אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אביה"

אביה
אַבִיָּהוּ
	אביה אין גיום רוּיע'ס Promptuarii Iconum Insigniorum, 1553
מדינה	ארץ יהודה
תארים	מלך יהדוה
קינדער	אסא
צאל קינדער	38
פאטער	רחבעם
פטירה	ב'תתקפ"ד
מוטער	מעכה בת אבשלום
קרוינפרינץ	אסא
	ב'תתקפ"ג – ב'תתקפ"ד
	→ רחבעם אסא ←

וויזועלוויקיטעקסט

יעצטיגע רעוויזיע זינט 18:23, 2 סעפטעמבער 2025

אַבִיָּהוּ (אויך: אַבִיָּה, אַבִיָּם) איז א קעניג פון מלכות יהודה, וואס האט געקעניגט נאך זיין פאטער רחבעם פאר דריי יאר, פון ב'תתקפ"ג ביז ב'תתקפ"ד^[1].

נאמען

אביה ווערט אנגערופן אין מלכים "אבים". דער מלבי"ם ערקלערט אז "אבים" – "זייערע אביה" – איז וויאזוי די אידן פון מלכות ישראל האט אים גערופן, אים צו פונאנדערשיידן פון אביה בן ירבעם^[2]. פארהאן אויך א פארקערטע סברא, אז "אבים", א געצנדינערישער נאמען וואס באציט זיך צום אפגא-ט "ים", איז דער אריגינאל, און עס איז געטוישט געווארן שפעטער צו א מער אויסגעהאלטענע נאמען^[3].

קעניגרייך

אביה איז געווען דער עלטסטער זון פון מַעֲכָה בַּת אַבְשָׁלוֹם^[4], די באליבסטע פון רחבעמ'ס 18 ווייבער, און לויט יוסף בן מתתיהו א טאכטער פון אבשלום^[5]. צוליב רחבעמ'ס ליבשאפט צו זיין מוטער איז אביה געווארן דער קרוינפרינץ טראץ וואס ער איז נישט געווען רחבעמ'ס בכור, און רחבעם^[6] האט^[6] אים געשטעלט אלס "נגיד" נאך בחייו^[7].

רחבעם איז געשטארן אין שנת י"ז לירבעם בן נבט מלך ישראל, און אביה האט געקעניגט דער קומענדיגער יאר, שנת י"ח לירבעם בן נבט מלך ישראל^[8].

אביה איז געגאנגען אין די זינדיגע וועגן פון זיין פאטער, און דער פסוק זאגט אז די איינציגע סיבה פארוואס דער באשעפער האט צוגעלאזט זיין קעניגרייך איז איבערצולאזן א המשך צו מלכות בית דוד^[9]. דער מלבי"ם זאגט אז ער אליין האט נישט געזינגט, נאר ער האט נישט אוועקגענומען די עבודה זרה פון זיין פאטער'ס צייטן^[10].

אביה האט געהאט 14 ווייבער וועלכע האבן אים געבוירן 22 זין און 16 טעכטער^[11]. נאך זיין טויט האט זיין זון אסא איבערגענומען די קעניגרייך^[12].

אין ראם פון דער אלגעמיינער היסטאריע ווערט זיין קעניגרייך דאטירט דורך וויליאם פ. אלברייט צו 915–913 פצ"ר, און דורך עדווין ע. טילע צו 913–910 פצ"ר^[13]

מלחמה קעגן ירבעם

אביה האט אלץ מלחמה געהאלטן מיט ירבעם בן נבט^[14], פירנדיג ווייטער די קריג וואס רחבעם האט אנגעהויבן^[15]. ביי אמלחמה געשילדערט אין דברי הימים האט ער צוזאמגענומען 400,000 סאלדאטן קעגן ירבעם, און ירבעם איז אים אנטקעגנגעקומען מיט דאפלט אזויפיל^[16].

אביה האט זיך אוועקגעשטעלט אויפ'ן שפיץ פון "הר צְמָרַיִם" אין הר אפרים, און זיך געוואנדן מיט א רעדע צו די אידן פון מלכות ישראל זיי אפצורעדן פון מלחמה האלטן מיט אים. ער האט געזאגט אז זיי קריגן זיך אויפ'ן באשעפער, ווייל דער באשעפער האט געשאנקען א קעניגרייך פאר דוד המלך און זיינע דורות אויף אייביג. ער האט אויך ארויסגעהויבן דאס אז אין מלכות ישראל דינט מען די עגלי הזהב פון ירבעם בן נבט, אין דער צייט וואס מלכות יהודה דינט דעם באשעפער אליין^[17].

ביזדערווייל האט ירבעם געשיקט לאקערער פון הינטער אביה, און ארומגערינגלט זיין לאגער. מלכות יהודה האט זיך דערזען מיט א מלחמה פון פארנט און פון הינטן, האבן זיי געשריגן צום באשעפער און די כהנים האבן געבלאזן די חצוצרות. גא-ט האט איבערגעגעבן ירבעם פאר אביה, און אביה'ס לייט האבן באוויזן אפצושלאגן ירבעמ'ס. די אידן פון מלכות ישראל זענען אנטלאפן, און אביה האט זיי נאכגעיאגט און אומגעברענגט 500,000 פון זיי.

אביה האט געהאט א גרויסע ערפאלג ביי דער קריג, ער האט איינגענומען די שטעט בית אל, ישנה, און עפרין, אינאיינעם מיט די אומגעגנטן פון די שטעט^[18], און ירבעם האט נאכאמאל נישט ארויסגעקומען מלחמה האלטן מיט יהודה אין די צייטן פון אביה^[19]. עס קען אויך זיין אז דער פארלוסט האט צוגעברענגט צום אונטערגאנג פון בית ירבעם אפאר יאר שפעטער^[20].

אין חז"ל

דער פסוק אין דברי הימים ב' יג פירט אויס "וְלֹא עָצַר כֹּחַ יָרָבְעָם עוֹד בִּימֵי אֲבִיָּהוּ, וַיִּגְּפֵהוּ יְהֹוָה וַיָּמֹת". לויט'ן פשט באציען זיך די ווערטער "ויגפהו ד' וימת" צו ירבעם, אבער אין חז"ל ווערט געטייטשט אז אביה איז געשטארבן צוליב זיינס א זינד. די תנאים דינגען זיך וואס איז געווען זיין זינד וואס האט געברענגט אויף אים דעם עונש: ווייל ער האט נישט אויסגעריסן די עגל הזהב פון בית אל ווען ער האט עס איינגענומען^[21]; ווייל ווען ער האט גע'הרג'עט ירבעמ'ס לייט האט ער זיכער געמאכט מ'זאל זיי נישט קענען דערקענען און מתיר זיין זייערע עגונות; אדער ווייל ער האט אנגערופן ירבעמ'ס מיטארבעטער "בני בליעל", ווען דאס האט אריינגערעכנט אחיה השילוני; ווייל ער האט מבזה געווען א רבים, אלע אידן פון מלכות ישראל, זאגנדיג "וְאַתֶּם הָמוֹן רָב וְעִמָּכֶם עֶגְלֵי זָהָב"^[22].

חז"ל זאגן אז אביה האט גע'הרג'עט אחיה השילוני^[23].

רעפערענצן

↑ דאטומען לויט אברהם אריה ליב עקביא, סדרי זמנים לפי המסרת, תל אביב, תש"ג, עמ' 138, אויף אוצר החכמה (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן), פארראכטן לויט די "כללי השוואה" דארט זייט 3.
↑ מלבי"ם מלכים א' טו, א.
↑ יעקב אורמן "אביה" אנציקלופדיה מקראית א, מוסד ביאליק: ירושלים, תש"י, עמ' 23–24.
↑ מלכים א' טו, ב; דברי הימים ב' יא, כ–כב. אין דברי הימים ב' יג, ב ווערט אביה'ס מוטער דערמאנט אלס מִיכָיָהוּ בַת אוּרִיאֵל. תרגום יונתן דארט ערקלערט אז מ'האט געטוישט אין נאמען צו א שענערע זייענדיג א כשר'ע פרוי. און זע רש"י דארט.
↑ יוסף בן מתתיהו, קדמוניות היהודים, [https://library.alhatorah.org/?r1=Josephus_Antiquities_of_the_Jews_8:10
1 בוך ח, קאפּיטל י, אפּטיילונג א].
↑ ^6.0 ^6.1 דברי הימים ב' יא, כ–כב .
↑ דברי הימים ב' יא, כ–כב.
↑ רש"י, רד"ק, און מצודות מלכים א' טו, א.
↑ מלכים א' טו, ד.
↑ מלבי"ם מלכים א' טו, ג.
↑ דברי הימים ב' יג, כא.
↑ מלכים א' טו, ח.
↑ Thiele, Edwin R. (1951). The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings (New rev. ed.). Grand Rapids, MI: Kregel Academic. pp. 81–82.
↑ מלכים א' טו, ג–ו.
↑ רלב"ג און מלבי"ם מלכים א' טו, ו.
↑ דברי הימים ב' יג, ג.
↑ דברי הימים א' יג, ד–יב.
↑ דברי הימים ב' יג, יג–יט.
↑ דברי הימים ב' יג, כ.
↑
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד בהדפסה, עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע יהודה קיל, תנ"ך עם פירוש דעת מקרא יג (מלכים א), ירושלים, תשמ"ט; יעקב אורמן "אביה" אנציקלופדיה מקראית א, מוסד ביאליק: ירושלים, תש"י, עמ' 23–24.
↑ סדר עולם רבה פרק טז; ירושלמי יבמות פב ע"ב; בראשית רבה סה, כ.
↑ סדר עולם רבה פרק טז; ירושלמי יבמות פב ע"ב; בראשית רבה סה, כ.
↑ מדרש אגדה (באבער) במדבר ל, טו.

[1] דאטומען לויט אברהם אריה ליב עקביא, סדרי זמנים לפי המסרת, תל אביב, תש"ג, עמ' 138, אויף אוצר החכמה (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן), פארראכטן לויט די "כללי השוואה" דארט זייט 3.

[2] מלבי"ם מלכים א' טו, א.

[3] יעקב אורמן "אביה" אנציקלופדיה מקראית א, מוסד ביאליק: ירושלים, תש"י, עמ' 23–24.

[4] מלכים א' טו, ב; דברי הימים ב' יא, כ–כב. אין דברי הימים ב' יג, ב ווערט אביה'ס מוטער דערמאנט אלס מִיכָיָהוּ בַת אוּרִיאֵל. תרגום יונתן דארט ערקלערט אז מ'האט געטוישט אין נאמען צו א שענערע זייענדיג א כשר'ע פרוי. און זע רש"י דארט.

[5] יוסף בן מתתיהו, קדמוניות היהודים, [https://library.alhatorah.org/?r1=Josephus_Antiquities_of_the_Jews_8:10
1 בוך ח, קאפּיטל י, אפּטיילונג א].

[ה-6] 6.0 ^6.1 דברי הימים ב' יא, כ–כב .

[7] דברי הימים ב' יא, כ–כב.

[8] רש"י, רד"ק, און מצודות מלכים א' טו, א.

[9] מלכים א' טו, ד.

[10] מלבי"ם מלכים א' טו, ג.

[11] דברי הימים ב' יג, כא.

[12] מלכים א' טו, ח.

[13] Thiele, Edwin R. (1951). The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings (New rev. ed.). Grand Rapids, MI: Kregel Academic. pp. 81–82.

[14] מלכים א' טו, ג–ו.

[15] רלב"ג און מלבי"ם מלכים א' טו, ו.

[16] דברי הימים ב' יג, ג.

[17] דברי הימים א' יג, ד–יב.

[18] דברי הימים ב' יג, יג–יט.

[19] דברי הימים ב' יג, כ.

[20] 
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד בהדפסה, עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע יהודה קיל, תנ"ך עם פירוש דעת מקרא יג (מלכים א), ירושלים, תשמ"ט; יעקב אורמן "אביה" אנציקלופדיה מקראית א, מוסד ביאליק: ירושלים, תש"י, עמ' 23–24.

[21] סדר עולם רבה פרק טז; ירושלמי יבמות פב ע"ב; בראשית רבה סה, כ.

[22] סדר עולם רבה פרק טז; ירושלמי יבמות פב ע"ב; בראשית רבה סה, כ.

[23] מדרש אגדה (באבער) במדבר ל, טו.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
+{{דעסקריפציע|קעניג פון מלכות יהודה, אין ב'תתקפ"ג-ב'תתקפ"ד}}
-'''אַבִיָּהוּ''' (אויך: '''אַבִיָּה''', '''אַבִיָּם''') איז א קעניג פון מלכות יהודה, וואס האט געקעניגט נאך זיין פאטער [[רחבעם]] פאר דריי יאר, פון ב'תתקפ"ג ביז ב'תתקפ"ד{{הערה|עקביא זייט 138 (152), פארראכטן לויט די כללי ההשוואה אויף זייט 3 דארט.}}. פארהאן אויך א פארקערטע סברא, אז "אבים", א געצנדינערישער נאמען וואס באציט זיך צום אפגא-ט "ים", איז דער אריגינאל, און עס איז געטוישט געווארן שפעטער צו א מער אויסגעהאלטענע נאמען{{הערה|יעקב אורמן "אביה" '''אנציקלופדיה מקראית''' א, מוסד ביאליק: ירושלים, תש"י, עמ' 23–24.}}.
+{{פירער
+| נאמען = אביה
+| שם בשפת המקור = אַבִיָּהוּ
+| בילד = Abijam.png
+| קעפל = אביה אין גיום רוּיע'ס ''Promptuarii Iconum Insigniorum'', 1553
+| תאריך פטירה עברי = {{לינק צו אידיש יאר|2984}}
+| מדינה = [[ארץ יהודה]]
+| תואר = [[מלכות יהודה|מלך יהדוה]]
+| תפקיד1 = {{תפקיד מנהיג
+| פאזיציע נאמען = [[מלך יהדוה]]
+| טערמין אנהויב = {{לינק צו אידיש יאר|2983}}
+| טערמין ענדע = {{לינק צו אידיש יאר|2984}}
+| פארגייער = [[רחבעם]]
+| נאכפאלגער = [[אסא]]
+}}
+| שם השושלת = [[בית דוד]]
+| פאטער = [[רחבעם]]
+| מוטער = מעכה בת אבשלום
+| קינדער = אסא
+| צאל קינדער = 38
+| קרוינפרינץ = אסא
+}}
+'''אַבִיָּהוּ''' (אויך: '''אַבִיָּה''', '''אַבִיָּם''') איז א קעניג פון מלכות יהודה, וואס האט געקעניגט נאך זיין פאטער [[רחבעם]] פאר דריי יאר, פון ב'תתקפ"ג ביז ב'תתקפ"ד{{הערה|{{דאטומען לויט עקביא|138}}}}.
 == נאמען ==
-אביה ווערט אנגערופן אין מלכים "אבים". דער מלבי"ם ערקלערט אז "אבים" – "זייערע אביה" – איז וויאזוי די אידן פון מלכות ישראל האט אים גערופן, אים צו פונאנדערשיידן פון אביה בן ירבעם{{הערה|מלבי"ם {{תנ"ך|מלכים א|טו|א}}.}}.
+אביה ווערט אנגערופן אין מלכים "אבים". דער מלבי"ם ערקלערט אז "אבים" – "זייערע אביה" – איז וויאזוי די אידן פון מלכות ישראל האט אים גערופן, אים צו פונאנדערשיידן פון אביה בן ירבעם{{הערה|מלבי"ם {{תנ"ך|מלכים א|טו|א}}.}}. פארהאן אויך א פארקערטע סברא, אז "אבים", א געצנדינערישער נאמען וואס באציט זיך צום אפגא-ט "ים", איז דער אריגינאל, און עס איז געטוישט געווארן שפעטער צו א מער אויסגעהאלטענע נאמען{{הערה|יעקב אורמן "אביה" '''אנציקלופדיה מקראית''' א, מוסד ביאליק: ירושלים, תש"י, עמ' 23–24.}}.
-== קרוינונג ==
+== קעניגרייך==
 אביה איז געווען דער עלטסטער זון פון מַעֲכָה בַּת אַבְשָׁלוֹם{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טו|ב}}; {{תנ"ך|דברי הימים ב|יא|כ|כב}}. אין {{תנ"ך|דברי הימים ב|יג|ב}} ווערט אביה'ס מוטער דערמאנט אלס מִיכָיָהוּ בַת אוּרִיאֵל. תרגום יונתן דארט ערקלערט אז מ'האט געטוישט אין נאמען צו א שענערע זייענדיג א כשר'ע פרוי. און זע רש"י דארט.}}, די באליבסטע פון רחבעמ'ס 18 ווייבער, און לויט [[יוסף בן מתתיהו]] א טאכטער פון [[אבשלום]]{{הערה|{{יוספוס|קדמוניות|ח|י|א}}.}}. צוליב רחבעמ'ס ליבשאפט צו זיין מוטער איז אביה געווארן דער קרוינפרינץ טראץ וואס ער איז נישט געווען רחבעמ'ס בכור, און רחבעם{{הערה|שם=ה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|יא|כ|כב}} .}} האט{{הערה|שם=ה}} אים געשטעלט אלס "נגיד" נאך בחייו{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|יא|כ|כב}}.}}.
@@ שורה 9: / שורה 31: @@
 אביה איז געגאנגען אין די זינדיגע וועגן פון זיין פאטער, און דער פסוק זאגט אז די איינציגע סיבה פארוואס דער באשעפער האט צוגעלאזט זיין קעניגרייך איז איבערצולאזן א המשך צו מלכות בית דוד{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טו|ד}}.}}.  דער מלבי"ם זאגט אז ער אליין האט נישט געזינגט, נאר ער האט נישט אוועקגענומען די עבודה זרה פון זיין פאטער'ס צייטן{{הערה|מלבי"ם {{תנ"ך|מלכים א|טו|ג}}.}}.
+אביה האט געהאט 14 ווייבער וועלכע האבן אים געבוירן 22 זין און 16 טעכטער{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|יג|כא}}.}}. נאך זיין טויט האט זיין זון אסא איבערגענומען די קעניגרייך{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טו|ח}}.}}.
+אין ראם פון דער אלגעמיינער היסטאריע ווערט זיין קעניגרייך דאטירט דורך וויליאם פ. אלברייט צו 915–913 פצ"ר, און דורך עדווין ע. טילע צו 913–910 פצ"ר{{הערה|{{cite book|last=Thiele|first=Edwin R.|title=The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings|date=1951|publisher=Kregel Academic|edition=New rev.|location=Grand Rapids, MI|pages=81-82}}}}
 == מלחמה קעגן ירבעם ==
@@ שורה 18: / שורה 44: @@
 אביה האט געהאט א גרויסע ערפאלג ביי דער קריג, ער האט איינגענומען די שטעט בית אל, ישנה, און עפרין, אינאיינעם מיט די אומגעגנטן פון די שטעט{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|יג|יג|יט}}.}}, און ירבעם האט נאכאמאל נישט ארויסגעקומען מלחמה האלטן מיט יהודה אין די צייטן פון אביה{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|יג|כ}}.}}. עס קען אויך זיין אז דער פארלוסט האט צוגעברענגט צום אונטערגאנג פון בית ירבעם אפאר יאר שפעטער{{הערה|{{אוצר החכמה|יהודה קיל|תנ"ך עם פירוש דעת מקרא|154891|ירושלים, תשמ"ט|כרך=יג (מלכים א)|עמוד=544|עמוד בהדפסה=שכב}}; יעקב אורמן "אביה" '''אנציקלופדיה מקראית''' א, מוסד ביאליק: ירושלים, תש"י, עמ' 23–24.}}.
-== פאמיליע און יורש ==
-אביה האט געהאט 14 ווייבער וועלכע האבן אים געבוירן 22 זין און 16 טעכטער{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|יג|כא}}.}}. נאך זיין טויט האט זיין זון אסא איבערגענומען די קעניגרייך{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טו|ח}}.}}.
 == אין חז"ל ==
 דער פסוק אין {{תנ"ך|דברי הימים ב|יג}} פירט אויס "וְלֹא עָצַר כֹּחַ יָרָבְעָם עוֹד בִּימֵי אֲבִיָּהוּ, וַיִּגְּפֵהוּ יְהֹוָה וַיָּמֹת". לויט'ן פשט באציען זיך די ווערטער "ויגפהו ד' וימת" צו ירבעם, אבער אין חז"ל ווערט געטייטשט אז אביה איז געשטארבן צוליב זיינס א זינד. די תנאים דינגען זיך וואס איז געווען זיין זינד וואס האט געברענגט אויף אים דעם עונש: ווייל ער האט נישט אויסגעריסן די עגל הזהב פון [[בית אל]] ווען ער האט עס איינגענומען{{הערה|סדר עולם רבה פרק טז; ירושלמי יבמות פב ע"ב; בראשית רבה סה, כ.}}; ווייל ווען ער האט גע'הרג'עט ירבעמ'ס לייט האט ער זיכער געמאכט מ'זאל זיי נישט קענען דערקענען און מתיר זיין זייערע עגונות; אדער ווייל ער האט אנגערופן ירבעמ'ס מיטארבעטער "בני בליעל", ווען דאס האט אריינגערעכנט אחיה השילוני; ווייל ער האט מבזה געווען א רבים,  אלע אידן פון מלכות ישראל, זאגנדיג "וְאַתֶּם הָמוֹן רָב וְעִמָּכֶם עֶגְלֵי זָהָב"{{הערה|סדר עולם רבה פרק טז; ירושלמי יבמות פב ע"ב; בראשית רבה סה, כ.}}.
-חז"ל זאגן אז אביה האט גע'הרג'עט [[אחיה השילוני]]{{הערה|מדרש אגדה (בובר), במדבר ל, טו}}
+חז"ל זאגן אז אביה האט גע'הרג'עט [[אחיה השילוני]]{{הערה|{{מדרש אגדה|במדבר|ל|טו}}.}}.
-==כראנאלאגיע==
-אין ראם פון דער אלגעמיינער היסטאריע ווערט זיין קעניגרייך דאטירט דורך וויליאם פ. אלברייט צו 915–913 פצ"ר, און דורך עדווין ע. טילע צו 913–910 פצ"ר{{הערה|Thiele, Edwin R. (1951). The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings (New rev. ed.). Grand Rapids, MI: Kregel Academic, pp.81-82.}}
 ==רעפערענצן==
-<references/>
+{{רעפערענצן}}
+{{מלכי יהודה וישראל}}
+[[קאַטעגאָריע:מלכי יהודה]]
+[[קאַטעגאָריע:אידן פון ג' אלפים יארהונדערט]]
+[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
+[[he:אביה]]