בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,384
רעדאגירונגען
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 24: | שורה 24: | ||
משה איז געבוירן זעקס חדשים נאך זייער ווידער-פאראייניגונג, ווען יוכבד איז געווען 130 יאר אלט{{הערה|שם=סוטה}}, דריי יאר נאכ'ן געבורט פון אהרן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ז}}}}. די מצריים וועלכע האבן נאכגעפאלגט די אידישע פרויען, האבן זיך פאררעכנט, און געציילט די ניין חדשים פון ווען עמרם און יוכבד האבן זיך צוריק פאראייניגט, אבער נאך דריי חדשים אים באהאלטן, האבן די מצריים אים געזאלט אנדעקן, און דערפאר האט יוכבד אריינגעלייגט [[משה אינעם קאסטן|משה אין א קאסטן]] באשיצט פון וואסער, און דאס אריינגעשטעלט אינעם טייך. [[בתיה|בִתיה]], די טאכטער פון פרעה, האט ביים זיך גיין באדן אין טייך אפגעפינען דאס קינד וויינענדיג און פארשטאנען אז דאס איז א אידיש קינד, און זי האט רחמנות באקומען אויף אים. מרים וועלכע איז געשטאנען פונדערווייטנס און נאכגעפאלגט די פאסירונגען, האט איר פארגעשלאגן צו ברענגען א אידישע זייגערין צו זייגן דאס קינד, און געברענגט זיין מאמע יוכבד צו זיין די געדינגענע זייגערין, ביז ער איז עווענטועל איבערגעגעבן געווארן צו בתיה וועלכע האט אים אדאפטירט אין פרעה'ס הויז{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ב|א|י}}}}. | משה איז געבוירן זעקס חדשים נאך זייער ווידער-פאראייניגונג, ווען יוכבד איז געווען 130 יאר אלט{{הערה|שם=סוטה}}, דריי יאר נאכ'ן געבורט פון אהרן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ז}}}}. די מצריים וועלכע האבן נאכגעפאלגט די אידישע פרויען, האבן זיך פאררעכנט, און געציילט די ניין חדשים פון ווען עמרם און יוכבד האבן זיך צוריק פאראייניגט, אבער נאך דריי חדשים אים באהאלטן, האבן די מצריים אים געזאלט אנדעקן, און דערפאר האט יוכבד אריינגעלייגט [[משה אינעם קאסטן|משה אין א קאסטן]] באשיצט פון וואסער, און דאס אריינגעשטעלט אינעם טייך. [[בתיה|בִתיה]], די טאכטער פון פרעה, האט ביים זיך גיין באדן אין טייך אפגעפינען דאס קינד וויינענדיג און פארשטאנען אז דאס איז א אידיש קינד, און זי האט רחמנות באקומען אויף אים. מרים וועלכע איז געשטאנען פונדערווייטנס און נאכגעפאלגט די פאסירונגען, האט איר פארגעשלאגן צו ברענגען א אידישע זייגערין צו זייגן דאס קינד, און געברענגט זיין מאמע יוכבד צו זיין די געדינגענע זייגערין, ביז ער איז עווענטועל איבערגעגעבן געווארן צו בתיה וועלכע האט אים אדאפטירט אין פרעה'ס הויז{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ב|א|י}}}}. | ||
אין {{תנ"ך|שמות|א|לאנג=יא}} ווערט געשילדערט די גזירות פון פרעה איבער ניי-געבוירענע אידישע אינגלעך, און ווי ער האט באפוילן די אידישע הייבאמס, [[שפרה און פועה]], צו הרג'ענען די אידישע קינדער איידער זייער געבורט. זיי האבן צוריקגעוויזן דעם באפעל, און דער אויבערשטער האט זיי געבענטשט פאר זייער [[יראת שמים]], "{{מנוקד|וַיַּעַשׂ לָהֶם בָּתִּים}}". חז"ל אידענטיפיצירן זיי אלס יוכבד און איר טאכטער מרים (אדער איר שנור [[אלישבע בת עמינדב]]), רעספּעקטיוו{{הערה|{{מדרש רבה|שמות|א|יג}}}}{{הערה|שם=סוטה}}{{ביאור|דער [[בני יששכר]]{{הערה|[[שית:Bnei_Yissaschar,_Nisan/4|חודש ניסן, מאמר ד']]}} ערקלערט אז פרעה איז געווען דער וואס האט געטוישט זייערע נעמען צו מצרי'שע נעמען, האלטנדיג אז דאס וועט זיי אריבערשלעפן צו זיין זייט.}}. יוכבד איז אידענטיפיצירט מיט שפרה, וויבאלד די אידן זענען געווען פרוכטבאר – שֶׁפָּרוּ – אין אירע טעג{{הערה|{{בבלי|סוטה|יא|ב}}}}, און מיט היהודיה{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים א|ד|יח}}}}, וויבאלד זי האט געברענגט אידן אויף דער וועלט{{הערה|{{רבה|ויקרא|א|ג}}}}. די "הייזער" וואס זענען געגעבן געווארן צו די צוויי עברי'שע הייבאמס{{הערה|{{תנ"ך|שמות|א|כא}}}} מיינט, אז זי איז געווען באשערט צו ווערן די שטאמ-מוטער פון דער כהנים־משפחה{{הערה|{{רבה|שמות|א|יז}}}}. | |||
אין {{תנ"ך|שמות|א|לאנג=יא}} ווערט געשילדערט די גזירות פון פרעה איבער ניי-געבוירענע אידישע אינגלעך, און ווי ער האט | |||
כאטש וואס אין די תורה שטייט אז יוכבד איז געבוירן אין מצרים, רעכענען איר אבער טייל שיטות אין חז"ל פון די 33 אפשטאמלינגען פון [[לאה]] וואס שטעלן צוזאם די 70 [[יורדי מצרים]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|כז}}}}, וויבאלד זי איז געבוירן "צווישן די מויערן" – גראד ביים אריינקומען קיין [[אוראלט מצרים|מצרים]]{{הערה|שם=סוטה|{{בבלי|סוטה|יב|א}}}}{{הערה|{{רבה|בראשית|צד|ט}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכג|ב}}, געברענגט אין {{תנ"ך|בראשית|מו|טו|מפרש=רש"י}}}}{{ביאור|אין [[#צוה|צוואת השבטים]] שטייט אז זי איז געבוירן זעכצן יאר נאכ'ן אראפגיין קיין מצרים, ווען לוי איז געווען 64 יאר אלט.}}. זי איז דעריבער געווען 130 יאר ווען זי האט געבוירן משה. טראץ דעם ווערט זי אנגערופן די "טאכטער" פון לוי{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|א}}}} ווייל איר יוגנט האט זיך צוריקגעקערט צו איר, איר הויט איז געווארן גלאט און די קנייטשן פון עלטער זענען איר פארשווינדן{{הערה|{{רבה|בראשית|צד|ט}}}}. | כאטש וואס אין די תורה שטייט אז יוכבד איז געבוירן אין מצרים, רעכענען איר אבער טייל שיטות אין חז"ל פון די 33 אפשטאמלינגען פון [[לאה]] וואס שטעלן צוזאם די 70 [[יורדי מצרים]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|כז}}}}, וויבאלד זי איז געבוירן "צווישן די מויערן" – גראד ביים אריינקומען קיין [[אוראלט מצרים|מצרים]]{{הערה|שם=סוטה|{{בבלי|סוטה|יב|א}}}}{{הערה|{{רבה|בראשית|צד|ט}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכג|ב}}, געברענגט אין {{תנ"ך|בראשית|מו|טו|מפרש=רש"י}}}}{{ביאור|אין [[#צוה|צוואת השבטים]] שטייט אז זי איז געבוירן זעכצן יאר נאכ'ן אראפגיין קיין מצרים, ווען לוי איז געווען 64 יאר אלט.}}. זי איז דעריבער געווען 130 יאר ווען זי האט געבוירן משה. טראץ דעם ווערט זי אנגערופן די "טאכטער" פון לוי{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|א}}}} ווייל איר יוגנט האט זיך צוריקגעקערט צו איר, איר הויט איז געווארן גלאט און די קנייטשן פון עלטער זענען איר פארשווינדן{{הערה|{{רבה|בראשית|צד|ט}}}}. | ||
| שורה 37: | שורה 30: | ||
צוליב איר צדקות זענען די שוואנגערשאפט און געבורט פון משה געווען לייכט אָן ווייטאג, וואס האט אנגעוויזן אז זי איז אויסגעשלאסן געווארן פון דער גזירה קעגן די קינדער פון [[חוה]]{{הערה|שם=סוטה}}{{הערה|{{מדרש רבה|שמות|א|כ}}; פארגלייך {{תנ"ך|בראשית|ג|טז}}}}. לויט איין שיטה האט שוואנגערשאפט פאסירט נאך איידער עמרם און יוכבד האבן זיך צעטיילט, און אנגעהאלטן גאנצע ניין חדשים{{הערה|שם=סוטה}}; די תרגום יונתן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|ב|מפרש=תרגום יונתן}}}} זאגט אז עס איז געווען סוף פון די זעקסטע חודש; און אין מדרש הגדול שטייט אז עס איז געווען 6 חדשים און צוויי טעג{{הערה|דארט, פסוק ב'|דארט=מדהג}}. דער [[ספר הישר]] שרייבט אז דער נאמען וואס יוכבד האט געגעבן משה'ן (א נאמען וואס בתיה האט אים געשאנקען{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|י}}}}) איז "יקותיאל"{{הערה|{{ספר הישר|וישב|כא}}}}. | צוליב איר צדקות זענען די שוואנגערשאפט און געבורט פון משה געווען לייכט אָן ווייטאג, וואס האט אנגעוויזן אז זי איז אויסגעשלאסן געווארן פון דער גזירה קעגן די קינדער פון [[חוה]]{{הערה|שם=סוטה}}{{הערה|{{מדרש רבה|שמות|א|כ}}; פארגלייך {{תנ"ך|בראשית|ג|טז}}}}. לויט איין שיטה האט שוואנגערשאפט פאסירט נאך איידער עמרם און יוכבד האבן זיך צעטיילט, און אנגעהאלטן גאנצע ניין חדשים{{הערה|שם=סוטה}}; די תרגום יונתן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|ב|מפרש=תרגום יונתן}}}} זאגט אז עס איז געווען סוף פון די זעקסטע חודש; און אין מדרש הגדול שטייט אז עס איז געווען 6 חדשים און צוויי טעג{{הערה|דארט, פסוק ב'|דארט=מדהג}}. דער [[ספר הישר]] שרייבט אז דער נאמען וואס יוכבד האט געגעבן משה'ן (א נאמען וואס בתיה האט אים געשאנקען{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|י}}}}) איז "יקותיאל"{{הערה|{{ספר הישר|וישב|כא}}}}. | ||
אין [[ילקוט שמעוני]]{{הערה|{{ילקוט שמעוני|במדבר|תרצ|ג}}}} | אין [[ילקוט שמעוני]] שטייט אז די אידן זענען אויסגעלייזט געווארן אין זכות פון עמרם און יוכבד{{הערה|{{ילקוט שמעוני|במדבר|תרצ|ג}}}}. לויט'ן סדר עולם האט זי איבערגעלעבט אלע אירע קינדער און איז ארויפגעגאנגען מיט די אידן קיין ארץ ישראל אין עלטער פון 250 יאר{{הערה|שם=סדע|{{סדר עולם|רבא|ט}}}}{{הערה|דער [[רבי ישעיה הלוי הורוויץ|של"ה]] שרייבט ענליך אין '''אגרת רבי ישעיה הלוי הורוביץ''' דף רפב, און דער {{תנ"ך|בראשית|מו|כז|מפרש=אבן עזרא}} ברענגט אויך אזוי פון א פיוט פאר שמחת תורה: "יוכבד אמי אחרי התנחמי והיא בת ר"נ שנה".}}. לויט א שפעטערע מסורה איז זי באערדיגט געווארן אין [[קבר האמהות]] אין [[טבריה]], אינאיינעם מיט מרים, [[צפורה]] און נאך פרויען{{הערה|ווערט ערשט דערמאנט אין די {{היברובוקס|2=ספר המסע|3=36832|page=57}} פון [[רבי יעקב בן נתנאל הכהן]], א תלמיד פונעם רמב"ן.}}. | ||
===איר יארגאנג=== | ===איר יארגאנג=== | ||
דער [[אבן עזרא]] איז נישט צופרידן צו לערנען אלס פשוט פשט אז יוכבד איז געבוירן "בין החומות", מיט'ן טענה אז די תורה וואלט געדארפט ארויסהייבן איר יארגאנג ביים געבוירן משה אלס נס, ווי ביי [[שרה]]'ס געבורט פון יצחק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|כז|מפרש=אבן עזרא}}}}. דער [[רמב"ן]] קריטיקירט די ווערטער פון אבן עזרא קעגן חז"ל, אנצייגנדיג אז זייענדיג א טאכטער פון לוי, וואס האט געלעבט 137 יאר{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ו|טז}}}}, און געווען 43 יאר ביים אריינקומען קיין מצרים, וועט אין יעדנפאל זיין למעלה מדרך הטבע: אדער לוי וועט דארפן זיין גאר אלט ביים געבוירן יוכבד, אדער יוכבד ביים געבוירן משה. נאר, דער תורה הייבט נאר ארויס א נס ווען עס איז געקומען אלס פארווירקליכונג פון א הבטחה, דא איז עס נאר געווען כדי צו אויסשטעלן דער געטליכער פלאן פאר די גאולה און הנהגה פון אידן{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|טו|מפרש=רמב"ן}}}}. | |||
==זעט אויך== | ==זעט אויך== | ||
רעדאגירונגען