אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:אדיר ונאור"
אין תקציר עריכה |
(צונויפגיסן רעפערענצן, החלפות ([[קאטעגאריע)) |
||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
|תוכן=<poem>'''אַ'''דִּיר וְנָאוֹר{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|עו|ה}}}}; '''בּ'''וֹרֵא דּוֹק וָחֶלֶד; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ{{הערה|1={{תנ"ך|מיכה|ז|יח}}}} | |תוכן=<poem>'''אַ'''דִּיר וְנָאוֹר{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|עו|ה}}}}; '''בּ'''וֹרֵא דּוֹק וָחֶלֶד; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ{{הערה|1={{תנ"ך|מיכה|ז|יח}}}} | ||
'''גּ'''וֹלֶה עֲמוּקוֹת{{הערה|1={{תנ"ך|איוב|יב|כב}}}}; '''דּ'''וֹבֵר צְדָקוֹת; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | '''גּ'''וֹלֶה עֲמוּקוֹת{{הערה|1={{תנ"ך|איוב|יב|כב}}}}; '''דּ'''וֹבֵר צְדָקוֹת; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
'''הָ'''דוּר בִּלְבוּשׁוֹ{{הערה| | '''הָ'''דוּר בִּלְבוּשׁוֹ{{הערה|שם=ישעיה|{{תנ"ך|ישעיהו|סג|א}}}}; '''וְ'''אֵין זוּלָתוֹ; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
'''ז'''וֹכֵר הַבְּרִית; '''ח'''וֹנֵן שְׁאֵרִית{{הערה|1={{תנ"ך|עמוס|ה|טו}}}};{{הערה|במנהגי אשכנז: זוֹקֵף כְּפוּפִים; חוֹנֵן דַּלִּים.}} מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | '''ז'''וֹכֵר הַבְּרִית; '''ח'''וֹנֵן שְׁאֵרִית{{הערה|1={{תנ"ך|עמוס|ה|טו}}}};{{הערה|במנהגי אשכנז: זוֹקֵף כְּפוּפִים; חוֹנֵן דַּלִּים.}} מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
'''טְ'''הוֹר עֵינַיִם{{הערה|1={{תנ"ך|חבקוק|א|יג}}}}; '''י'''וֹשֵׁב שָׁמַיִם; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | '''טְ'''הוֹר עֵינַיִם{{הערה|1={{תנ"ך|חבקוק|א|יג}}}}; '''י'''וֹשֵׁב שָׁמַיִם; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
| שורה 11: | שורה 11: | ||
'''מֶ'''לֶךְ מְלָכִים; '''נ'''וֹרָא וְנִשְׂגָּב; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | '''מֶ'''לֶךְ מְלָכִים; '''נ'''וֹרָא וְנִשְׂגָּב; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
'''ס'''וֹמֵךְ נוֹפְלִים{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קמה|יד}}}}; '''ע'''וֹנֶה עֲשׁוּקִים{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קג|ו}}}}; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | '''ס'''וֹמֵךְ נוֹפְלִים{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קמה|יד}}}}; '''ע'''וֹנֶה עֲשׁוּקִים{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קג|ו}}}}; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
'''פּ'''וֹדֶה וּמַצִּיל{{הערה|1={{תנ"ך|ירמיהו|לא|י}}}}; '''צ'''וֹעֶה בְּרָב כֹּחַ{{הערה| | '''פּ'''וֹדֶה וּמַצִּיל{{הערה|1={{תנ"ך|ירמיהו|לא|י}}}}; '''צ'''וֹעֶה בְּרָב כֹּחַ{{הערה|שם=ישעיה}}; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
'''קָ'''רוֹב לְקוֹרְאָיו{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קמה|יח}}}}; '''רַ'''חוּם וְחַנּוּן;{{הערה|במנהגי אשכנז: רָם וּמַאֲזִין שַׁוְעָה.}} מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | '''קָ'''רוֹב לְקוֹרְאָיו{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קמה|יח}}}}; '''רַ'''חוּם וְחַנּוּן;{{הערה|במנהגי אשכנז: רָם וּמַאֲזִין שַׁוְעָה.}} מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
'''שׁ'''וֹכֵן שְׁחָקִים; '''תּ'''וֹמֵךְ תְּמִימִים; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | '''שׁ'''וֹכֵן שְׁחָקִים; '''תּ'''וֹמֵךְ תְּמִימִים; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ | ||
[נֹשֵׂא עָוֺן; וְעוֹבֵר עַל פֶּשַׁע; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ]{{הערה|די זייל איז צוגעלייגט געווארן נאך וואס די אַקראָסטיק האט זיך גענדיגט, כדי צו אריבער פירן צו די לשון פונעם פסוק נאכדעם. ער געפינט זיך נישט ביי די ספרד'ישע מנהגים, און ווי עס זעט אויס איז ער נישט א טייל פון די ארגינעלע פיוט ([[שולמית אליצור]], '''סוד משלשי קודש''', [[האיגוד העולמי למדעי היהדות]], ירושלים תשע"ט, עמ' 511).}} </poem>}} | [נֹשֵׂא עָוֺן; וְעוֹבֵר עַל פֶּשַׁע; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ]{{הערה|די זייל איז צוגעלייגט געווארן נאך וואס די אַקראָסטיק האט זיך גענדיגט, כדי צו אריבער פירן צו די לשון פונעם פסוק נאכדעם. ער געפינט זיך נישט ביי די ספרד'ישע מנהגים, און ווי עס זעט אויס איז ער נישט א טייל פון די ארגינעלע פיוט ([[שולמית אליצור]], '''סוד משלשי קודש''', [[האיגוד העולמי למדעי היהדות]], ירושלים תשע"ט, עמ' 511).}} </poem>}} | ||
[[ | [[טעקע:Gottlieb-Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur.jpg|250px|ממוזער|שמאל|[[אידן דאווענען אין שול יום כיפור]] ([[1878]]), א טייל פון א מאלעריי פון [[מאוריצי גאטליב]]]] | ||
'''אַדִּיר וְנָאוֹר''' איז א [[פיוט]] וועמענ'ס מחבר איז נישט באוואוסט, וואס ווערט געזאגט ביי [[חזרת הש"ץ]] אום [[יום כיפור]] ביי א מערהייט קהילות ישראל. ביי [[נוסח אשכנז|אשכנז'ישע מנהגים]] ביי [[מוסף]]{{הערה|אין מנהגים פון מזרח אשכנז, זאגט מען אנהייב דעם פיוט און זיין ענדע, און מען היפערט אויף אפאר גראמען אינדערמיט. זעהט מחזור גאלדשמידט, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22323&st=&pgnum=650 עמ' 595].}} און ביי [[נוסח ספרד]] ביי אלע תפילות פון טאג. [[ספרדישע אידן]] פירן זיך געווענליך צו זאגן די פיוט מיט א ריטעמישע ניגון. | '''אַדִּיר וְנָאוֹר''' איז א [[פיוט]] וועמענ'ס מחבר איז נישט באוואוסט, וואס ווערט געזאגט ביי [[חזרת הש"ץ]] אום [[יום כיפור]] ביי א מערהייט קהילות ישראל. ביי [[נוסח אשכנז|אשכנז'ישע מנהגים]] ביי [[מוסף]]{{הערה|אין מנהגים פון מזרח אשכנז, זאגט מען אנהייב דעם פיוט און זיין ענדע, און מען היפערט אויף אפאר גראמען אינדערמיט. זעהט מחזור גאלדשמידט, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22323&st=&pgnum=650 עמ' 595].}} און ביי [[נוסח ספרד]] ביי אלע תפילות פון טאג. [[ספרדישע אידן]] פירן זיך געווענליך צו זאגן די פיוט מיט א ריטעמישע ניגון. | ||
| שורה 29: | שורה 29: | ||
דער פיוט איז נישט קיין [[גראמען]], און דערפאר געהערט ער ווי עס זעט אויס צו די פאַר-קלאסישע פיוטים צייט (פאר די [[6'סטע יארהונדערט]]). טראץ זיין פריערדיגקייט, וואס ווייזט זיך ארויס פון זיין צושפרייטקייט ביי די מחזורים פון פארשידענע קרייזן, איז כמעט וואס איז נישט געפונען געווארן קאפיעס פון אים אין [[קאיר גניזה]].{{הערה|שם=סודמי}} | דער פיוט איז נישט קיין [[גראמען]], און דערפאר געהערט ער ווי עס זעט אויס צו די פאַר-קלאסישע פיוטים צייט (פאר די [[6'סטע יארהונדערט]]). טראץ זיין פריערדיגקייט, וואס ווייזט זיך ארויס פון זיין צושפרייטקייט ביי די מחזורים פון פארשידענע קרייזן, איז כמעט וואס איז נישט געפונען געווארן קאפיעס פון אים אין [[קאיר גניזה]].{{הערה|שם=סודמי}} | ||
ווי ערווענט, די פיוט איז זייער איינפאך אין זיין סטיל, און נעמט נישט אריין גארנישט אויסער א ליסטע פון אנגענומענע שבחים פארן אויבערשטן.{{הערה|שם=סודמי}} די פיוט איז באזירט אויף די סופערלאטיווע געבוי און מיטן באנוץ פון ווערטער אזוי ווי | ווי ערווענט, די פיוט איז זייער איינפאך אין זיין סטיל, און נעמט נישט אריין גארנישט אויסער א ליסטע פון אנגענומענע שבחים פארן אויבערשטן.{{הערה|שם=סודמי}} די פיוט איז באזירט אויף די סופערלאטיווע געבוי און מיטן באנוץ פון ווערטער אזוי ווי "אדיר", "נורא" און "מי ק-ל כמוך". דער געבוי ערשיינט ביי [[תפילת חנה]]: {{ציטוטון|אֵין קָדוֹשׁ כַּה' כִּי אֵין בִּלְתֶּךָ וְאֵין צוּר כֵּא-לֹהֵינוּ|{{תנ"ך|שמואל א|ב|ב}}}}. | ||
==צו ליינען נאך== | ==צו ליינען נאך== | ||
| שורה 40: | שורה 40: | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
{{פיוטים ופייטנים|פיוטים}} | {{פיוטים ופייטנים|פיוטים}} | ||
[[ | [[קאטעגאריע:פיוטי יום הכיפורים]] | ||
[[ | [[קאטעגאריע:חלקי קדושתאות]] | ||
[[ | [[קאטעגאריע:יצירות שמחברן אינו ידוע]] | ||
[[ | [[קאטעגאריע:יצירות עם אקרוסטיכון]] | ||
רעוויזיע פון 07:34, 29 סעפטעמבער 2023
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
אַדִּיר וְנָאוֹר
|
|---|
|
אַדִּיר וְנָאוֹר[1]; בּוֹרֵא דּוֹק וָחֶלֶד; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ[2] |
אַדִּיר וְנָאוֹר איז א פיוט וועמענ'ס מחבר איז נישט באוואוסט, וואס ווערט געזאגט ביי חזרת הש"ץ אום יום כיפור ביי א מערהייט קהילות ישראל. ביי אשכנז'ישע מנהגים ביי מוסף[14] און ביי נוסח ספרד ביי אלע תפילות פון טאג. ספרדישע אידן פירן זיך געווענליך צו זאגן די פיוט מיט א ריטעמישע ניגון.
הינטערגרונט
ביי די קדושתאות אויף יום כיפור האבן די קלאסישע פייטנים זיך געפירט צו צולייגן ביים ענדע ברכת קדושת היום א פיוט וואס ווערט אנגערופן "סדר פסוקים" און איז מפייט א סעריע פון די ענינים פון סליחה וכפרה וואס ווערן גענומן פון די תורה, כתובים און נביאים (ענליך צו מלכויות זכרונות ושופרות ראש השנה).[15] טראץ וואס יעדער פייטן האט אויסגעקליבן די פסוקים לויט ווי עס האט אים אויסגעזען, זענען פארהאן פסוקים וואס האבן זוכה געווען צו א שטענדיגע סטאטוס. צווישן זיי, די פסוקים ”מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ נֹשֵׂא עָוֹן וְעֹבֵר עַל פֶּשַׁע לִשְׁאֵרִית נַחֲלָתוֹ לֹא הֶחֱזִיק לָעַד אַפּוֹ כִּי חָפֵץ חֶסֶד הוּא” (מיכה ז, יח–כ) פון נביאים האבן גענוצט כסדר די לעצטע פייטנים, און עס איז געווען איינגעפירט צו זיי באזונדערן א זעלבסשטענדיגע פיוט, וואס איז אפגעהאקט פון די סדר פון די פסוקים. די גרונט פון די צענטראליטעט פון פסוקי מיכה און די סדר הפסוקים איז ווי עס זעהט אויס די צענטראלע פלאץ וואס זיי האבן געכאפט אויך ביים קבוע'דיגן נוסח נאך פון פאר די פיוטים ביי ברכת קדושת היום אין נוסח ארץ ישראל.[16]
געבוי פון פיוט
די אנגענומענע געבוי פון פיוטי "מי א-ל כמוך" וואס קומען נאך די סדרי הפסוקים איז זיילן מיט צוויי קורצע עקן וואס זענען איינגעארדנט דורך א אלפאבעט אַקראָסטיק. אין ענדע פון יעדע זייל, און צומאל אויך אין אנפאנג, קומט א געזאנג (א פזמון וואס חזר'ט זיך איבער) וואס איז געאייגנט אויפן ענטפער פון קהל און איז גענומען פונעם פסוק וואס ווערט בארבעט אינעם פיוט: ”מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ” (מיכה ז, יח).[17] אין ענדע פונעם פיוט ווערט געזאגט דער פסוק וואס ער קומט מפייט זיין: "ככתוב על יד נביאך 'מי א-ל כמוך ...'"[18][19]
אויך דער פיוט שטעלט אוועק דער אלגעמיינער געבוי, און עס קען זיין אז ער איז טאקע דער קוואל פון דער אנגענומענער געבוי, און אלע אנדערע פיוטים זענען באיינפלוסט געווארן פון אים. דער פיוט "אדיר ונאור" איז גאנץ איינפאך, און יעדע עק אין אים רעכנט אריין איין לויב טיטל פאר גאט, און דער אַקראָסטיק דרוקט צו און גיבט אוועק איין אות פאר יעדע עק. דער פיוט וואס איז פאר אונז איז צוזאמגעשטעלט נאר פון שבחים פאר גאט, אבער נישט אלע פיוטים פון די סארט זענען אזוי באגרעניצט אין זייער אינהאלט.[18]
סטיל
דער פיוט איז נישט קיין גראמען, און דערפאר געהערט ער ווי עס זעט אויס צו די פאַר-קלאסישע פיוטים צייט (פאר די 6'סטע יארהונדערט). טראץ זיין פריערדיגקייט, וואס ווייזט זיך ארויס פון זיין צושפרייטקייט ביי די מחזורים פון פארשידענע קרייזן, איז כמעט וואס איז נישט געפונען געווארן קאפיעס פון אים אין קאיר גניזה.[18]
ווי ערווענט, די פיוט איז זייער איינפאך אין זיין סטיל, און נעמט נישט אריין גארנישט אויסער א ליסטע פון אנגענומענע שבחים פארן אויבערשטן.[18] די פיוט איז באזירט אויף די סופערלאטיווע געבוי און מיטן באנוץ פון ווערטער אזוי ווי "אדיר", "נורא" און "מי ק-ל כמוך". דער געבוי ערשיינט ביי תפילת חנה: ”אֵין קָדוֹשׁ כַּה' כִּי אֵין בִּלְתֶּךָ וְאֵין צוּר כֵּא-לֹהֵינוּ” (שמואל א' ב, ב).
צו ליינען נאך
- דניאל גולדשמידט, מחזור לימים הנוראים - יום כיפור, ירושלים תש"ל, עמ' 594–595
דרויסנדע לינקס
אדיר ונאור, אויפן "וויקיטעקסט" זייטל 
דער פיוט אדיר ונאור, אויף הפיוט והתפילה וועבזייטל
רעפערענצן
- ↑ תהלים עו, ה
- ↑ מיכה ז, יח
- ↑ איוב יב, כב
- ↑ 4.0 4.1 ישעיהו סג, א
- ↑ עמוס ה, טו
- ↑ במנהגי אשכנז: זוֹקֵף כְּפוּפִים; חוֹנֵן דַּלִּים.
- ↑ חבקוק א, יג
- ↑ תהלים קמה, יד
- ↑ תהלים קג, ו
- ↑ ירמיהו לא, י
- ↑ תהלים קמה, יח
- ↑ במנהגי אשכנז: רָם וּמַאֲזִין שַׁוְעָה.
- ↑ די זייל איז צוגעלייגט געווארן נאך וואס די אַקראָסטיק האט זיך גענדיגט, כדי צו אריבער פירן צו די לשון פונעם פסוק נאכדעם. ער געפינט זיך נישט ביי די ספרד'ישע מנהגים, און ווי עס זעט אויס איז ער נישט א טייל פון די ארגינעלע פיוט (שולמית אליצור, סוד משלשי קודש, האיגוד העולמי למדעי היהדות, ירושלים תשע"ט, עמ' 511).
- ↑ אין מנהגים פון מזרח אשכנז, זאגט מען אנהייב דעם פיוט און זיין ענדע, און מען היפערט אויף אפאר גראמען אינדערמיט. זעהט מחזור גאלדשמידט, עמ' 595.
- ↑ צו א פארברייטערונג אויף די סדרי הפסוקים זעט אליצור, סוד משלשי קודש, האיגוד העולמי למדעי היהדות, ירושלים תשע"ט, קאפיטל ט' סעיף ה', זייט 486–509; און אין קורצן אין איר ארטיקל "סדרי פסוקים בפיוטים ובתפילות ישראל", גנזי קדם ה (תשס"ט), זייטל 19–21.
- ↑ שולמית אליצור, "למקורם של פיוטי הסליחות", תרביץ פד [ד] (תמוז תשע"ו), עמ' 517–518.
- ↑ אליצור, "סדרי פסוקים בפיוטים ובתפילות ישראל", עמ' 21.
- ↑ 18.0 18.1 18.2 18.3 אליצור, סוד משלשי קודש, פרק ט' סעיף ו', עמ' 510–516, ובפרט 510–511.
- ↑ נאך פיוטי "מי א-ל כמוך" וואס שטעלן אוועק דעם געבוי זעט ביי דניאל גאלדשמידט, מחזור אויף יום כפור, ירושלים תש"ל, עמ' 307–308 (ביי שחרית), עמ' 719–720 (במנחה), ועמ' 783 (ביי נעילה).