בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אנולירט רעוויזיע 334765 פון מענדל (שמועס)
(די ערשטע) |
צייכנס: אַנולירונג באַדייטן-לינקס |
||
| (9 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע| | {{דעסקריפציע|הייליגסטער שטאָט און הויפטשטאט פון מדינת ישראל}} | ||
{{יישוב| | {{יישוב| | ||
|נאמען=ירושלים | |נאמען=ירושלים | ||
| שורה 46: | שורה 46: | ||
[[טעקע:BankIsrael01 ST 06.jpg|קליין|250px|[[באנק פון מדינת ישראל]]]] | [[טעקע:BankIsrael01 ST 06.jpg|קליין|250px|[[באנק פון מדינת ישראל]]]] | ||
'''ירושלים''' ({{שפראך-he|יְרוּשָׁלַיִם}}, אַראַביש: '''القدس''' אַל־קודס) איז די אָפיציעלע [[הויפטשטאט|הויפּטשטאָט]] פון [[מדינת ישׂראל]], דער צענטער פון דעם ייִדישן פאָלק, נאָך פון גאר אַמאָליקע צייטן. די שטאָט איז פאַרהייליגט, אויף די דריי [[מאנאטעיזם|מאָנאָטעיִסטישע]], גלויבנס: דאס ייִדישע, דאס [[איסלאם|איסלאַמישע]], און דאס [[קריסטנטום|קריסטליכע]] גלויבן. דאָס צענטראַלישקייט פון דער שטאָט, פאַר אַלע גלויבנס, האָט געברענגט אַ סך קריגערייען און וועלט־מלחמות צווישן זיי, ביז היינטיגן טאָג. זייט דעם [[19טער י"ה|19טן יארהונדערט]] האבן זיך אנטוויקלט ארום דער אלטשטאט אסאך נייע געגנטן, וואס זענען היינטצוטאג דער גרעסטער טייל פון דער שטאט. | |||
די שטאָט פון ירושלים געפונט זיך אויף די "יהודה-בערג" צווישן דעם [[מיטלענדישער ים|מיטלענדישן ים]] (הים התיכון) און דעם [[ים המלח]] אין אַ הויך פון אַ 650-840 [[מעטער]] איבערן מיטלענדישן ים. | די שטאָט פון ירושלים געפונט זיך אויף די "יהודה-בערג" צווישן דעם [[מיטלענדישער ים|מיטלענדישן ים]] (הים התיכון) און דעם [[ים המלח]] אין אַ הויך פון אַ 650-840 [[מעטער]] איבערן מיטלענדישן ים. | ||
| שורה 54: | שורה 52: | ||
די צאָל פון די רעגנס איז 600 מילימעטר אין אַ [[ווינטער]]-צייט. דער [[זומער]] איז [[היץ|הייס]] און [[טרוקן]]. דער ווינטער איז קאַלט און אַ רעגנדיקער. אָפמאָל [[שניי]]ט אויף אַ פּאָר טעג אין ווינטער. | די צאָל פון די רעגנס איז 600 מילימעטר אין אַ [[ווינטער]]-צייט. דער [[זומער]] איז [[היץ|הייס]] און [[טרוקן]]. דער ווינטער איז קאַלט און אַ רעגנדיקער. אָפמאָל [[שניי]]ט אויף אַ פּאָר טעג אין ווינטער. | ||
די צאָל פון דער [[ | די צאָל פון דער [[פייכטקייט]] איז ארום 60% . | ||
ריכטיק אויף סוך [[2011]], איז דאָ אין ירושלים 804,355 [[בירגער]].{{הערה|שם=סטאטיסטיק 2011}} די בירגערשאַפ מערט זיך, אין אַ צאָל פון 1.7 פּראָצענט אַ יאָר. די בירגער פון ירושלים זענען צומישט: | ריכטיק אויף סוך [[2011]], איז דאָ אין ירושלים 804,355 [[בירגער]].{{הערה|שם=סטאטיסטיק 2011}} די בירגערשאַפ מערט זיך, אין אַ צאָל פון 1.7 פּראָצענט אַ יאָר. די בירגער פון ירושלים זענען צומישט: | ||
| שורה 60: | שורה 58: | ||
*281,000 (35%) זענען [[איסלאם|מוסולמענער]] [[אראבער|אַראַבער]]. | *281,000 (35%) זענען [[איסלאם|מוסולמענער]] [[אראבער|אַראַבער]]. | ||
*14,000 (1.8%) זענען [[קריסטנטום|קריסטן]]. | *14,000 (1.8%) זענען [[קריסטנטום|קריסטן]]. | ||
*די פּראָפּאָרציאָנעלקייט צווישן [[מאן|מענער]] און [[פרוי | *די פּראָפּאָרציאָנעלקייט צווישן [[מאן|מענער]] און [[פרוי]]ען איז : 1015 פרויען, צו 1000 מענער. | ||
דער [[ | דער [[בירגערמייסטער]] איז היינט [[משה ליאן]]. די שטאטראט האט 31 מיטגלידער. | ||
==אין דער היסטאריע== | ==אין דער היסטאריע== | ||
| שורה 71: | שורה 69: | ||
דוד המלך'ס זון [[שלמה המלך|שלמה]] האט געבויט אין ירושלים דעם [[בית המקדש]]. אזוי ווי דער בית המקדש איז חרוב געווארן און מ'האט איבערגעאקערט די שטאט מערער מאל, איז שווער פאר די ארכעאלאגן צו טרעפן קלארע זאכן פון יענער תקופה. דער ערשטער ארט פון ירושלים, וואס מען רופט היינט עיר דוד, געפינט זיך לעבן דעם אראבישן דערפל [[סילוואן]] (דאס איז [[אראביש]] פארן [[שילוח קוואל|שילוח]]). | דוד המלך'ס זון [[שלמה המלך|שלמה]] האט געבויט אין ירושלים דעם [[בית המקדש]]. אזוי ווי דער בית המקדש איז חרוב געווארן און מ'האט איבערגעאקערט די שטאט מערער מאל, איז שווער פאר די ארכעאלאגן צו טרעפן קלארע זאכן פון יענער תקופה. דער ערשטער ארט פון ירושלים, וואס מען רופט היינט עיר דוד, געפינט זיך לעבן דעם אראבישן דערפל [[סילוואן]] (דאס איז [[אראביש]] פארן [[שילוח קוואל|שילוח]]). | ||
ביז די יארן פון דער מלך [[חזקיהו]] (אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3200}}) האט זיך ירושלים פארגרעסערט אויף דעם מערב בערגל (היינט געפינט זיך דארטן דאס [[אידישע פערטל]] און דאס [[ארמענישע פערטל]]. אין יענע יארן האט די מיליטער פון [[אשור]] באלעגערט די שטאט, אבער זיי האבן נישט געקענט זי אייננעמען. איין טעם איז געווען דער שילוח טונעל דורך וואס וואסער האט אריינגעשטראמט אין דער שטאט פון דעם [[גיחון קוואל]] וואס איז דרויסן פון די מויערן פון ירושלים. צום זענען מלאכי חבלה | ביז די יארן פון דער מלך [[חזקיהו]] (אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3200}}) האט זיך ירושלים פארגרעסערט אויף דעם מערב בערגל (היינט געפינט זיך דארטן דאס [[אידישע פערטל]] און דאס [[ארמענישע פערטל]]. אין יענע יארן האט די מיליטער פון [[אשור]] באלעגערט די שטאט, אבער זיי האבן נישט געקענט זי אייננעמען. איין טעם איז געווען דער שילוח טונעל דורך וואס וואסער האט אריינגעשטראמט אין דער שטאט פון דעם [[גיחון קוואל]] וואס איז דרויסן פון די מויערן פון ירושלים. צום זענען מלאכי חבלה געקומען און אויסגעהרגעט גאר די מיליטער פון אשור. | ||
אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3328}} האט די מלוכה פון [[בבל]] געהערשט איבער מלכות יהודה; דער מלך [[יהויכין]] און אלע חשובע אידן אין ירושלים זענען פארטריבן געווארן אין גלות. [[נבוכדנצר]] האט ארויפגעשטעלט [[צדקיהו]] אויף דעם טראן, אבער נאך 11 יאר האט ער מורד געווען און נבוכדנצר האט חרב געמאכט דעם בית המקדש אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3339}}. ווערנט די יארן האבן די ארכעאלאגן אנטפלעקט עטליכע פייל-שפיצן פון די בבליים. | אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3328}} האט די מלוכה פון [[בבל]] געהערשט איבער מלכות יהודה; דער מלך [[יהויכין]] און אלע חשובע אידן אין ירושלים זענען פארטריבן געווארן אין גלות. [[נבוכדנצר]] האט ארויפגעשטעלט [[צדקיהו]] אויף דעם טראן, אבער נאך 11 יאר האט ער מורד געווען און נבוכדנצר האט חרב געמאכט דעם בית המקדש אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3339}}. ווערנט די יארן האבן די ארכעאלאגן אנטפלעקט עטליכע פייל-שפיצן פון די בבליים. | ||
| שורה 90: | שורה 88: | ||
כאטש וואס אין מדינת ישראל איז ירושלים אנערקענט אלס די הויפטשטאט איז אבער ירושלים נישט אנערקענט אלס הויפטשטאט פון מדינת ישראל דורך רוב מדינות איבער דער וועלט. | כאטש וואס אין מדינת ישראל איז ירושלים אנערקענט אלס די הויפטשטאט איז אבער ירושלים נישט אנערקענט אלס הויפטשטאט פון מדינת ישראל דורך רוב מדינות איבער דער וועלט. | ||
אין דעם זעקסטן פון דעצעמבער 2017 איז די | אין דעם זעקסטן פון דעצעמבער 2017 איז די [[פאראייניגטע שטאטן]] געווארן די ערשטע מדינה צו פארמאל אנערקענען ירושלים אלץ די הויפטשטאט פון מדינת ישראל, און אין פעברואר 2018 האט די פאראייניגטע שטאטן אריבערגעפירט איר אמבאסאדע פון [[תל אביב-יפו|תל אביב]] קיין ירושלים. | ||
מאמענטאל ווערט ירושלים אנערקענט אלס די הויפטשטאט פון מדינת ישראל דורך פינף מדינות: די | מאמענטאל ווערט ירושלים אנערקענט אלס די הויפטשטאט פון מדינת ישראל דורך פינף מדינות: די [[פאראייניגטע שטאטן]], [[גואטאמאלע]], [[האנדורעס]], [[פּאַפּואַ ניו גיני]] און די טייל-אנערקענטע [[קאָסאָווע]]. | ||
==געאגראפיע== | ==געאגראפיע== | ||
| שורה 99: | שורה 97: | ||
==טראנספארט== | ==טראנספארט== | ||
[[טעקע:Porush Bus.JPG|קליין|220px|[[ירושלים צענטראלע אויטאבוס סטאַנציע]]]] | [[טעקע:Porush Bus.JPG|קליין|220px|[[ירושלים צענטראלע אויטאבוס סטאַנציע]]]] | ||
[[טעקע:Jerusalem Light Rail02.JPG|קליין|220px|דער טראמוויי אויפן [[סטרונעס בריק]]]] | [[טעקע:Jerusalem Light Rail02.JPG|קליין|220px|דער טראמוויי אויפן [[סטרונעס בריק]]]] | ||
די עפנטליכע טראנספארט אין ירושלים איז געגרינדעט בעיקר אויף צענדליקע שטעטליכע אויטאבוס רוטעס, עטליכע 45% פון די איינוואוינער אין ירושלים ניצן די שטעטליכע אויטאבוסן צו פארן אין דער ארבעט און ארויס פון דער שטאט. | די עפנטליכע טראנספארט אין ירושלים איז געגרינדעט בעיקר אויף צענדליקע שטעטליכע אויטאבוס רוטעס, עטליכע 45% פון די איינוואוינער אין ירושלים ניצן די שטעטליכע אויטאבוסן צו פארן אין דער ארבעט און ארויס פון דער שטאט. | ||
===אויטאבוסן=== | ===אויטאבוסן=== | ||
| שורה 113: | שורה 110: | ||
===באנען=== | ===באנען=== | ||
און ירושלים געפונט זיך די [[מלחה באן סטאנציע]], און די [[תנכישע זאא באן סטאנציע]]. די באן רייזע קיין [[תל אביב]] געדויערט אומגעפער א שעה און פופציג מינוט, וועגן דעם איז די באן נישט אנגענעם פאר פאסאזשירן. | און ירושלים געפונט זיך די [[מלחה באן סטאנציע]], און די [[תנכישע זאא באן סטאנציע]]. די באן רייזע קיין [[תל אביב]] געדויערט אומגעפער א שעה און פופציג מינוט, וועגן דעם איז די באן נישט אנגענעם פאר פאסאזשירן. | ||
[[מדינת ישראל באנען]] בויט דעריבער א נייע באן סטאנציע, קעגן איבער דער אויטאבוס סטאנציע אויף [[יפו גאס]], וואס וועט פארקורצן דעם וועג פון ירושלים קיין תל אביב, צו א האלבע שעה. | [[מדינת ישראל באנען]] בויט דעריבער א נייע באן סטאנציע, קעגן איבער דער אויטאבוס סטאנציע אויף [[יפו גאס]], וואס וועט פארקורצן דעם וועג פון ירושלים קיין תל אביב, צו א האלבע שעה. | ||
| שורה 139: | שורה 136: | ||
[[טעקע:HebrewU-Mandelinstitute.jpg|קליין|220px|געביידע פונעם מאנדל אינסטיטוט פאר אידישקייט וויסנשאפטן המכון למדעי היהדות אין דעם [[העברעאישער אוניווערסיטעט אין ירושלים|העברעאישן אוניווערסיטעט אין ירושלים]] אויף [[הר הצופים]]]] | [[טעקע:HebrewU-Mandelinstitute.jpg|קליין|220px|געביידע פונעם מאנדל אינסטיטוט פאר אידישקייט וויסנשאפטן המכון למדעי היהדות אין דעם [[העברעאישער אוניווערסיטעט אין ירושלים|העברעאישן אוניווערסיטעט אין ירושלים]] אויף [[הר הצופים]]]] | ||
===שולעס=== | ===שולעס=== | ||
ירושלים האט שטאטישע שולעס וואס ווערן געפירט לויט דעם [[בילדונג מיניסטעריום]] אין מדינת ישראל, ווי | ירושלים האט שטאטישע שולעס וואס ווערן געפירט לויט דעם [[בילדונג מיניסטעריום]] אין מדינת ישראל, ווי אויך חרדישע חדרים און מיידל שולעס, און אויך אראבישע שולעס. | ||
;יידישע שולעס | ;יידישע שולעס | ||
| שורה 150: | שורה 147: | ||
אין ירושלים געפינען זיך אינסטיטוציעס פאר העכערער בילדונג, צווישן זיי די [[בצלאל אקאדעמיע פאר מאדעלירונג און קונסט]], [[ירושלים הויכשולע פאר טעכנאלאגיע]], די [[אקאדעמיע פאר מוזיק און טאנץ (ירושלים)|אקאדעמיע פאר מוזיק און טאנץ]]. | אין ירושלים געפינען זיך אינסטיטוציעס פאר העכערער בילדונג, צווישן זיי די [[בצלאל אקאדעמיע פאר מאדעלירונג און קונסט]], [[ירושלים הויכשולע פאר טעכנאלאגיע]], די [[אקאדעמיע פאר מוזיק און טאנץ (ירושלים)|אקאדעמיע פאר מוזיק און טאנץ]]. | ||
אויך אין ירושלים איז דער [[העברעאישער אוניווערסיטעט אין ירושלים]], וואס ווערט גערעכנט צווישן די 100 פירנדיקע | אויך אין ירושלים איז דער [[העברעאישער אוניווערסיטעט אין ירושלים]], וואס ווערט גערעכנט צווישן די 100 פירנדיקע אוניווערזיטעטן אין דער וועלט אין פארשונג, צוזאמען מיט דער [[אקאדעמיע פאר דער העברעישער שפראך]]. דער אוניווערסיטעט האט דריי קאמפוסן אין דער שטאט: הר הצופים, עדמונד י' ספרא גבעת רם און עין כרם. | ||
ירושלים דינט אויך אלס פלאץ פון אסאך פארשונג אנשטאלטן ווי די [[ישראלישע אקאדעמיע פון וויסנשאפטן]], [[אקאדעמיע פאר דער העברעישער שפראך]], [[ישראלישער אינסטיטוט פאר דעמאקראטיע]], [[וואן ליר אינסטיטוט]] און [[שלום הארטמאן אינסטיטוט]]. | ירושלים דינט אויך אלס פלאץ פון אסאך פארשונג אנשטאלטן ווי די [[ישראלישע אקאדעמיע פון וויסנשאפטן]], [[אקאדעמיע פאר דער העברעישער שפראך]], [[ישראלישער אינסטיטוט פאר דעמאקראטיע]], [[וואן ליר אינסטיטוט]] און [[שלום הארטמאן אינסטיטוט]]. | ||
| שורה 156: | שורה 153: | ||
==טוריזם== | ==טוריזם== | ||
אין 2009 האט מען איינגעשריבן אין די [[האטעל]]ן אין [[ישראל]] 8.1 מיליאן איבערנעכטיקן פון [[טוריזם|טוריסטן]], צווישן זיי 2.6 מיליאן אין ירושלים, קעגן 1.9 מיליאן אין [[תל אביב]]. אויך די צאל נאכטלעגערס פון [[ישראלישער]] אין יענעם יאר איז געווען העכער אין ירושלים ווי אין תל אביב - 639 טויזנט קעגן 435 טויזנט.{{הערה|"התיירות לישראל 2009 - דו"ח סטטיסטי" פונעם טוריזם ביורא}} די צאל האטעל צימערן אין ירושלים איז מער ווי 10,000 צימערן, און דער פלאן פון דער שטאטראט איז צו העכערן די צאל צימערן נאך 8,000 ביז 2020. | אין 2009 האט מען איינגעשריבן אין די [[האטעל]]ן אין [[ישראל]] 8.1 מיליאן איבערנעכטיקן פון [[טוריזם|טוריסטן]], צווישן זיי 2.6 מיליאן אין ירושלים, קעגן 1.9 מיליאן אין [[תל אביב]]. אויך די צאל נאכטלעגערס פון [[ישראלישער]] אין יענעם יאר איז געווען העכער אין ירושלים ווי אין תל אביב - 639 טויזנט קעגן 435 טויזנט.{{הערה|"התיירות לישראל 2009 - דו"ח סטטיסטי" פונעם טוריזם ביורא}} די צאל האטעל צימערן אין ירושלים איז מער ווי 10,000 צימערן, און דער פלאן פון דער שטאטראט איז צו העכערן די צאל צימערן נאך 8,000 ביז 2020. | ||
אין 2010 איז ירושלים גראדירט געווארן ערשטער פלאץ אין דער ליסטע פון "בעסטע שטעט פאר שפאצירן און פארוויילן" פונעם מאגאזין "[[Travel + Leisure]]", אין דער קאטעגאריע "[[אפריקע]] און [[מיטל מזרח]]".{{הערה|1={{cite web|url=http://www.travelandleisure.com/worldsbest/2010/cities/africa-middle-east-cities/15|title=World's Best Awards 2010 - Africa and the Middle East|accessdate=2010-07-11}}}} יענעם יאר איז ירושלים געווארן גראדירט דורכן TripAdvisor [[וועבזייטל]] אין זיבעטן ארט אין דער ליסטע פון בעסטע [[שטאט|שטעט]] אין דער [[וועלט]] אין דער "קולטור און באזוכן טוריסטישע ערטער" קאטעגאריע.{{הערה|1={{cite web|url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3956579,00.html|title=Jerusalem ranked among the best cities in the world|accessdate=2010-10-10}}}} אזוי אויך איז די שטאט אויסגעקליבן געווארן צו זיין די [[הויפטשטאט פון אראבישער קולטור]] פאר 2009. | אין 2010 איז ירושלים גראדירט געווארן ערשטער פלאץ אין דער ליסטע פון "בעסטע שטעט פאר שפאצירן און פארוויילן" פונעם מאגאזין "[[Travel + Leisure]]", אין דער קאטעגאריע "[[אפריקע]] און [[מיטל מזרח]]".{{הערה|1={{cite web|url=http://www.travelandleisure.com/worldsbest/2010/cities/africa-middle-east-cities/15|title=World's Best Awards 2010 - Africa and the Middle East|accessdate=2010-07-11}}}} יענעם יאר איז ירושלים געווארן גראדירט דורכן TripAdvisor [[וועבזייטל]] אין זיבעטן ארט אין דער ליסטע פון בעסטע [[שטאט|שטעט]] אין דער [[וועלט]] אין דער "קולטור און באזוכן טוריסטישע ערטער" קאטעגאריע.{{הערה|1={{cite web|url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3956579,00.html|title=Jerusalem ranked among the best cities in the world|accessdate=2010-10-10}}}} אזוי אויך איז די שטאט אויסגעקליבן געווארן צו זיין די [[הויפטשטאט פון אראבישער קולטור]] פאר 2009. | ||
| שורה 166: | שורה 163: | ||
==וועטער== | ==וועטער== | ||
אין זומער איז ווארעם און טרוקן, אין ווינטער איז קאלט און עס רעגנט; אמאל שנייט אויך,בפרט אין די הויכע געגנטן. | אין זומער איז ווארעם און טרוקן, אין ווינטער איז קאלט און עס רעגנט; אמאל שנייט אויך, בפרט אין די הויכע געגנטן. | ||
==גאַלעריע== | ==גאַלעריע== | ||
| שורה 180: | שורה 173: | ||
טעקע:The National Library of Israel building - Amitay Katz.jpg|[[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]] | טעקע:The National Library of Israel building - Amitay Katz.jpg|[[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]] | ||
טעקע:Binyanei-HaUmah.JPG|[[בנייני האומה]] | טעקע:Binyanei-HaUmah.JPG|[[בנייני האומה]] | ||
טעקע:Bible Lands Museum Jerusalem.JPG|[[די ביבל לאַנדס מוזעאום ירושלים]] | טעקע:Bible Lands Museum Jerusalem.JPG|[[די ביבל לאַנדס מוזעאום ירושלים]] | ||
טעקע:PikiWiki_Israel_6489_belz_chassidim_world_center.jpg|דער בית מדרש פון [[בעלזא]] אין ירושלים | טעקע:PikiWiki_Israel_6489_belz_chassidim_world_center.jpg|דער בית מדרש פון [[בעלזא]] אין ירושלים | ||
| שורה 210: | שורה 202: | ||
*[http://idfarchives.bloger.co.il/230557/ נא להכיר הקו העירוני שחילק את ירושלים עד 1967 בלוג "מאוצרות ארכיון צה"ל ומעהב"ט"] | *[http://idfarchives.bloger.co.il/230557/ נא להכיר הקו העירוני שחילק את ירושלים עד 1967 בלוג "מאוצרות ארכיון צה"ל ומעהב"ט"] | ||
==רעפערענצן== | == רעפערענצן == | ||
{{ | {{רעפערענצן}} | ||
{{שטעט אין מדינת ישראל}} | {{שטעט אין מדינת ישראל}} | ||
| שורה 220: | שורה 211: | ||
[[קאַטעגאָריע:ירושלים|*]] | [[קאַטעגאָריע:ירושלים|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע | [[קאַטעגאָריע:אידישע ישובים]] | ||
[[קאַטעגאָריע:הויפטשטעט אין אזיע]] | [[קאַטעגאָריע:הויפטשטעט אין אזיע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:היסטאריע פון ארץ ישראל]] | [[קאַטעגאָריע:היסטאריע פון ארץ ישראל]] | ||
[[he:ירושלים]] | [[he:ירושלים]] | ||
[[קאַטעגאָריע:ישובים אין מדינת ישראל]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||