אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "ליקוטי אמרים תניא"
ק (←דרויסנדע לינקס: פארראכטן לינק) |
אין תקציר עריכה |
||
| (76 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|חסיד'ישע ספר פונעם בעל התניא}} | |||
{{ספר | {{ספר | ||
|שם= | |שם=ליקוטי אמרים תניא | ||
|תמונה=[[ | |תמונה=[[טעקע:Faid1.jpg|200px]] | ||
|כיתוב=ספר התניא געדרוקט אין פאיד, מצרים סוף [[מלחמת יום הכיפורים]], דורך חסידי חב"ד (הוצאה 78). | |כיתוב=ספר התניא געדרוקט אין פאיד, מצרים סוף [[מלחמת יום הכיפורים]], דורך חסידי חב"ד (הוצאה 78). | ||
|דורך=[[שניאור זלמן | |דורך=[[רבי שניאור זלמן פון ליאדי|אדמו"ר הזקן]] | ||
|סוגה=ספרי [[חסידות]], [[חב"ד]] | |סוגה=ספרי [[חסידות]], [[חב"ד]] | ||
|שפת המקור=[[לשון הקודש]] | |שפת המקור=[[לשון הקודש]] | ||
|הוצאה=[[סלאוויטא]] | |הוצאה=[[סלאוויטא]] | ||
|דאטום פון ערשטער אויסגאבע =[[ה'תקנ"ז]] | |דאטום פון ערשטער אויסגאבע =[[ה'תקנ"ז]] | ||
|תורגם לשפות=[[ענגליש]], [[ | |תורגם לשפות=[[ענגליש]], [[פראנצויזיש]], [[רוסיש]], [[אידיש]], [[שפאניש]], [[איטאליעניש]], [[גרוזיניש]], [[דייטש]] און [[העברעיש]]. | ||
|מספר עמודים=503 | |מספר עמודים=503 | ||
|היברובוקס=49432 | |היברובוקס=49432 | ||
}} | }} | ||
''' | דער '''תניא''' איז א פריערדיגער ספר פון [[חסידות]]. עס איז צום ערשט געדרוקט געווארן אנאנים אין יאר תקנ"ז אין [[סלאוויטא]], דורכן מחבר, דער גרינדער פון חסידות חב"ד [[רבי שניאור זלמן פון לאדי]] אונטער דער פארמאלער נאמען '''לקוטי אמרים'''. דער ספר איז באוואסט מיטן נאמען "תניא" לויט איר {{טערמין|אינציפּיט|ערשטע ווארט אין א ספר}}, און אויף דעם נאמען ווערט דער מחבר גערופן דער "בעל התניא". | ||
דער ספר דינט אלס דער הויפט חיבור פון תורת [[חב"ד]] און איר צוגאנג צו חסידות, און אנטהאלט אנווייזונגען צום לעבן און עבודת הבורא, באזירט אויף געמיינזאמע ארבעט פון הארץ און מח. עס ווערן דערין אנאליזירט דריי סארט אידן - "צדיק", "רשע" און "בינוני", און דער מחבר שמועסט אויס דער וועג וויאזוי יעדער איד קען ווערן א "בינוני" (אנדערש ווי די מדריגה פון "צדיק", וואס איז נישט פאר יעדן). | |||
דאס איז דער ערשטער ספר וואו עס זענען סיסטעמאטיש אראפגעשריבן געווארן די פרינציפן פון [[חסידות]], און עס האט משפיע געווען אויך אויף די נישט-חסידישע וועלט. ווען דער ספר איז ארויס האט עס אויסגערופן א קאנטראווערסיע אויך אינערהאלב די חסיד'ישע קרייזן, וואס טייל האבן זיך קעגנגעשטעלט צום מהלך פון חב"ד, און בכלל צום פארשפרייטן טיפע חסידות אפענערהייט. | |||
דער | ==הונטערגרונט== | ||
אין די תק"נ יארן איז דער אלטער רבי געווען דער איינציגער חסיד'ישער מנהיג אין [[בעלארוס|ווייס-רוסלאנד]]{{הערה|ווי מען זעט פון א בריוו פון דער רַב יאר תקנ"ג (אגרת לה אין תניא): "ונלאיתי נשוא… גדולי הדור המפורסמים שיחיו… רובם ככולם, ה' יאריך ימיהם ושנותיהם בנעימים, הנה משכן כבודם במדינה אחת בעירות סמוכות וקרובות שלא בריחוק מקום כל כך בינותם, והקל מעליהם ונשאו אתם במשא העם… והנה מי לנו גדול ממשה רבינו ע"ה שאמר איכה אשא לבדי וגו'."}}. אין יענע יארן, לויט די רוסישע רעגירונגס דאקומענטן, זענען געווען דארט צענדליגער טויזנטער חסידים, און פילע זענען געקומען צו רבי שניאור זלמן, כדי זיך שואל עצה זיין אין עניני עבודת ה'. טיילמאל פלעגן זיי ווארטן עטליכע וואכן צו אריינקומען אין זיין צימער, אויף "יחידות". אין יענע יארן האט דער רבי געשריבן דריי בריוון, אין וועלכע ער האט געבעטן א ביסל באגרעניצן די אריינגאנג פאר די וואס זענען שוין געווען ביי אים אמאל, כדי אז די אריינגאנג זאל זיין מעגליך פאר די וואס זענען נאך נישט געווען ביי אים{{הערה|[https://chabadlibrary.org/books/6502210042 אגרת לא]; זעט אין מבוא, [https://chabadlibrary.org/books/6502210007 "תקנות לאזניא"]}}. אויף דעם ארויף האט ער געשריבן הדרכה-קונטרסים פאר די חסידים אין עניני עבודה, אלס ערזאץ פאר די "יחידות", און פון די קונטרסים איז באשאפן געווארן דער תניא. | |||
אין סוף תקנ"ב, אין אן "אגרת השלוחה לכללות אנשי שלומינו יצ"ו" (וואס איז אריין אין דער הקדמה צום ספר) שרייבט דער אלטער רבי: "די קונטרסים וועלכע הייסן ליקוטי אמרים… זענען תשובות אויף אסאך פראגעס וואס אלע אנ"ש אין אונזער לאנד פרעגן שטענדיג… לשית עצות בנפשם אין עבודת ה'. היות עס איז מער נישטא קיין צייט צו ענטפערן פּריוואט יעדער איינער אויף זייער פראגעס, און אויך איז שכחה מצוי, דעריבער האב איך אראפּגעשריבן די אלע ענטפערס צו אלע די שאלות, למשמרת לאות, עס זאל זיין פאר יעדער איינער א זכרון פאר די אויגן, און ער זאל זיך מער נישט שטופן אריינצוגיין צו רעדן מיט מיר פּריוואט, ווייל אין זיי וועט ער געפונען א בארואיגונג פאר זיין זעל און א ריכטיגע עצה פאר יעדער זאך וואס איז אים שווער אין עבודת ה'"{{הערה|[https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/535540 הקדמת המלקט, מיט א ביאור]}}. | |||
דער ספר "ערקלערט אלע אופני העבודה והידיעה ועסק התורה ומצוות. … אלע זיינע הייליגע ווערטער זענען באזירט אויף די גאלדענע שוועלן, די ווארצלען פון דער אמת'ער קבלה". דער מחבר האט, מיט "גרויס פלאג" און "מיט זיין טיפער וויסן און פארשטאנד", פארפאסט זיין ספר לויט "וואס ער האט געקליבן פון אלע הייליגע ווערטער", די "אופני פרטי ההשתלשלות און די כוונות", וואס ווערן ערקלערט אין 'עץ חיים' און 'פרי עץ החיים'{{הערה|[[רבי אהרן הלוי הורוויץ]] פון סטארעשעלע, ב[https://www.sefaria.org/Sha'arei_Avodah%2C_Introduction.11 הקדמת ספרו 'שערי עבודה']}}. דער בעל התניא האט טאקע באטראכט דאס ספר, בלויז ווי א ליקוט, דאס זעט זיך אן אינעם נאמען "ליקוטי אמרים" און אויך אינעם קעפל פונעם רַב'ס אריינפיר, "הקדמת המלקט". | |||
איבער זיין גרויס מיה און עיון ביים שרייבן דעם ספר ווערט דערציילט, אז אויף איין אות האט רבי שניאור זלמן געקענט זיצן עטליכע וואכן, זיך אויסדרוקנדיג צו זיין ברודער רבי יהודה לייב: "אויף א וא״ו אין בינונים מעג מען אוועקגעבן זעקס וואכן, און אויף דער זיבעטער וואך וועט ווערן ליכטיג ממש מיט א אור עצמי. אויף יעדער אות החיבור וואס עס איז אין ספר בינונים האב איך איבערגעטראכט דעם גאנצען ספר"{{הערה|בריוו פון [[רבי יוסף יצחק שניאורסאהן]] פון תרצ"ב. נעתק אין {{היברובוקס|תורת מנחם|רשימת היומן|58881|page=282|עמ=רלו}}}}. די מיה מיט וואס שרייבן דעם תניא און צוגרייטן אים צום דרוק איז געווען פארבונדן, איז במשך יענע יארן באגלייט געווארן מיט אינערליכע איבערלעבונגען, ווי מרה שחורה און שמחה, וואס האבן געשטורעמט דעם זעל פונעם רַב און אפילו געווירקט אויף זיינע חסידים{{הערה|{{היברובוקס|רבי שלום דובער שניאורסאן|תורת שלום - ספר השיחות|60796|page=108|שנת הוצאה=תשע"ט|עמ=86}}}}. | |||
האנט-געשריבענע עקזעמפלארן פון דער 'תניא' זענען פארשפרייט געווארן צווישן די חסידים אין די טויזענטער נאך איידער עס איז געדרוקט געווארן, און דווקא זייער ריזיגע פארשפרייטונג האט אומדירעקט געפירט צום רַב'ס געצוואונגענע צושטימונג צו דרוקן דעם חיבור דען, ווי מער קאפיסטן איז געווען, אלס מער שיבושים איז געווארן, און נאך מער, "א געוויסע כנופיא פון מנגדי שטת החסידות ודרכי החסידים" האבן בכוונה מזייף געווען די כתבים און עס געוויזן פאר'ן ווילנער גאון, כדי ער זאל באפוילן עס צו פארברענען{{הערה|{{אוצר החכמה|רשימות הריי"צ|קיצורים והערות|102209|page=147|שנת הוצאה=תש"ח|עמ=קלז}}. דער פרשה איז אויך מרומז אין די הסכמה פון רבי זושא אויפ'ן תניא: "ורצונו היה שלא להעלות את הכתבים הם לבית הדפוס, מחמת שאין דרכו בכך, רק מחמת התפשטות הקונטרסים ההם בקרב כל ישראל בהעתקות רבות מידי '''סופרים משונים''', ומחמת ריבוי העתקות שונות, רבו הטעות-סופר במאד, והוכרח להביא הקונטרסים ההם לבית הדפוס". אויך אין די הקדמה פון רַב: "שנתפשטו הקונטרסים… בהעתקות רבות מידי סופרים '''שונים ומשונים'''... הנה על-ידי ריבוי ההעתקות שונות רבו כמו רבו הטעות-סופר במאוד מאוד. הרב יוסף וויינבערג, '''שיעורים בספר התניא''', [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/535537 הסכמות]; דארט, [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/535540 הקדמת המלקט].}}. | |||
אין תקנ"ו האט דער רַב געשיקט שליחים צו רבי זושא און רבי יהודה לייב הכהן (ביידע פון אניפּאלי) צו באקומען א שריפטליכע הסכמה פון זיי{{הערה|1{{אוצר החכמה|רשימות הריי"צ|קיצורים והערות|102209|page=149|שנת הוצאה=תש"ח|עמ=קלט}}}}. די צוויי זענען צווישן דריי מענטשן אויף וועם דער רַב האט זיך אמאל אויסגעדרוקט אז ער האט אן "אהבה נפשית" צו זיי; דער דריטער איז [[רבי נחום טשערנאבילער]]. איינער פון די באדינגונגען פאר דער רַב’ס צושטימונג צו דרוקן דעם תניא איז געווען אז זיין נאמען זאל נישט דערמאנט ווערן דערויף; לויט ווי דערציילט, האט ר' זושא לכתחילה נישט געוואלט באהאלטן דעם מחבר'ס נאמען, אבער ווען דער שליח איז דערויף באשטאנען, האט ער מסכים געווען, זאגנדיג: "נו, וועל איך ניט שרייבין, מי וועט אליין וויסן, ווער עס קאן מאכען אזא חיבור אז ניט ר' זלמינק'ע". רבי יהודה לייב האט אין זיין הסכמה מרמז געווען אויפ'ן בעל שם טוב מיט די ווערטער "ועתה ישמח ישראל"{{הערה|[https://drive.google.com/file/d/1h6UPjkMgO3vVQ4s1oo-Ws4vtayNXIg1v/view קונטרס 'רמח אותיות', אות ריח-ריט]}}. | |||
== | == געבוי און אינהאלט== | ||
דער ' | דער נוסח פון שער בלאט איז געשריבן געווארן דורכ'ן מחבר. נאכדעם איז דא [[הסכמה|הסכמות]] פון [[רבי משולם זושא פון האניפאלי]] און [[רבי יהודה לייב הכהן]]; די הסכמה צו א נאכפאלגנדע דרוק פון די קינדער פונעם מחבר: דער [[מיטלער רבי]], רבי חיים אברהם, און רבי משה. דערנאך קומט די "הקדמת המלקט", וואס איז א בריוו פונעם מחבר וואס ער האט צוגעפאסט אלס הקדמה צום ערשטן חלק, לקוטי אמרים. | ||
=== | === ערשטער חלק: לקוטי אמרים === | ||
דער | דאס איז דער עיקר חלק פון ספר, און דעם גאנצן ספר רופט מען אפט אויף דעם נאמען. ביים שער בלאט רופט דאס דער מחבר: "'''ספר של בינונים'''". ווארשיינליך צוליב באשיידנהייט באצייכנט ער דעם ספר אלס א "ליקוט" - "מלוקט מפי ספרים ומפי סופרים", טראץ וואס עס אנטהאלט א אריגינעלע און אייגנארטיגע צוגאנג. דער חלק איז געשטעלט אויפן פסוק "כי קרוב אליך הדבר מאוד בפיך ובלבבך לעשותו", און במשך די פרקים ווערט אויספירליך ערקלערט יעדער ווארט פונעם פסוק. | ||
[[טעקע:tanya_tlv.jpg|שמאל|ממוזער|250px|ספר התניא געדרוקט אין [[תל אביב]] אין יאר [[תש"ג]]. די ערשטע מהדורא געדרוקט אין [[ארץ ישראל]].]] | |||
די 53 פרקים פון דעם חלק דיסקוטירן ביאורים וואס איז דאס א בינוני (פרקים א'-י"ב); די עבודה פון א בינוני (י"ג-כ"ה); עצות אין עבודת השם (כ"ו-ל"ד); דער רצון ה' אז עס זאל זיין א "דירה בתחתונים" (ל"ה-מ'); אהבת השם (מ"א-נ'); און די מעלה פון טון מצוות דווקא אויף דער וועלט (נ"א-נ"ג). דרך אגב ווערט אויך ערקלערט אין ספר אנדערע נושאים אין עבודת השם אויפן דרך החסידות, ווי גאולה, אהבת ישראל, און נאך. | |||
==== | ==== דער בינוני און זיין געראנגל ==== | ||
אין דעם חלק שטעלט פאר דער מחבר דאס געשטאלט פון א "בינוני", אלס א מדרגה צו וועלכע רוב מענטשן דארפן שטרעבן. אנדערש פון א "צדיק", וואס דינט דעם באשעפער מיט תענוג, איז דער בינוני פארנומען זיין גאנצן לעבן זיך צו ראנגלען. עס אמפערן זיך די צוויי נפשות וואס זענען אין אים - דער "נפש האלוקית" און דער "נפש הבהמית"{{ביאור|דער כלל איז אז א צדיק האט שוין נישט קיין שלעכטע נייגונגען; א בינוני האט נאך יא, אבער ער שטארקט זיך איבער זיי; און א רשע געבט זיך נאך זיינע שלעכטע רצונות.}}. | |||
דער נפש האלוקית איז א "חלק אלוקה ממעל ממש", און וויל נאר טון דעם רצון ה'. דער נפש הבהמית וויל די רצונות וואס אלע בעלי חיים ווילן, ווי עסן, שלאפן, און לעבן. יעדער פון די נפשות ציט דעם מענטש צו זיין זייט און וויל אליין געוועלטיגן אויפן גאנצן מענטש, "שתהא היא לבדה המושלת עליו ומנהיגתו, וכל האיברים יהיו סרים למשמעתה" (פרק ט'). | |||
דער נפש הבהמית ווערט אויך גערופן מיט די נעמען "הנפש הטבעית" אדער "החיונית", אויסצוקלארן אז דער נפש איז נישט דווקא שלעכט. אין נפש הבהמית פון א איד געפונט זיך נאטירליך אויך גוטע אייגנשאפטן, ווי רחמנות און גמילות חסדים. די אויפגאבע פון דער נפש האלוקית איז דעריבער נישט צו מבטל זיין דעם נפש הבהמית, נאר עס צו פאררעכטן. | |||
== | ==== זיג פון נפש האלוקית ==== | ||
דער מחבר געבט אפאר עצות, וויאזוי צו שטארקן דעם נפש האלוקית אז ער זאל געוועלטיגן אליין אויפן גוף. דער עיקר עצה איז "התבוננות". דער מחבר ערקלערט, אז דער עיקר פלאץ פונעם נפש הבהמית איז אינעם לינקן זייט פונעם [[הארץ]], און דער נפש האלוקית רוהט בעיקר אין [[מח]]. וויבאלד "המוח שליט על הלב מתולדתו" (דאס הייסט, דער טבע פון א מענטש איז אז זיין מוח קען געוועלטיגן איבער זיין הארץ), דארף דער בינוני משקיע זיין אלע כוחות פון זיין שכל צו אריינקלערן אין די גרויסקייט פון די מעשים פון באשעפער. די התבוננות וועט משפיע זיין אויפן הארץ, וואס דארט איז דער נפש הבהמית, און ער וועט אויך וועלן טון דעם רצון השם. | |||
אויך ווערט פארגעשטעלט דער כח פון [[תורה]] און [[מצוות]], איבערצודרייען דעם נפש הבהמית און דעם גוף, אז זיי זאלן העלפן טון דעם רצון השם. | |||
== | === צווייטער חלק: חינוך קטן - שער היחוד והאמונה === | ||
דער צווייטער חלק הייבט זיך אן מיט א הקדמה וואס רופט זיך "חינוך קטן", וואס רעדט איבער די אהבה וואס א איד וועקט אויף אין זיין הארץ צום באשעפער. דער מחבר ערקלערט אז עס איז פארהאן "אהבה עצמית" אין יעדער איד פון זיין נשמה, און עס איז פארהאן "אהבה שבלב" וואס מען ברענגט זיך דערצו דורך די אייגענע מחשבות. כאטש די אהבה עצמית איז א העכערע דרגה, פארט דארף מען ארבעטן צו אויפוועקן אייגענע אהבה צוליב עטליכע טעמים. דער וועג איז דורך אמונה, וואס דאס איז דער תוכן פון "שער היחוד והאמונה". | |||
אין די 12 פרקים פון שער היחוד והאמונה ווערט אויסגעשמועסט די שיטה פונעם [[בעל שם טוב]] אז [[אחדות השם]] באדייט נישט בלויז אז עס איז נישטא נאך א גאט אדער א פארמיטלער צווישן אונז און השי"ת, נאר אז דער גאנצער בריאה איז נאר א חלק פונעם התגלות האלוקית. דער מחבר בארירט יסודות'דיגע נושאים אין אידישקייט און [[קבלה]], ווי דער באקאנטער פולמוס איבער דער "[[צמצום (קבלה)|צמצום]]". | |||
צוערשט האט דער מחבר געוואלט אנהייבן דעם ספר מיט דעם חלק{{ביאור|לויט הרב פרץ יצחקי (ספר "הרב", תשע"ה, עמוד שסא) איז שער היחוד והאמונה געשריבן געווארן נאכן ערשטן חלק, און מען האט עס נאר געוואלט דרוקן די ערשטע. לויט הרב נחום גרינוואלד (דארט, עמוד שסו) איז עס אויך געשריבן געווארן פריער.}}, ווייל כדי צו אנקומען צו [[אהבת השם]] און [[יראת השם]], וואס דאס איז דער תוכן פונעם ערשטן חלק, דארף מען קודם אמונה אין יחוד השם - וואס דאס איז דער תוכן פון שער היחוד והאמונה{{הערה|לקוטי שיחות כ"ה עמוד 200}}. אבער שוין ביים ערשטן דרוק האט דער מחבר אויפגעטוישט דעם סדר פון די צוויי חלקים{{ביאור|א רמז איז געבליבן צום אריגינעלן פלאן, מיט דעם וואס אין צווייטן חלק איז געדרוקט דער לשון "כמו שיתבאר" ווען דער מחבר באציט זיך צו עפעס ערקלערט אין ערשטן חלק, און נישט "כמו שנתבאר".}}, צוליב באהאלטענע טעמים{{הערה|אגרות קודש כ"ב עמוד שצט. זעט אפאר השערות: "הלקח והלבוב", עמוד ר; "נר למשיחי" עמוד לח; "הרב", עמוד שעד והערה 29}}. | |||
די | === דריטער חלק: אגרת התשובה === | ||
[[טעקע:Tania.JPG|שמאל|ממוזער|220px|א בילד פון שער בלאט פון די ערשטע מהדורא וואס האט אנטהאלטן דעם אגרת התשובה ([[זאלקווא]] [[ה'תקס"ה]])]] | |||
אין די 12 פרקים פון אגרת התשובה איז דער מחבר מבאר די מצוה פון [[תשובה]], אין הלכה און חסידות. לויט ווי ער שרייבט איז תשובה נישט נאר אויף עבירות, נאר עס באדייט אז דער איד דערנענטערט זיך צום באשעפער, ווי עס שטייט אין פסוק "והרוח תשוב אל האלוקים אשר נתנה". מען קען נישט תשובה טון אויף איין באזונדערע עבירה, אן תשובה טון אין אלגעמיין און צוריקקערן דעם גאנצן מענטש. דרך אגב איז ער אויך מבאר די סוגיות פון [[תענית]]ים און סיגופים על-פי התורה, און נאך. | |||
די צוועלף פרקים קען מען צעטיילן אין דריי חלקים: אין די ערשטע דריי פרקים (א-ג) איז ער מבאר תשובה על פי נגלה; די קומענדיגע פינף (ד-ח) ערקלערן תשובה על פי חסידות; אין די לעצטע פיר (ט-י"ב) איז ער משלב דעם חסיד'ישן ביאור מיטן נגלה'דיגן ביאור. | |||
]] | |||
=== פערטער חלק: אגרת הקודש און קונטרס אחרון === | |||
==== אגרת הקודש ==== | |||
דער חלק אנטהאלט 32 סימנים, וואס 26 פון זיי זענען כלליות'דיגע בריוון פונעם מחבר און די אנדערע זעקס זענען איבער ענינים פון חסידות. די סימנים באהאנדלען אסאך נושאים, צווישן זיי ביאורים אין מאמרים פון [[ספר הזוהר]], סוגיות אין קבלת ה[[אר"י]], בקשות צו שטיצן די אידן פון [[ארץ ישראל]], און אויף [[צדקה]] בכלל, חיזוק אין עבודת השם, און נאך. | |||
==== קונטרס אחרון ==== | |||
דער חלק באשטייט פון ניין סימנים. אין די ערשטע פינף זענען פארהאן "פלפול ועיון עמוק" בנוגע צו אויסזעענדע סתירות אין זוהר, 'עץ חיים', און 'פרי עץ חיים', וואס דער מחבר האט געשריבן אין די צייט וואס ער האט פארפאסט דעם ספר התניא{{הערה|הסכמה פון "הרבנים בני הגאון המחבר" למהדורת תקע"ד}}. די לעצטע דריי זענען בריוון פונעם מחבר. | |||
קונטרס אחרון ווערט געווענליך גערעכנט אין כלל פון אגרת הקודש, וואס איז דער פערטער און לעצטער פון די חלקים פון תניא. | |||
==גדולי ישראל אויפן ספר== | ==גדולי ישראל אויפן ספר== | ||
==== התנגדות ==== | |||
ווען דער ספר איז ערשינען, איז [[רבי אברהם פון קאליסק|רבי אברהם קאליסקער]], א נאנטער פריינט פון דער בעל התניא, ארויסגעקומען אנטקעגן דעם ספר מיט די טענה אז נישט דאס איז דער דרך החסידות{{הערה|אגרות קודש לרבי שניאור זלמן, נספחים 22 - 23, עמוד תצ"ח}}, און אז זייערע רבי'ס - דהיינו דער [[מעזריטשער מגיד]] און [[רבי מנחם מענדל פון וויטעבסק]] - פלעגן אכט געבן אז פאר רוב חסידים האבן זיי נאר גערעדט דברי מוסר און אמונת חכמים, ווייל פנימיות התורה, ווי דאס וואס ווערט דערמאנט אין ספר, דארף מען רעדן נאר פאר בני עלייה{{הערה|אגרות קודש סוף ספר [[פרי הארץ]], אגרת מ"ו}}. די מחלוקת האט זיך פארגרעסערט מיט דער צייט און נאך צדיקים זענען געווארן אריינגעמישט, ווי [[רבי ברוך פון מעזשיבוזש]] און [[רבי אשר פון סטאלין]]. ווען [[רבי נחמן פון ברסלב]] האט באזוכט אין ארץ ישראל, אין יאר [[ה'תקנ"ט]] (1799 למנינם), האט ער פרובירט צו מאכן שלום{{הערה|שבחי הר"ן, סימן כ'; חיי מוהר"ן, סימן ט'}}. | |||
ארום פופצן משפחות פון חב"ד וועלכע האבן געוואוינט אין [[טבריה]] האבן זיך געצויגן צוליב די מחלוקת קיין [[חברון]], וואו זיי האבן אויפגעשטעלט דער [[חב"ד]]'סקער געגנט{{הערה|זעט: ח' שטימן כ"ץ, '''ראשיתן של עליות החסידים''', [[יד בן צבי]], עמ' 111}}. | |||
==== שעצונג ==== | |||
פון די צווייטע זייט, האט דער ספר באקומען אסאך שעצונג פון אנדערע חסיד'ישע גדולים. לויט ווי מען פארציילט אין חב"ד, האט זיך [[רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב]] אנגערופן ווען ער האט געזען דעם ספר: "איך וואונדער זיך וויאזוי מען קען אריינלייגן אזא גרויסן באשעפער אין אזא קליין ספר"{{הערה|שמועס פון רבי'ן פון ליובאוויטש, כ"ד טבת תשל"ט; אגרות בעל התניא ובני דורו, עמוד קס"ט}}; [[רבי ברוך פון מעזשיבוזש]] האט געזאגט: "תניא איז דער ספר פארן שכל"{{הערה|בית רבי פרק כ"א הערה ד'}}; [[רבי אברהם יהושע העשיל (אפטא)|דער אוהב ישראל פון אפטא]] האט געזאגט: "אויך אונזערע עלטערן, [[אברהם]] [[יצחק]] און [[יעקב]], האבן זיך געפירט לויט דער דרך וואס עס שטייט אין תניא"{{הערה|הקדמה צו [[אמרי יוסף]], מאמר שביעי אות י'}}; [[רבי ישראל האפשטיין|דער קאזשניצער מגיד]] פלעגט דערין לערנען יעדן טאג אנגעטון מיט די [[תפילין דרבינו תם]], זאגנדיג אז עס איז א ספר פון [[גן עדן]]{{הערה|[[רבי שמעון זעליכאווער]], '''נהרי אש''', עמוד רי"ג}}; [[רבי מנחם מענדיל מארגנשטערן|רבי מנחם מענדל פון קאצק]] האט זיך אויסגעדרוקט אז דער ספר איז אלוקות{{הערה|אמת ואמונה, עמוד ק"פ}}. אפילו ביי אזא נישט-חסיד'ישער גדול ווי [[רבי עקיבא אייגער]] פלעגט ליגן דער ספר אויפן טיש{{הערה|אגרות סופרים עמ' 56, בשם זיין איידעם}}. לויט געוויסע, האט אויך [[רבי חיים וואלאזשינער]] דורכגעלערנט דעם ספר התניא און דערפון אנגענומען פילע פרטים פון זיין שיטה{{הערה|תורה שלמה חלק שמיני, מילואים עמוד רמ"ט. זעט אויך: קובץ היכל העש"ט, גליון ה' (כסלו תשס"ד), עמוד כ"ה}}. | |||
אין חב"ד בפרט איז עס באזונדער געשעצט. דער [[ריי"ץ]] פלעגט עס רופן 'דער תורה שבכתב פון חסידות'{{הערה|אגרות קודש להריי"צ, חלק ד' עמוד רס"א}}. אין חב"ד לערנט מען שוין דעם ספר פון יונגערהייט, און עס איז אנגענומען אז עס איז א סגולה אויף: [[אמונה]] און באשיצן פון מחשבות זרות און הרהורי כפירה{{הערה|אגרות קודש, חלק ו' עמוד קכ"ג}}; ווי [[קטורת]] קעגן אלע רוחניות'דיגע מגפות{{הערה|קיצורים והערות לספר לקוטי אמרים, עמוד קכ"ה}}; שפע ברכה און הצלחה{{הערה|קיצורים והערות לספר לקוטי אמרים, עמוד קכח}}. די רבי'ס פון חב"ד האבן געזאגט אז מען זאל מיטנעמען דעם ספר וואוהין מען פארט, אלס סגולה צו שמירה און הצלה{{הערה|זעט: אגרות קודש חלק י"ג אגרת ד'תרמט; אגרות קודש חלק י"ט אגרת ז'רסח; ליקוט מענות תשנ"ב, מענה של"א}}. | |||
== | ==אויפלאגעס און ביאורים== | ||
דער מחבר האט צום ערשטן מאל געדרוקט דעם ספר אין [[זיטאמיר-סלאוויטא דרוק|סלאוויטא]] אין יאר [[ה'תקנ"ז]], אבער דארט איז נאר געדרוקט געווארן די ערשטע צוויי חלקים, לקוטי אמרים און שער היחוד והאמונה. אין יאר תקס"ה איז עס געווארן איבערגעדרוקט דורכן מחבר אין זאלקווא, און ביי די אויפלאגע איז צוגעלייגט געווארן א צווייטע מהדורא פון אגרת התשובה צום ספר, נאך וואס א ערשטע ווערסיע דערפון איז שוין געווארן געדרוקט באזונדער אין יאר תקנ"ט. אין יאר [[ה'תקע"ד]], א קורצע צייט נאך די פטירה פונעם מחבר, האבן זיינע קינדער צוגעלייגט די לעצטע צוויי חלקים, אגרת הקודש און קונטרס אחרון{{הערה|שם=נזר התניא|1=נזר התניא, פרק שביעי; מפתח העניינים לספר התניא; און נאך}}. דערנאך איז עס געדרוקט געווארן נאך צענדליגע מאל. | |||
אין יאר תר"ס איז דער ספר געדרוקט געווארן דורך [[דפוס ראם]] אין ווילנא. אין די אויפלאגע האט מען מגיה געווען דעם גאנצן ספר לויט אריגינעלע כתבי ידות, און עס זענען צוגעלייגט געווארן נאך השלמות פון די בריוון. די רעכטן אויף די אויפלאגע זענען שפעטער געווארן פארקויפט פאר [[רבי שלום דובער שניאורסאהן]] פון [[ליובאוויטש (חסידות)|ליובאוויטש]], און אלע ווייטערדיגע דרוקן זענען קאפירט פון דעם דרוק. | |||
אסאך ספרים זענען געשטעלט צו ערקלערן און פארברייטערן די רייד פון תניא, אריינגערעכנט: [[קונטרס ההתפעלות]] (פון [[מיטלער רבי]]); "נר מצווה ותורה אור - שער האמונה ושער היחוד" (פון מיטלער רבי); "דרך חיים" און "שער התשובה" - ספרים באזירט אויף "אגרת התשובה" אין תניא (פון מיטלער רבי); "שערי עבודה" און "שערי היחוד והאמונה" (פון [[רבי אהרן פון סטראשעלא]], א תלמיד מובהק פון דער בעל התניא); "קיצורים והערות לספר התניא" (פון דער [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן (צמח צדק)|צמח צדק]]); "מאמר האמנת אלקות" (אין ספר [[דרך מצותיך]], פון דער צמח צדק); "רשימות על התניא: מראי מקומות, הערות וציונים בספר של בינונים" (פון [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן]]). | |||
== | ==צו ליינען מער== | ||
*{{היברובוקס|יהושע מונדשיין|תורת חב"ד: לקוטי אמרים תניא – ביבליוגרפיה|24552|מקום הוצאה=כפר חב"ד|שנת הוצאה=תשמ"ב|מו"ל=הוצאת קה"ת}} | |||
*{{היברובוקס|הלל צייטלין|אריינפיר אין חסידות און דער וועג פון חב"ד|4186|page=87|שנת הוצאה=תשי"ז|מו"ל=פארלאג מתנות|עמ=96-103}} | |||
*{{אוצר החכמה|אברהם שמואל בוקיעט|התניא נחלת העם|162896|שנת הוצאה=תשס"ח}} ([https://tablet.otzar.org/he/book/book.php?book=168952 פארברייטערט, תשע"א]) | |||
* {{אוצר החכמה|יצחק נחמן שטראה|תולדות ספר התניא|621051|שנת הוצאה=תשע"ז|מו"ל=היכל מנחם - בארא פארק}} | |||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* [http:// | * {{הספרייה הדיגיטלית|2=לקוטי אמרים-תניא|3=001351302|4=ערשטער דרוק, סלאוויטא תקנ"ו}} ({{היברובוקס|2=היברובוקס|3=24555}}) | ||
* [https://www.chabadlibrary.org/books/ | *'''שיעורים בספר התניא - אידיש''': [http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=19841&st=&pgnum=1 ליקוטי אמרים] {{*}} [http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=19842&pgnum=1 שער היחוד והאמונה ואגרת התשובה] {{*}} [http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=19843&pgnum=1 אגרת הקודש וקונטרס אחרון], אויף [[היברובוקס]] | ||
* | |||
* [https://www.chabadlibrary.org/books/3400000000 טעקסט פון ספר התניא], אויפ'ן חב"ד ביבליאטעק וועבזייטל ([https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/369431 מנוקד]) | |||
* [ | * [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/2090577 מהו ספר התניא? מאמרים, טקסט של ספר התניא עם ביאורים, שיעורי וידאו ועוד], אויף Chabad.org | ||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== | ||
| שורה 94: | שורה 113: | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
{{חב"ד | {{שניאור זלמן מלאדי}} | ||
[[קאַטעגאָריע:חסידישע ספרים]] | |||
[[קאַטעגאָריע:חב"ד]] | |||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[קאַטעגאָריע:קבלה ספרים]] | |||
[[קאַטעגאָריע:מחשבה ספרים]] | |||
[[HE:ספר התניא]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 03:45, 26 יאנואר 2025
 | |
| ספר התניא געדרוקט אין פאיד, מצרים סוף מלחמת יום הכיפורים, דורך חסידי חב"ד (הוצאה 78). | |
| אלגעמיינע אינפארמאציע | |
|---|---|
| דורך | אדמו"ר הזקן |
| שפת המקור | לשון הקודש |
| תורגם לשפות | ענגליש, פראנצויזיש, רוסיש, אידיש, שפאניש, איטאליעניש, גרוזיניש, דייטש און העברעיש. |
| סוגה | ספרי חסידות, חב"ד |
| הוצאה | |
| הוצאה | סלאוויטא |
| מספר עמודים | 503 |
| נאך אויסגאבעס | |
| דאטום פון ערשטער אויסגאבע | ה'תקנ"ז |
| דרויסנדיגע לינקס | |
| היברובוקס | 49432 |
דער תניא איז א פריערדיגער ספר פון חסידות. עס איז צום ערשט געדרוקט געווארן אנאנים אין יאר תקנ"ז אין סלאוויטא, דורכן מחבר, דער גרינדער פון חסידות חב"ד רבי שניאור זלמן פון לאדי אונטער דער פארמאלער נאמען לקוטי אמרים. דער ספר איז באוואסט מיטן נאמען "תניא" לויט איר אינציפּיט, און אויף דעם נאמען ווערט דער מחבר גערופן דער "בעל התניא".
דער ספר דינט אלס דער הויפט חיבור פון תורת חב"ד און איר צוגאנג צו חסידות, און אנטהאלט אנווייזונגען צום לעבן און עבודת הבורא, באזירט אויף געמיינזאמע ארבעט פון הארץ און מח. עס ווערן דערין אנאליזירט דריי סארט אידן - "צדיק", "רשע" און "בינוני", און דער מחבר שמועסט אויס דער וועג וויאזוי יעדער איד קען ווערן א "בינוני" (אנדערש ווי די מדריגה פון "צדיק", וואס איז נישט פאר יעדן).
דאס איז דער ערשטער ספר וואו עס זענען סיסטעמאטיש אראפגעשריבן געווארן די פרינציפן פון חסידות, און עס האט משפיע געווען אויך אויף די נישט-חסידישע וועלט. ווען דער ספר איז ארויס האט עס אויסגערופן א קאנטראווערסיע אויך אינערהאלב די חסיד'ישע קרייזן, וואס טייל האבן זיך קעגנגעשטעלט צום מהלך פון חב"ד, און בכלל צום פארשפרייטן טיפע חסידות אפענערהייט.
הונטערגרונט
אין די תק"נ יארן איז דער אלטער רבי געווען דער איינציגער חסיד'ישער מנהיג אין ווייס-רוסלאנד[1]. אין יענע יארן, לויט די רוסישע רעגירונגס דאקומענטן, זענען געווען דארט צענדליגער טויזנטער חסידים, און פילע זענען געקומען צו רבי שניאור זלמן, כדי זיך שואל עצה זיין אין עניני עבודת ה'. טיילמאל פלעגן זיי ווארטן עטליכע וואכן צו אריינקומען אין זיין צימער, אויף "יחידות". אין יענע יארן האט דער רבי געשריבן דריי בריוון, אין וועלכע ער האט געבעטן א ביסל באגרעניצן די אריינגאנג פאר די וואס זענען שוין געווען ביי אים אמאל, כדי אז די אריינגאנג זאל זיין מעגליך פאר די וואס זענען נאך נישט געווען ביי אים[2]. אויף דעם ארויף האט ער געשריבן הדרכה-קונטרסים פאר די חסידים אין עניני עבודה, אלס ערזאץ פאר די "יחידות", און פון די קונטרסים איז באשאפן געווארן דער תניא.
אין סוף תקנ"ב, אין אן "אגרת השלוחה לכללות אנשי שלומינו יצ"ו" (וואס איז אריין אין דער הקדמה צום ספר) שרייבט דער אלטער רבי: "די קונטרסים וועלכע הייסן ליקוטי אמרים… זענען תשובות אויף אסאך פראגעס וואס אלע אנ"ש אין אונזער לאנד פרעגן שטענדיג… לשית עצות בנפשם אין עבודת ה'. היות עס איז מער נישטא קיין צייט צו ענטפערן פּריוואט יעדער איינער אויף זייער פראגעס, און אויך איז שכחה מצוי, דעריבער האב איך אראפּגעשריבן די אלע ענטפערס צו אלע די שאלות, למשמרת לאות, עס זאל זיין פאר יעדער איינער א זכרון פאר די אויגן, און ער זאל זיך מער נישט שטופן אריינצוגיין צו רעדן מיט מיר פּריוואט, ווייל אין זיי וועט ער געפונען א בארואיגונג פאר זיין זעל און א ריכטיגע עצה פאר יעדער זאך וואס איז אים שווער אין עבודת ה'"[3].
דער ספר "ערקלערט אלע אופני העבודה והידיעה ועסק התורה ומצוות. … אלע זיינע הייליגע ווערטער זענען באזירט אויף די גאלדענע שוועלן, די ווארצלען פון דער אמת'ער קבלה". דער מחבר האט, מיט "גרויס פלאג" און "מיט זיין טיפער וויסן און פארשטאנד", פארפאסט זיין ספר לויט "וואס ער האט געקליבן פון אלע הייליגע ווערטער", די "אופני פרטי ההשתלשלות און די כוונות", וואס ווערן ערקלערט אין 'עץ חיים' און 'פרי עץ החיים'[4]. דער בעל התניא האט טאקע באטראכט דאס ספר, בלויז ווי א ליקוט, דאס זעט זיך אן אינעם נאמען "ליקוטי אמרים" און אויך אינעם קעפל פונעם רַב'ס אריינפיר, "הקדמת המלקט".
איבער זיין גרויס מיה און עיון ביים שרייבן דעם ספר ווערט דערציילט, אז אויף איין אות האט רבי שניאור זלמן געקענט זיצן עטליכע וואכן, זיך אויסדרוקנדיג צו זיין ברודער רבי יהודה לייב: "אויף א וא״ו אין בינונים מעג מען אוועקגעבן זעקס וואכן, און אויף דער זיבעטער וואך וועט ווערן ליכטיג ממש מיט א אור עצמי. אויף יעדער אות החיבור וואס עס איז אין ספר בינונים האב איך איבערגעטראכט דעם גאנצען ספר"[5]. די מיה מיט וואס שרייבן דעם תניא און צוגרייטן אים צום דרוק איז געווען פארבונדן, איז במשך יענע יארן באגלייט געווארן מיט אינערליכע איבערלעבונגען, ווי מרה שחורה און שמחה, וואס האבן געשטורעמט דעם זעל פונעם רַב און אפילו געווירקט אויף זיינע חסידים[6].
האנט-געשריבענע עקזעמפלארן פון דער 'תניא' זענען פארשפרייט געווארן צווישן די חסידים אין די טויזענטער נאך איידער עס איז געדרוקט געווארן, און דווקא זייער ריזיגע פארשפרייטונג האט אומדירעקט געפירט צום רַב'ס געצוואונגענע צושטימונג צו דרוקן דעם חיבור דען, ווי מער קאפיסטן איז געווען, אלס מער שיבושים איז געווארן, און נאך מער, "א געוויסע כנופיא פון מנגדי שטת החסידות ודרכי החסידים" האבן בכוונה מזייף געווען די כתבים און עס געוויזן פאר'ן ווילנער גאון, כדי ער זאל באפוילן עס צו פארברענען[7].
אין תקנ"ו האט דער רַב געשיקט שליחים צו רבי זושא און רבי יהודה לייב הכהן (ביידע פון אניפּאלי) צו באקומען א שריפטליכע הסכמה פון זיי[8]. די צוויי זענען צווישן דריי מענטשן אויף וועם דער רַב האט זיך אמאל אויסגעדרוקט אז ער האט אן "אהבה נפשית" צו זיי; דער דריטער איז רבי נחום טשערנאבילער. איינער פון די באדינגונגען פאר דער רַב’ס צושטימונג צו דרוקן דעם תניא איז געווען אז זיין נאמען זאל נישט דערמאנט ווערן דערויף; לויט ווי דערציילט, האט ר' זושא לכתחילה נישט געוואלט באהאלטן דעם מחבר'ס נאמען, אבער ווען דער שליח איז דערויף באשטאנען, האט ער מסכים געווען, זאגנדיג: "נו, וועל איך ניט שרייבין, מי וועט אליין וויסן, ווער עס קאן מאכען אזא חיבור אז ניט ר' זלמינק'ע". רבי יהודה לייב האט אין זיין הסכמה מרמז געווען אויפ'ן בעל שם טוב מיט די ווערטער "ועתה ישמח ישראל"[9].
געבוי און אינהאלט
דער נוסח פון שער בלאט איז געשריבן געווארן דורכ'ן מחבר. נאכדעם איז דא הסכמות פון רבי משולם זושא פון האניפאלי און רבי יהודה לייב הכהן; די הסכמה צו א נאכפאלגנדע דרוק פון די קינדער פונעם מחבר: דער מיטלער רבי, רבי חיים אברהם, און רבי משה. דערנאך קומט די "הקדמת המלקט", וואס איז א בריוו פונעם מחבר וואס ער האט צוגעפאסט אלס הקדמה צום ערשטן חלק, לקוטי אמרים.
ערשטער חלק: לקוטי אמרים
דאס איז דער עיקר חלק פון ספר, און דעם גאנצן ספר רופט מען אפט אויף דעם נאמען. ביים שער בלאט רופט דאס דער מחבר: "ספר של בינונים". ווארשיינליך צוליב באשיידנהייט באצייכנט ער דעם ספר אלס א "ליקוט" - "מלוקט מפי ספרים ומפי סופרים", טראץ וואס עס אנטהאלט א אריגינעלע און אייגנארטיגע צוגאנג. דער חלק איז געשטעלט אויפן פסוק "כי קרוב אליך הדבר מאוד בפיך ובלבבך לעשותו", און במשך די פרקים ווערט אויספירליך ערקלערט יעדער ווארט פונעם פסוק.
די 53 פרקים פון דעם חלק דיסקוטירן ביאורים וואס איז דאס א בינוני (פרקים א'-י"ב); די עבודה פון א בינוני (י"ג-כ"ה); עצות אין עבודת השם (כ"ו-ל"ד); דער רצון ה' אז עס זאל זיין א "דירה בתחתונים" (ל"ה-מ'); אהבת השם (מ"א-נ'); און די מעלה פון טון מצוות דווקא אויף דער וועלט (נ"א-נ"ג). דרך אגב ווערט אויך ערקלערט אין ספר אנדערע נושאים אין עבודת השם אויפן דרך החסידות, ווי גאולה, אהבת ישראל, און נאך.
דער בינוני און זיין געראנגל
אין דעם חלק שטעלט פאר דער מחבר דאס געשטאלט פון א "בינוני", אלס א מדרגה צו וועלכע רוב מענטשן דארפן שטרעבן. אנדערש פון א "צדיק", וואס דינט דעם באשעפער מיט תענוג, איז דער בינוני פארנומען זיין גאנצן לעבן זיך צו ראנגלען. עס אמפערן זיך די צוויי נפשות וואס זענען אין אים - דער "נפש האלוקית" און דער "נפש הבהמית"[א].
דער נפש האלוקית איז א "חלק אלוקה ממעל ממש", און וויל נאר טון דעם רצון ה'. דער נפש הבהמית וויל די רצונות וואס אלע בעלי חיים ווילן, ווי עסן, שלאפן, און לעבן. יעדער פון די נפשות ציט דעם מענטש צו זיין זייט און וויל אליין געוועלטיגן אויפן גאנצן מענטש, "שתהא היא לבדה המושלת עליו ומנהיגתו, וכל האיברים יהיו סרים למשמעתה" (פרק ט').
דער נפש הבהמית ווערט אויך גערופן מיט די נעמען "הנפש הטבעית" אדער "החיונית", אויסצוקלארן אז דער נפש איז נישט דווקא שלעכט. אין נפש הבהמית פון א איד געפונט זיך נאטירליך אויך גוטע אייגנשאפטן, ווי רחמנות און גמילות חסדים. די אויפגאבע פון דער נפש האלוקית איז דעריבער נישט צו מבטל זיין דעם נפש הבהמית, נאר עס צו פאררעכטן.
זיג פון נפש האלוקית
דער מחבר געבט אפאר עצות, וויאזוי צו שטארקן דעם נפש האלוקית אז ער זאל געוועלטיגן אליין אויפן גוף. דער עיקר עצה איז "התבוננות". דער מחבר ערקלערט, אז דער עיקר פלאץ פונעם נפש הבהמית איז אינעם לינקן זייט פונעם הארץ, און דער נפש האלוקית רוהט בעיקר אין מח. וויבאלד "המוח שליט על הלב מתולדתו" (דאס הייסט, דער טבע פון א מענטש איז אז זיין מוח קען געוועלטיגן איבער זיין הארץ), דארף דער בינוני משקיע זיין אלע כוחות פון זיין שכל צו אריינקלערן אין די גרויסקייט פון די מעשים פון באשעפער. די התבוננות וועט משפיע זיין אויפן הארץ, וואס דארט איז דער נפש הבהמית, און ער וועט אויך וועלן טון דעם רצון השם.
אויך ווערט פארגעשטעלט דער כח פון תורה און מצוות, איבערצודרייען דעם נפש הבהמית און דעם גוף, אז זיי זאלן העלפן טון דעם רצון השם.
צווייטער חלק: חינוך קטן - שער היחוד והאמונה
דער צווייטער חלק הייבט זיך אן מיט א הקדמה וואס רופט זיך "חינוך קטן", וואס רעדט איבער די אהבה וואס א איד וועקט אויף אין זיין הארץ צום באשעפער. דער מחבר ערקלערט אז עס איז פארהאן "אהבה עצמית" אין יעדער איד פון זיין נשמה, און עס איז פארהאן "אהבה שבלב" וואס מען ברענגט זיך דערצו דורך די אייגענע מחשבות. כאטש די אהבה עצמית איז א העכערע דרגה, פארט דארף מען ארבעטן צו אויפוועקן אייגענע אהבה צוליב עטליכע טעמים. דער וועג איז דורך אמונה, וואס דאס איז דער תוכן פון "שער היחוד והאמונה".
אין די 12 פרקים פון שער היחוד והאמונה ווערט אויסגעשמועסט די שיטה פונעם בעל שם טוב אז אחדות השם באדייט נישט בלויז אז עס איז נישטא נאך א גאט אדער א פארמיטלער צווישן אונז און השי"ת, נאר אז דער גאנצער בריאה איז נאר א חלק פונעם התגלות האלוקית. דער מחבר בארירט יסודות'דיגע נושאים אין אידישקייט און קבלה, ווי דער באקאנטער פולמוס איבער דער "צמצום".
צוערשט האט דער מחבר געוואלט אנהייבן דעם ספר מיט דעם חלק[ב], ווייל כדי צו אנקומען צו אהבת השם און יראת השם, וואס דאס איז דער תוכן פונעם ערשטן חלק, דארף מען קודם אמונה אין יחוד השם - וואס דאס איז דער תוכן פון שער היחוד והאמונה[10]. אבער שוין ביים ערשטן דרוק האט דער מחבר אויפגעטוישט דעם סדר פון די צוויי חלקים[ג], צוליב באהאלטענע טעמים[11].
דריטער חלק: אגרת התשובה
אין די 12 פרקים פון אגרת התשובה איז דער מחבר מבאר די מצוה פון תשובה, אין הלכה און חסידות. לויט ווי ער שרייבט איז תשובה נישט נאר אויף עבירות, נאר עס באדייט אז דער איד דערנענטערט זיך צום באשעפער, ווי עס שטייט אין פסוק "והרוח תשוב אל האלוקים אשר נתנה". מען קען נישט תשובה טון אויף איין באזונדערע עבירה, אן תשובה טון אין אלגעמיין און צוריקקערן דעם גאנצן מענטש. דרך אגב איז ער אויך מבאר די סוגיות פון תעניתים און סיגופים על-פי התורה, און נאך.
די צוועלף פרקים קען מען צעטיילן אין דריי חלקים: אין די ערשטע דריי פרקים (א-ג) איז ער מבאר תשובה על פי נגלה; די קומענדיגע פינף (ד-ח) ערקלערן תשובה על פי חסידות; אין די לעצטע פיר (ט-י"ב) איז ער משלב דעם חסיד'ישן ביאור מיטן נגלה'דיגן ביאור.
פערטער חלק: אגרת הקודש און קונטרס אחרון
אגרת הקודש
דער חלק אנטהאלט 32 סימנים, וואס 26 פון זיי זענען כלליות'דיגע בריוון פונעם מחבר און די אנדערע זעקס זענען איבער ענינים פון חסידות. די סימנים באהאנדלען אסאך נושאים, צווישן זיי ביאורים אין מאמרים פון ספר הזוהר, סוגיות אין קבלת האר"י, בקשות צו שטיצן די אידן פון ארץ ישראל, און אויף צדקה בכלל, חיזוק אין עבודת השם, און נאך.
קונטרס אחרון
דער חלק באשטייט פון ניין סימנים. אין די ערשטע פינף זענען פארהאן "פלפול ועיון עמוק" בנוגע צו אויסזעענדע סתירות אין זוהר, 'עץ חיים', און 'פרי עץ חיים', וואס דער מחבר האט געשריבן אין די צייט וואס ער האט פארפאסט דעם ספר התניא[12]. די לעצטע דריי זענען בריוון פונעם מחבר.
קונטרס אחרון ווערט געווענליך גערעכנט אין כלל פון אגרת הקודש, וואס איז דער פערטער און לעצטער פון די חלקים פון תניא.
גדולי ישראל אויפן ספר
התנגדות
ווען דער ספר איז ערשינען, איז רבי אברהם קאליסקער, א נאנטער פריינט פון דער בעל התניא, ארויסגעקומען אנטקעגן דעם ספר מיט די טענה אז נישט דאס איז דער דרך החסידות[13], און אז זייערע רבי'ס - דהיינו דער מעזריטשער מגיד און רבי מנחם מענדל פון וויטעבסק - פלעגן אכט געבן אז פאר רוב חסידים האבן זיי נאר גערעדט דברי מוסר און אמונת חכמים, ווייל פנימיות התורה, ווי דאס וואס ווערט דערמאנט אין ספר, דארף מען רעדן נאר פאר בני עלייה[14]. די מחלוקת האט זיך פארגרעסערט מיט דער צייט און נאך צדיקים זענען געווארן אריינגעמישט, ווי רבי ברוך פון מעזשיבוזש און רבי אשר פון סטאלין. ווען רבי נחמן פון ברסלב האט באזוכט אין ארץ ישראל, אין יאר ה'תקנ"ט (1799 למנינם), האט ער פרובירט צו מאכן שלום[15].
ארום פופצן משפחות פון חב"ד וועלכע האבן געוואוינט אין טבריה האבן זיך געצויגן צוליב די מחלוקת קיין חברון, וואו זיי האבן אויפגעשטעלט דער חב"ד'סקער געגנט[16].
שעצונג
פון די צווייטע זייט, האט דער ספר באקומען אסאך שעצונג פון אנדערע חסיד'ישע גדולים. לויט ווי מען פארציילט אין חב"ד, האט זיך רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב אנגערופן ווען ער האט געזען דעם ספר: "איך וואונדער זיך וויאזוי מען קען אריינלייגן אזא גרויסן באשעפער אין אזא קליין ספר"[17]; רבי ברוך פון מעזשיבוזש האט געזאגט: "תניא איז דער ספר פארן שכל"[18]; דער אוהב ישראל פון אפטא האט געזאגט: "אויך אונזערע עלטערן, אברהם יצחק און יעקב, האבן זיך געפירט לויט דער דרך וואס עס שטייט אין תניא"[19]; דער קאזשניצער מגיד פלעגט דערין לערנען יעדן טאג אנגעטון מיט די תפילין דרבינו תם, זאגנדיג אז עס איז א ספר פון גן עדן[20]; רבי מנחם מענדל פון קאצק האט זיך אויסגעדרוקט אז דער ספר איז אלוקות[21]. אפילו ביי אזא נישט-חסיד'ישער גדול ווי רבי עקיבא אייגער פלעגט ליגן דער ספר אויפן טיש[22]. לויט געוויסע, האט אויך רבי חיים וואלאזשינער דורכגעלערנט דעם ספר התניא און דערפון אנגענומען פילע פרטים פון זיין שיטה[23].
אין חב"ד בפרט איז עס באזונדער געשעצט. דער ריי"ץ פלעגט עס רופן 'דער תורה שבכתב פון חסידות'[24]. אין חב"ד לערנט מען שוין דעם ספר פון יונגערהייט, און עס איז אנגענומען אז עס איז א סגולה אויף: אמונה און באשיצן פון מחשבות זרות און הרהורי כפירה[25]; ווי קטורת קעגן אלע רוחניות'דיגע מגפות[26]; שפע ברכה און הצלחה[27]. די רבי'ס פון חב"ד האבן געזאגט אז מען זאל מיטנעמען דעם ספר וואוהין מען פארט, אלס סגולה צו שמירה און הצלה[28].
אויפלאגעס און ביאורים
דער מחבר האט צום ערשטן מאל געדרוקט דעם ספר אין סלאוויטא אין יאר ה'תקנ"ז, אבער דארט איז נאר געדרוקט געווארן די ערשטע צוויי חלקים, לקוטי אמרים און שער היחוד והאמונה. אין יאר תקס"ה איז עס געווארן איבערגעדרוקט דורכן מחבר אין זאלקווא, און ביי די אויפלאגע איז צוגעלייגט געווארן א צווייטע מהדורא פון אגרת התשובה צום ספר, נאך וואס א ערשטע ווערסיע דערפון איז שוין געווארן געדרוקט באזונדער אין יאר תקנ"ט. אין יאר ה'תקע"ד, א קורצע צייט נאך די פטירה פונעם מחבר, האבן זיינע קינדער צוגעלייגט די לעצטע צוויי חלקים, אגרת הקודש און קונטרס אחרון[29]. דערנאך איז עס געדרוקט געווארן נאך צענדליגע מאל.
אין יאר תר"ס איז דער ספר געדרוקט געווארן דורך דפוס ראם אין ווילנא. אין די אויפלאגע האט מען מגיה געווען דעם גאנצן ספר לויט אריגינעלע כתבי ידות, און עס זענען צוגעלייגט געווארן נאך השלמות פון די בריוון. די רעכטן אויף די אויפלאגע זענען שפעטער געווארן פארקויפט פאר רבי שלום דובער שניאורסאהן פון ליובאוויטש, און אלע ווייטערדיגע דרוקן זענען קאפירט פון דעם דרוק.
אסאך ספרים זענען געשטעלט צו ערקלערן און פארברייטערן די רייד פון תניא, אריינגערעכנט: קונטרס ההתפעלות (פון מיטלער רבי); "נר מצווה ותורה אור - שער האמונה ושער היחוד" (פון מיטלער רבי); "דרך חיים" און "שער התשובה" - ספרים באזירט אויף "אגרת התשובה" אין תניא (פון מיטלער רבי); "שערי עבודה" און "שערי היחוד והאמונה" (פון רבי אהרן פון סטראשעלא, א תלמיד מובהק פון דער בעל התניא); "קיצורים והערות לספר התניא" (פון דער צמח צדק); "מאמר האמנת אלקות" (אין ספר דרך מצותיך, פון דער צמח צדק); "רשימות על התניא: מראי מקומות, הערות וציונים בספר של בינונים" (פון רבי מנחם מענדל שניאורסאהן).
צו ליינען מער
- יהושע מונדשיין, תורת חב"ד: לקוטי אמרים תניא – ביבליוגרפיה, כפר חב"ד: הוצאת קה"ת, תשמ"ב
- הלל צייטלין, אריינפיר אין חסידות און דער וועג פון חב"ד, פארלאג מתנות, תשי"ז, עמ' 96-103
- אברהם שמואל בוקיעט, התניא נחלת העם, תשס"ח (פארברייטערט, תשע"א)
- יצחק נחמן שטראה, תולדות ספר התניא, היכל מנחם - בארא פארק, תשע"ז
דרויסנדיגע לינקס
- לקוטי אמרים-תניא, ערשטער דרוק, סלאוויטא תקנ"ו, במאגר הספרים הסרוקים של הספרייה הלאומית (היברובוקס)
- שיעורים בספר התניא - אידיש: ליקוטי אמרים • שער היחוד והאמונה ואגרת התשובה • אגרת הקודש וקונטרס אחרון, אויף היברובוקס
- טעקסט פון ספר התניא, אויפ'ן חב"ד ביבליאטעק וועבזייטל (מנוקד)
- מהו ספר התניא? מאמרים, טקסט של ספר התניא עם ביאורים, שיעורי וידאו ועוד, אויף Chabad.org
נאטיצן
- ↑ דער כלל איז אז א צדיק האט שוין נישט קיין שלעכטע נייגונגען; א בינוני האט נאך יא, אבער ער שטארקט זיך איבער זיי; און א רשע געבט זיך נאך זיינע שלעכטע רצונות.
- ↑ לויט הרב פרץ יצחקי (ספר "הרב", תשע"ה, עמוד שסא) איז שער היחוד והאמונה געשריבן געווארן נאכן ערשטן חלק, און מען האט עס נאר געוואלט דרוקן די ערשטע. לויט הרב נחום גרינוואלד (דארט, עמוד שסו) איז עס אויך געשריבן געווארן פריער.
- ↑ א רמז איז געבליבן צום אריגינעלן פלאן, מיט דעם וואס אין צווייטן חלק איז געדרוקט דער לשון "כמו שיתבאר" ווען דער מחבר באציט זיך צו עפעס ערקלערט אין ערשטן חלק, און נישט "כמו שנתבאר".
רעפערענצן
- ↑ ווי מען זעט פון א בריוו פון דער רַב יאר תקנ"ג (אגרת לה אין תניא): "ונלאיתי נשוא… גדולי הדור המפורסמים שיחיו… רובם ככולם, ה' יאריך ימיהם ושנותיהם בנעימים, הנה משכן כבודם במדינה אחת בעירות סמוכות וקרובות שלא בריחוק מקום כל כך בינותם, והקל מעליהם ונשאו אתם במשא העם… והנה מי לנו גדול ממשה רבינו ע"ה שאמר איכה אשא לבדי וגו'."
- ↑ אגרת לא; זעט אין מבוא, "תקנות לאזניא"
- ↑ הקדמת המלקט, מיט א ביאור
- ↑ רבי אהרן הלוי הורוויץ פון סטארעשעלע, בהקדמת ספרו 'שערי עבודה'
- ↑ בריוו פון רבי יוסף יצחק שניאורסאהן פון תרצ"ב. נעתק אין תורת מנחם, רשימת היומן, עמ' רלו
- ↑ רבי שלום דובער שניאורסאן, תורת שלום - ספר השיחות, תשע"ט, עמ' 86
- ↑ רשימות הריי"צ, קיצורים והערות, תש"ח, עמ' קלז (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע). דער פרשה איז אויך מרומז אין די הסכמה פון רבי זושא אויפ'ן תניא: "ורצונו היה שלא להעלות את הכתבים הם לבית הדפוס, מחמת שאין דרכו בכך, רק מחמת התפשטות הקונטרסים ההם בקרב כל ישראל בהעתקות רבות מידי סופרים משונים, ומחמת ריבוי העתקות שונות, רבו הטעות-סופר במאד, והוכרח להביא הקונטרסים ההם לבית הדפוס". אויך אין די הקדמה פון רַב: "שנתפשטו הקונטרסים… בהעתקות רבות מידי סופרים שונים ומשונים... הנה על-ידי ריבוי ההעתקות שונות רבו כמו רבו הטעות-סופר במאוד מאוד. הרב יוסף וויינבערג, שיעורים בספר התניא, הסכמות; דארט, הקדמת המלקט.
- ↑ 1רשימות הריי"צ, קיצורים והערות, תש"ח, עמ' קלט (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- ↑ קונטרס 'רמח אותיות', אות ריח-ריט
- ↑ לקוטי שיחות כ"ה עמוד 200
- ↑ אגרות קודש כ"ב עמוד שצט. זעט אפאר השערות: "הלקח והלבוב", עמוד ר; "נר למשיחי" עמוד לח; "הרב", עמוד שעד והערה 29
- ↑ הסכמה פון "הרבנים בני הגאון המחבר" למהדורת תקע"ד
- ↑ אגרות קודש לרבי שניאור זלמן, נספחים 22 - 23, עמוד תצ"ח
- ↑ אגרות קודש סוף ספר פרי הארץ, אגרת מ"ו
- ↑ שבחי הר"ן, סימן כ'; חיי מוהר"ן, סימן ט'
- ↑ זעט: ח' שטימן כ"ץ, ראשיתן של עליות החסידים, יד בן צבי, עמ' 111
- ↑ שמועס פון רבי'ן פון ליובאוויטש, כ"ד טבת תשל"ט; אגרות בעל התניא ובני דורו, עמוד קס"ט
- ↑ בית רבי פרק כ"א הערה ד'
- ↑ הקדמה צו אמרי יוסף, מאמר שביעי אות י'
- ↑ רבי שמעון זעליכאווער, נהרי אש, עמוד רי"ג
- ↑ אמת ואמונה, עמוד ק"פ
- ↑ אגרות סופרים עמ' 56, בשם זיין איידעם
- ↑ תורה שלמה חלק שמיני, מילואים עמוד רמ"ט. זעט אויך: קובץ היכל העש"ט, גליון ה' (כסלו תשס"ד), עמוד כ"ה
- ↑ אגרות קודש להריי"צ, חלק ד' עמוד רס"א
- ↑ אגרות קודש, חלק ו' עמוד קכ"ג
- ↑ קיצורים והערות לספר לקוטי אמרים, עמוד קכ"ה
- ↑ קיצורים והערות לספר לקוטי אמרים, עמוד קכח
- ↑ זעט: אגרות קודש חלק י"ג אגרת ד'תרמט; אגרות קודש חלק י"ט אגרת ז'רסח; ליקוט מענות תשנ"ב, מענה של"א
- ↑ נזר התניא, פרק שביעי; מפתח העניינים לספר התניא; און נאך
| רבי שניאור זלמן פון לאדי מייסד חסידות חב"ד | ||
|---|---|---|
| ספריו | ספר התניא • שולחן ערוך הרב • סידור הרב בעל התניא • תורה אור און לקוטי תורה • מאמרי אדמו"ר הזקן • אגרות קודש אדמו"ר הזקן • שו"ת אדמו"ר הזקן | 
|
| רבו ומשפחתו | רבי דוב בער פון מעזריטש (רבו) • ישראל ברוך פוזנר (אביו) • סטערנא (אשתו) • רבי דובער פון ליובאוויטש (בנו ממשיכו, ה־2 בשושלת) • חיים אברהם שניאורי (בנו) • משה שניאורי (בנו) • דבורה לאה (בתו) • פרידא (בתו) • רחל (בתו) • יהודה לייב מינאוויטש (אחיו) • רבי מנחם מענדל שניאורסאהן (נכדו שגידל, ממשיכו וה־3 בשושלת) | |