בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,382
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אורחות צדיקים"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
{{דרעפט}} | {{דרעפט}} | ||
{{ספר | {{ספר | ||
| בילד = | | בילד = [[טעקע:Sefer ha-Middot (Orhot Zaddiqim) Prague 1581.pdf|250px|page=5]] | ||
| כיתוב = אורחות צדיקים, פראג, שמ"א | |||
| דורך = נישט באקאנט | | דורך = נישט באקאנט | ||
| סוגה = [[מוסר]] | | סוגה = [[מוסר]] | ||
| נושא = תיקון המידות | | נושא = תיקון המידות | ||
| | | תאריך הוצאה = ארום ה'ק' | ||
| וויקיטעקסט = [[s:אורחות צדיקים|אורחות צדיקים]] | | וויקיטעקסט = [[s:אורחות צדיקים|אורחות צדיקים]] | ||
}} | }} | ||
| שורה 14: | שורה 15: | ||
==מחבר און צייט== | ==מחבר און צייט== | ||
"אורחות צדיקים" איז שטענדיג פארעפנטליכט געווארן אנאנים, און במשך די דורות זענען געשריבן געווארן פארשידענע שפעקולאציעס איבער דער אידענטיטעט פונעם מחבר. עס איז זיכער געשריבן געווארן שוין אין אלף השישי; דאס זעט מען פון דעם וואס דער מחבר ערווענט אינעם ספר דער ארויסטרייבונג פון די אידן פון [[פראנקרייך]] | "אורחות צדיקים" איז שטענדיג פארעפנטליכט געווארן אנאנים, און במשך די דורות זענען געשריבן געווארן פארשידענע שפעקולאציעס איבער דער אידענטיטעט פונעם מחבר. עס איז זיכער געשריבן געווארן שוין אין אלף השישי; דאס זעט מען פון דעם וואס דער מחבר ערווענט אינעם ספר דער ארויסטרייבונג פון די אידן פון [[פראנקרייך]] אלס אן היסטארישער פאקט{{הערה|שער התורה: "עד שנתגלגל שנתגרשו מצרפת, אשר שם היו מחזיקים בתורה והיו לומדים בעסק גדול … אבל מיום שנתגרשו מצרפת נתמעט הלמוד מאוד מאוד"}}, זיך ווארשיינליך באציענדיג צום גירוש פון ה'ס"ו{{הערה|{{קישור כללי|שרייבער=Gil Student|קעפל=The Mystery of Orechos Tzadikim|זייטל=Torah Musings|דאטום=סעפטעמבער 25, 2016|אדרעס=https://www.torahmusings.com/2016/09/mystery-orechos-tzadikim/}}; זעט אויך [[S:ויקיטקסט:ספר המידות (אורחות צדיקים)#דורו של המחבר ע"פ כתי"א|דורו של המחבר ע"פ כתי"א]] אויף [[וויקיטעקסט]]}}. אויך דערמאנט ער דעם [[ספר הרוקח]], רבי אליעזר ממיץ, אבי העזרי, און דעם [[אור זרוע]]{{הערה|אורחות צדיקים, שער התורה: "וכן כל אחד ואחד עשה ספר לפי מה שראה ענייני הדור שהיה בו. וכן חיברו רבנים רבים פסקות, כגון: הרוקח, ורבי אליעזר ממיץ, ואבי העזרי, ואור זרוע."}} (די פיר מחברים זענען נפטר געווארן צווישן די יארן ד'תתק"פ–ה'י'). | ||
ס'זענען געווען וואס האבן צוגעשריבן דעם ספר צום רבי'ן פון [[ר"י מיגאש]], דער [[רמב"ם]]'ס רבי{{הערה|אויפן דעקל פון אורחות צדיקים, [https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990018328620205171/NLI פולנאה תקס"ב אויפלאגע], איז געשטאנען בשם דעם [[סדר הדורות]] אז דער ספר ווערט אנגערופן "ספר המדות", וועם דער רמב"ם דערמאנט אין מסכת אבות און "כפי הנשמע המחברו הוא רביה דרביה דהרמב"ם"}}, אבער דער [[רבי חיים חזקיהו מדיני|שדי חמד]] וואונדערט זיך שוין דערויף{{הערה|שם=שדח}}. [[רבי הלל ליכטנשטיין|רבי הלל | ס'זענען געווען וואס האבן צוגעשריבן דעם ספר צום רבי'ן פון [[ר"י מיגאש]], דער [[רמב"ם]]'ס רבי{{הערה|אויפן דעקל פון אורחות צדיקים, [https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990018328620205171/NLI פולנאה תקס"ב אויפלאגע], איז געשטאנען בשם דעם [[סדר הדורות]] אז דער ספר ווערט אנגערופן "ספר המדות", וועם דער רמב"ם דערמאנט אין מסכת אבות און "כפי הנשמע המחברו הוא רביה דרביה דהרמב"ם"}}, אבער דער [[רבי חיים חזקיהו מדיני|שדי חמד]] וואונדערט זיך שוין דערויף{{הערה|שם=שדח}}. [[רבי הלל ליכטנשטיין|רבי הלל קאלאמייער]] שרייבט אז דער ספר איז "מיוחס צום [[רבינו יונה גירונדי|רבינו יונה]]" (נפ' ה'כ"ד){{הערה|{{היברובוקס|רבי הילל ליכטנשטיין|תשובות בית הילל|1749|page=114|סי קכג}}}}. | ||
עס איז אויך געווען א פארזוך צו אידענטיפיצירן דעם מחבר מיטן פּאלעמיקער, [[רבי יום טוב ליפמאן מילהויזן]] (נפ' ה'קפ"א){{הערה|שם=גידמאן|{{צ-בוך|מחבר=[[משה גידמאן]]|נאמען=געשיכטע דעס ערציאונגסוועזנס|שנת הוצאה=1888|עמ=223 און ווייטער|כרך=3|קישור=https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/freimann/content/pageview/1040879|שפראך=דייטש}}; שער בלאט פון אורחות צדיקים, ווילנא תרע"ד}}, אבער די באהויפטונג שיינט אויך צו זיין אומבאגרינדעט{{הערה|{{אוצר החכמה|יהודה קויפמאן|ר' יום טוב ליפמן מיהלהויזן: בעל הנצחון החוקר והמקובל|596|page=89|מקום הוצאה=ניו יארק|שנת הוצאה=תרפ"ז|עמ=85–86}}}}. | עס איז אויך געווען א פארזוך צו אידענטיפיצירן דעם מחבר מיטן פּאלעמיקער, [[רבי יום טוב ליפמאן מילהויזן]] (נפ' ה'קפ"א){{הערה|שם=גידמאן|{{צ-בוך|מחבר=[[משה גידמאן]]|נאמען=געשיכטע דעס ערציאונגסוועזנס|שנת הוצאה=1888|עמ=223 און ווייטער|כרך=3|קישור=https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/freimann/content/pageview/1040879|שפראך=דייטש}}; שער בלאט פון אורחות צדיקים, ווילנא תרע"ד}}, אבער די באהויפטונג שיינט אויך צו זיין אומבאגרינדעט{{הערה|{{אוצר החכמה|יהודה קויפמאן|ר' יום טוב ליפמן מיהלהויזן: בעל הנצחון החוקר והמקובל|596|page=89|מקום הוצאה=ניו יארק|שנת הוצאה=תרפ"ז|עמ=85–86}}}}. | ||
דער עלטסטער כתב יד היינט בנמצא פון א קורצערע ווערסיע פון ספר המדות, איז געשריבן געווארן אין ה'ק"צ דורך "שועל הלבלר" און ליגט אין [[ווארשע]]ווער אוניווערזיטעט ביבליאטעק{{הערה|[[:File:Sefer ha-Middot University of Warsaw MS 258-11 images.pdf|סקען פון ספר המדות אוניווערזיטעט פון ווארשא MS 258-11]] אויף וויקיטעקסט; [https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990000598180205171/NLI רעקארד אויף נבמ"י]; [[:File:Sefer-Hamiddot-Haqazzar-MS-Warsaw-text.pdf|טעקסט פונעם מאנוסקריפט]]}}. | דער עלטסטער כתב יד היינט בנמצא פון א קורצערע ווערסיע פון ספר המדות, איז געשריבן געווארן אין ה'ק"צ דורך "שועל הלבלר" און ליגט אין [[ווארשע]]ווער אוניווערזיטעט ביבליאטעק{{הערה|[[:File:Sefer ha-Middot University of Warsaw MS 258-11 images.pdf|סקען פון ספר המדות אוניווערזיטעט פון ווארשא MS 258-11]] אויף וויקיטעקסט; [https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990000598180205171/NLI רעקארד אויף נבמ"י]; [[:File:Sefer-Hamiddot-Haqazzar-MS-Warsaw-text.pdf|טעקסט פונעם מאנוסקריפט]]}}; דאס טוט פארשמעלערן די פראגע פונעם זמן המחבר צו די ערשטע 200 יאר פון אלף השישי. | ||
וויבאלד אורחות צדיקים פאלגט נאך אין פיל הינזיכטן דעם מהלך און יסודות פון [[חסידי אשכנז]], איז מעגליך אז דער מחבר האט בכוונה געהאלטן דעם ספר אנאנים, נאכפאלגנדיג דערמיט די הוראה פון [[רבי יהודה החסיד]] פון [[רעגענסבורג]] אין [[ספר חסידים]] (אויך ארויסגעגעבן אנאנים) אז שרייבער זאלן זיך נישט באקאנט מאכן אין זייערע ווערק, כדי זייערע אפשטאמלונגען זאלן זיך נישט שטאלצירן מיט זייער פאטער'ס דערגרייכונגען. | וויבאלד אורחות צדיקים פאלגט נאך אין פיל הינזיכטן דעם מהלך און יסודות פון [[חסידי אשכנז]], איז מעגליך אז דער מחבר האט בכוונה געהאלטן דעם ספר אנאנים, נאכפאלגנדיג דערמיט די הוראה פון [[רבי יהודה החסיד]] פון [[רעגענסבורג]] אין [[ספר חסידים]] (אויך ארויסגעגעבן אנאנים) אז שרייבער זאלן זיך נישט באקאנט מאכן אין זייערע ווערק, כדי זייערע אפשטאמלונגען זאלן זיך נישט שטאלצירן מיט זייער פאטער'ס דערגרייכונגען. | ||
דער אריגינעלער טיטל איז נישט "אורחות צדיקים", וועלכע איז לכאורה געגעבן געווארן דערצו דורך דער ערשטער פארלאג (פּראג ה'שמ"א){{הערה|שם=פראג}}. די מאנוסקריפטן און די איזני אויסגאבע (ה'ש"ב) רופן עס "ספר המדות"{{הערה|שם=איזנא}}, א נאמען וואס איז טראדיציאנעל געלייגט געווארן אויף ספרי מוסר, און וועלכע פּאסט אויך צום סטרוקטור פון דעם חיבור. אין דער הקדמה באצייכנט דער מחבר דעם חיבור אלס 'ספר המדות' און אינעם אויספירליכן פאראגראף פון דער הקדמה דערקלערט ער "זה ספר מידות נכתב ונחתם בטבעת החכמה". | |||
דער אריגינעלער טיטל איז נישט "אורחות צדיקים", וועלכע איז לכאורה געגעבן געווארן דערצו דורך דער | |||
==געבוי און אינהאלט== | ==געבוי און אינהאלט== | ||
| שורה 45: | שורה 44: | ||
==אויפנאמע און איינפלוס== | ==אויפנאמע און איינפלוס== | ||
טראץ איר אנאנימיטעט איז אורחות צדיקים געווארן איינע פון די פאפולערסטע ווערק צווישן די ספרי קודש, און זינט דעם 16טן יארהונדערט זענען ארויסגעקומען איבער 100 אויפלאגעס, אריינגערעכנט פארקירצטע ווערסיעס און איבערזעצונגען. די ערשטע אויפלאגע איז געווען א פארקירצטע ווערסיע אויף אידיש-דייטש (איזני; Isny im Allgäu, ה'ש"ב){{הערה|שם=איזנא|[https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990011594150205171/NLI ספר המדות], [[נאציאנאלער ביבליאטעק פון מדינת ישראל|נבמ"י]]}}; דער פולער לשון-קודש'ער טעקסט איז ערשינען צום ערשטן מאל אין פּראג עטליכע יאר שפּעטער (ה'שמ"א){{הערה|שם=פראג|{{היברובוקס|2=ארחות צדיקים|3=45339|מקום הוצאה=פראג|שנת הוצאה=שמא|סופיקס=יא}} ([[:קובץ:Sefer ha-Middot (Orhot Zaddiqim) Prague 1581.pdf|קאלירט]])}}. | |||
דער [[ראשית חכמה]] ברענגט מערערע שטיקער פון אורחות צדיקים, וואס ער האט געהאט אין כתב יד, רופנדיג עס "ספר המדות", "בית מדות" אדער "ספר מדבר בדברי חסידות", און דרוקט זיך אויס "שנראה דבריו דברי קבלה"{{הערה|ראשית חכמה, שער האהבה, פ"ו; שער הענוה, פ"ה און פ"ז; שער התשובה, פ"ז; שער הקדושה, פי"א און י"ב}}. דער שדי חמד שרייבט: "אורחות צדיקים הוא ספר מאד נעלה וכולו אומר כבוד קדוש וטהור מלא יראת ה' והישרת המדות … אני הדל קריתי ושניתי בו איזה פעמים מראשו לסופו בחברת תלמידי שיחי' ללמוד וללמד מוסר"{{הערה|שם=שדח|שדי חמד, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/26012/שדי_חמד/אסיפת_דינים/כללי_הפוסקים/סימן_טו כללי הפוסקים, סי' טו, אות מא]}}. | דער [[ראשית חכמה]] ברענגט מערערע שטיקער פון אורחות צדיקים, וואס ער האט געהאט אין כתב יד, רופנדיג עס "ספר המדות", "בית מדות" אדער "ספר מדבר בדברי חסידות", און דרוקט זיך אויס "שנראה דבריו דברי קבלה"{{הערה|ראשית חכמה, שער האהבה, פ"ו; שער הענוה, פ"ה און פ"ז; שער התשובה, פ"ז; שער הקדושה, פי"א און י"ב}}. דער שדי חמד שרייבט: "אורחות צדיקים הוא ספר מאד נעלה וכולו אומר כבוד קדוש וטהור מלא יראת ה' והישרת המדות … אני הדל קריתי ושניתי בו איזה פעמים מראשו לסופו בחברת תלמידי שיחי' ללמוד וללמד מוסר"{{הערה|שם=שדח|שדי חמד, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/26012/שדי_חמד/אסיפת_דינים/כללי_הפוסקים/סימן_טו כללי הפוסקים, סי' טו, אות מא]}}. | ||
דער [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל פון פראג]] באדויערט אז ער האט נישט געהאט געזען די ווערטער פון אורחות צדיקים קעגן דעם דרך הלימוד | דער [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל פון פראג]] באדויערט אז ער האט נישט געהאט געזען די ווערטער פון אורחות צדיקים קעגן דעם דרך הלימוד פון פלפול און איבער די וויכטיגקייט פון חזרה, ווייל ווען יא וואלט ער געראטעוועט געווארן פון דעם "מכשול"{{הערה|מהר"ל, [https://mishna.alhatorah.org/Dual/Derekh_Chayyim_Mishna_Avot/Avot/6.6 דרך חיים אבות ו, ו]}} | ||
שפעטערע מוסר ספרים זענען שטארק באאיינפלוסט געווארן פון אורחות צדיקים. די [[קבלה|מקובלים]] אין [[צפת]], האבן זיך געשטיצט אויפ'ן ספר, טראץ וואס עס איז נישט א קבלה'ישער ספר. די חיבור האט באווירקט אויך אויף אנדערע שרייבער פון מוסר ספרים אין [[מזרח-אייראפע|מזרח־אייראפּע]]. עס איז אפילו מעגליך אז דער שטייגער ווי די מעלות און חסרונות פון יעדן מידה ווערן געציילט, האט באאיינפלוסט [[רמח"ל|רבי משה חיים לוצאטו]] אין זיין [[מסילת ישרים]]. | שפעטערע מוסר ספרים זענען שטארק באאיינפלוסט געווארן פון אורחות צדיקים. די [[קבלה|מקובלים]] אין [[צפת]], האבן זיך געשטיצט אויפ'ן ספר, טראץ וואס עס איז נישט א קבלה'ישער ספר. די חיבור האט באווירקט אויך אויף אנדערע שרייבער פון מוסר ספרים אין [[מזרח-אייראפע|מזרח־אייראפּע]]. עס איז אפילו מעגליך אז דער שטייגער ווי די מעלות און חסרונות פון יעדן מידה ווערן געציילט, האט באאיינפלוסט [[רמח"ל|רבי משה חיים לוצאטו]] אין זיין [[מסילת ישרים]]. | ||