ כָּל הָעֹבֵר עַל הַפְּקֻדִים מַחֲצִית הַשֶּׁקֶל (ל, יג)	ניין	מענער
2	קידוש ידים ורגלים	וְרָחֲצוּ אַהֲרֹן וּבָנָיו מִמֶּנּוּ אֶת יְדֵיהֶם וְאֶת רַגְלֵיהֶם, בְּבֹאָם אֶל אֹהֶל מוֹעֵד וגו' אוֹ בְגִשְׁתָּם אֶל הַמִּזְבֵּחַ וגו' (ל, יט–כ)	ניין	כהנים-מענער
3	מאכן - און זאלבן דעם כהן גדול מיט שמן המשחה	וְעָשִׂיתָ אֹתוֹ שֶׁמֶן מִשְׁחַת קֹדֶשׁ וגו' (ל, כה–ל)	ניין	ציבור
4	נישט שמירן די שמן השמחה פאר א זר	עַל בְּשַׂר אָדָם לֹא יִיסָךְ (ל, לב)	יא	יעדער
5	נישט נאכמאכן די שמן המשחה	וּבְמַתְכֻּנְתּוֹ לֹא תַעֲשׂוּ (ל, לב)	יא	יעדער
6	נישט נאכמאכן די קטורת	בְּמַתְכֻּנְתָּהּ לֹא תַעֲשׂוּ לָכֶם (ל, לז)	יא	יעדער
7	נישט עסן און טרינקען פון תקרובת עבודה זרה	הִשָּׁמֶר לְךָ פֶּן תִּכְרֹת בְּרִית לְיוֹשֵׁב הָאָרֶץ וגו' וְקָרָא לְךָ וְאָכַלְתָּ מִזִּבְחוֹ (לד, יב–טו)	יא	יעדער
8	שמיטת קרקעות	בֶּחָרִישׁ וּבַקָּצִיר תִּשְׁבֹּת (לד, כא)	ניין (מה"ת)	יעדער
9	נישט עסן בשר בחלב	לֹא תְבַשֵּׁל גְּדִי בַּחֲלֵב אִמּוֹ (לד, כו)	יא	יעדער

דאטומען

דער שבת ווען מ'ליינט די פרשה, קען געפאלן אין צען אנדערע דאטומען:

• השא יאר - ט"ו אדר
• הכז יאר - ט"ז אדר
• גכה יאר און בשה יאר - י"ח אדר
• בחג יאר און זשג יאר - כ' אדר
• זחא יאר - כ"ב אדר
• השג יאר - ט"ו אדר א'
• החא יאר - י"ז אדר א'
• גכז יאר און בשז יאר - י"ח אדר א'
• בחה יאר און זשה יאר - כ' אדר א'
• זחג יאר - כ"ב אדר א'

הפטורה

די הפטורה פון פרשת כי תשא איז איבער די געשיכטע פון אליהו הנביא מיט די נביאי הבעל, וואו אליהו מוסר'ט די אידן פאר דינען עבודה זרה, אין ספר מלכים א', קאַפּיטל י"ח. רוב אשכנזים און תימנים ליינען פון קאַפּיטל י"ח, פסוק א'; די אשכנזים ענדיגן ביי קאַפּיטל י"ח, פסוקים א'–ל"ט, און די תימנים ביי קאַפּיטל י"ח, פסוקים א'–מ"ה. די ספרדים, איטאליענער, און קהילות פראנקפורט ד'מיין און פאזנע ליינען ספר מלכים א', קאַפּיטל י"ח, פסוקים כ'–ל"ט. ביי די ראָמאַניאטן ליינט מען ספר ישעיהו, קאַפּיטל מ"ג, פסוק ז' - קאַפּיטל מ"ד, פסוק ב'.

עס קומט אויס צו ליינען די הפטורה פון כי תשא אין עיבור יארן, און הכז און השא יארן אין שטעט וואס זענען נישט מוקפות חומה. אין אנדערע פשוט'ע יארן געפאלט כי תשא אום פרשת פרה, וואס דאן ליינט מען די דעזיגנירטע מפטיר און הפטורה. אין השא יארן געפאלט כי תשא אום שושן פורים, און שטעט וואס זענען מוקפות חומה ליינען די הפטורה פון פורים.

דרויסנדיגע לינקס

טעקסט:

• פרשת כי תשא, אויף שיתופתא
• פרשת כי תשא, אויפן "וויקיטעקסט" זייטל
• פרשת כי תשא - טעקסט מיט תרגום אונקלוס, אויפ'ן "מכון ממרא" זייטל
• פרשת כי תשא, אויפ'ן "מקראות גדולות הכתר" זייטל

טייטש

• מאיר הלוי לעטעריס, "פרשת כי תשא", חמשה חומשי תורה אין אידיש, ניו יארק, תרע"ד

פארברייטערונג:

• שיעורים אויף פרשת כי תשא אויף קול הלשון
• פרשת כי תשא, אויפ'ן מחלקי המים זייטל
• פרשת כי תשא, אויפ'ן "בית חב"ד" זייטל
• זעט שיעורים אויף פרשת כי תשא, אויפן "בינינו" זייטל
• פרשת כי תשא, אויפן "פרשת השבוע" זייטל
• דער ארטיקל "פרשת כי תשא", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל
• נושאים אויף פרשת כי תשא אויפ'ן "על התורה" זייטל

רעפערענצן

טיילן פון דער ארטיקל זענען מעגליך איבערגעזעצט פון העברעאישער וויקיפעדיע
cc-by-sa 3.0 ערלויבעניש • אריגינעלער בלאט • ביישטייערער