אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אליסף בן דעואל"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
(←‏זיין נאמען: פארברייטערט)
ק (←‏רעפערענצן: מכלוליזאציע)
 
(36 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע|נשיא פון שבט גד}}
{{אישיות תנ"כית
{{אישיות תנ"כית
| תמונה =
| תמונה =
| כיתוב =
| כיתוב =
| מקום לידה = [[מצרים]]
| געבורט ארט = [[מצרים]]
| אב = דעואל
| אב = דעואל
| צאצאים =
| קינדער =
| תקופה = יציאת מצרים, דור המדבר
| תקופה = יציאת מצרים, דור המדבר
| בתנ"ך =  
| בתנ"ך = {{תנ"ך|במדבר|א|יד}}; {{תנ"ך|במדבר|ב|יד|אן=ספר}}; {{תנ"ך|במדבר|ז|מב|אן=ספר}}; {{תנ"ך|במדבר|י|כ|אן=ספר}}
}}
}}
'''אֶלְיָסָף בֶּן דְעוּאֵל''' (אדער: '''רְעוּאֵל'''{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|ב|יד}}.}}) איז געווען דער [[נשיא]] פון [[שבט גד]], אין די צייט פון נאך [[יציאת מצרים]].
'''אֶלְיָסָף בֶּן דְעוּאֵל''' (אדער: '''רְעוּאֵל'''{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|ב|יד}}.}}) איז געווען דער [[נשיא]] פון [[שבט גד]], אין די צייט פון נאך [[יציאת מצרים]].


== לעבן און שאפן ==
== לעבן און שאפן ==
ווי די אנדערע נשיאים, האט השי"ת באשטימט אליסף בן דעואל צו ציילן זיין שבט ביים צווייטן ציילונג פון אידן אין מדבר. זיי ווערן דארט געשילדערט ווי {{ציטוטון|קְרוּאֵי הָעֵדָה, נְשִׂיאֵי מַטּוֹת אֲבוֹתָם, רָאשֵׁי אַלְפֵי יִשְׂרָאֵל{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|א|טז}}}}}}. זיי זענען אלע געווען הויפטן אין [[סנהדרין]]{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|א|טז|קצר=כן|מפרש=מלבי"ם}}}}, וועלכע זענען גערופן געווארן צו יעדע חשוב'ע זאך ביי אידן{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|א|טז|קצר=כן|מפרש=רש"י}}}}.
ווי די אנדערע נשיאים, האט השי"ת באשטימט אליסף בן דעואל צו ציילן זיין שבט ביים צווייטן ציילונג פון אידן אין מדבר. זיי ווערן דארט געשילדערט ווי {{ציטוטון|קְרוּאֵי הָעֵדָה, נְשִׂיאֵי מַטּוֹת אֲבוֹתָם, רָאשֵׁי אַלְפֵי יִשְׂרָאֵל{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|א|טז}}}}}}. זיי זענען אלע געווען הויפטן אין [[סנהדרין]]{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|א|טז|מפרש=מלבי"ם}}}}, וועלכע זענען גערופן געווארן צו יעדע חשוב'ע זאך ביי אידן{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|א|טז|מפרש=רש"י}}}}.


לויט חז"ל זענען די נשיאים געווען די שוטרים וואס די מצריים האבן געשטעלט איבער אידן אין [[מצרים]], וואס זיי זענען געשלאגן געווארן ווען אידן האבן נישט ערפילט זייער קוואטע{{הערה|ספרי במדבר פיסקא מה, געברענגט אויך אין {{תנ"ך|במדבר|ז|ב|מפרש=רש"י}}}}. טייל לערנען אז זיי זענען שוין געווען נשיאים איבער די עלטערן פונעם דור המדבר, נאך זייענדיג אין מצרים{{הערה|תפארת יהונתן אויף {{תנ"ך|במדבר|א|טז}}}}.
לויט חז"ל זענען די נשיאים געווען די שוטרים וואס די מצריים האבן געשטעלט איבער אידן אין [[מצרים]], וואס זיי זענען געשלאגן געווארן ווען אידן האבן נישט ערפילט זייער קוואטע{{הערה|ספרי במדבר פיסקא מה, געברענגט אויך אין {{תנ"ך|במדבר|ז|ב|מפרש=רש"י}}}}. טייל לערנען אז זיי זענען שוין געווען נשיאים איבער די עלטערן פונעם דור המדבר, נאך זייענדיג אין מצרים{{הערה|{{היברובוקס|[[רבי יהונתן אייבשיץ]]|תפארת יהונתן|21286|יאזעפאף תרל"ג|page=188}}}}.


דורכאויס די [[מסעות|וואנדערונגען אין מדבר]] האט אליסף געפירט זיין שבט דער דריטער, נאך [[שלומיאל בן צורישדי]], אונטער'ן "דגל מחנה [[שבט ראובן|ראובן]]"{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|י|כ}}}}. לויט ווי דערציילט אין מדרש, איז זיין [[פאן]] געווען געפארבט נישט אינגאנצן שווארץ און נישט אינגאנצן ווייס נאר ביידע געמישט, און א לאגער געצייכנט דערויף{{הערה|{{מדרש רבה|במדבר|ב|ז}}}}.
דורכאויס די [[מסעות|וואנדערונגען אין מדבר]] האט אליסף געפירט זיין שבט דער דריטער, נאך [[שלומיאל בן צורישדי]], אונטער'ן "דגל מחנה [[שבט ראובן|ראובן]]"{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|י|כ}}}}. לויט ווי דערציילט אין מדרש, איז זיין [[פאן]] געווען געפארבט נישט אינגאנצן שווארץ און נישט אינגאנצן ווייס נאר ביידע געמישט, און א לאגער געצייכנט דערויף{{הערה|{{מדרש רבה|במדבר|ב|ז}}}}.


אין חז"ל ווערט געברענגט אז די נשיאים זענען געווען צווישן די צוויי הונדערט און פופציג מענטשן וועלכע האבן געברענגט [[קטורת]] ביים [[מחלוקת קורח ועדתו]]{{הערה|{{מדרש רבה|במדבר|יח|ג}}; [[מדרש תנחומא]] בובר קרח ה. זעט אויך {{תנ"ך|במדבר|טז|א|מפרש=רש"י}}}}. לויט דעם זענען זיי נפטר געווארן אין צווייטן יאר נאך יציאת מצרים, אין פייער וואס האט פארברענט די מקטירי הקטורת.
אין חז"ל ווערט געברענגט אז די נשיאים זענען געווען צווישן די צוויי הונדערט און פופציג מענטשן וועלכע האבן געברענגט [[קטורת]] ביים [[מחלוקת קורח ועדתו]]{{הערה|{{מדרש רבה|במדבר|יח|ג}}; [[מדרש תנחומא]] באבער קרח ה. זעט אויך {{תנ"ך|במדבר|טז|א|מפרש=רש"י}}}}. לויט דעם זענען זיי נפטר געווארן אין צווייטן יאר נאך יציאת מצרים, אין פייער וואס האט פארברענט די מקטירי הקטורת.


== קרבנות הנשיאים ==
== קרבנות הנשיאים ==
אליסף בן דעואל איז געווען דער זעקסטער אין די רייע צו מקריב זיין ביי די [[קרבנות הנשיאים]]. ער האט מקריב געווען זיין [[קרבן]] אום [[ו' ניסן]] אינעם צווייטן יאָר צו [[יציאת מצרים]] ({{לינק צו אידיש יאר|2449}}).
ביי די [[קרבנות הנשיאים]], האט אליסף בן דעואל מקריב געווען זיין [[קרבן]] אום [[ו' ניסן]] פון צווייטן יאָר צו [[יציאת מצרים]] ({{לינק צו אידיש יאר|2449}}). ער איז געווען דער זעקסטער אין די רייע צו מקריב זיין, נאך שלומיאל בן צורישדי פון [[שבט שמעון]], לויט דער סדר ווי די שבטים האבן גערוט ארום דעם משכן און ווי זיי האבן זיך געצויגן ביי די מסעות{{הערה|{{ילקוט שמעוני|[[פרשת נשא]]|תשטו}}; {{תנ"ך|במדבר|ב|ב|מפרש=רבינו בחיי}}}}. נאך א טעם שטייט אין מדרש אויף דעם וואס ער האט מקריב געווען גלייך נאך דער נשיא פון שבט שמעון, ווייל [[שמעון]] איז ארויס אין מלחמה מיט [[שכם]] ביי די מעשה מיט [[דינה]], און שבט גד האט זיך אנגעטראגן צו גיין פאראויס און האלטן מלחמה ביים אייננעמען [[ארץ ישראל]]{{הערה|שם=רבה-נשא|{{מדרש רבה|במדבר|יג|כ}}}}.


די סיבה אויף צו מקריב זיין גלייך נאך די [[נשיא]] פון [[שבט שמעון]] שטייט אין מדרש:{{ציטוט|ביום הששי נשיא לבני גד אליסף בן דעואל – לפי ששמעון לקח חרבו והלך ועשה מלחמה עם אנשי שכם בשביל אחותו, ובני גד עברו את הירדן לעזר לאחיהם לירש את הארץ, כמה דתימא ({{תנ"ך|דברים|לג|כא|קצר=כן}}) 'צדקת ה׳ עשה ומשפטיו עם ישראל', לכך זכה והקריב אחר שמעון|{{מדרש רבה|במדבר|יג|כ}}}}.
דער מדרש ערקלערט אז די קרבנות פון אליסף האבן מרמז געווען קעגן [[יציאת מצרים]], אנגעהויבן פון ווען [[יעקב אבינו]] איז אראפ קיין [[מצרים]]{{הערה|שם=רבה-נשא}}.


די הסבר צו דאס וואס ער האט מקריב געווען שטייט אין מדרש:{{ציטוט|קרבנו קערת כסף אחת וגו׳ – אמר רבי ברכיה כנגד יציאת מצרים הקריב נשיא גד וכו', אמר רבי ברכיה, התחיל להקריב קרבנו כנגד מה שארע להם מיום שירדו יעקב ובניו למצרים עד שיצאו|ווייטער דארט אין מדרש{{הערה|זעהט אין מדרש גאר באריכות אויף דעם}}}}.
== זיין נאמען ==
אין מדרש שטייט אז זיין נאמען גייט ארויף אויפ'ן [[מזבח]] וואס בני ראובן און בני גָד און אַ האַלבן [[שבט מנשה]] פון [[עבר הירדן]] האבן דארט אויפגעשטעלט, וואָס [[יהושע בן נון]] און דאָס פאָלק האבן חושד געווען אז זיי האבן דאס געבויט פאַר [[עבודה זרה]]{{הערה|ווי דערציילט אין דעם {{תנ"ך|יהושע|כב}}.}}, אבער '''אל-יסף''', זיי האבן גאָרנישט צוגעלייגט צו דער [[תורה]], '''בן דעו אל''', נאר געבויט דעם מזבח אלס עדות{{הערה|{{מדרש אגדה|במדבר|א|יד}}}}.


== זיין נאמען ==
אין [[אור החיים]] ווערט ערקלערט אז עס איז מרמז אויף דעם וואס זיי האבן זיך פארזאמלט און אנגעקומען צו זייער נחלה פריער ווי די אנדערע שבטים, און השי"ת האט מיט זיי מסכים געווען צוצולייגן אויך עבר הירדן צו די מתנה פון ארץ ישראל{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|ז|מב|מפרש=אור החיים}}}}.
אין אור החיים{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|ז|מב|מפרש=אור החיים}}.}} שטייט:{{ציטוט|אליסף בן דעואל – ירמוז להיות שנאספו לעריהם תחילה על פי ה׳ כאמור זולת גבורי חיל שעברו כל חלוץ וגו׳, והוא אומרו 'אל יסף'. עוד על פי דבריהם ז״ל שארץ סיחון ועוג לא היתה בכלל מתנת ארץ ישראל שנתן ה׳ לאברהם, כמו שאמרו בספרי (ח״ב פיסקא רצט) וזה לשונם פרט לעבר הירדן שנטלת מעצמך עד כאן. ומצינו שמשפט ארץ ישראל יש לה (שביעית פ״ט מ״ב) כידוע, ועיין מה שכתבתי בפרשת מטות בפסוק עטרות וגו׳, לזה קראו 'אליסף' לצד שהוסיף ליטול יותר ממתנת ה׳ והסכים ה׳ עמהם.{{ש}}
'בן דעואל' פירוש שעשו היכר לעדות לדעת כי הם ידועי עובדי אל כאחד שבטי ישראל.}}.


==המרומז בשמו==
זיין טאטע ווערט אנגערופן אמאל '''דעואל'''{{הערה|ווי צום ביישפיל ביי די קרבנות הנשיאים}}, און צומאל '''רעואל'''{{הערה|ווי צום ביישפיל אין {{תנ"ך|במדבר|ב|יד}}}}. טייל ראשונים ערקלערן אז אותיות [[ד]] און [[ר]] קענען זיך אויפטוישן{{הערה|{{היברובוקס|בעלי התוס'|מושב זקנים|20791|לאנדאן תשי"ט|page=436|קעפל=במדבר, א, יד}}; {{תנ"ך|יחזקאל|י|יד|מפרש=רד"ק}}}}. אן אנדערן הסבר דערצו שטייט אין [[רמב"ן]], אז דאס זענען צוויי נעמען מיט'ן זעלבן באדייט: {{ציטוטון|נקרא דעואל, שידע את הא-ל, רעואל, ששם רעיון לבו בא-ל. והיו קוראים האיש ההוא בשני שמות, ולכך תזכרנו התורה בשניהם}}{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|ב|יד|מפרש=רמב"ן}}. ענליך שטייט אויך אין {{תנ"ך|במדבר|ב|יד|מפרש=רבינו בחיי}}, אז די ביידע נעמען זענען איין ענין}}. לויט איין ערקלערונג האט מען אים גערופן 'רעואל' ווען ער איז ארויף א מדריגה{{הערה|אמרי נועם אויף בראשית ל, יא. זעט אויך רבי חיים פלטיאל אויף במדבר ב, יד און [[שית:Chomat_Anakh_on_Torah,_Numbers/2|חומת אנך דארט]]}}.
חז"ל{{הערה|מדרש אגדה במדבר א}} דורשים את שמו על ה[[מזבח]] שבנו בני ראובן וגד וחצי שבט מנשה מ[[עבר הירדן|עבר לירדן]], שחשדו [[יהושע בן נון|יהושע]] והעם שנבנה לעבודה זרה{{הערה|כמסופר ב{{תנ"ך|יהושע|כב}}.}} וכך נדרש שמו: '''אל-יסף''' - שלא הוסיפו דבר על התורה, '''בן דעו-אל''' - אלא בנו המזבח כעדות. דרשה נוספת על השם דעואל מביא המדרש, על כך שקיימו בני ראובן וגד וחצי שבט מנשה את תנאו של משה למגוריהם מחוץ לארץ ישראל, ונלחמו יחד עם שאר השבטים במלחמת כיבוש הארץ, והיו צועקים להשם במלחמה והיה מושיעם, ונדרש כדרשה הראשונה – '''דעו-אל''' שידעו שבטו את הא-ל.{{ש}}
האור החיים{{הערה|על {{תנ"ך|במדבר|ז|מב}}.}} מבאר גם הוא את שמו על ירושת נחלתו בעבר הירדן אך בצורה שונה, '''אל-יסף''' – שנאספו לעריהם תחילה לכל השבטים{{הערה|מלבד יוצאי הצבא, שכאמור הלכו להילחם עם שאר השבטים.}} (מיד לאחר מלחמת סיחון ועוג) על פי השם. פירוש נוסף מבאר האור החיים על פי הנאמר בספרי{{הערה|ספרי דברים פיסקא רצ"ט.}} שעבר הירדן לא היה בכלל הבטחת השם לאברהם, אבל לאחר שירשוהו בני גד וראובן, יש לו דין ארץ ישראל{{הערה|בחלק מן הדברים}} ובשמו מרומז שהוסיף ליטול יותר ממתנת השם, והסכים השם עימו{{הערה|את השם בן דעואל מבאר האור החיים כמדרש אגדה המובא למעלה.}}.


==ראו גם==
== רעפערענצן ==
*[[נשיאי שבטי ישראל]]
{{רעפערענצן}}
*[[קרבנות הנשיאים]]


==הערות שוליים==
{{ספר במדבר}}
{{הערות שוליים}}


[[קטגוריה:נשיאי שבטי ישראל]]
[[קאטעגאריע:נשיאי שבטי ישראל]]
[[קטגוריה:המכלול: ערכים שנוצרו במכלול]]
[[קאטעגאריע:שבט גד]]
[[קטגוריה:שבט גד]]
[[קאַטעגאָריע:דור המדבר: פערזאנען]]
[[קאַטעגאָריע:פערזאנען אין ספר במדבר]]
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[HE:אליסף בן דעואל]]
[[קאַטעגאָריע:קרבנות הנשיאים]]

יעצטיגע רעוויזיע זינט 16:33, 26 נאוועמבער 2023

אליסף בן דעואל
געבורט מצרים
תקופה יציאת מצרים, דור המדבר
בתנ"ך במדבר א, יד; ב, יד; ז, מב; י, כ

אֶלְיָסָף בֶּן דְעוּאֵל (אדער: רְעוּאֵל[1]) איז געווען דער נשיא פון שבט גד, אין די צייט פון נאך יציאת מצרים.

לעבן און שאפן

ווי די אנדערע נשיאים, האט השי"ת באשטימט אליסף בן דעואל צו ציילן זיין שבט ביים צווייטן ציילונג פון אידן אין מדבר. זיי ווערן דארט געשילדערט ווי ”קְרוּאֵי הָעֵדָה, נְשִׂיאֵי מַטּוֹת אֲבוֹתָם, רָאשֵׁי אַלְפֵי יִשְׂרָאֵל[2]. זיי זענען אלע געווען הויפטן אין סנהדרין[3], וועלכע זענען גערופן געווארן צו יעדע חשוב'ע זאך ביי אידן[4].

לויט חז"ל זענען די נשיאים געווען די שוטרים וואס די מצריים האבן געשטעלט איבער אידן אין מצרים, וואס זיי זענען געשלאגן געווארן ווען אידן האבן נישט ערפילט זייער קוואטע[5]. טייל לערנען אז זיי זענען שוין געווען נשיאים איבער די עלטערן פונעם דור המדבר, נאך זייענדיג אין מצרים[6].

דורכאויס די וואנדערונגען אין מדבר האט אליסף געפירט זיין שבט דער דריטער, נאך שלומיאל בן צורישדי, אונטער'ן "דגל מחנה ראובן"[7]. לויט ווי דערציילט אין מדרש, איז זיין פאן געווען געפארבט נישט אינגאנצן שווארץ און נישט אינגאנצן ווייס נאר ביידע געמישט, און א לאגער געצייכנט דערויף[8].

אין חז"ל ווערט געברענגט אז די נשיאים זענען געווען צווישן די צוויי הונדערט און פופציג מענטשן וועלכע האבן געברענגט קטורת ביים מחלוקת קורח ועדתו[9]. לויט דעם זענען זיי נפטר געווארן אין צווייטן יאר נאך יציאת מצרים, אין פייער וואס האט פארברענט די מקטירי הקטורת.

קרבנות הנשיאים

ביי די קרבנות הנשיאים, האט אליסף בן דעואל מקריב געווען זיין קרבן אום ו' ניסן פון צווייטן יאָר צו יציאת מצרים (ב'תמ"ט). ער איז געווען דער זעקסטער אין די רייע צו מקריב זיין, נאך שלומיאל בן צורישדי פון שבט שמעון, לויט דער סדר ווי די שבטים האבן גערוט ארום דעם משכן און ווי זיי האבן זיך געצויגן ביי די מסעות[10]. נאך א טעם שטייט אין מדרש אויף דעם וואס ער האט מקריב געווען גלייך נאך דער נשיא פון שבט שמעון, ווייל שמעון איז ארויס אין מלחמה מיט שכם ביי די מעשה מיט דינה, און שבט גד האט זיך אנגעטראגן צו גיין פאראויס און האלטן מלחמה ביים אייננעמען ארץ ישראל[11].

דער מדרש ערקלערט אז די קרבנות פון אליסף האבן מרמז געווען קעגן יציאת מצרים, אנגעהויבן פון ווען יעקב אבינו איז אראפ קיין מצרים[11].

זיין נאמען

אין מדרש שטייט אז זיין נאמען גייט ארויף אויפ'ן מזבח וואס בני ראובן און בני גָד און אַ האַלבן שבט מנשה פון עבר הירדן האבן דארט אויפגעשטעלט, וואָס יהושע בן נון און דאָס פאָלק האבן חושד געווען אז זיי האבן דאס געבויט פאַר עבודה זרה[12], אבער אל-יסף, זיי האבן גאָרנישט צוגעלייגט צו דער תורה, בן דעו אל, נאר געבויט דעם מזבח אלס עדות[13].

אין אור החיים ווערט ערקלערט אז עס איז מרמז אויף דעם וואס זיי האבן זיך פארזאמלט און אנגעקומען צו זייער נחלה פריער ווי די אנדערע שבטים, און השי"ת האט מיט זיי מסכים געווען צוצולייגן אויך עבר הירדן צו די מתנה פון ארץ ישראל[14].

זיין טאטע ווערט אנגערופן אמאל דעואל[15], און צומאל רעואל[16]. טייל ראשונים ערקלערן אז אותיות ד און ר קענען זיך אויפטוישן[17]. אן אנדערן הסבר דערצו שטייט אין רמב"ן, אז דאס זענען צוויי נעמען מיט'ן זעלבן באדייט: ”נקרא דעואל, שידע את הא-ל, רעואל, ששם רעיון לבו בא-ל. והיו קוראים האיש ההוא בשני שמות, ולכך תזכרנו התורה בשניהם”[18]. לויט איין ערקלערונג האט מען אים גערופן 'רעואל' ווען ער איז ארויף א מדריגה[19].

רעפערענצן

  1. במדבר ב, יד.
  2. במדבר א, טז
  3. מלבי"ם, במדבר א, טז
  4. רש"י, במדבר א, טז
  5. ספרי במדבר פיסקא מה, געברענגט אויך אין רש"י, במדבר ז, ב
  6. רבי יהונתן אייבשיץ, תפארת יהונתן, יאזעפאף תרל"ג
  7. במדבר י, כ
  8. במדבר רבה, פרשה ב', פסקה ז'
  9. במדבר רבה, פרשה י"ח, פסקה ג'; מדרש תנחומא באבער קרח ה. זעט אויך רש"י, במדבר טז, א
  10. ילקוט שמעוני, פרשת נשא, רמז תשט"ו; רבינו בחיי, במדבר ב, ב
  11. 11.0 11.1 במדבר רבה, פרשה י"ג, פסקה כ'
  12. ווי דערציילט אין דעם יהושע כב.
  13. מדרש אגדה (באבער) במדבר א, יד
  14. אור החיים, במדבר ז, מב
  15. ווי צום ביישפיל ביי די קרבנות הנשיאים
  16. ווי צום ביישפיל אין במדבר ב, יד
  17. בעלי התוס', "במדבר, א, יד", מושב זקנים, לאנדאן תשי"ט; רד"ק, יחזקאל י, יד
  18. רמב"ן, במדבר ב, יד. ענליך שטייט אויך אין רבינו בחיי, במדבר ב, יד, אז די ביידע נעמען זענען איין ענין
  19. אמרי נועם אויף בראשית ל, יא. זעט אויך רבי חיים פלטיאל אויף במדבר ב, יד און חומת אנך דארט