בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אפיקומן"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
פארראכטן פּאראמעטער
ק (החלפת טקסט – "הפטרה" ב־"הפטורה") |
(פארראכטן פּאראמעטער) |
||
| שורה 9: | שורה 9: | ||
אין זמן המקדש האט מען געגעסן דעם קרבן פסח סוף פונעם סעודה{{הערה|רשב"ם קיט, ב ד"ה כגון; רמב"ם פ"ח ה"ט}}, כדי עס זאל ווערן געגעסן 'על השובע'{{הערה|ברייתא דף ע, א}}, דאס הייסט אז דער פסח זאל פאַרענדיגן די זעט{{הערה|זעט רש"י סט, ב ד"ה ובמועט; רמב"ם שם, ובהל' קרבן פסח פ"ח ה"ג}}, כדי מען זאל הנאה האבן פונעם עסן און עס זאל זיין חשוב{{הערה|רש"י שם, ודף ע, רע"א ד"ה על השבע}}, ווי אלע קדשים{{הערה|רשב"ם שם}} וואס דארפן זיין דרך חשיבות וגדולה אזוי ווי קעניגן און גרויסע עסן{{הערה|ווי עס שטייט ({{תנ"ך|במדבר|יח|ח}}) "קָדְשֵׁי בְנֵי יִשְׂרָאֵל לְךָ נְתַתִּים לְמָשְׁחָה". {{בבלי|סוטה|טו|א}}}}. | אין זמן המקדש האט מען געגעסן דעם קרבן פסח סוף פונעם סעודה{{הערה|רשב"ם קיט, ב ד"ה כגון; רמב"ם פ"ח ה"ט}}, כדי עס זאל ווערן געגעסן 'על השובע'{{הערה|ברייתא דף ע, א}}, דאס הייסט אז דער פסח זאל פאַרענדיגן די זעט{{הערה|זעט רש"י סט, ב ד"ה ובמועט; רמב"ם שם, ובהל' קרבן פסח פ"ח ה"ג}}, כדי מען זאל הנאה האבן פונעם עסן און עס זאל זיין חשוב{{הערה|רש"י שם, ודף ע, רע"א ד"ה על השבע}}, ווי אלע קדשים{{הערה|רשב"ם שם}} וואס דארפן זיין דרך חשיבות וגדולה אזוי ווי קעניגן און גרויסע עסן{{הערה|ווי עס שטייט ({{תנ"ך|במדבר|יח|ח}}) "קָדְשֵׁי בְנֵי יִשְׂרָאֵל לְךָ נְתַתִּים לְמָשְׁחָה". {{בבלי|סוטה|טו|א}}}}. | ||
אין משנה{{הערה|{{משנה|פסחים|י|ח| | אין משנה{{הערה|{{משנה|פסחים|י|ח|אן=נאמען}}}} שטייט: {{ציטוטון|אין מפטירין אחר הפסח אפיקומן}}, דאס הייסט, מען זאל נישט אפענדיגן{{ביאור|מפטירין איז א לשון פון געזעגענען און אוועקגיין, ווי אדם הנפטר מרבו{{הערה|ספר האורה}}, אדער המפטיר בנביא{{הערה|רשב"ץ. ווייל מען ענדיגט שחרית מיט'ן הפטורה. אבודרהם.}}.}} נאכ'ן עסן דעם פסח מיט "אפיקומן"{{הערה|רשב"ם שם ד"ה מפטירין}}. | ||
[[אמוראים]] אין די [[גמרא]]{{הערה|שם=פסחיםקיט|{{בבלי|פסחים|קיט|ב}}}} קריגן זיך. [[רב (אמורא)|רב]] האלט אז דאס מיינט אז מען זאל נישט גיין עסן ביי א צווייטע חבורה, ווייל מען קען צוקומען צו עסן פון קרבן פסח וואס איז אסור צו עסן אויף צוויי פלעצער. דאס ווארט אפיקומן טייטשט, לויט דעם, "אפיקו מאני" - ארויסנעמען כלים, אז מען זאל נישט ארויסטראגן די געשיר פונעם הויז אין וועלכע מען געפונט זיך צו טראגן צו א צווייט הויז{{הערה|שם=רשב"ם|{{בבלי|פסחים|קיט|ב|מפרש=רשב"ם}}}}. | [[אמוראים]] אין די [[גמרא]]{{הערה|שם=פסחיםקיט|{{בבלי|פסחים|קיט|ב}}}} קריגן זיך. [[רב (אמורא)|רב]] האלט אז דאס מיינט אז מען זאל נישט גיין עסן ביי א צווייטע חבורה, ווייל מען קען צוקומען צו עסן פון קרבן פסח וואס איז אסור צו עסן אויף צוויי פלעצער. דאס ווארט אפיקומן טייטשט, לויט דעם, "אפיקו מאני" - ארויסנעמען כלים, אז מען זאל נישט ארויסטראגן די געשיר פונעם הויז אין וועלכע מען געפונט זיך צו טראגן צו א צווייט הויז{{הערה|שם=רשב"ם|{{בבלי|פסחים|קיט|ב|מפרש=רשב"ם}}}}. | ||
| שורה 19: | שורה 19: | ||
== גדר פונעם מצה == | == גדר פונעם מצה == | ||
אין די ראשונים זענען פארהאן עטליכע שיטות איבער וואס עס איז דער גדר פון די לעצטע שטיקל מצה וואס מען עסט פאר "אפיקומן": | אין די ראשונים זענען פארהאן עטליכע שיטות איבער וואס עס איז דער גדר פון די לעצטע שטיקל מצה וואס מען עסט פאר "אפיקומן": | ||
*[[רש"י]] און דער רשב"ם האלטן אז דאס איז אויפ'ן פלאץ פון די '''מצה''' וואס מען האט געגעסן אינאיינעם מיט'ן קרבן פסח, און מען איז פונקט ווי דאן יוצא דערמיט דעם עיקר חיוב פון [[אכילת מצה]]{{הערה|שם=חובת מצה|רש"י און {{בבלי|פסחים|קיט|ב | *[[רש"י]] און דער רשב"ם האלטן אז דאס איז אויפ'ן פלאץ פון די '''מצה''' וואס מען האט געגעסן אינאיינעם מיט'ן קרבן פסח, און מען איז פונקט ווי דאן יוצא דערמיט דעם עיקר חיוב פון [[אכילת מצה]]{{הערה|שם=חובת מצה|רש"י און {{בבלי|פסחים|קיט|ב|מפרש=רשב"ם|ד"ה=אין מפטירין אחר הפסח אפיקומן}}}} | ||
*דער [[רא"ש]] האלט אז עס קומט אלס זכר צום '''קרבן פסח''' וואס מען האט געגעסן ביים סוף פונעם סעודה{{הערה|{{ויקיטקסט|רבינו אשר על הש"ס/פסקי הרא"ש/פסחים/פרק י#סימן לד|פסחים פרק י סימן לד}}}}. | *דער [[רא"ש]] האלט אז עס קומט אלס זכר צום '''קרבן פסח''' וואס מען האט געגעסן ביים סוף פונעם סעודה{{הערה|{{ויקיטקסט|רבינו אשר על הש"ס/פסקי הרא"ש/פסחים/פרק י#סימן לד|פסחים פרק י סימן לד}}}}. | ||
*[[תוספות]]{{הערה|לויט איין וועג אין {{בבלי|פסחים|קכ|א | *[[תוספות]]{{הערה|לויט איין וועג אין {{בבלי|פסחים|קכ|א|מפרש=תוספות|ד"ה=באחרונה}}}} און דער [[ריטב"א]] זאגן אז די מצה פון אפיקומן קומט נאר אויף צו ענדיגן די סעודה, אז דער טעם פון מצה זאל פארבלייבן{{הערה|[https://he.wikisource.org/wiki/הגדה_של_פסח_ריטב%22א#:~:text=שאין%20זה%20אלא%20כדי%20שישאר%20טעם%20מצה%20בפיו ריטב"א, סדר ההגדה]}}. | ||
לויט די ראשונים וואס האלטן אז די כזית אפיקומן דאס איז די חובת מצה, דאך זאגט מען די ברכה 'על אכילת מצה' ביים אנהייב פונעם סעודה, כאטש יענע אכילה איז נישט לשם חובה, ווייל עס קען נישט זיין "אז נאך וואס מען האט זיך אנגעפולט דאס בויך דערפון זאל מען ווידער מאכן א ברכה דערויף", דערפאר מאכט מען א ברכה אויף די ערשטע און מען האט אינזין אויך דער לעצטער כזית{{הערה|שם=חובת מצה}}{{ביאור|דער משנה ברורה אין שער הציון{{הערה|{{משנה ברורה|תעז|ד| | לויט די ראשונים וואס האלטן אז די כזית אפיקומן דאס איז די חובת מצה, דאך זאגט מען די ברכה 'על אכילת מצה' ביים אנהייב פונעם סעודה, כאטש יענע אכילה איז נישט לשם חובה, ווייל עס קען נישט זיין "אז נאך וואס מען האט זיך אנגעפולט דאס בויך דערפון זאל מען ווידער מאכן א ברכה דערויף", דערפאר מאכט מען א ברכה אויף די ערשטע און מען האט אינזין אויך דער לעצטער כזית{{הערה|שם=חובת מצה}}{{ביאור|דער משנה ברורה אין שער הציון{{הערה|{{משנה ברורה|תעז|ד|אן=נאמען}}}} שרייבט מען זאל אינזין האבן ביי די ברכה פון אכילת מצה אויך דעם אפיקומן, צוליב די שיטה.}}. | ||
==עסן דעם אפיקומן == | ==עסן דעם אפיקומן == | ||
ביי "[[יחץ]]", צעברעכט דער פירער פונעם סדר א מצה - די מיטלסטע פון די דריי מצות וואס וואס ליגן אויפ'ן טיש פון אנהייב סדר - אז עס זאל זיין "לחם עוני", ארעמע ברויט, און מען פירט זיך אוועקצולייגן די גרעסערע העלפט, איינגעוויקלט אין א פאטשיילע{{הערה|שו"ת מהרש"ל פח}}, פאר אפיקומן. ביי "צפון", נאכן סוף פון דער גאנצער סעודה, נעמט מען דאס אפיר און יעדער, אריינגערעכנט פרויען{{הערה|משנה ברורה תעז | ביי "[[יחץ]]", צעברעכט דער פירער פונעם סדר א מצה - די מיטלסטע פון די דריי מצות וואס וואס ליגן אויפ'ן טיש פון אנהייב סדר - אז עס זאל זיין "לחם עוני", ארעמע ברויט, און מען פירט זיך אוועקצולייגן די גרעסערע העלפט, איינגעוויקלט אין א פאטשיילע{{הערה|שו"ת מהרש"ל פח}}, פאר אפיקומן. ביי "צפון", נאכן סוף פון דער גאנצער סעודה, נעמט מען דאס אפיר און יעדער, אריינגערעכנט פרויען{{הערה|{{משנה ברורה|תעז|ב}}. און אזוי איז משמע פון טוש"ע תעב יד}}, עסט דערפון א [[כזית]] אנגעלאנטערהייט. | ||
טייל פירן זיך צו נעמען דעם אפיקומן אינעם פאטשיילע און עס ווארפן אויף הינטערוויילעכץ אויפ'ן אקסל און גיין מיט עס אין הויז פיר אמות, און מ'זאגט 'אזוי זענען אונזערע עלטערן געגאנגען מִשְׁאֲרֹתָם צְרֻרֹת בְּשִׂמְלֹתָם עַל שִׁכְמָם'{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|לד}}. אזוי האבן זיך געפירט דער [[מהרש"ל]] און דער [[רבי ישראל איסרלין|תרומת הדשן]]. {{היברובוקס||הנהגת מהרש"ל|39806|אות ו'|עמוד=2}}}}. אנדערע שרייבן אז מען פירט זיך נישט אזוי{{הערה|{{חק יעקב|תעז|א}}; {{שולחן ערוך הרב|אורח חיים|תעז|ה}}}}. | טייל פירן זיך צו נעמען דעם אפיקומן אינעם פאטשיילע און עס ווארפן אויף הינטערוויילעכץ אויפ'ן אקסל און גיין מיט עס אין הויז פיר אמות, און מ'זאגט 'אזוי זענען אונזערע עלטערן געגאנגען מִשְׁאֲרֹתָם צְרֻרֹת בְּשִׂמְלֹתָם עַל שִׁכְמָם'{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|לד}}. אזוי האבן זיך געפירט דער [[מהרש"ל]] און דער [[רבי ישראל איסרלין|תרומת הדשן]]. {{היברובוקס||הנהגת מהרש"ל|39806|אות ו'|עמוד=2}}}}. אנדערע שרייבן אז מען פירט זיך נישט אזוי{{הערה|{{חק יעקב|תעז|א}}; {{שולחן ערוך הרב|אורח חיים|תעז|ה}}}}. | ||
| שורה 68: | שורה 68: | ||
====הלכה למעשה==== | ====הלכה למעשה==== | ||
לויט תוספות איז די הלכה ווי רבי אלעזר בן עזריה, און דערפאר דארף מען ענדיגן אויך די אפיקומן בעפאר חצות{{הערה|{{בבלי|מגילה|כא|א|מפרש=תוספות}}}}. דאקעגן דער רמב"ם שרייבט אז מען קען יוצא זיין אכילת מצה די גאנצע נאכט{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|א | לויט תוספות איז די הלכה ווי רבי אלעזר בן עזריה, און דערפאר דארף מען ענדיגן אויך די אפיקומן בעפאר חצות{{הערה|{{בבלי|מגילה|כא|א|מפרש=תוספות}}}}. דאקעגן דער רמב"ם שרייבט אז מען קען יוצא זיין אכילת מצה די גאנצע נאכט{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|א}}}}, און ביי קרבן פסח פסק'נט ער אויך ווי רבי עקיבא אז די מצוה איז ביזן עלות, נאר חז"ל האבן פארלאנגט צו עסן איידער חצות צו דערווייטערן דעם מענטש פון אן עבירה{{הערה|שם=רמב"ם}}. עס איז פארהאן א מיינונגס פארשידנהייט אין די שיטה פונעם רמב"ם: לויט'ן [[רבי חזקיה די סילווא|פרי חדש]] דארף מען לכתחילה אויך דעם אפיקומן עסן בעפאר חצות, פונקט ווי דעם קרבן פסח (מדרבנן){{הערה|[https://beta.hebrewbooks.org/tursa.aspx?a=oc_x2321 פרי חדש אורח חיים סימן תעז]}}, ווידער לויט [[רבינו מנוח]] איז די גזירה נאר ביים קרבן פסח, וואס אויב ער וועט עס עסן נאכן עלות וועט ער עובר זיין אן איסור [[כרת]] (צוליב [[נותר]]). דער רא"ש וואס האלט אז אפיקומן איז א זכר צום קרבן פסח זאגט אויך מען זאל עסן פאר חצות, אזויווי דער דין פון קרבן פסח, און קלערט אז אפילו לויט רבי עקיבא איז מעגליך מדרבנן אויך א חיוב צו עסן פאר חצות "להרחיק את האדם מן העבירה"{{הערה|רא"ש {{ויקיטקסט|רבינו אשר על הש"ס/פסקי הרא"ש/פסחים/פרק י#סימן לח|פסחים פרק י סימן לח}}, {{ויקיטקסט|רבינו אשר על הש"ס/פסקי הרא"ש/ברכות/פרק א#סימן ט|מסכת ברכות פרק א סימן ט}}}}. | ||
אין שולחן ערוך ווערט גע'פסק'נט: {{ציטוטון|ויהא זהיר לאכלו קודם חצות}}{{הערה|שם=תעז}}, דאך זענען געווען גדולים וואס האבן נישט מקפיד געווען דערויף, און האבן זיך נישט געיאגט מיט'ן סדר צו ענדיגן בעפאר חצות{{הערה|זעט אין {{היברובוקס|2=מנהגי בעל החת"ם סופר|3=33771|עמוד=51}}; {{היברובוקס|[[מנחת יצחק]]|שו"ת מנחת יצחק חלק ט'|14684|סימן מח|עמוד=59}}}}, אדער האבן זיי מקיל געווען אין די צווייטע נאכט{{הערה|זעט ראב"ן אויף פסחים קכ:; שו"ת אמרי נועם, חלק שני סימן ד'; שו"ת בית שערים, אורח חיים סימן רי"א}}. פון איין מקור ווייזט אויס אז דער ריכטיגער קיום המצוה איז צו עסן דעם אפיקומן נאך חצות, ווען עס איז אן עת רצון{{הערה|[[רבי מענדעלע רימאנאווער]] אין מנחם ציון, הגדה של פסח ביי ורחץ; זעט אן אריכות אין שו"ת אמרי נועם, חלק שני סימן ד'}}. | אין שולחן ערוך ווערט גע'פסק'נט: {{ציטוטון|ויהא זהיר לאכלו קודם חצות}}{{הערה|שם=תעז}}, דאך זענען געווען גדולים וואס האבן נישט מקפיד געווען דערויף, און האבן זיך נישט געיאגט מיט'ן סדר צו ענדיגן בעפאר חצות{{הערה|זעט אין {{היברובוקס|2=מנהגי בעל החת"ם סופר|3=33771|עמוד=51}}; {{היברובוקס|[[מנחת יצחק]]|שו"ת מנחת יצחק חלק ט'|14684|סימן מח|עמוד=59}}}}, אדער האבן זיי מקיל געווען אין די צווייטע נאכט{{הערה|זעט ראב"ן אויף פסחים קכ:; שו"ת אמרי נועם, חלק שני סימן ד'; שו"ת בית שערים, אורח חיים סימן רי"א}}. פון איין מקור ווייזט אויס אז דער ריכטיגער קיום המצוה איז צו עסן דעם אפיקומן נאך חצות, ווען עס איז אן עת רצון{{הערה|[[רבי מענדעלע רימאנאווער]] אין מנחם ציון, הגדה של פסח ביי ורחץ; זעט אן אריכות אין שו"ת אמרי נועם, חלק שני סימן ד'}}. | ||