בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,390
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 6: | שורה 6: | ||
[[טעקע:The second and the third plagues.jpg|קליין]] | [[טעקע:The second and the third plagues.jpg|קליין]] | ||
[[טעקע:The sixth and the seventh plagues.jpg|קליין]] | [[טעקע:The sixth and the seventh plagues.jpg|קליין]] | ||
די '''צען מכות'''{{הערה|פארגלייכט {{תנ"ך|שמואל א|ד|ח}}}} (מגפות{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יד}}}}; נגעים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יא|א}}}}) זענען א סעריע פון צען [[נס|ניסים]]'דיגע קאטאסטראפעס וואס דער אויבערשטער האט געברענגט אויף [[אוראלט מצרים|מצרים]] אין דער תקופה פאר [[יציאת מצרים]], ווי עס ווערט דערציילט אין דער תורה, כדי צו צווינגען [[פרעה|פּרעה]] צו לאזן די אידישע קינדער אוועק פון שקלאפעריי, נאך וואס ער האט נישט געוואלט צוהערן צום אויבערשטנ'ס באפעל, דורך זיין שליח [[משה]], זיי ארויסצולאזן פון לאנד. נאר נאך די אלע מכות האט פרעה ענדליך פרייגעלאזט די אידן. | די '''צען מכות'''{{הערה|{{משנה|אבות|ה}}. פארגלייכט {{תנ"ך|שמואל א|ד|ח}}}} (מגפות{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יד}}}}; נגעים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יא|א}}}}) זענען א סעריע פון צען [[נס|ניסים]]'דיגע קאטאסטראפעס וואס דער אויבערשטער האט געברענגט אויף [[אוראלט מצרים|מצרים]] אין דער תקופה פאר [[יציאת מצרים]], ווי עס ווערט דערציילט אין דער תורה, כדי צו צווינגען [[פרעה|פּרעה]] צו לאזן די אידישע קינדער אוועק פון שקלאפעריי, נאך וואס ער האט נישט געוואלט צוהערן צום אויבערשטנ'ס באפעל, דורך זיין שליח [[משה]], זיי ארויסצולאזן פון לאנד. נאר נאך די אלע מכות האט פרעה ענדליך פרייגעלאזט די אידן. | ||
די צען מכות זענען געשילדערט אין [[ספר שמות]], ספּעציפיש אין די סידרות [[פרשת וארא|וארא]] און [[פרשת בא|בֹּא]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד}}–יב, לו}}. זיי ווערן אויך קורץ אויסגערעכנט אין צוויי קאַפּיטלען פון תהלים{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|עח|מג|נא}}; {{תנ"ך|תהלים|קה|כז|לו}}}}. דער מדרש און שפּעטערע מפרשים לייגן צו נאך מער פּרטים און איינבליק, און מאָלן אראפּ א לעבעדיג בילד פונעם כאאס וואס האט באהערשט דאס לאנד. די געשיכטע פון די צען מכות איז א צענטראלער טייל פון דער פּסח געשיכטע און ווערט דערמאנט אין דער [[הגדה]]. | די צען מכות זענען געשילדערט אין [[ספר שמות]], ספּעציפיש אין די סידרות [[פרשת וארא|וארא]] און [[פרשת בא|בֹּא]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד}}–יב, לו}}. זיי ווערן אויך קורץ אויסגערעכנט אין צוויי קאַפּיטלען פון תהלים{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|עח|מג|נא}}; {{תנ"ך|תהלים|קה|כז|לו}}}}. דער מדרש און שפּעטערע מפרשים לייגן צו נאך מער פּרטים און איינבליק, און מאָלן אראפּ א לעבעדיג בילד פונעם כאאס וואס האט באהערשט דאס לאנד. די געשיכטע פון די צען מכות איז א צענטראלער טייל פון דער פּסח געשיכטע און ווערט דערמאנט אין דער [[הגדה]]. | ||
| שורה 16: | שורה 16: | ||
#'''דם''' - בלוט: דער [[נילוס]] טייך און אלע וואסער־קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]]. דאס האט אומגעברענגט די פיש און געשאפן א שרעקליכע שטינק{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד|כה}}}}. | #'''דם''' - בלוט: דער [[נילוס]] טייך און אלע וואסער־קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]]. דאס האט אומגעברענגט די פיש און געשאפן א שרעקליכע שטינק{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד|כה}}}}. | ||
#'''צפרדע''' - פרעש: א גרויסע צאל פרעש זענען ארויסגעקומען פון נילוס און האבן איבערגעפילט גאנץ מצרים. דון יצחק אברבנאל, ציטירנדיג פון רבינו חננאל, זאגט אז צפרדע איז נישט געווען קיין פרעש, נאָר קראָקאָדילן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|כו|מפרש=אברבנאל}}}}. | #'''צפרדע''' - פרעש: א גרויסע צאל פרעש זענען ארויסגעקומען פון נילוס און האבן איבערגעפילט גאנץ מצרים. דון יצחק [[אברבנאל]], ציטירנדיג פון [[רבינו חננאל]], זאגט אז צפרדע איז נישט געווען קיין פרעש, נאָר קראָקאָדילן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|כו|מפרש=אברבנאל}}}}. | ||
#'''כינים''' - לייז: שטויב איז פארוואנדלט געווארן אין לייז וואס האבן באפאלן מענטשן און בהמות אין גאנץ לאנד. | #'''כינים''' - לייז: שטויב איז פארוואנדלט געווארן אין לייז וואס האבן באפאלן מענטשן און בהמות אין גאנץ לאנד. | ||
#'''ערוב''' - ווילדע חיות: א געמיש פון ווילדע חיות האבן אטאקירט די מצריים און זייערע בהמות. [[רשב"ם]] טייטשט ערוב אלס [[וואלף|וועלף]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רשב"ם}}}}. איין תנא אין מדרש פארשטייט ערוב ווי שווארמען פון אינזעקטן{{הערה|{{רבה|שמות|יא|ג}}}}. | #'''ערוב''' - ווילדע חיות: א געמיש פון ווילדע חיות האבן אטאקירט די מצריים און זייערע בהמות. [[רשב"ם]] טייטשט ערוב אלס [[וואלף|וועלף]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רשב"ם}}}}. איין תנא אין מדרש פארשטייט ערוב ווי שווארמען פון אינזעקטן{{הערה|{{רבה|שמות|יא|ג}}}}. | ||
#'''דבר''' - פּעסט: א שווערע מגיפה האט געטויט א גרויסע צאל בהמות וואס האבן געהערט צו די מצרים. | #'''דבר''' - פּעסט: א שווערע מגיפה האט געטויט א גרויסע צאל בהמות וואס האבן געהערט צו די מצרים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|א|ז}}}}. | ||
#'''שחין''' - אייטער-בלאטערן: ביי די מצרים און זייערע בהמות זענען ארויסגעקומען שווערע געשווירן וואס האבן געבראכט א סך ווייטאג און יסורים. | #'''שחין''' - אייטער-בלאטערן: ביי די מצרים און זייערע בהמות זענען ארויסגעקומען שווערע געשווירן וואס האבן געבראכט א סך ווייטאג און יסורים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|ח|יב}}}}. | ||
#'''ברד''' - האגל: א שרעקליכער האגל-שטארעם געמישט מיט פייער האט געשלאגן פון הימל אויף מצרים און פארטיליגט פעלדער און ביימער, און אויך געטייט מענטשן און בהמות וואס זענען געווען אויפ'ן פעלד. דער האגל איז געווען אַן אומגעווענליכע מישונג פון פייער און אייז, | #'''ברד''' - האגל: א שרעקליכער האגל-שטארעם געמישט מיט פייער האט געשלאגן פון הימל אויף מצרים און פארטיליגט פעלדער און ביימער, און אויך געטייט מענטשן און בהמות וואס זענען געווען אויפ'ן פעלד. דער האגל איז געווען אַן אומגעווענליכע מישונג פון פייער און אייז, אזא וואס איז קיינמאל פריער נישט געווען{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יג|לה}}}}. | ||
#'''ארבה''' - היישעריק: א ריזיגער שווארם היישעריק האט באפאלן און באדעקט גאנץ מצרים און אויפגעגעסן אלע פלאנצונגען וואס זענען געבליבן נאך דעם האגל, אריינגערעכנט די פעלדער און די פרוכט פון די ביימער. | #'''ארבה''' - היישעריק: א ריזיגער שווארם היישעריק האט באפאלן און באדעקט גאנץ מצרים און אויפגעגעסן אלע פלאנצונגען וואס זענען געבליבן נאך דעם האגל, אריינגערעכנט די פעלדער און די פרוכט פון די ביימער. אזא היישעריק-מגפה איז קיינמאל פריער נישט געווען אין מצרים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|י|א|כ}}}}. | ||
#'''חושך''' - פינצטערניש: א טיפע און אומדורכזיכטיגע פינצטערניש האט באדעקט גאנץ מצרים פאר זעקס טעג{{הערה|שם=יכב|{{תנ"ך|שמות|י|כב|מפרש=רש"י}}}}, אז מען האט גארנישט געקענט זען און זיך נישט רירן. אבער אין גושן, וואו די אידן האבן געוואוינט, איז געווען ליכט. עס ווערט דערמאנט אז די פינצטערניש האט געדינט צו באהאלטן דעם טויט פון די רשעים פון די אידן וואס האבן נישט געוואלט פארלאזן מצרים. | #'''חושך''' - פינצטערניש: א טיפע און אומדורכזיכטיגע פינצטערניש האט באדעקט גאנץ מצרים פאר זעקס טעג{{הערה|שם=יכב|{{תנ"ך|שמות|י|כב|מפרש=רש"י}}}}, אז מען האט גארנישט געקענט זען און זיך נישט רירן. אבער אין גושן, וואו די אידן האבן געוואוינט, איז געווען ליכט. עס ווערט דערמאנט אז די פינצטערניש האט געדינט צו באהאלטן דעם טויט פון די רשעים פון די אידן וואס האבן נישט געוואלט פארלאזן מצרים. | ||
#'''בכורות''' - טויט פון די בכורים: אין איין נאכט זענען געשטארבן אלע בכורים פון מצרים, פון מענטשן ביז בהמות, פון פּרעה'ס זון ביז צום בכור פון דעם געפאנגענעם אין טורמע. | #'''בכורות''' - טויט פון די בכורים: אין איין נאכט זענען געשטארבן אלע בכורים פון מצרים, פון מענטשן ביז בהמות, פון פּרעה'ס זון ביז צום בכור פון דעם געפאנגענעם אין טורמע. | ||
| שורה 70: | שורה 70: | ||
:רֵאשִׁית, לְכָל-אוֹנָם.</poem>}} | :רֵאשִׁית, לְכָל-אוֹנָם.</poem>}} | ||
}} | }} | ||
==באדייטונג און טעאלאגיע== | ==באדייטונג און טעאלאגיע== | ||
די צען מכות זענען געווען א דירעקטע | די צען מכות זענען געווען א דירעקטע דעמאנסטראציע פון ג-ט'ס מאכט און הערשאפט איבער דער נאטור און א שטראף פאר די מצריים פאר זייער באהאנדלונג פון די אידישע שקלאפן, און נישט לאזן די בני ישראל פריי נאך ג-ט'ס באפעל. | ||
יעדער מכה איז געווען א דירעקטע קאנפראנטאציע מיט אן עגיפטישן געטשקע. למשל, דער נילוס איז געווען א געץ, און די מכה פון בלוט האט דעמאנסטרירט אז ער איז נישט קיין געטליכע באשעפעניש{{מקור}}. | יעדער מכה איז געווען א דירעקטע קאנפראנטאציע מיט אן עגיפטישן געטשקע. למשל, דער נילוס איז געווען א געץ, און די מכה פון בלוט האט דעמאנסטרירט אז ער איז נישט קיין געטליכע באשעפעניש{{מקור}}. | ||
| שורה 102: | שורה 103: | ||
לויט אן אנדערע מדרש איז כינים געקומען ווייל די מצריים האבן געצוואונגען די אידן צו באַזייטיגן שטויב און רייניגן הייזער און מארקן, און ערוב ווייל די מצריים האבן געצוואונגען די אידן צו כאפּן ווילדע חיות{{הערה|{{היברובוקס|דוד העדני|מדרש הגדול|33185|page=84|לינק טעקסט=אויף שמות י, ב}}}}. | לויט אן אנדערע מדרש איז כינים געקומען ווייל די מצריים האבן געצוואונגען די אידן צו באַזייטיגן שטויב און רייניגן הייזער און מארקן, און ערוב ווייל די מצריים האבן געצוואונגען די אידן צו כאפּן ווילדע חיות{{הערה|{{היברובוקס|דוד העדני|מדרש הגדול|33185|page=84|לינק טעקסט=אויף שמות י, ב}}}}. | ||
עס ווערט ערקלערט אז יעדע מכה אין מצרים איז געווען "מיט | עס ווערט ערקלערט אז יעדע מכה אין מצרים איז געווען "מיט א פינגער פון ג-ט", און די וואונדער ביים ים־סוף זענען געווען "מיט דער האנט פון ג-ט", וואס ווייזט אויף א גרעסערע מאכט און א גרעסערן וואונדער ביים ים־סוף. די צאל פון די מכות, צען, ווערט געזען ווי א באדייטנדע צאָל, כאָטש אין רבנישער ליטעראַטור ווערט אויך דערמאנט אַ גרעסערע צאָל פּלעגן. <!-- עס ווערט אויך דערמאָנט אַז די צאָל פון די מכות איז געווען אַ פיר־ אדער פינף-פאַכיגע,קאָרעספּאָנדירנדיג צו ... די פינף אותיות פון ג-ט'ס נאָמען, וואָס רעפּרעזענטירט גערעכטיקייט{{הערה|{{לינק|שרייבער=Shraga Simmons|קעפל=Dayenu! Many Plagues|זייטל=Aish|דאטום=סעפטעמבער 10, 2012|אדרעס=https://aish.com/dayenu-many-plagues/}}}}. | ||
--> | --> | ||
| שורה 109: | שורה 110: | ||
==סטרוקטור און מוסטערן== | ==סטרוקטור און מוסטערן== | ||
עס ווערט באמערקט אז די מכות האבן זיך געשטארקט שטאפּלענווייז, פון קלענערע אומבאקוועמליכקייטן ביז צו גרויסע פארניכטונג און טויט{{ | עס ווערט באמערקט אז די מכות האבן זיך געשטארקט שטאפּלענווייז, פון קלענערע אומבאקוועמליכקייטן ביז צו גרויסע פארניכטונג און טויט{{הערה|רלב"ג}}. | ||
מיליטער טאקטיקן: ווי ביי א באלאגערונג, האבן זיך די מכות אנגעהויבן דורך אפּשניידן די וואסער פארזארגונג פון די מצריים (דם), נאכגעפאלגט דורך הויכ אומרוען (צפרדע), שיסן פיילן (כינים), און אזוי ווייטער{{הערה|{{תנחומא|בא|ד}}, טיילווייז ציטירט אין {{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רש"י}}}}. | |||
אין דער פסח הגדה ווערט דערמאנט רבי יהודה'ס סימנים, '''דצ"ך עד"ש באח"ב''', ווי א גרינגערע וועג צו געדענקען די רייען פון די צען מכות. די דאזיגע סימנים האבן אינספּירירט פיל מפרשים צו זוכן מוסטערן און פארשטיין די אָרדענונג פון די מכות{{הערה|[https://alhatorah.org/Patterns_in_the_Plagues/1/he חלוקת המכות], על התורה וועבזייטל}}. | |||
==משה און אהרן'ס ראלע== | ==משה און אהרן'ס ראלע== | ||