4,450
רעדאגירונגען
ק
(diffedit)
אין תקציר עריכה |
ק ((diffedit)) |
||
| שורה 20: | שורה 20: | ||
כאטש עס שטייט אז זי איז געבוירן אין מצרים, רעכענען איר אבער טייל שיטות אין חז"ל פון די 33 אפשטאמלינגען פון [[לאה]] וואס שטעלן צוזאם די 70 [[יורדי מצרים]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|כז}}}}, וויבאלד זי איז געבוירן "צווישן די מויערן" (בין החומות) – גלייך ביים אריינקומען קיין [[אוראלט מצרים|מצרים]]{{הערה|{{בבלי|סוטה|יב|א}}; {{רבה|בראשית|צד|ט}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכג|ב}}, געברענגט אין {{תנ"ך|בראשית|מו|טו|מפרש=רש"י}}}}. (אין [[צוואת השבטים]] שטייט אז זי איז געבוירן זעכצן יאר נאכ'ן אראפגיין קיין מצרים, ווען לוי איז געווען 64 יאר אלט{{הערה|צוואת השבטים, [[s:צוואות_השבטים#פרק_יא|צוואת לוי]]}}.) | כאטש עס שטייט אז זי איז געבוירן אין מצרים, רעכענען איר אבער טייל שיטות אין חז"ל פון די 33 אפשטאמלינגען פון [[לאה]] וואס שטעלן צוזאם די 70 [[יורדי מצרים]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|כז}}}}, וויבאלד זי איז געבוירן "צווישן די מויערן" (בין החומות) – גלייך ביים אריינקומען קיין [[אוראלט מצרים|מצרים]]{{הערה|{{בבלי|סוטה|יב|א}}; {{רבה|בראשית|צד|ט}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכג|ב}}, געברענגט אין {{תנ"ך|בראשית|מו|טו|מפרש=רש"י}}}}. (אין [[צוואת השבטים]] שטייט אז זי איז געבוירן זעכצן יאר נאכ'ן אראפגיין קיין מצרים, ווען לוי איז געווען 64 יאר אלט{{הערה|צוואת השבטים, [[s:צוואות_השבטים#פרק_יא|צוואת לוי]]}}.) | ||
אין [[מדרש הגדול]] שטייט אז זי האט געהייסן יוכבד, "ווייל איר געזיכט איז געווען ענליך צום זיו הכבוד"{{הערה|שם=מדהג|{{היברובוקס|2=מדרש הגדול|3=33185|page=18|לינק טעקסט=שמות ב, א}}}}. א לעצטיגע טעאריע איבער'ן נאמען איז אז עס איז מעגליך צעטיילט אין צוויי: די ערשטע טייל, 'יו' געפינט מען אין אסאך שפעטערדיגע נעמען אין תנ"ך אלס פארקירצונג פונעם [[שמות הקודש|שם ה']]. 'כבד' איז א געווען א פארשפרייטע [[סעמיטישע]] נאמען יענע צייט, מיינענדיג 'מכובד'. אויב איז דאס ריכטיג, איז יוכבד דער ערשטער נאָמען אין תנ"ך וואָס ניצט | אין [[מדרש הגדול]] שטייט אז זי האט געהייסן יוכבד, "ווייל איר געזיכט איז געווען ענליך צום זיו הכבוד"{{הערה|שם=מדהג|{{היברובוקס|2=מדרש הגדול|3=33185|page=18|לינק טעקסט=שמות ב, א}}}}. א לעצטיגע טעאריע איבער'ן נאמען איז אז עס איז מעגליך צעטיילט אין צוויי: די ערשטע טייל, 'יו' געפינט מען אין אסאך שפעטערדיגע נעמען אין תנ"ך אלס פארקירצונג פונעם [[שמות הקודש|שם ה']]. 'כבד' איז א געווען א פארשפרייטע [[סעמיטישע]] נאמען יענע צייט, מיינענדיג 'מכובד'. אויב איז דאס ריכטיג, איז יוכבד דער ערשטער נאָמען אין תנ"ך וואָס ניצט דעם נאָמען פון ג-ט, און דער איינציגער איידער דער התגלות פון ה' צו משה ביים סנה{{הערה|אנציקלופדיה מקראית, כרך ג', ערך יוכבד}}. | ||
זי האט חתונה געהאט מיט איר פלימעניק, דער "גדול הדור" [[עמרם]], דער זון פון איר ברודער [[קהת]]. (כאטש חתונה האבן מיט א מומע איז א לאו אין די תורה{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|יח|יב}}}}, איז דאס אין איינקלאנג מיט אנדערע פעלער איידער [[מתן תורה]] אין וועלכע די געבורט אדער אפשטאם פון וויכטיגע פיגורן קומען פון שפּעטער-פארבאטענע אישות{{ביאור|יעקב און די צוויי שוועסטער רחל און לאה ({{תנ"ך|ויקרא|יח|יח}}); [[יהודה]] און [[תמר]], זיין שנור ({{תנ"ך|ויקרא|טו|טו}}).}}.) יוכבד און עמרם האבן געבוירן [[מרים]] און [[אהרן]]. | זי האט חתונה געהאט מיט איר פלימעניק, דער "גדול הדור" [[עמרם]], דער זון פון איר ברודער [[קהת]]. (כאטש חתונה האבן מיט א מומע איז א לאו אין די תורה{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|יח|יב}}}}, איז דאס אין איינקלאנג מיט אנדערע פעלער איידער [[מתן תורה]] אין וועלכע די געבורט אדער אפשטאם פון וויכטיגע פיגורן קומען פון שפּעטער-פארבאטענע אישות{{ביאור|יעקב און די צוויי שוועסטער רחל און לאה ({{תנ"ך|ויקרא|יח|יח}}); [[יהודה]] און [[תמר]], זיין שנור ({{תנ"ך|ויקרא|טו|טו}}).}}.) יוכבד און עמרם האבן געבוירן [[מרים]] און [[אהרן]]. | ||
ווען [[פרעה]] האט ארויסגעגעבן די גזירה אריינצואווארפן די ניי-געבוירענע אינגלעך אין טייך, האט עמרם גע'גט זיין פרוי יוכבד, זאגנדיג אז "מיר פּלאגן זיך פאר גארנישט". ווען אלע האבן אים נאכגעטון און גע'גט זייערע ווייבער, האט זיין טאכטער מרים אים איבערצייגט צוריקצונעמען זיין פרוי. אין גמרא שטייט אז אויף זייער ווידער-הייראט האט ער געמאכט פאר יוכבד אַן אפריון, פונקט ווי אַן ערשטע חתונה, און אהרן און מרים האבן געטאנצן פאר איר, און די מלאכי השרת האבן געזאגט: {{מנוקד|״אֵם הַבָּנִים שְׂמֵחָה״}}{{הערה|{{בבלי|סוטה|יב|א}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכ|א}}}}. פון דער אנדערער זייט, שטייט אין זוהר הק' אז די ווידער-הייראט, ווי די צעטיילונג, איז געווען "בצנעא", כדי קיינער זאל נישט באמערקן{{הערה|{{זוהר|ב|יט|א|פרשה=שמות}}}}. | ווען [[פרעה]] האט ארויסגעגעבן די גזירה אריינצואווארפן די ניי-געבוירענע אינגלעך אין טייך, האט עמרם גע'גט זיין פרוי יוכבד, זאגנדיג אז "מיר פּלאגן זיך פאר גארנישט". ווען אלע האבן אים נאכגעטון און גע'גט זייערע ווייבער, האט זיין טאכטער מרים אים איבערצייגט צוריקצונעמען זיין פרוי. אין גמרא שטייט אז אויף זייער ווידער-הייראט האט ער געמאכט פאר יוכבד אַן אפריון, פונקט ווי אַן ערשטע חתונה, און אהרן און מרים האבן געטאנצן פאר איר, און די מלאכי השרת האבן געזאגט: {{מנוקד|״אֵם הַבָּנִים שְׂמֵחָה״}}{{הערה|{{בבלי|סוטה|יב|א}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכ|א}}}}. פון דער אנדערער זייט, שטייט אין זוהר הק' אז די ווידער-הייראט, ווי די צעטיילונג, איז געווען "בצנעא", כדי קיינער זאל נישט באמערקן{{הערה|{{זוהר|ב|יט|א|פרשה=שמות}}}}. | ||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
===אלס הייבאם=== | ===אלס הייבאם=== | ||
אין {{תנ"ך|שמות|א|לאנג=יא}} ווערט געשילדערט די גזירות פון פרעה איבער ניי-געבוירענע אידישע אינגלעך, און ווי ער האט באפוילן די אידישע הייבאמס, [[שפרה און פועה]], צו הרג'ענען די אידישע קינדער איידער זייער געבורט. זיי האבן צוריקגעוויזן דעם באפעל, און דער אויבערשטער האט זיי געבענטשט פאר זייער [[יראת שמים]], "{{מנוקד|וַיַּעַשׂ לָהֶם בָּתִּים}}"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|א|כא}}}}. חז"ל אידענטיפיצירן זיי אלס יוכבד און איר פינף-יעריגע טאכטער מרים (אדער איר שנור [[אלישבע בת עמינדב]]), וועלכע האט איר געהאלפן{{הערה|{{מדרש רבה|שמות|א|יג}}}}{{הערה|שם=סוטה}}{{ביאור|דער [[בני יששכר]]{{הערה|[[שית:Bnei_Yissaschar,_Nisan/4|חודש ניסן, מאמר ד']]}} ערקלערט אז פרעה איז געווען דער וואס האט געטוישט זייערע נעמען צו מצרי'שע נעמען, האלטנדיג אז דאס וועט זיי אריבערשלעפן צו זיין זייט.}}. יוכבד איז גערופן געווארן שפרה, וויבאלד: 1. אלס הייבאם האט זי שיין געמאכט – שֶׁמְּשַׁפֶּרֶת – דאס בלוטיג קינד נאכן געבורט, 2. די אידן זענען געווען פרוכטבאר – שֶׁפָּרוּ – אין אירע טעג, 3. זי האט שיין געמאכט אירע מעשים פאר | אין {{תנ"ך|שמות|א|לאנג=יא}} ווערט געשילדערט די גזירות פון פרעה איבער ניי-געבוירענע אידישע אינגלעך, און ווי ער האט באפוילן די אידישע הייבאמס, [[שפרה און פועה]], צו הרג'ענען די אידישע קינדער איידער זייער געבורט. זיי האבן צוריקגעוויזן דעם באפעל, און דער אויבערשטער האט זיי געבענטשט פאר זייער [[יראת שמים]], "{{מנוקד|וַיַּעַשׂ לָהֶם בָּתִּים}}"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|א|כא}}}}. חז"ל אידענטיפיצירן זיי אלס יוכבד און איר פינף-יעריגע טאכטער מרים (אדער איר שנור [[אלישבע בת עמינדב]]), וועלכע האט איר געהאלפן{{הערה|{{מדרש רבה|שמות|א|יג}}}}{{הערה|שם=סוטה}}{{ביאור|דער [[בני יששכר]]{{הערה|[[שית:Bnei_Yissaschar,_Nisan/4|חודש ניסן, מאמר ד']]}} ערקלערט אז פרעה איז געווען דער וואס האט געטוישט זייערע נעמען צו מצרי'שע נעמען, האלטנדיג אז דאס וועט זיי אריבערשלעפן צו זיין זייט.}}. יוכבד איז גערופן געווארן שפרה, וויבאלד: 1. אלס הייבאם האט זי שיין געמאכט – שֶׁמְּשַׁפֶּרֶת – דאס בלוטיג קינד נאכן געבורט, 2. די אידן זענען געווען פרוכטבאר – שֶׁפָּרוּ – אין אירע טעג, 3. זי האט שיין געמאכט אירע מעשים פאר ג-ט{{הערה|{{בבלי|סוטה|יא|ב}} זעט דארט נאך}}. זי איז אויך אידענטיפיצירט מיט היהודיה{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים א|ד|יח}}}}, וויבאלד זי האט געברענגט אידן אויף דער וועלט{{הערה|{{רבה|ויקרא|א|ג}}}}. די "הייזער" (בָּתִּים) וואס ג-ט האט געגעבן די צוויי עברי'שע הייבאמס באדייטן אז זי האט זוכה געווען אז פון איר זאלן ארויסקומען משפחות פון כהונה, לויה און מלכות{{הערה|{{רבה|שמות|א|יז}}, געברענגט אין רש"י דארט}}. | ||
===ענדע לעבן=== | ===ענדע לעבן=== | ||
| שורה 49: | שורה 49: | ||
==אין פיוט== | ==אין פיוט== | ||
יוכבד'ס קלאג אויף משה'ס פטירה איז דער נושא אין עטליכע [[פיוט]]ים אויף [[שמחת תורה]]{{הערה|{{צ-זשורנאל|בנימין בר-תקוה|זעקת יוכבד: דמות האם בפיוטי פטירת משה|מחקרי ירושלים בספרות עברית|כא|עמ=265-302|שנת הוצאה=תשס"ז|JSTOR=23361176}}}}. "צעקה יוכבד" ווערט דערמאנט אין די ראשונים אַלס א פיוט וואס ווערט געזאגט [[שמחת תורה]]. דער מחבר איז נישט באַקאַנט. געוויסע זאגן עס אין ז' אדר אדער הושענא רבה{{הערה|[[ע:צעקה יוכבד|צעקה יוכבד]] אויף המכלול אין העברעאיש; {{הפיוט והתפילה|3077|צעקה יוכבד}}}}. אין דער מחזור רומי (ז' 79 א, מנטובה, תע"ח) איז פארהאן א פיוט אין אראמיש פאר שמחת תורה, וועלכע הייבט זיך אָן "אזלת יוכבד מפיסת למצרים". אין מחזור קורפו איז עס איבערגעזעצט אין לשון-קודש{{הערה|1={{כתיב|מחזור מנהג קורפו לסוכות ולשמחת תורה|990002060480205171|דף 26|79525082}}; {{כתיב|מחזור מנהג קורפו לשלש רגלים|990034259140205171|(155ב-156א)|17038494}}; {{אוצר החכמה|אברהם מאיר הברמן|עתרת רננים|13586|page=106|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=107}}}}. | יוכבד'ס קלאג אויף משה'ס פטירה איז דער נושא אין עטליכע [[פיוט]]ים אויף [[שמחת תורה]]{{הערה|{{צ-זשורנאל|בנימין בר-תקוה|זעקת יוכבד: דמות האם בפיוטי פטירת משה|מחקרי ירושלים בספרות עברית|כא|עמ=265-302|שנת הוצאה=תשס"ז|JSTOR=23361176}}}}. "צעקה יוכבד" ווערט דערמאנט אין די ראשונים אַלס א פיוט וואס ווערט געזאגט [[שמחת תורה]]. דער מחבר איז נישט באַקאַנט. געוויסע זאגן עס אין ז' אדר אדער הושענא רבה{{הערה|[[ע:צעקה יוכבד|צעקה יוכבד]] אויף המכלול אין העברעאיש; {{הפיוט והתפילה|3077|צעקה יוכבד}}}}. אין דער מחזור רומי (ז' 79 א, מנטובה, תע"ח) איז פארהאן א פיוט אין אראמיש פאר שמחת תורה, וועלכע הייבט זיך אָן "אזלת יוכבד מפיסת למצרים". אין מחזור קורפו איז עס איבערגעזעצט אין לשון-קודש{{הערה|1={{כתיב|מחזור מנהג קורפו לסוכות ולשמחת תורה|990002060480205171|דף 26|79525082}}; {{כתיב|מחזור מנהג קורפו לשלש רגלים|990034259140205171|(155ב-156א)|17038494}}; {{אוצר החכמה|אברהם מאיר הברמן|עתרת רננים|13586|page=106|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=107}}}}. | ||
==אין קונסט== | ==אין קונסט== | ||
*סיימאָן סאָלאָמאָן, "די מוטער פון משה" (The Mother of Moses), אויל אויף קאַנוואַס, געפונט זיך אין די דעלאַוועיר קונסט מוזעאום. | *סיימאָן סאָלאָמאָן, "די מוטער פון משה" (The Mother of Moses), אויל אויף קאַנוואַס, געפונט זיך אין די דעלאַוועיר קונסט מוזעאום. | ||