אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי מאיר ב"ר יצחק ש"ץ"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
וויזועלוויקיטעקסט
(בס"ד)
צייכן: רויע רעדאגירונג
 
 
(99 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
'''רבי מאיר בן יצחק ש"ץ''' (אויך באקאנט אלס רבי מאיר בן יצחק נהוראי פון [[ארליאן|אָרליאַן]]) איז געווען א בארימטע היסטארישע פּערזענליכקייט פון מיטלאלטער. ער איז געווען א חזן, א שליח ציבור (ש"ץ), א פּייטן, און א פּרעדיגער אין ווארמס, דייטשלאנד (אשכנז). זיין געבורטסארט איז נישט באקאנט, און זיין ביאגראפיע איז פארנעפּלט. ער האט געלעבט אין עלפטן יארהונדערט און איז געווען אין איין צייט מיט רש"י. ער איז געשטארבן פאר אדער אין ד'תתנ"ו.
{{דעסקריפציע|שליח ציבור און פייטן אין ווארמס, "בעל אקדמות" (–ד'תתנ"ו)}}
{{אישיות רבנית
| נאמען = רבי מאיר ב"ר יצחק ש"ץ
| בילד = 120139 tombs of tanim in gush halav PikiWiki Israel.jpg
| כיתוב = אנגעבליכער קבר פון רבי מאיר ב"ר יצחק בעל האקדמות, אין [[גוש חלב]], איבערגעבויט אין תשנ"ב דורך 'קדמונינו'
| מקום קבורה = לויט יש אומרים: [[גוש חלב]], [[לובלין]]
| וואוין ארט = [[ווארמס]]
| מדינה = [[דייטשלאנד]]
| תאריך פטירה עברי = ארום ד'תתנ"ו
| השתייכות = [[אשכנזים|חכמי אשכנז]]
| תחומי עיסוק = שליח ציבור, פייטן
| בני דורו = רש"י
| ספרים = מנהגי דר' מאיר ש"ץ, פיוט [[אקדמות]], און נאך אסאך פיוטים
}}
'''רבי מאיר בן רבי יצחק שליח ציבור''' (אין קורצן '''ש"ץ''', אויך באקאנט אלס "נהוראי"; נפטר געווארן פאר אדער אין ד'תתנ"ו) איז געווען פון די ערשטע חכמי אשכנז און א גרויסער פייטן. ער איז אויך געווען א חזן – [[שליח ציבור]] און א דרשן אין [[ווארמס]], דייטשלאנד (אשכנז). ער האט געלעבט אין די ד'ת"ת יארן, אין די צייטן פון [[רש"י]]. ער איז היינט מערסטנס באקאנט אלס דער מחבר פון דעם בארימטן אראמישן פּיוט "[[אקדמות|אקדמות מילין]]", וואס ווערט געזאגט מיט גרויס חביבות אינעם ערשטן טאג שבועות אין אשכנז'ישע קהילות.
וועגן אים איז פארהאן א [[לעגענדע]], אז ער איז אריבער צו דער אנדערער זייט [[סמבטיון]] צו ברענגען א רעטונג פאר אידן אין א צרה.


==ביאגראפיע==
==ביאגראפיע==
וועגן דעם לעבנסגעשיכטע פון ר' מאיר איז ווייניק באַקאַנט. זיין פאָטער איז געווען ר' יצחק. ער איז געווען טעטיק אין וואָרמס, וועלכע איז געווען איינע פון די חשובע קהילות אין אשכנז. ר' מאיר איז באַטראַכט געוואָרן ווי אַן אויטאָריטעט אין ענינים פון ליטורגיע און מנהגים אין די קהילות פון פראַנקרייך און דייטשלאַנד. ער ווערט אָפט דערמאָנט און ציטירט מיט אַכטונג דורך די גרעסטע תלמידי-חכמים פון דייטשלאַנד און פראַנקרייך אין זיין צייט און אין די קומענדיקע דורות.
רבי מאיר ש"ץ האט געלעבט און געווירקט אין [[ווארמס|וורמייזא]], וועלכע איז צוזאמען מיט [[מיינץ|מגנצא]] געווען א וויכטיגער צענטער פון תורה און הוראה אין אשכנז. זיין געבורטס-ארט איז נישט באקאנט און זיין פאטער איז געווען רבי יצחק ברבי שמואל. רבי מאיר'ס תקופה איז געווען א שווערער און פינסטערער, נאך איידער די ערשטע קרייצצוגן, וועלכע האבן מיט זיך געבראכט צרות.


ר' מאיר האָט געהאַט צוויי זין, יעקב און יצחק. זיין זון יצחק איז אומגעקומען אין די גזירות פון 1096. אין דעם זכּרון־בוך ("הזכרת נשמות") פון וואָרמס ווערט דערמאָנט ר' מאיר ב"ר יצחק "בעבור שתקן שבחות למקום" (ווייל ער האָט געשאַפן לויבגעזאַנגען צו ג-ט).
אין ראם פון זיין פּאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין דעם נוסח התפילה, ווי דאס צולייגן "גואלינו ה' צבאות שמו קדוש ישראל" ביים אויספיר פון [[ברכות קריאת שמע]]{{הערה|ספר המנהגים לרבי יצחק אייזיק מטירנא.}} (דער בעל הרוקח פרעגט דאס אבער אפּ, טענה'נדיג "כי חלילה שעלה על דעת אותו צדיק מעולם לאומרו, כי בקי היה בסודות ובמדרשים ובטעמים"{{הערה|1={{היברובוקס|רבי אלעזר מוורמייזה|פירושי סידור התפילה לרוקח|49925|page=324|באנד=א|שנת הוצאה=תשנ"ב|עמ=שב|סי' מד}}.}}), דעם נוסח "חמדת ימים אותו קראת" אין די שבת'דיגע עמידה{{הערה|שם=ההגון|סדור רש"י [https://www.sefaria.org.il/Siddur_Rashi.477.1 סי' תעז], און מחזור ויטרי [https://www.sefaria.org/Machzor_Vitry%2C_Laws_of_Shabbat.103 הלכות שבת סי' קג].}}, און "עלינו ועל '''כל''' עמו ישראל" אין "השכיבנו"{{הערה|מחזור ויטרי, [https://www.sefaria.org/Machzor_Vitry%2C_Order_of_Shabbat.155 סי' קנה].}}.


==שאַפונגסווערק (פּיוטים און אַנדערע ווערק)==
ער האט אויך פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי אזעלכע וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. אין דעם אלטער [[מעמארבוך|פנקס פון הזכרת נשמות]] פון שטאט ווירמייזא ווערט דערמאנט "רבינו מאיר בר יצחק שליח ציבור וכו' בעבור שתיקן שבחות למקום"{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/d859aa4f-ecca-4845-96bb-c6931c940647/surfaces/48939344-6093-4a51-8127-64ba4d6c7511/|קעפל=פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט|זייטל=[[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אקספארד]]|מידע נוסף=MS. Oppenheim 716, fol. 8a}}; {{כתיב|פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא|990000402490205171|Ms. Heb. 4°656, דף 4ב|6877780}}; געדרוקט אין {{היברובוקס|אהרן יעללינעק|קונטרס ווירמייזא|34866|page=6|מקום הוצאה=וויען|שנת הוצאה=תר"מ|עמ=7}}}}.
ר' מאיר האָט זיך הויפּטזעכליך באַקענט אַלס אַ רעליגיעזער דיכטער (פּייטן). ער האָט געשאַפן פּיוטים און סליחות אין העברעיש און אַראַמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פאַראַן. אַ טייל פון זיינע פּיוטים פאַר די יום-טובים זענען אָנגענומען געוואָרן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געוואָרן אומצאָליקע מאָל אין מחזורים און סליחות.


די מערסט באַקאַנטע פון זיינע פּיוטים איז די אַראַמישע פּיעסע "אַקדמות מילִין" (אָדער "אַקדמות"). דער פּיוט ווערט געזאָגט געוויינטלעך אין אַשכּנזישע קהילות אין חג השבועות, אַלס אַן איינלייטונג צום צען געבאָט (דעקאַלאָג) בעתן לייענען די תורה. דער מנהג איז צו זאָגן עס נאָך דעם ערשטן פּסוק פון קריאת התורה (שמות י"ט, ב'), אָבער טייל למדנים האָבן איינגעפירט דעם מנהג צו זאָגן עס פאַרן לייענען די תורה. די פאַקט אַז מען זאָגט "אַקדמות" גלייך נאָכן ערשטן פּסוק האָט אַרויסגערופן פיל דיסקוסיעס און השערות. טייל האָבן געמיינט אַז דאָס קומט פון אַ מנהג אין בבל. "אַקדמות" איז איבערגעזעצט געוואָרן אויף העברעיש און אַנדערע שפּראַכן, איינשליסנדיג ענגליש. מענחם בן חלבו האָט געשריבן קאָמענטאַרן אויף ר' מאיר'ס פּיוטים.
רבי מאיר האט געהאט צוויי זין, יעקב און יצחק. זיין זון יצחק איז אומגעקומען אין די [[גזרות תתנ"ו|גזירות פון תתנ"ו]], ווי דערמאנט אין אויבנדערמאנטן פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא{{הערה|<!-- {{היברובוקס|רבי אליעזר בן נתן|קונטרס גזרות תתנ"ו|34838|מקום הוצאה=לייפציג|שנת הוצאה=תרי"ד}} עמוד????; --> {{לינק|אדרעס=https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/d859aa4f-ecca-4845-96bb-c6931c940647/surfaces/4af53def-b3c1-4ebc-a9d3-93de08367b97/|קעפל=פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט|זייטל=[[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אקספארד]]|מידע נוסף=MS. Oppenheim 716, fol. 1b}}; איבערגעשריבן ה'תצ"ג דורך יהודה צבי מיכלשטאט אין {{כתיב|פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא|990000402490205171|Ms. Heb. 4°656, דף 71א|6877783}}; געדרוקט אין {{היברובוקס|אהרן יעללינעק|קונטרס ווירמייזא וקהל ווינא|34866|page=3|מקום הוצאה=וויען|שנת הוצאה=תר"מ|עמ=4}}}}.


אַנדערע באַקאַנטע פּיוטים זיינע שלאָסן איין:
רבי מאיר איז געווען פון דער תקופה פון די רביים פון רש"י{{הערה|{{פרויקט בן-יהודה|שם=יוסף זליגר|זיהוי=6913|שם היצירה=ר' מאיר ב"ר יצחק|מקור=שבועון '''בת-קול''' גל' כ', לבוב תרע"ג}}.}}. צווישן רבי מאיר'ס חברים איז געווען [[רבי יצחק הלוי]], און צווישן די וואס האבן מקבל געווען פון רבי מאיר זענען געווען רש"י און [[רבי יוסף קרא]]{{הערה|אברהם גרוסמן, חכמי צרפת הראשונים, ירושלים: מגנס, 1995, 255–257.}}.
*"תורה התמימה": אַ תּחנון (בקשה) מיט פיל אַראַמישע און תלמודישע ווערטער, וואו ער דריקט אויס זיין שרעק פאר אפּיקורסות (פאַרלאָזן די אמונה). דער פּיוט איז אונטערגעשריבן מיט מ"ר (מאיר) און האָט אַן אַקראָסטיכון מיט דעם נאָמען "אליעזר".
*"אַלמנות חיות": אַ סליחה פאַר יום כיפּור. דער פּיוט איז אויך אונטערגעשריבן מ"ר און האָט אַן אַקראָסטיכון מיט דעם נאָמען "אליעזר". דער פּיוט איז איבערגעזעצט געוואָרן אויף דייטש דורך צונץ.
*"אֱלָהָא עָלַם" (אייביגער ג-ט): אַן אַראַמישער פּיוט פאַרן סדר "מתורגמן" (אַן איינלייטונג צום תרגום) פון דעם זיבעטן טאָג פסה. עס ווערט געזאָגט נאָכן ערשטן פּסוק פון שירת הים.
*"אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן" (אונזער פאָטער אין הימל): אַן אַראַמישער פּיוט פאַרן סדר "מתורגמן" פון דעם זיבעטן טאָג פסה.
*"אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי" (ווען אונזערע מיילער וואָלטן געווען פאָדעם): אַן איינלייטונגס פּיוט פאַרן סדר "מתורגמן" פון דעם זיבעטן טאָג פסה. עס ווערט געזאָגט נאָכן ערשטן פּסוק פון דער ערשטער עליה.
*"חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה": אַ פּיוט פאַרן סדר "מתורגמן" פון שבועות. דער פּיוט איז אַרויסגעשריבן צו ווערן געזאָגט ווי אַן איינלייטונג צום תרגום פון דעם צווייטן געבאָט (עבודה זרה). עס דערציילט די מעשה פון חנניא, מישאל און עזריא, וואָס האָבן בעסער געוואָלט ווערן אַריינגעוואָרפן אין אַ פייערדיקן אויוון איידער דינען אַן עבודה זרה. דער אָריגינעלער פּיוט האָט נאָר געהאַט אַן אַקראָסטיכון ביז האַלבן אלף-בית, און ר' מאיר האָט געשריבן אַ המשך.


עס איז אויך דאָ אַ סליחה וואָס הייבט זיך אָן "מי יודע ישוב", וואָס באַציט זיך אויף אַ מאַסאַקרע פון 3,000 אידן דורך די קרייצפאַרער. כאָטש דער פּיוט איז אונטערגעשריבן מ"ר און האָט אַן אַקראָסטיכון מיט "אליעזר", גלויבט צונץ אַז ער איז קאָמפּאָנירט געוואָרן אַ יאָרהונדערט שפּעטער.
א ווערק פון קבלה מיטן נאמען "ספר קרניים", צוגעשריבן צו רבי אהרן פון קארדינא, דערמאנט א תורה פון "המאור הגדול רבינו מאיר", וואס דער פּירוש "דן ידין" פון [[רבי שמשון אסטראפאלער|רבי שמשון פון אסטראפּאלי]] אידענטיפיצירט אלס רבי מאיר בעל אקדמות אין זײן "ספר נפלאות ה'"{{הערה|[[s:ספר קרניים/יב|ספר קרניים מאמר יב]].}}, וואס ווײזט אָן אויף רבי מאיר'ס באדײטנדן קבלה-רעפּוטאציע.


ר' מאיר ווערט אויך דערמאָנט ווי אַ מעגלעכער ביבלישער קאָמענטאַטאָר. ער ווערט ציטירט אין דעם קאָמענטאַר אויף דברי הימים א' (כ"ט, י"א), וואָס איז פעלשערהייט צוגעשריבן צו רש"י. רש"י ציטירט אים אייניקע מאָל אין זיין פּירוש. רש"י שטיצט זיך אויף ר' מאיר'ס אויסטייטשונגען און טיטולירט אים מיט "צדיק" און "חסיד".
===באציאונגען צו אים===
גרויסע חכמים פון זיין צייט און שפעטערדיגע דורות ציטירן אים אפט מיט רעספעקט, בעיקר אין באצוג צו ענינים פון דאווענען און מנהגים צווישן די קהילות פון אשכנז און צרפת. רש"י, וועלכער האט געלערנט אין וורמייזא און אים פּנים אל פּנים געקענט, האט אים שטארק באוואונדערט און האט אים עטליכע מאל דערמאנט אין זיינע פירושים, רופנדיג אים "צדיק". רש"י האט אויך אימפּלעמענטירט עטליכע פון זיינע תיקונים אין דאווענען{{הערה|{{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרע"ב|מו"ל=באבער|עמ=80}} ([https://www.sefaria.org/Siddur_Rashi.174.3 סי' קעד]): "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". געברענגט אין מחזור ויטרי,  [https://www.sefaria.org/Machzor_Vitry%2C_Laws_of_Rosh_HaShanah.321.1 הלכות ראש השנה סי' שכא], און אין שבלי הלקט, סי' רצ.}}. דער [[מחזור ויטרי]] רופט אים "שליח ציבור ההגון"{{הערה|שם=ההגון}}.


מעגלעך אַז ר' מאיר האָט אויך צונויפגעשטעלט אַ ספר מנהגים פאַרן גאַנצן יאָר. דעם ספר מנהגים דערמאָנט דער מהר"יל עטליכע מאָל אַלס "מנהגי דר' מאיר ש"ץ".
[[רבי אברהם בן עזריאל]] (אין זיין "ערוגת הבושם") ציטירט אים אפט און באטיטלט אים אויף א פלאץ אלס "ר' מאיר שליח ציבור מאבילי ציון"{{הערה|שם=ציון|{{היברובוקס|רבי אברהם בן עזריאל|ערוגת הבשם|20771|page=111|באנד=ג|שנת הוצאה=תשכ"ג|עמ=96}}. זעט ערוגת הבושם, אפרים אורבאך, [https://hebrewbooks.org/20833 חלק א], זז' 197, 210; [https://www.hebrewbooks.org/20771 חלק ג], 96, 322, 385, 389, 423, 446; [https://www.hebrewbooks.org/20805 חלק ד], 46, 59, 85.}}, ווארשיינליך צוליב וואס ער באשרייבט אין זיינע פיוטים די עבודת המקדש און ירושלימ'ס צוקונפטיגע גאולה מער ווי סיי וועלכע אנדערע אשכנזישע פייטנים{{הערה|שם=אור}}. דער [[שבלי הלקט]] רופט אים "ציר נאמן"{{הערה|שבלי הלקט, [https://www.sefaria.org.il/Shibbolei_HaLeket.76.3 סי' עו].}}. רבי מאיר איז כנראה דער איינציגער אין די צייטן פון די ראשונים וואס האט צוגעגעבן צו זיין נאמען דעם טיטל ש"ץ, צוליב זיין פונקציע אלס שליח ציבור{{הערה|{{היברובוקס|נחום זאב רוזנשטיין, משה אייזיק בלוי|בית אהרן וישראל|55012|page=105|קעפל=מנהג אמירת אקדמות והמעשה המופלא שנקשר בו|באנד=קעג (סיון-תמוז תשע"ד)|עמ=קה}}.}}. ער איז אויך באקאנט געווען מיט די צונעמען "ר' נהוראי", און "פה קדוש מווירמייזא"{{הערה|שם=הפיוט|[https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/figures/rabbi-meir-bar-itzhak-shatz ר' מאיר בר' יצחק ש"ץ], אתר הפיוט והתפילה.}}. אין תוספות ווערט דערמאנט א פיוט וואס איז נישט באקאנט היינט{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|יא|א|ד"ה=אלא|מפרש=תוספות}}.}}.


==לעגענדעס==
ר' מאיר איז אויך געווען א תנ"ך מפרש און ווערט אייניגע מאל דערמאנט אין פארשידענע ערטער אין פירוש [[רש"י]] אויף תנ"ך, וועלכער שטיצט זיך אויף זיינע אויסטייטשונגען און טיטולירט ר' מאיר'ן מיט "צדיק" און "חסיד"{{הערה|רש"י, {{תנ"ך|הושע|ו|ט}}; {{תנ"ך|עמוס|ג|יב}}; {{תנ"ך|תהלים|עג|יב}}; [https://mg.alhatorah.org/Dual/Rashi/Melakhim_I/10.28 מלכים, י, כח] פון כתב יד. זעט "[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=46778&st=&pgnum=11 פיוט אקדמות]", ווילנע תרס"ב אין מבוא פון חיים נחמיה שובין, זייט 10–11.}}.
אַרום ר' מאיר'ס נאָמען האָט די פאָלקס־פאַנטאַזיע געווֹבן אַ גאַנצן קראַנץ פון לעגענדעס. די אַגדות אַרום אים נעמען זיך פון דעם וואָס זיין ביאָגראַפיע איז פאַרנעפּלט.


איינע פון די באַקאַנטע אַגדות, מיט פאַרשידענע ווערסיעס, דערציילט וועגן אַ שליח וואָס איז געשיקט געוואָרן פון די עשרת השבטים וואָס זיצן פונעם אַנדערן זייט נהר סמבטיון (דער טייך וואָס וואַרפט שטיינער אַלע טעג אַחוץ שבת). דער שליח איז געשיקט געוואָרן צו געפינען אַ אידן וואָס זאָל קענען קעמפן קעגן אַ כומר אין אשכנז, וואָס האָט געהרגעט אידן מיט זיין כישוף. אין איין ווערסיע איז ר' מאיר אַליין אַריבער דעם סמבטיון אין שבת צוליב פּיקוח נפש (רעטן אַ לעבן). ווייל ער האָט אַרויסגערופן שבת, האָט ער ניט געקענט צוריקקערן זיך, און איז דאָרט געבליבן און דאָרט באַגראָבן געוואָרן. ער האָט איבערגעלאָזט זיין פרוי אַן אייביקע עגונה. אין אַ צווייטער ווערסיע, איז זיין מסע געווען פאַרקערט, צו העלפן די אידן פונעם אַנדערן זייט סמבטיון וואָס האָבן געליטן פון רדיפות.
עס זענען געשריבן געווארן פירושים אויף רבי מאיר'ס פיוטים; לויט א' אורבך האט [[רבי מנחם בן חלבו]] געשריבן די פּירושים{{הערה|א.א. אורבך, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=20805&st=&pgnum=16 ערוגת הבשם, ד], עמ' 4–5 ועמ' 108 הערה 28.}}, אבער לויט ש' עמנואל האט דאס [[רבי מנחם בן יעקב]] געשריבן{{הערה|{{אקדמיה|שמחה עמנואל|חיבוריו ההלכתיים של ר' אלעזר מוורמייזא|2378574|תעודה|טז–יז (תשס"א), עמ' 228, הערה 100.}}}}.


די לעגענדעס דערציילן וועגן די מלחמה צווישן דעם גלח און דעם "אויסגעקליבענעם" פון די אידן. אין איינער פון די נאַרראַטיוועס, קומט ר' מאיר, וואָס ווערט באַשריבן ווי אַ "קליין הינקעדיק מענטשילע", זיך באַגעגענען מיטן גלח וואָס האָט אויסגענוצט אַ "גלגלי שדים" אָדער "קלוג-ראָד" מיט וועלכן ער האָט געקענט טאָן וואָס ער האָט געוואָלט דורך שדים. דער גלח האָט געהרגעט אַ סך אידן. ר' מאיר באַווייזט מיט נסים און מיט די הילף פון "שמות" (הייליקע נעמען) צו באַזיגן דעם גלח. אין אַ טייל ווערסיעס, געלוינגט עס ניט ר' מאירן דעם גלח בייצוקומען, און זיין זון ר' יצחק איז דער וואָס געלוינגט צו געווינען מיטן זיין חכמה און רעטן די אידן.
ווארשיינליך האט ר' מאיר אויך צונויפגעשטעלט א ספר מנהגים פארן גאנצן יאר. דעם ספר מנהגים דערמאנט דער [[מהרי"ל]] עטליכע מאל אלס "מנהגי דר' מאיר ש"ץ".


ר' יהודה לייב פישמאַן מימון שאַצט, אַז די דאָזיקע אַגדות זענען באַזירט אויף אַ ווירקלעכקייט. ער שילדערט אַ מעגלעכקייט פון אַ געשעעניש וואָס איז ניט גלייך צו פאַרבונדן מיטן סמבטיון. אַ כומר אין אשכנז, אַ שונא ישראל, האָט געפּרוּאווט מאַכן שלעכטס אויף די אידן פאַרן קעניג. דער כומר האָט געפאדערט אַ וויכּוח וועגן אמונה פאַרן קעניג. די אידן האָבן געבעטן אַן אורכה צו ברענגען אַ גרויסן חכם ישראל. זיי האָבן געברענגט ר' מאיר בן יצחק פון דער ווייטנס, און ער האָט מיט זיין חכמה געווינען דעם וויכּוח און געראַטעוועט די אידן. וועגן דעם נס איז צונויפגעשטעלט געוואָרן אַ ספּעציעלע מגילה, וואָס מען פלעגט לייענען אין חג השבועות.
===לעגענדעס===
{{הויפט ארטיקל|ערכים=[[אקדמות#מעשה בעל אקדמות|אקדמות § מעשה בעל אקדמות]]}}
וויבאלד זיין פערזענליכע ביאגראפיע איז פארנעפלט, האט זיך ארום אים געוועבט פיל לעגענדעס. עס איז פארהאן א באקאנטער לעגענדע מיט פארשידענע ווערסיעס ארום רבי מאיר ש"ץ און דאס שאפונג פון זיין פיוט אקדמות. עס דערציילט וועגן א שליח וואס איז געשיקט געווארן פון די [[עשרת השבטים]] וואס זיצן פונעם אנדערן זייט [[סמבטיון]]. דער שליח איז געשיקט געווארן צו געפינען א איד וואס זאל קענען קעמפן קעגן א מאנאך אין אשכנז, וואס האט גע'הרג'עט אידן מיט זיין כישוף. אין איין ווערסיע איז ר' מאיר אליין אריבער דעם סמבטיון אין שבת צוליב פּיקוח נפש. צוליב חלול שבת האט ער זיך נישט געקענט צוריקקערן, און איז דארט געבליבן און דארט באגראבן געווארן. ער האט איבערגעלאזט זיין פרוי אַן אייביגע עגונה. די דאטומס וואס ווערן אנגעגעבן אין די געשיכטעס פאַסן נישט מיט דער היסטארישער ווירקליכקייט, ווייל ר' מאיר האט געלעבט ארום ד'תת"נ, און די דאטומס אין די מעשיות זענען שפּעטער. דאס נעמט זיך מעגליך דערפון, וואס די מעשה איז געשריבן געווארן פיל שפּעטער.


די דאַטעס וואָס ווערן געגעבן אין די לעגענדעס פאַסן ניט מיט דער היסטאָרישער ווירקלעכקייט, ווייל ר' מאיר האָט געלעבט אין 11טן יאָרהונדערט, און די דאַטעס אין די מעשיות זענען שפּעטער. דאָס נעמט זיך מעגלעך דערפון, וואָס די מעשה איז פיל שפּעטער אויפגעשריבן געוואָרן. די מעשה איז געדרוקט אין פאַרשידענע אויסגאַבעס פון מחזורים און קובץ "עינה וראינה". די מעשה איז אויך געפונען אין מאַנוסקריפּטן.
===מקום קבורה===
[[טעקע:Jish-Gush-Halav-796.jpg|קליין|מציבה אין גוש חלב, געשטעלט תשנ"ב: "מיוחס גם כקברו של רבי מאיר ברבי יצחק ש"ץ מחבר האקדמות"…]]
דער גענויער דאטום פון רבי מאיר'ס פּטירה און זײן קבורה-ארט זענען נישט באקאנט מיט זיכערקייט. ער איז נפטר געווארן ארום ד'תת"נ. לויט איין מסורה איז ער באגראבן אין לובלין, פוילן, וואו ער איז אנגעקומען אין סוף פון זײנע טעג{{הערה|זעט: {{היברובוקס|רבי יוסף לעווינשטיין|לקורות היהודים בלובלין|44195|page=141|מקום הוצאה=לובלין|שנת הוצאה=תר"ס|עמ=139}}.}}. <!-- פון דער אנדערער זייט, דאס ווערן אנגערופן דורך איינער פון די ראשונים אין די דורות נאך אים, אלס "רבינו מאיר שליח ציבור מאבילי ציון"{{הערה|שם=ציון}}, קען מעגליך זיין אן אנדייטונג אז ער שטאמט פון ארץ ישראל אדער פון די עשרת השבטים{{הערה|{{היברובוקס|רבי נפתלי יעקב הכהן|אוצר הגדולים|20132|page=144|באנד=ו|עמ=קמג}}.}}. -->


טייל דיסקוסיעס אין די מקורים באַציען זיך צו שפּראַכליכע אַנאַליזן פון ווערטער וואָס קומען פאָר אין די נאַרראַטיוועס, למשל דאָס וואָרט "קאַפּויער" (פאַרקערט, איבערקערט). דאָס וואָרט קומט פון מיטל-הויכדייטש (מה"ד) "קען ריקע" (gegen rücke), וואָס מיינט "צוריק", אָדער "גען בערג", וואָס מיינט אויף אַ באַרג אָדער אַרויף. דאָס ווערט אויך געניצט אין אויסדרוקן ווי "האָר שטייען צו בערג" (די האָר שטעלן זיך קאַפּויער). דאָס איז אויך פאַרבונדן מיט אויסדרוקן אין אַנדערע שפּראַכן ווי אוקרייניש און ענגליש.
רבי ישעיה הלוי הורוויץ (תרמ"ג–תשל"ח), א צפת'ער רב וואס איז אריבער קיין קאנאדע אין תרפ"ב, שרייבט אין זיין ספר 'עדן ציון' אז "די וועלט זאגט" אז דער קבר אין גוש חלב (וואס איז דורך דעם ספר סדר הדורות אידענטיפיצירט געווארן אלס אן אומבאקאנטער [[רבי מאיר בעל הנס]]{{הערה|{{סדר הדורות|תנאים ואמוראים|קכט}}, ע' 'אבטולמס'. זעט ישעיה אשר זעליג מיללער, "[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=56124#p=233 על ה'סדר הדורות' מקורותיו ומהדורותיו (ב)]", אין קובץ '''אור ישראל''' נד, טבת תשס"ט, עמ' רלג–רלו.}}) איז רבי מאיר בעל האקדמות{{הערה|{{אוצר החכמה|ר' ישעיה הורוויץ|עדן ציון|15342|page=101|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשט"ז|עמ=פז|הערה א}}. ועיי"ש עמוד קלד-ה.}}. ס'איז אבער מעגליך אז דאס קומט פונעם גאליציאנער משכיל און מסור [[יוסף פערל|יוסף פּערל]], וואס איז געווען דער ערשטער צו ציען א שטריך פון רבי מאיר בעל הנס צו רבי מאיר בעל אקדמות{{הערה|י' פערל, "[https://books.google.co.il/books?id=Beg6AQAAMAAJ&dq=editions%3AdBX-PxBgmScC&pg=RA1-PA29#v=onepage&q&f=false ג' אגרות על דבר הנדבות על נשמת ר' מאיר בעל הנס]", '''כרם חמד''', ב (1836), עמ' 29–30. איבער די בריוון זעט: א' רובינשטיין, 'קונטרס "כתית למאור" של יוסף פערל', '''עלי ספר''', ג (תשל"ז) עמ' 140–157. זעט אויך: {{אקדמיה|מוטי בנמלך|מן הסמבטיון לטבריה: נוסח לא ידוע של 'מעשה אקדמות'|117878747|מחקרי ירושלים בפולקלור יהודי|לו (תשפ"ד), עמ' 12–17}}}}.
אין גוש חלב איז היינט דא א מצבה וואס איז צוגעשריבן צו אים, אבער די מציבה איז פיל מיט טעותים.


==מקום קבורה==
דער מקובל [[רבי מרדכי שרעבי]] האט געהאלטן אז רבי מאיר וואס איז באערדיגט אין גוש חלב איז דער תנא [[רבי מאיר]] וואס ווערט דערמאנט אין משנה, בשעת דער רבי מאיר וואס איז באגראבן ביים אריינגאנג צו טבריה איז רבי מאיר בעל האקדמות, וואס ווערט אויך גערופן "[[רבי מאיר בעל הנס]]"{{הערה|ספר דרך צדיקים חלק ב' עמוד 290}}.
דער פּינקטליכער מקום קבורה פון ר' מאיר ש"ץ איז נישט באַקאַנט מיט זיכערקייט.


עס איז דאָ אַ מיינונג וואָס מייַחסן זיין קבר צו ארץ ישראל. לויט איין טראַדיציע, באַפינדט זיך זיין קבר אין גוש חלב (ג'יש), אין דער נאָענט צו צפת. אַנדערע זאָגן אַז ער איז באַגראָבן אין דער נאָענט פון טבריה, און מייַחסן אים צו ר' מאיר בעל הנס. אָבער, דאָס קבר אין גוש חלב ווערט אויך מייַחס צו זיין פאָטער, ר' יצחק פון גוש חלב.
[[רבי צבי הירש ראזנבוים|רבי הערשלע פון קרעטשניף]], פלעגט זאגן א ווערטל אז ר' מאיר בעל הנס, ר' מאיר בעל האקדמות, און ר' מאיר'ל פּרעמישלאנער זענען אלע איין און דער זעלבער ר' מאיר{{מקור}}.


עס זענען אויך דאָ מיינונגען, אַריינגערעכנט דעם מקובל ר' מרדכי שרעבי, אַז ר' מאיר הקבור אין גוש חלב איז ר' מאיר המוזכר אין גמרא, און דער ר' מאיר הקבור ביים אַריינגאַנג צו טבריה איז ר' מאיר בעל האקדמות, וואָס ווערט אויך גערופן "רבי מאיר בעל הנס".
==פּיוטים און ווערק==
[[טעקע:אילו פומי נימי.jpg|קליין|פיוט "אילו פומי נימי" א רשות למתורגמן פאר די קריאה פון ויושע, אין מחזור וויזמייזא פון יאר ה'ל"ב]]
רבי מאיר איז בעיקר באקאנט אלס פּייטן. ער האט געשריבן [[פיוט|פּיוטים]] און [[סליחות]] אין לשון קודש און אראמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פארבליבן ביז היינט{{הערה|ישראל דאווידזאן, [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=ufl.31262044458833&seq=456 אוצר השירה והפיוט], חלק ד, ז' 432.}}. א טייל פון זיינע פּיוטים פאר די ימים טובים זענען אנגענומען געווארן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געווארן אומצאליגע מאל אין מחזורים און סליחות{{הערה|{{יודאיקה|Abraham David|Meir ben Isaac Sheli'aḥ Ẓibbur|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-ben-isaac-sheliah-zibbur}}}}. אין זיינע פּיוטים האט רבי מאיר קלוג אריינגעפלאכטן הלכה און אגדה, ניצנדיג מקורות ווי משנה, תלמוד בבלי און מדרשים.


אָנדערע מקורים און דיסקוסיעס צווייפלען שטאַרק אין דעם קלאַם אַז ר' מאיר בעל האקדמות איז באַגראָבן אין ארץ ישראל. מען שטעלט די פראַגע, ווי אַזוי וואָלט ער צוריקגעקערט (אויב די סמבטיון מעשה איז געווען) נאָכן אַריבערגיין דעם סמבטיון אין שבת, און אויב ער איז באַגראָבן אין ארץ ישראל, ווי קען די סמבטיון מעשה האָבן פּאַסירט?. אַיין אַדמו"ר, ר' הירשלע פון קרטשניף, פלעגט זאָגן (מעגלעך בשם זיין זיידע) אַז ר' מאיר בעל הנס, ר' מאיר בעל האקדמות, און ר' מאיר'ל פּרעמישלנער זענען אַלע איין און דער זעלבער ר' מאיר, און לויט דעם זענען אַלע מיינונגען וועגן זיין קבורה ריכטיק. אָבער דאָס איז אַן "מליצית הנחה" (אַ פּאָעטישע אָדער רעטאָרישע הנחה).
זיינע פיוטים זענען געבויט אויפ'ן אשכנזי'שן סטיל, אבער געוויסע פיוטים האט ער פארפאסט לויט'ן מעטער פון תנועות ווי דער ספרד'ישער שטייגער, א זאך וואס אנדערע אשכנז'ישע פייטנים האבן אנגעהויבן נאכמאכן זינט דאן{{הערה|אזוי ווי דער סליחה "תפילה תיקח תחינה תבחר" אויף ערב ראש השנה, וואס לויפט מיט א מעטער פון 8 זילבעס פער סטאנץ.}}. אין זיינע פיוטים האט ער פארצייכנט די אקראסטיך לויט א"ב, תשר"ק און אלב"ם, און ער האט פארצייכנט זיין נאמען "מאיר ברבי יצחק" אין אסאך פעלער האט ער אויך צוגעלייגט "חזק ואמץ" און לענגערע ברכות ווי "יגדל בתורה ובמעשים טובים" אדער "יזכה לחיי עד אמן אמן סלה", ביי איין פיוט האט ער אויך צוגעלייגט זיין זיידנ'ס נאמען, "ברבי שמואל זכור לטוב".


לויט דעם יידישן מקור, האָבן טייל שוין לאַנג געצווייפלט אין דער מעשה וועגן ר' מאיר בעל האקדמות און דעם סמבטיון, און באַטאָנען אַז די מעשה האָט "לא היה ולא נברא" (ניט געווען און ניט געשאַפן געוואָרן).
===רשויות למתורגמן===
רבי מאיר האט געשריבן עטליכע פיוטים אויף אראמיש געאייגנט פאר'ן [[מתורגמן]] פאר שבועות און שביעי של פסח, וועלכער פלעגט מתרגם זיין דעם קריאת התורה, א מנהג וואס איז געווען בימי חז"ל אלעמאל ביי קריאת התורה{{הערה|{{רמב"ם|תפילה|יב|י}}}}, אבער אין רבי מאיר'ס צייטן איז עס געווען איינגעפירט בלויז אום די צוויי ימים טובים{{הערה|זעט: {{תנ"ך|שמות|כ|יג|מפרש=חזקוני}} און {{בבלי|מגילה|כד|א|מפרש=תוספות}}}}. אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט תרגום ירושלמי, און עס זענען פארפאסט געווארן לענגערע פיוטים אויף אראמיש אלס איינלייטונג צום תרגום, און אויף יעדן "דיברא" פון די עשרת הדברות.


==אויסגעוויילטע ליטעראַטור==
די מערסט-באקאנטע פּיוט פון רבי מאיר ש"ץ, דער פּיוט "[[אקדמות]]", האט ער פארפאסט אלס א "רשות" (איינלייטונג) צום מתורגמן פאר די קריאה פון ערשטן טאג שבועות, ווען מען ליינט די [[עשרת הדברות]]. אויך האט ער צוגעלייגט א המשך צום פּיוט "חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה", א בּיזאנטישער פּיוט פאר'ן מתורגמן פון שבועות אלס אַן איינלייטונג צום צווייטן דיברא - דער אראמישער תרגום אויף לא תשא. דער אריגינעלער פּיוט איז געווען א וויכוח-ליד וואס דערציילט די געשיכטע פון [[חנניה מישאל ועזריה|חנניה, מישאל, און עזריה]] אין דניאל פרק ג', וועלכע האבן זיך געלאזט אריינווארפן אין פייער ווי איידער זיך צו בוקן צו א צלם, און רבי מאיר'ס המשך איז בעיקר געבויט אויף דעם וויכוח ווי עס ווערט דערציילט אין ויקרא רבה{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/shavuot/hanaiah-mishael-and-azariah-a-piyyut-for-the-seder-meturgeman-of-shavuot/|שרייבער=Isaac Gantwerk Mayer|קעפל=חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 30, 2025}}}}. דער טעקסט פון דעם פּיוט איז געבליבן אין פארשידענע כתבי יד, אריינגערעכנט דעם מחזור ווירמייזא פון יאר ה'ל"ב{{הערה|{{כתיב|מחזור ווירמייזא|990000445600205171|Ms. Heb. 4°781, דף 150|21041817}}.}}.
*צונץ, ליטעראַטורגעשיכטע פון דער סינאַגאָגאַלער פּאָעזיע
 
*לאַנדסהוט, עמודי העבודה
אויך האט ער געשריבן א צאל פיוטים פאר'ן מתורגמן פונעם שירת הים אום שביעי של פסח, דער רשות "אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי", און דערנאך די פיוטים "אֱלָקָא עָלַם", און "אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן" פאר'ן תרגום פון די נאכפאלגנדע עליות.
*עלבאָגן, דער יידישער ג-טעסדינסט
 
===אנדערע פיוטים===
רבי מאיר האט אויך מחבר געווען מערערע פּיוטים פאר פארשידענע געלעגנהייטן. צווישן באקאנטע פּיוטים זיינע זענען יוצרות פאר פסח, שבועות, שבת חול המועד סוכות, שבת ראש חודש, און שבת נחמו. ער האט איינגעפירט חידושים אין פיוט, ווי צום ביישפּיל די "ביכור" עלעמענטן אין די "מערבית" (א לאנגער פיוט פאר ברכת השכבינו) מיט זיין "אוֹר יוֹם הֶנֶף" וואס שילדערט דעם ליל שמורים און די מעשה קצירת העומר אין בית המקדש, די גרויסקייט און ציל פון קצירת העומר, און ענדיגט מיט לויב צו ירושלים{{הערה|שם=אור|[https://archive.today/20140103053916/http://shituf.piyut.org.il/story/1528 טיפיוט 78 - 'אור יום הנף' - עומר לר' מאיר ש"ץ] – שיתוף פיוט.}}; ער איז געווען דער ערשטער וואס האט צוגעלייגט עקדת יצחק פיוטים צו די סליחות פון די ימים נוראים; און ער האט דער ערשטער פארפאסט "רשות" פיוטים פאר חתן תורה און חתן בראשית, וואס לייענען אין דער תורה אויף שמחת תורה{{הערה|שם=הפיוט}}.
 
ער איז געווען פון די געציילטע חכמי אשכנז וואס האבן מחבר געווען [[קרובות]], און דער איינציגסטער פון זיי צו מחבר זיין [[קרובה#שבעתא|שבעתות]] אויף מוסף פון [[שבת זכור]] און [[שבת פרה]], אויף וואס עס איז נישטא קיין שבעתא פון [[רבי אלעזר הקליר]]{{הערה|שם=טיפ64|[https://archive.today/20091204054819/http://shituf.piyut.org.il/story/1384 טיפיוט 64 - שבעתות לפרשות זכור ופרה של ר' מאיר ש"ץ]] – שיתוף פיוט.}}{{הערה|געדרוקט אין [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=57996&st=&pgnum=578 סידור אוצר התפילות] (ווילנא תרע"ה, חלק ב, דף פט און צט בחלק הפיוטים.), הגם דארט ווערן זיי בטעות צוגעשריבן צו [[רבי אלעזר הקליר]]}}.
אויך האט ער פארפאסט א [[סליחות|סליחה]] אויף ערב השנה, וואס שילדערט די עבודה פונעם קרבן תמיד, און בעט אז דאס זאגן זאל ווערן גערעכנט אנשטאט מקריב זיין א תמיד, און נאך א גרויסע צאל פיוטים.
 
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" ;"
! colspan="7" |ליסטע פון פיוטים
|-
!פיוט
!מועד
!צוועק
!געברענגט אין
!געבוי
!אקראסטיך
!לינק
 
|-
|אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן
|שביעי של פסח
|איינלייטונג פאר'ן תרגום פון די פסוקים "וה' הולך לפניהם יומם"
|מחזור ווירמייזא
|40 שורות מיט אן איינהייטליכער גראם, 3 ווייערטער אין יעדן שורה,
|א״ב - מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ
|[https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/abunan-dbishmaya-a-piyyut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/ פרויקט הסידור הפתוח]
|-
|ה' אלהי
|יום כיפור - מנחה
|
|
|
|א"ב, יצחק בני יחיה יגדל בתורה ובמעשים טובים
|
|-
|אַדִּיר וְנָאֶה בַּקֹּדֶשׁ קְדֻשַּׁת מִתְנָאִים
|שבועות (מחזור ווירמייזא), שבת נאך שבעות (מנהג פולין)
|יוצר
|מחזור ווירמייזא, מנהג פולין
|12 סטאנצן פון 3 געטריפלטע סטאנצן, און אינצווישן א פזמון וואס ענדיגט זיך "קדוש"
|א"ב געטריפלט - מאיר בירבי יצחק הקטן יזכה לחיי עד אמן אמן סלה; מאיר ברבי יצחק חזק מרומז אינעם פזמון
| |[[S:סידור/נוסח אשכנז/שבת/ברכות קריאת שמע לשבת אחר שבועות (מזרחי)|ויקיטקסט]]
|-
|אהבת עלמות
|שבת חתונה
|זמר
|
|
|
|
|-
|אומנות הדורה
|שבת חתונה
|
|
|
|א"ב געטריפלט
|
|-
|אומץ יוסיף
|סליחה
|
|
|
|
|
|-
|אוֹר יוֹם הֶנֶף
|צווייטן נאכט פסח
|"ביכור" (פיוט אויף ברכת השכיבנו פון מערבית)
|מחזורים אשכנז
|
|אלב"ם, מאיר חזק
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/פסח/ערבית יום ב|ויקיטקסט]]
|-
|אַיֶּלֶת הַשַּׁחַר
|שבת ראש חודש
|יוצר
|מנהג פולין
|26 סטראפן פון 4 סטאנצן, צוויי ווערטער אין יעדן סטאנץ
|א"ב מרובע, מאיר; און "מאיר חזק" מרומז אין פזמון
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/שבת/ברכות קריאת שמע לשבת ראש חודש (מזרחי)|ויקיטקסט]]
|-
|אילת השחר
|שבת חנוכה
|יוצר
|
|
|
|
|-
|אין זולתך
|שבעות
|זולת
|
|
|יצחק בר מאיר חזק ואמץ בתורה ובמעשים טובים
|
|-
|אל הר המור
|כ' סיון / יום ה' עשי"ת
|סליחה - עקדה
|
|
|א"ב, מאיר ברבי יצחק
|[[S:אל הר המור|אל הר המור]]
|-
|אֱלָקַא עָלַם
|שביעי של פסח
|איינלייטונג פאר'ן תרגום פון די פסוקים "אז ישיר"
|מחזור ווירמייזא
|איינהייטליכער גראם אויף יעדן שורה (רָא)
|א״ב, מאיר בירבי יצחק ברבי שמואל זכור לטוב.
|[https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/elaha-alam-a-piyyut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/ פרויקט הסידור הפתוח]
|-
|אלקים אמת
|שבת פרה
|שבעתא אויף מוסף
|גנזי ירושלים (בטעות מיוחס צום [[רבי אלעזר הקליר|קליר]]
|יעדער שטיקל הייבט זיך אן מיט איין ווארט פונעם פסוק "אלקים הבין דרכה והוא ידע את מקומה", 6 סטראפן פון וואס דער לעצטער איז א פסוק; דערנאך א חתימה פון 4 סטאפן, דער ערשטער ווארט איז דער לעצטער פון פאריגן שטיקל (קייט), און דער לעצטער סטראף איז א פסוק.
|א"ב (צוויי געדאפלט און איינס נישט), און ביי די חתימות איז מרומז "מאיר"
|
|-
|אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי
|שביעי של פסח
|רשות פאר'ן מתורגמן
|מחזור ווירמייזא
|איינהייטליכער גראם דורכאויס דעם פיוט, בערך דריי ווערטער א שורה
|א״ב - מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ
|[https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/ilu-pume-nima-a-reshut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/ פרויקט הסידור הפתוח]
|-
|אליך יהב
|
|
|
|
|
|
|-
|אֱמוּנָתְךָ אֲמִתִּי רַבָּה
|שבת ראש חודש
|זולת
|מנהג פולין
|פיר סטאנצן פער סטראף, דער לעצטער איז א פסוק פון תנ"ך
|א"ב, מאיר ברב יצחק יגדל בתורה ובמעשים טבים
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/שבת/ברכות קריאת שמע לשבת ראש חודש (מזרחי)|ויקיטקסט]]
|-
|אמר יצחק
|שבועות
|
|
|
|
|
|-
 
|אֱמֶת מָשָׁל הָיָה
|זולת
|שבת נחמו
|מחזור אשכנז
|4 סטאנצן פער סטראף, דער לעצטער איז א פסוק פון "נחמה"
|א"ב, מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/שבת/ברכות קריאת שמע לשבת נחמו (מערבי)|ויקיטקסט]]
|-
|אנוש עד
|
|
|
|
|
|
|-
|אנשי משמר
|
|
|
|
|
|
|-
|[[אקדמות|אַקְדָּמוּת מִלִּין]]
|ערשטן טאג שבועות
|רשות פאר'ן מתורגמן
|אלע קהילות פון אשכנז
|90 שורות פון 10 טראפן, איינהייטליכער גראם (-תָא)
|א"ב געדאפלט - מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ
|
|-
|אֲרוֹמִמְךָ אֵל חַי
|שבת נחמו
|יוצר
|מחזור אשכנז
|נאך יעדע דריי אותיות פון א"ב א פזמון מיט 4 שורות וואס ענדיגט זיך "קדוש"
|לויט א"ב געדאפלט מערערע מאל, אינעם פזמון מאיר בר יצחק יחיה לחיי עולם, מאיר, מאיר יחי
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/שבת/ברכות קריאת שמע לשבת נחמו (מערבי)|ויקיטקסט]]
|-
|?אריא וגנבי
|שבועות
|אראמישער פיוט
|
|
|א-י
|
|-
|ארעא רקדא
|
|
|
|
|
|
|-
|אשא כנפי
|
|
|
|
|
|
|-
|אשכולות שדים
|
|
|
|
|
|
|-
|את הברית
|
|
|
|
|
|
|-
|אֶת הַשֵּׁם
|שבת חול המועד סוכות
|יוצר
|מחזור אשכנז און פולין
|3 סטראפן פון דריי סטאנצן, דער לעצטער סטאנץ איז א פסוק, און דערנאך א פזמון וואס ענדיגט זיך "קדוש"
|א"ב געטאפלט, מאיר בר יצחק, מרומז אינעם פזמון
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/מחזור לחג הסוכות/שחרית לשבת חול המועד (מערבי)|ויקיטקסט]]
|-
|את פני
|
|
|
|
|
|
|-
|והוה כד
|
|
|
|
|
|
|-
|ויבן אומן אמנות אבות
|שבת זכור
|שבעתא מוסף
|גנזי ירושלים (בטעות מיוחס צום [[/yi.hamichlol.org.il/רבי אלעזר הקליר|קליר]]
|יעדער שטיקל הייבט זיך אן מיט איין ווארט פונעם פסוק "ויבן משה מזבח ויקרא שמו ה' נסי", 6 סטראפן פון וואס דער לעצטער איז א פסוק; דערנאך א חתימה פון 4 סטאפן, דער ערשטער ווארט איז דער לעצטער פון פאריגן שטיקל (קייט), און דער לעצטער סטראף איז א פסוק.
|א"ב (צוויי געדאפלט און איינס נישט), און ביי די חתימות איז מרומז "מאיר"
|
|-
|וַיּוֹשַׁע אוֹר יִשְׂרָאֵל
|אחרון של פסח (מחזור ווירמייזא);שבת נאך פסח (מנהג פולין)
|יוצר
|מחזור ווירמייזא, מנהג פולין
|
|א"ב, מאיר ברבי יצחק
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/שבת/ברכות קריאת שמע לשבת ראשונה אחר פסח (מזרחי)|ויקיטקסט]]
|-
|לֵיל שִׁמּוּרִים אור ישראל
|צווייטן נאכט פסח
|מערבית
|מחזורים אשכנז
|
|
|[[S:סידור/נוסח אשכנז/פסח/ערבית יום ב|ויקיטקסט]]
|-
|ליל שמורים אותו א-ל חצה
|ערשטן נאכט פסח
|מערבית
|מחזורים אשכנז
|
|
|[[ליל שמורים אותו א-ל חצה|המכלול]]
|-
|מושך חסד
|
|
|
|
|
|
|-
|מישך שדרך (צוגאב צום פיוט חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה)
|ערשטן טאג שבועות
|איינלייטונג פאר'ן "דיברא תניניא" (צווייטער געבאט) - תרגום פון "לא תשא" ביים קריאת התורה פון שבועות
|
|
|ערגענצט דעם אקראסטיך פון מ' ביזן סוף
|[https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/shavuot/hanaiah-mishael-and-azariah-a-piyyut-for-the-seder-meturgeman-of-shavuot/ פרויקט הסידור הפתוח]
|-
|מלאכי צבאות
|
|
|
|
|
|
|-
|מצלצלים בחלילים
|
|
|
|
|
|
|-
|מקדים וראש
|
|
|
|
|
|
|-
|משרתיו עומדים
|
|
|
|
|
|
|-
|(?) תחבשת אספלנית
|
|
|
|
|תשר"ק
|
|-
|תמור עבודת
|
|
|
|
|
|
|-
|תמרת סנסנה
|
|
|
|
|
|
|-
|תעודה החמודה
|
|
|
|
|תשר"ק, מאיר בן רבי יצחק חזן
|
|-
|תענית צבור
|יום ה' (בה"ב)
|סליחה
|סליחות_לתענית_ציבור/אשכנז_וספרד/חמישי
|
|תשר"ק, מאיר הצעיר חזק בתורה ובמעשים טובים ובמצות
|[[S:תענית צבור קבעו תבוע צרכים|תענית צבור קבעו תבוע צרכים]]
|-
|תְּפִלָּה תִקַּח
|ערב ראש השנה
|[[סליחות|סליחה]]
|סליחות מנהג אשכנז און מנהג ליטא
|8 זילבעס פער סטראף
|תשר"ק, מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ
|[[S:סליחות לימי התשובה/מנהג פולין/סליחות לערב ראש השנה#%D7%A1%D7%9C%D7%99%D7%97%D7%94%20%D7%9E%D7%90|ויקיטקסט]]
|}
 
==רבי מאיר בן יצחק פון ארליאן==
עס איז געווען נאך א פּייטן מיט'ן נאמען רבי מאיר בן יצחק פון [[ארליאן|אָרליאַן]], וועלכער ווערט בטעות צומאל אויסגעמישט מיט'ן בעל אקדמות. זיין זון '''אלעזר''' ווערט ציטירט אין דעם פירוש אויף דברי הימים וואס איז בטעות צוגעשריבן צו רש"י{{הערה|שם=רשידהי|פירוש וואס איז בטעות מיוחס צו {{תנ"ך|דברי הימים א|כט|יא|מפרש=רש"י}}.}}. ער האט פארפאסט עטליכע פיוטים, צווישן זיי זענען "תורה התמימה" (א תחנון מיט פיל אראמישע און תלמודישע ווערטער און האבנדיג דעם אלגעמיינעם גראם '''מה''', וואו ער דריקט אויס זיין שרעק פון שמד), און "אלמנות חיות": א סליחה פאר יום כיפּור. ביידע דער פּיוטים זענען אונטערגעשריבן מיט מאיר און האבן אַן אקראסטיך מיט דעם נאמען "אלעזר"{{הערה|שם=ארלעאן|צונץ, [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044037732229&seq=269 ליטעראַטורגעשיכטע פון דער סינאַגאָגאַלער פּאָעזיע], ז' 251 {{לינקשפראך|DE}}; {{אנצ יהודית|10573-meir-ben-isaac-of-orleans|Meir ben Isaac of Orleans|Joseph Jacobs, M. Seligsohn}}.}}.
 
עס איז אויך דא א סליחה וואס הייבט זיך אָן "מי יודע ישוב", וואס באציט זיך אויף א שחיטה פון 3,000 אידן דורך די קרייצציגלער. כאטש דער פּיוט איז אונטערגעשריבן מיט'ן אקראסטיך "מאיר בר יצחק חזן" און די ווערטער "'''אל''' '''עז'''י '''ר'''עי" זענען מרמז אויף "אלעזר", גלויבט [[יום-טוב ליפמאן צונץ|צונץ]] אז ער איז קאמפּאנירט געווארן א יארהונדערט שפּעטער{{הערה|שם=ארלעאן}}.
 
==ביבליאגראפיע==
*יצחק ריווקינד, [https://openlibrary.org/works/OL8144161W/Di_hisṭorishe_alegorye_fun_R._Meʼir_Shats די היסטארישע אלעגאריע פון ר' מאיר ש"ץ], פילאלאגישע שריפטן, ג (תרפ"ט), עמ' 1–42
*{{היברובוקס|אליעזר ליזר לאנדסהוטה|עמודי העבודה|29119|page=170|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרי"ז|עמ=162–167}}
*י.ל. הכהן פישמן, [https://www.herzog.ac.il/vtc/0021092.html ה"אקדמות" ומחברו], בתוך: אוגדן למורה - שלשת הרגלים, שבועות, עמ' רסב-רסו.
*{{היברובוקס|רבי נפתלי יעקב הכהן|אוצר הגדולים אלופי יעקב|20132|page=142|באנד=חלק ו|מקום הוצאה=חיפה|שנת הוצאה=תשכ"ט|עמ=קמא–קמה}}
 
==דרויסנדיגע לינקס==
*{{אייוועלט|4673|רבינו מאיר "בעל האקדמות" ד' אלפים תשס"א}}
*{{דף שער בספרייה הלאומית|987007303093805171|מאיר בן יצחק ש"ץ}}
 
==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}
{{אבן הפינה ארטיקל}}
{{פיוטים ופייטנים|פייטנים}}
{{מיון רגיל:ש"ץ, מאיר}}
[[קאַטעגאָריע:חזנים]]
[[קאַטעגאָריע:פייטנים]]
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[HE:רבי מאיר ש"ץ]]

יעצטיגע רעוויזיע זינט 00:53, 12 אויגוסט 2025

רבי מאיר ב"ר יצחק ש"ץ
אנגעבליכער קבר פון רבי מאיר ב"ר יצחק בעל האקדמות, אין גוש חלב, איבערגעבויט אין תשנ"ב דורך 'קדמונינו'
אנגעבליכער קבר פון רבי מאיר ב"ר יצחק בעל האקדמות, אין גוש חלב, איבערגעבויט אין תשנ"ב דורך 'קדמונינו'
מדינה דייטשלאנד
וואוין ארט ווארמס
תחומי עיסוק שליח ציבור, פייטן
פטירה ארום ד'תתנ"ו
ספרים מנהגי דר' מאיר ש"ץ, פיוט אקדמות, און נאך אסאך פיוטים
השתייכות חכמי אשכנז
בני דורו רש"י

רבי מאיר בן רבי יצחק שליח ציבור (אין קורצן ש"ץ, אויך באקאנט אלס "נהוראי"; נפטר געווארן פאר אדער אין ד'תתנ"ו) איז געווען פון די ערשטע חכמי אשכנז און א גרויסער פייטן. ער איז אויך געווען א חזן – שליח ציבור און א דרשן אין ווארמס, דייטשלאנד (אשכנז). ער האט געלעבט אין די ד'ת"ת יארן, אין די צייטן פון רש"י. ער איז היינט מערסטנס באקאנט אלס דער מחבר פון דעם בארימטן אראמישן פּיוט "אקדמות מילין", וואס ווערט געזאגט מיט גרויס חביבות אינעם ערשטן טאג שבועות אין אשכנז'ישע קהילות. וועגן אים איז פארהאן א לעגענדע, אז ער איז אריבער צו דער אנדערער זייט סמבטיון צו ברענגען א רעטונג פאר אידן אין א צרה.

ביאגראפיע

רבי מאיר ש"ץ האט געלעבט און געווירקט אין וורמייזא, וועלכע איז צוזאמען מיט מגנצא געווען א וויכטיגער צענטער פון תורה און הוראה אין אשכנז. זיין געבורטס-ארט איז נישט באקאנט און זיין פאטער איז געווען רבי יצחק ברבי שמואל. רבי מאיר'ס תקופה איז געווען א שווערער און פינסטערער, נאך איידער די ערשטע קרייצצוגן, וועלכע האבן מיט זיך געבראכט צרות.

אין ראם פון זיין פּאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין דעם נוסח התפילה, ווי דאס צולייגן "גואלינו ה' צבאות שמו קדוש ישראל" ביים אויספיר פון ברכות קריאת שמע[1] (דער בעל הרוקח פרעגט דאס אבער אפּ, טענה'נדיג "כי חלילה שעלה על דעת אותו צדיק מעולם לאומרו, כי בקי היה בסודות ובמדרשים ובטעמים"[2]), דעם נוסח "חמדת ימים אותו קראת" אין די שבת'דיגע עמידה[3], און "עלינו ועל כל עמו ישראל" אין "השכיבנו"[4].

ער האט אויך פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי אזעלכע וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. אין דעם אלטער פנקס פון הזכרת נשמות פון שטאט ווירמייזא ווערט דערמאנט "רבינו מאיר בר יצחק שליח ציבור וכו' בעבור שתיקן שבחות למקום"[5].

רבי מאיר האט געהאט צוויי זין, יעקב און יצחק. זיין זון יצחק איז אומגעקומען אין די גזירות פון תתנ"ו, ווי דערמאנט אין אויבנדערמאנטן פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא[6].

רבי מאיר איז געווען פון דער תקופה פון די רביים פון רש"י[7]. צווישן רבי מאיר'ס חברים איז געווען רבי יצחק הלוי, און צווישן די וואס האבן מקבל געווען פון רבי מאיר זענען געווען רש"י און רבי יוסף קרא[8].

א ווערק פון קבלה מיטן נאמען "ספר קרניים", צוגעשריבן צו רבי אהרן פון קארדינא, דערמאנט א תורה פון "המאור הגדול רבינו מאיר", וואס דער פּירוש "דן ידין" פון רבי שמשון פון אסטראפּאלי אידענטיפיצירט אלס רבי מאיר בעל אקדמות אין זײן "ספר נפלאות ה'"[9], וואס ווײזט אָן אויף רבי מאיר'ס באדײטנדן קבלה-רעפּוטאציע.

באציאונגען צו אים

גרויסע חכמים פון זיין צייט און שפעטערדיגע דורות ציטירן אים אפט מיט רעספעקט, בעיקר אין באצוג צו ענינים פון דאווענען און מנהגים צווישן די קהילות פון אשכנז און צרפת. רש"י, וועלכער האט געלערנט אין וורמייזא און אים פּנים אל פּנים געקענט, האט אים שטארק באוואונדערט און האט אים עטליכע מאל דערמאנט אין זיינע פירושים, רופנדיג אים "צדיק". רש"י האט אויך אימפּלעמענטירט עטליכע פון זיינע תיקונים אין דאווענען[10]. דער מחזור ויטרי רופט אים "שליח ציבור ההגון"[3].

רבי אברהם בן עזריאל (אין זיין "ערוגת הבושם") ציטירט אים אפט און באטיטלט אים אויף א פלאץ אלס "ר' מאיר שליח ציבור מאבילי ציון"[11], ווארשיינליך צוליב וואס ער באשרייבט אין זיינע פיוטים די עבודת המקדש און ירושלימ'ס צוקונפטיגע גאולה מער ווי סיי וועלכע אנדערע אשכנזישע פייטנים[12]. דער שבלי הלקט רופט אים "ציר נאמן"[13]. רבי מאיר איז כנראה דער איינציגער אין די צייטן פון די ראשונים וואס האט צוגעגעבן צו זיין נאמען דעם טיטל ש"ץ, צוליב זיין פונקציע אלס שליח ציבור[14]. ער איז אויך באקאנט געווען מיט די צונעמען "ר' נהוראי", און "פה קדוש מווירמייזא"[15]. אין תוספות ווערט דערמאנט א פיוט וואס איז נישט באקאנט היינט[16].

ר' מאיר איז אויך געווען א תנ"ך מפרש און ווערט אייניגע מאל דערמאנט אין פארשידענע ערטער אין פירוש רש"י אויף תנ"ך, וועלכער שטיצט זיך אויף זיינע אויסטייטשונגען און טיטולירט ר' מאיר'ן מיט "צדיק" און "חסיד"[17].

עס זענען געשריבן געווארן פירושים אויף רבי מאיר'ס פיוטים; לויט א' אורבך האט רבי מנחם בן חלבו געשריבן די פּירושים[18], אבער לויט ש' עמנואל האט דאס רבי מנחם בן יעקב געשריבן[19].

ווארשיינליך האט ר' מאיר אויך צונויפגעשטעלט א ספר מנהגים פארן גאנצן יאר. דעם ספר מנהגים דערמאנט דער מהרי"ל עטליכע מאל אלס "מנהגי דר' מאיר ש"ץ".

לעגענדעס

Postscript-viewer-blue.svg אקדמות § מעשה בעל אקדמות

וויבאלד זיין פערזענליכע ביאגראפיע איז פארנעפלט, האט זיך ארום אים געוועבט פיל לעגענדעס. עס איז פארהאן א באקאנטער לעגענדע מיט פארשידענע ווערסיעס ארום רבי מאיר ש"ץ און דאס שאפונג פון זיין פיוט אקדמות. עס דערציילט וועגן א שליח וואס איז געשיקט געווארן פון די עשרת השבטים וואס זיצן פונעם אנדערן זייט סמבטיון. דער שליח איז געשיקט געווארן צו געפינען א איד וואס זאל קענען קעמפן קעגן א מאנאך אין אשכנז, וואס האט גע'הרג'עט אידן מיט זיין כישוף. אין איין ווערסיע איז ר' מאיר אליין אריבער דעם סמבטיון אין שבת צוליב פּיקוח נפש. צוליב חלול שבת האט ער זיך נישט געקענט צוריקקערן, און איז דארט געבליבן און דארט באגראבן געווארן. ער האט איבערגעלאזט זיין פרוי אַן אייביגע עגונה. די דאטומס וואס ווערן אנגעגעבן אין די געשיכטעס פאַסן נישט מיט דער היסטארישער ווירקליכקייט, ווייל ר' מאיר האט געלעבט ארום ד'תת"נ, און די דאטומס אין די מעשיות זענען שפּעטער. דאס נעמט זיך מעגליך דערפון, וואס די מעשה איז געשריבן געווארן פיל שפּעטער.

מקום קבורה

מציבה אין גוש חלב, געשטעלט תשנ"ב: "מיוחס גם כקברו של רבי מאיר ברבי יצחק ש"ץ מחבר האקדמות"…

דער גענויער דאטום פון רבי מאיר'ס פּטירה און זײן קבורה-ארט זענען נישט באקאנט מיט זיכערקייט. ער איז נפטר געווארן ארום ד'תת"נ. לויט איין מסורה איז ער באגראבן אין לובלין, פוילן, וואו ער איז אנגעקומען אין סוף פון זײנע טעג[20].

רבי ישעיה הלוי הורוויץ (תרמ"ג–תשל"ח), א צפת'ער רב וואס איז אריבער קיין קאנאדע אין תרפ"ב, שרייבט אין זיין ספר 'עדן ציון' אז "די וועלט זאגט" אז דער קבר אין גוש חלב (וואס איז דורך דעם ספר סדר הדורות אידענטיפיצירט געווארן אלס אן אומבאקאנטער רבי מאיר בעל הנס[21]) איז רבי מאיר בעל האקדמות[22]. ס'איז אבער מעגליך אז דאס קומט פונעם גאליציאנער משכיל און מסור יוסף פּערל, וואס איז געווען דער ערשטער צו ציען א שטריך פון רבי מאיר בעל הנס צו רבי מאיר בעל אקדמות[23]. אין גוש חלב איז היינט דא א מצבה וואס איז צוגעשריבן צו אים, אבער די מציבה איז פיל מיט טעותים.

דער מקובל רבי מרדכי שרעבי האט געהאלטן אז רבי מאיר וואס איז באערדיגט אין גוש חלב איז דער תנא רבי מאיר וואס ווערט דערמאנט אין משנה, בשעת דער רבי מאיר וואס איז באגראבן ביים אריינגאנג צו טבריה איז רבי מאיר בעל האקדמות, וואס ווערט אויך גערופן "רבי מאיר בעל הנס"[24].

רבי הערשלע פון קרעטשניף, פלעגט זאגן א ווערטל אז ר' מאיר בעל הנס, ר' מאיר בעל האקדמות, און ר' מאיר'ל פּרעמישלאנער זענען אלע איין און דער זעלבער ר' מאיר[מקור פארלאנגט].

פּיוטים און ווערק

פיוט "אילו פומי נימי" א רשות למתורגמן פאר די קריאה פון ויושע, אין מחזור וויזמייזא פון יאר ה'ל"ב

רבי מאיר איז בעיקר באקאנט אלס פּייטן. ער האט געשריבן פּיוטים און סליחות אין לשון קודש און אראמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פארבליבן ביז היינט[25]. א טייל פון זיינע פּיוטים פאר די ימים טובים זענען אנגענומען געווארן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געווארן אומצאליגע מאל אין מחזורים און סליחות[26]. אין זיינע פּיוטים האט רבי מאיר קלוג אריינגעפלאכטן הלכה און אגדה, ניצנדיג מקורות ווי משנה, תלמוד בבלי און מדרשים.

זיינע פיוטים זענען געבויט אויפ'ן אשכנזי'שן סטיל, אבער געוויסע פיוטים האט ער פארפאסט לויט'ן מעטער פון תנועות ווי דער ספרד'ישער שטייגער, א זאך וואס אנדערע אשכנז'ישע פייטנים האבן אנגעהויבן נאכמאכן זינט דאן[27]. אין זיינע פיוטים האט ער פארצייכנט די אקראסטיך לויט א"ב, תשר"ק און אלב"ם, און ער האט פארצייכנט זיין נאמען "מאיר ברבי יצחק" אין אסאך פעלער האט ער אויך צוגעלייגט "חזק ואמץ" און לענגערע ברכות ווי "יגדל בתורה ובמעשים טובים" אדער "יזכה לחיי עד אמן אמן סלה", ביי איין פיוט האט ער אויך צוגעלייגט זיין זיידנ'ס נאמען, "ברבי שמואל זכור לטוב".

רשויות למתורגמן

רבי מאיר האט געשריבן עטליכע פיוטים אויף אראמיש געאייגנט פאר'ן מתורגמן פאר שבועות און שביעי של פסח, וועלכער פלעגט מתרגם זיין דעם קריאת התורה, א מנהג וואס איז געווען בימי חז"ל אלעמאל ביי קריאת התורה[28], אבער אין רבי מאיר'ס צייטן איז עס געווען איינגעפירט בלויז אום די צוויי ימים טובים[29]. אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט תרגום ירושלמי, און עס זענען פארפאסט געווארן לענגערע פיוטים אויף אראמיש אלס איינלייטונג צום תרגום, און אויף יעדן "דיברא" פון די עשרת הדברות.

די מערסט-באקאנטע פּיוט פון רבי מאיר ש"ץ, דער פּיוט "אקדמות", האט ער פארפאסט אלס א "רשות" (איינלייטונג) צום מתורגמן פאר די קריאה פון ערשטן טאג שבועות, ווען מען ליינט די עשרת הדברות. אויך האט ער צוגעלייגט א המשך צום פּיוט "חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה", א בּיזאנטישער פּיוט פאר'ן מתורגמן פון שבועות אלס אַן איינלייטונג צום צווייטן דיברא - דער אראמישער תרגום אויף לא תשא. דער אריגינעלער פּיוט איז געווען א וויכוח-ליד וואס דערציילט די געשיכטע פון חנניה, מישאל, און עזריה אין דניאל פרק ג', וועלכע האבן זיך געלאזט אריינווארפן אין פייער ווי איידער זיך צו בוקן צו א צלם, און רבי מאיר'ס המשך איז בעיקר געבויט אויף דעם וויכוח ווי עס ווערט דערציילט אין ויקרא רבה[30]. דער טעקסט פון דעם פּיוט איז געבליבן אין פארשידענע כתבי יד, אריינגערעכנט דעם מחזור ווירמייזא פון יאר ה'ל"ב[31].

אויך האט ער געשריבן א צאל פיוטים פאר'ן מתורגמן פונעם שירת הים אום שביעי של פסח, דער רשות "אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי", און דערנאך די פיוטים "אֱלָקָא עָלַם", און "אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן" פאר'ן תרגום פון די נאכפאלגנדע עליות.

אנדערע פיוטים

רבי מאיר האט אויך מחבר געווען מערערע פּיוטים פאר פארשידענע געלעגנהייטן. צווישן באקאנטע פּיוטים זיינע זענען יוצרות פאר פסח, שבועות, שבת חול המועד סוכות, שבת ראש חודש, און שבת נחמו. ער האט איינגעפירט חידושים אין פיוט, ווי צום ביישפּיל די "ביכור" עלעמענטן אין די "מערבית" (א לאנגער פיוט פאר ברכת השכבינו) מיט זיין "אוֹר יוֹם הֶנֶף" וואס שילדערט דעם ליל שמורים און די מעשה קצירת העומר אין בית המקדש, די גרויסקייט און ציל פון קצירת העומר, און ענדיגט מיט לויב צו ירושלים[12]; ער איז געווען דער ערשטער וואס האט צוגעלייגט עקדת יצחק פיוטים צו די סליחות פון די ימים נוראים; און ער האט דער ערשטער פארפאסט "רשות" פיוטים פאר חתן תורה און חתן בראשית, וואס לייענען אין דער תורה אויף שמחת תורה[15].

ער איז געווען פון די געציילטע חכמי אשכנז וואס האבן מחבר געווען קרובות, און דער איינציגסטער פון זיי צו מחבר זיין שבעתות אויף מוסף פון שבת זכור און שבת פרה, אויף וואס עס איז נישטא קיין שבעתא פון רבי אלעזר הקליר[32][33]. אויך האט ער פארפאסט א סליחה אויף ערב השנה, וואס שילדערט די עבודה פונעם קרבן תמיד, און בעט אז דאס זאגן זאל ווערן גערעכנט אנשטאט מקריב זיין א תמיד, און נאך א גרויסע צאל פיוטים.

ליסטע פון פיוטים
פיוט מועד צוועק געברענגט אין געבוי אקראסטיך לינק
אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן שביעי של פסח איינלייטונג פאר'ן תרגום פון די פסוקים "וה' הולך לפניהם יומם" מחזור ווירמייזא 40 שורות מיט אן איינהייטליכער גראם, 3 ווייערטער אין יעדן שורה, א״ב - מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ פרויקט הסידור הפתוח
ה' אלהי יום כיפור - מנחה א"ב, יצחק בני יחיה יגדל בתורה ובמעשים טובים
אַדִּיר וְנָאֶה בַּקֹּדֶשׁ קְדֻשַּׁת מִתְנָאִים שבועות (מחזור ווירמייזא), שבת נאך שבעות (מנהג פולין) יוצר מחזור ווירמייזא, מנהג פולין 12 סטאנצן פון 3 געטריפלטע סטאנצן, און אינצווישן א פזמון וואס ענדיגט זיך "קדוש" א"ב געטריפלט - מאיר בירבי יצחק הקטן יזכה לחיי עד אמן אמן סלה; מאיר ברבי יצחק חזק מרומז אינעם פזמון ויקיטקסט
אהבת עלמות שבת חתונה זמר
אומנות הדורה שבת חתונה א"ב געטריפלט
אומץ יוסיף סליחה
אוֹר יוֹם הֶנֶף צווייטן נאכט פסח "ביכור" (פיוט אויף ברכת השכיבנו פון מערבית) מחזורים אשכנז אלב"ם, מאיר חזק ויקיטקסט
אַיֶּלֶת הַשַּׁחַר שבת ראש חודש יוצר מנהג פולין 26 סטראפן פון 4 סטאנצן, צוויי ווערטער אין יעדן סטאנץ א"ב מרובע, מאיר; און "מאיר חזק" מרומז אין פזמון ויקיטקסט
אילת השחר שבת חנוכה יוצר
אין זולתך שבעות זולת יצחק בר מאיר חזק ואמץ בתורה ובמעשים טובים
אל הר המור כ' סיון / יום ה' עשי"ת סליחה - עקדה א"ב, מאיר ברבי יצחק אל הר המור
אֱלָקַא עָלַם שביעי של פסח איינלייטונג פאר'ן תרגום פון די פסוקים "אז ישיר" מחזור ווירמייזא איינהייטליכער גראם אויף יעדן שורה (רָא) א״ב, מאיר בירבי יצחק ברבי שמואל זכור לטוב. פרויקט הסידור הפתוח
אלקים אמת שבת פרה שבעתא אויף מוסף גנזי ירושלים (בטעות מיוחס צום קליר יעדער שטיקל הייבט זיך אן מיט איין ווארט פונעם פסוק "אלקים הבין דרכה והוא ידע את מקומה", 6 סטראפן פון וואס דער לעצטער איז א פסוק; דערנאך א חתימה פון 4 סטאפן, דער ערשטער ווארט איז דער לעצטער פון פאריגן שטיקל (קייט), און דער לעצטער סטראף איז א פסוק. א"ב (צוויי געדאפלט און איינס נישט), און ביי די חתימות איז מרומז "מאיר"
אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי שביעי של פסח רשות פאר'ן מתורגמן מחזור ווירמייזא איינהייטליכער גראם דורכאויס דעם פיוט, בערך דריי ווערטער א שורה א״ב - מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ פרויקט הסידור הפתוח
אליך יהב
אֱמוּנָתְךָ אֲמִתִּי רַבָּה שבת ראש חודש זולת מנהג פולין פיר סטאנצן פער סטראף, דער לעצטער איז א פסוק פון תנ"ך א"ב, מאיר ברב יצחק יגדל בתורה ובמעשים טבים ויקיטקסט
אמר יצחק שבועות
אֱמֶת מָשָׁל הָיָה זולת שבת נחמו מחזור אשכנז 4 סטאנצן פער סטראף, דער לעצטער איז א פסוק פון "נחמה" א"ב, מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ ויקיטקסט
אנוש עד
אנשי משמר
אַקְדָּמוּת מִלִּין ערשטן טאג שבועות רשות פאר'ן מתורגמן אלע קהילות פון אשכנז 90 שורות פון 10 טראפן, איינהייטליכער גראם (-תָא) א"ב געדאפלט - מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ
אֲרוֹמִמְךָ אֵל חַי שבת נחמו יוצר מחזור אשכנז נאך יעדע דריי אותיות פון א"ב א פזמון מיט 4 שורות וואס ענדיגט זיך "קדוש" לויט א"ב געדאפלט מערערע מאל, אינעם פזמון מאיר בר יצחק יחיה לחיי עולם, מאיר, מאיר יחי ויקיטקסט
?אריא וגנבי שבועות אראמישער פיוט א-י
ארעא רקדא
אשא כנפי
אשכולות שדים
את הברית
אֶת הַשֵּׁם שבת חול המועד סוכות יוצר מחזור אשכנז און פולין 3 סטראפן פון דריי סטאנצן, דער לעצטער סטאנץ איז א פסוק, און דערנאך א פזמון וואס ענדיגט זיך "קדוש" א"ב געטאפלט, מאיר בר יצחק, מרומז אינעם פזמון ויקיטקסט
את פני
והוה כד
ויבן אומן אמנות אבות שבת זכור שבעתא מוסף גנזי ירושלים (בטעות מיוחס צום קליר יעדער שטיקל הייבט זיך אן מיט איין ווארט פונעם פסוק "ויבן משה מזבח ויקרא שמו ה' נסי", 6 סטראפן פון וואס דער לעצטער איז א פסוק; דערנאך א חתימה פון 4 סטאפן, דער ערשטער ווארט איז דער לעצטער פון פאריגן שטיקל (קייט), און דער לעצטער סטראף איז א פסוק. א"ב (צוויי געדאפלט און איינס נישט), און ביי די חתימות איז מרומז "מאיר"
וַיּוֹשַׁע אוֹר יִשְׂרָאֵל אחרון של פסח (מחזור ווירמייזא);שבת נאך פסח (מנהג פולין) יוצר מחזור ווירמייזא, מנהג פולין א"ב, מאיר ברבי יצחק ויקיטקסט
לֵיל שִׁמּוּרִים אור ישראל צווייטן נאכט פסח מערבית מחזורים אשכנז ויקיטקסט
ליל שמורים אותו א-ל חצה ערשטן נאכט פסח מערבית מחזורים אשכנז המכלול
מושך חסד
מישך שדרך (צוגאב צום פיוט חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה) ערשטן טאג שבועות איינלייטונג פאר'ן "דיברא תניניא" (צווייטער געבאט) - תרגום פון "לא תשא" ביים קריאת התורה פון שבועות ערגענצט דעם אקראסטיך פון מ' ביזן סוף פרויקט הסידור הפתוח
מלאכי צבאות
מצלצלים בחלילים
מקדים וראש
משרתיו עומדים
(?) תחבשת אספלנית תשר"ק
תמור עבודת
תמרת סנסנה
תעודה החמודה תשר"ק, מאיר בן רבי יצחק חזן
תענית צבור יום ה' (בה"ב) סליחה סליחות_לתענית_ציבור/אשכנז_וספרד/חמישי תשר"ק, מאיר הצעיר חזק בתורה ובמעשים טובים ובמצות תענית צבור קבעו תבוע צרכים
תְּפִלָּה תִקַּח ערב ראש השנה סליחה סליחות מנהג אשכנז און מנהג ליטא 8 זילבעס פער סטראף תשר"ק, מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ ויקיטקסט

רבי מאיר בן יצחק פון ארליאן

עס איז געווען נאך א פּייטן מיט'ן נאמען רבי מאיר בן יצחק פון אָרליאַן, וועלכער ווערט בטעות צומאל אויסגעמישט מיט'ן בעל אקדמות. זיין זון אלעזר ווערט ציטירט אין דעם פירוש אויף דברי הימים וואס איז בטעות צוגעשריבן צו רש"י[34]. ער האט פארפאסט עטליכע פיוטים, צווישן זיי זענען "תורה התמימה" (א תחנון מיט פיל אראמישע און תלמודישע ווערטער און האבנדיג דעם אלגעמיינעם גראם מה, וואו ער דריקט אויס זיין שרעק פון שמד), און "אלמנות חיות": א סליחה פאר יום כיפּור. ביידע דער פּיוטים זענען אונטערגעשריבן מיט מאיר און האבן אַן אקראסטיך מיט דעם נאמען "אלעזר"[35].

עס איז אויך דא א סליחה וואס הייבט זיך אָן "מי יודע ישוב", וואס באציט זיך אויף א שחיטה פון 3,000 אידן דורך די קרייצציגלער. כאטש דער פּיוט איז אונטערגעשריבן מיט'ן אקראסטיך "מאיר בר יצחק חזן" און די ווערטער "אל עזי רעי" זענען מרמז אויף "אלעזר", גלויבט צונץ אז ער איז קאמפּאנירט געווארן א יארהונדערט שפּעטער[35].

ביבליאגראפיע

דרויסנדיגע לינקס

רעפערענצן

  1. ↑ ספר המנהגים לרבי יצחק אייזיק מטירנא.
  2. ↑ רבי אלעזר מוורמייזה, פירושי סידור התפילה לרוקח א, תשנ"ב, עמ' שב, סי' מד.
  3. ↑ 3.0 3.1 סדור רש"י סי' תעז, און מחזור ויטרי הלכות שבת סי' קג.
  4. ↑ מחזור ויטרי, סי' קנה.
  5. ↑ פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט, אויף באדלעיאן ביבליאטעק אין אקספארד, MS. Oppenheim 716, fol. 8a; פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא, Ms. Heb. 4°656, דף 4ב, מאנוסקריפט אויף נבמ"י; געדרוקט אין אהרן יעללינעק, קונטרס ווירמייזא, וויען, תר"מ, עמ' 7.
  6. ↑ פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט, אויף באדלעיאן ביבליאטעק אין אקספארד, MS. Oppenheim 716, fol. 1b; איבערגעשריבן ה'תצ"ג דורך יהודה צבי מיכלשטאט אין פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא, Ms. Heb. 4°656, דף 71א, מאנוסקריפט אויף נבמ"י; געדרוקט אין אהרן יעללינעק, קונטרס ווירמייזא וקהל ווינא, וויען, תר"מ, עמ' 4.
  7. ↑ יוסף זליגר, "ר' מאיר ב"ר יצחק", שבועון בת-קול גל' כ', לבוב תרע"ג אין פרויקט בן-יהודה.
  8. ↑ אברהם גרוסמן, חכמי צרפת הראשונים, ירושלים: מגנס, 1995, 255–257.
  9. ↑ ספר קרניים מאמר יב.
  10. ↑ סדור רש"י, בערלין: באבער, תרע"ב, עמ' 80 (סי' קעד): "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". געברענגט אין מחזור ויטרי, הלכות ראש השנה סי' שכא, און אין שבלי הלקט, סי' רצ.
  11. ↑ רבי אברהם בן עזריאל, ערוגת הבשם ג, תשכ"ג, עמ' 96. זעט ערוגת הבושם, אפרים אורבאך, חלק א, זז' 197, 210; חלק ג, 96, 322, 385, 389, 423, 446; חלק ד, 46, 59, 85.
  12. ↑ 12.0 12.1 טיפיוט 78 - 'אור יום הנף' - עומר לר' מאיר ש"ץ – שיתוף פיוט.
  13. ↑ שבלי הלקט, סי' עו.
  14. ↑ נחום זאב רוזנשטיין, משה אייזיק בלוי, "מנהג אמירת אקדמות והמעשה המופלא שנקשר בו", בית אהרן וישראל קעג (סיון-תמוז תשע"ד), עמ' קה.
  15. ↑ 15.0 15.1 ר' מאיר בר' יצחק ש"ץ, אתר הפיוט והתפילה.
  16. ↑ תוספות, ראש השנה יא, א, ד"ה אלא.
  17. ↑ רש"י, הושע ו, ט; עמוס ג, יב; תהלים עג, יב; מלכים, י, כח פון כתב יד. זעט "פיוט אקדמות", ווילנע תרס"ב אין מבוא פון חיים נחמיה שובין, זייט 10–11.
  18. ↑ א.א. אורבך, ערוגת הבשם, ד, עמ' 4–5 ועמ' 108 הערה 28.
  19. ↑ שמחה עמנואל, ‏"חיבוריו ההלכתיים של ר' אלעזר מוורמייזא", תעודה, טז–יז (תשס"א), עמ' 228, הערה 100.
  20. ↑ זעט: רבי יוסף לעווינשטיין, לקורות היהודים בלובלין, לובלין, תר"ס, עמ' 139.
  21. ↑ רבי יחיאל היילפרין, סדר הדורות, תנאים ואמוראים, קכט, ע' 'אבטולמס'. זעט ישעיה אשר זעליג מיללער, "על ה'סדר הדורות' מקורותיו ומהדורותיו (ב)", אין קובץ אור ישראל נד, טבת תשס"ט, עמ' רלג–רלו.
  22. ↑ ר' ישעיה הורוויץ, עדן ציון, ירושלים, תשט"ז, עמ' פז, הערה א (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע). ועיי"ש עמוד קלד-ה.
  23. ↑ י' פערל, "ג' אגרות על דבר הנדבות על נשמת ר' מאיר בעל הנס", כרם חמד, ב (1836), עמ' 29–30. איבער די בריוון זעט: א' רובינשטיין, 'קונטרס "כתית למאור" של יוסף פערל', עלי ספר, ג (תשל"ז) עמ' 140–157. זעט אויך: מוטי בנמלך, ‏"מן הסמבטיון לטבריה: נוסח לא ידוע של 'מעשה אקדמות'", מחקרי ירושלים בפולקלור יהודי, לו (תשפ"ד), עמ' 12–17.
  24. ↑ ספר דרך צדיקים חלק ב' עמוד 290.
  25. ↑ ישראל דאווידזאן, אוצר השירה והפיוט, חלק ד, ז' 432.
  26. ↑ Abraham David, "Meir ben Isaac Sheli'aḥ Ẓibbur", Encyclopaedia Judaica, 2007.
  27. ↑ אזוי ווי דער סליחה "תפילה תיקח תחינה תבחר" אויף ערב ראש השנה, וואס לויפט מיט א מעטער פון 8 זילבעס פער סטאנץ.
  28. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות תפילה וברכת כהנים, פרק י"ב, הלכה י'.
  29. ↑ זעט: חזקוני, שמות כ, יג און תוספות, מגילה כד, א.
  30. ↑ Isaac Gantwerk Mayer, חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה, אויף פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ, ‏אפריל 30, 2025.
  31. ↑ מחזור ווירמייזא, Ms. Heb. 4°781, דף 150, מאנוסקריפט אויף נבמ"י.
  32. ↑ טיפיוט 64 - שבעתות לפרשות זכור ופרה של ר' מאיר ש"ץ] – שיתוף פיוט.
  33. ↑ געדרוקט אין סידור אוצר התפילות (ווילנא תרע"ה, חלק ב, דף פט און צט בחלק הפיוטים.), הגם דארט ווערן זיי בטעות צוגעשריבן צו רבי אלעזר הקליר.
  34. ↑ פירוש וואס איז בטעות מיוחס צו רש"י, דברי הימים א' כט, יא.
  35. ↑ 35.0 35.1 צונץ, ליטעראַטורגעשיכטע פון דער סינאַגאָגאַלער פּאָעזיע, ז' 251 (דײַטש); Joseph Jacobs, M. Seligsohn, ‏"Meir ben Isaac of Orleans", JewishEncyclopedia.com (ענגליש).

גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/w/index.php?title=רבי_מאיר_ב%22ר_יצחק_ש%22ץ&oldid=338368"