אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "יארן ה'ש"ל–ה'של"ט"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 10:52, 29 אפריל 2025

די ה'ש' יארן, אדער אין קורצן די ש' יארן, איז א יארצענדליג וואס האט זיך אנגעהויבן ראש השנה ה'ש' און געענדיגט כ"ט אלול ה'של"ט.

אין דעם יארצענדליג האט זיך געשלאסן די רייכע לעבנס פון אזעלכע גרויסע לייט ווי דער אר"י הק', רדב"ז און רבי יוסף קארו אין צפת און דער רמ"א, און מהרש"ל אין פּוילן. אין אשכנז איז אין די זעלבע צייט געבוירן דער תוספות יום טוב. אין דעם יארצענדליג איז רבי מרדכי יפה, דער בעל הלבושים, אויפגענומען געווארן אלס רב אין גראדנע.

געשעענישן

ש"ל – אריז"ל האט זיך באזעצט אין צפת
של"ג – דער מהר"ל לאזט איבער דאס רבנות אין ניקלשבורג און באזעצט זיך אין פּראג, וואו ער גרינדעט א קלויז. זיין איידעם רבי יצחק כ"ץ נעמט איבער דאס רבנות.
של"ה, י"ח אדר - רבי אליהו די וידאש מסיים את כתיבת הספר ראשית חכמה
של"ז, ערשטער העברעאישער דרוק אין ארץ-ישראל ווערט אויפגעשטעלט אין צפת דורך אברהם בן יצחק אשכנזי.
של"ח – דער "גרויסער קאמעט פון 1577" גייט אריבער נאנט צו דער ערד. צווישן אנדערע איז עס געשילדערט געווארן אום א' כסלו אין צפת דורך רבי חיים וויטאל אין 'ספר החזיונות'. אום ט"ו כסלו איז רבי חיים אריבער קיין ירושלים.
של"ח, כסלו – אויפבוי פון קהל שלום שול אין רודוס, עלטסטער שול וואס שטייט נאך אין גריכנלאנד.
של"ח, א' אלול – סאבעסטיאו, קעניג פון פארטוגאל און זיינע אליאירטע, וועלכע האבן אינוואדירט מאראקא, זענען באזיגט געווארן. די מאראקאנער אידן זענען קובע דעם טאג פאר א ספּעציעלע פורים.
של"ח – רבי אליעזר אשכנזי ווערט געשטעלט אלס אב בית דין פון פויזן.
של"ח – רבי שמעון וואלף אויערבאך ווערט געשטעלט אלס מרא דאתרא און ראש ישיבה אין לובלין אויפ'ן ארט פון מהרש"ל.
של"ט – נאך אראבישע ראיאטן אין צפת, איז רבי משה נאדזשארא אנטלאפן מיט זיין זון ישראל, צוזאמען מיט פילע אנדערע אידן, קיין דמשק.

געבוירן

של"א, הרב יהודה אריה מודינא, רב, דרשן, סופר ומשורר יהודי-איטלקי (נפטר ב-ה'ת"ח)
של"ט – רבי יום טוב ליפּמאַן העלער "דער תוספות יום טוב".
של"ט – רבי עזריה פיגו, פון די חכמי ווענעציע.

נפטר געווארן

ש"ל, כ"ג תמוז – רבי משה קארדאווערא, פון די מקובלים אין צפת, מחבר פון ספרי קבלה און דער רבי פונעם אריז"ל
של"ב, י"ח אייר – דער רמ"א - רבי משה בן ישראל איסרלס (געב' ה'ר"צ)
של"ב, ה' אב – רבי יצחק לוריא - דער הייליגער אר"י (געב' ה'רצ"ד)
של"ד, י"ב כסלו – רבי שלמה לוריא, דער מהרש"ל (געב' ה'רע"א)
של"ד, כ"א חשון – רבי דוד בן זמרא (הרדב"ז), פוסק הלכה, ראש ישיבה, אב בית דין. מנהיגה של יהדות מצרים, ובסוף ימיו בצפת.
של"ה, י"ג ניסן – הרב רבי יוסף קארו, דער מחבר פונעם שלחן ערוך
של"ה, יוסף הכהן הרופא, היסטאריקער און דאקטער
של"ו – רבי משה פרובינצאלו, איטאליענער גדול
של"ז, ז' אייר – רבי יצחק אדרבי
של"ז – רבי ישראל די קוריאל, פון די חכמי צפת
של"ח – רבי עזריה מן האדומים, א איטאליענער היסטאריקער און חוקר.

ה'ש"ל

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
+{{דעסקריפציע|יארצענדליג אין אידישן לוח}}
+<!-- {{יארצענדליג|5330}}
+ -->די ה'ש' יארן, אדער אין קורצן די ש' יארן, איז א [[יארצענדליג]] וואס האט זיך אנגעהויבן ראש השנה ה'ש' און געענדיגט כ"ט אלול ה'של"ט.
+אין דעם יארצענדליג האט זיך געשלאסן די רייכע לעבנס פון אזעלכע גרויסע לייט ווי דער אר"י הק', רדב"ז און רבי יוסף קארו אין צפת און דער רמ"א, און מהרש"ל אין פּוילן. אין אשכנז איז אין די זעלבע צייט געבוירן דער תוספות יום טוב. אין דעם יארצענדליג איז [[רבי מרדכי יפה]], דער בעל הלבושים, אויפגענומען געווארן אלס רב אין [[גראדנע]].
 ==געשעענישן==
-* '''ש"ל''' - [[אר"י הקדוש|אריז"ל]] האט זיך באזעצט אין [[צפת]]
+* '''ש"ל''' – [[אר"י הקדוש|אריז"ל]] האט זיך באזעצט אין [[צפת]]
+*'''של"ג''' – דער [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל]] לאזט איבער דאס רבנות אין ניקלשבורג און באזעצט זיך אין פּראג, וואו ער גרינדעט א קלויז. זיין איידעם רבי יצחק כ"ץ נעמט איבער דאס רבנות.
 * '''של"ה''', [[י"ח אדר]] - [[רבי אליהו די וידאש]] מסיים את כתיבת הספר [[ראשית חכמה]]
-*'''של"ז''', ערשטער העברעאישער דרוק אין ארץ-ישראל ווערט אויפגעשטעלט אין [[צפת]] דורך [[אברהם בן יצחק אשכנזי]].
+*'''של"ז''', ערשטער העברעאישער דרוק אין ארץ-ישראל ווערט אויפגעשטעלט אין צפת דורך [[אברהם בן יצחק אשכנזי]].
+*'''של"ח''' – דער "גרויסער [[קאמעט]] פון 1577" גייט אריבער נאנט צו דער ערד. צווישן אנדערע איז עס געשילדערט געווארן אום [[א' כסלו]] אין צפת דורך [[רבי חיים וויטאל]] אין 'ספר החזיונות'. אום ט"ו כסלו איז רבי חיים אריבער קיין ירושלים.
-===של"ח===
+*'''של"ח''', כסלו – אויפבוי פון קהל שלום שול אין [[רודוס]], עלטסטער [[שול]] וואס שטייט נאך אין [[גריכנלאנד]].
-** [[כוכב השביט הגדול של 1577]] עובר סמוך לכדור הארץ. בין היתר תועד ב[[א' בכסלו]] ב[[צפת]] בידי רבי [[חיים ויטאל]] ב[[ספר החזיונות]].
+*'''של"ח''', [[א' אלול]] – [[סאבעסטיאו, קעניג פון פארטוגאל]] און זיינע אליאירטע, וועלכע האבן אינוואדירט [[מאראקא]], זענען באזיגט געווארן. די מאראקאנער אידן זענען קובע דעם טאג פאר א [[ספעציעלע פורימ'ס|ספּעציעלע פורים]].
-** כסלו – בנייתו של [[בית הכנסת קהל שלום]] ב[[רודוס]], [[בית כנסת|בית הכנסת]] העתיק ביותר הקיים היום ב[[יוון]].
+*'''של"ח''' – [[רבי אליעזר אשכנזי]] ווערט געשטעלט אלס [[אב בית דין]] פון [[פויזן]].
-** [[א' באלול]] – [[סבשטיאו, מלך פורטוגל]] ובעלי בריתו שפלשו ל[[מרוקו]], הובסו במלחמה. [[יהדות מרוקו|יהודי מרוקו]] קבעו יום זה ל[[פורים שני]].
+*'''של"ח''' – [[רבי שמעון וואלף אויערבאך]] ווערט געשטעלט אלס מרא דאתרא און ראש ישיבה אין [[לובלין]] אויפ'ן ארט פון [[מהרש"ל]].
+*'''של"ט''' – נאך אראבישע ראיאטן אין צפת, איז רבי משה נאדזשארא אנטלאפן מיט זיין זון [[רבי ישראל נאגארא|ישראל]], צוזאמען מיט פילע אנדערע אידן, קיין דמשק.
-** רבי [[אליעזר אשכנזי]] מתמנה ל[[אב בית דין]] [[פוזנא]].
-** רבי [[שמעון וולף אוירבך]] התמנה ל[[מרא דאתרא]] ו[[ראש ישיבה]] ב[[לובלין]] במקומו של ה[[מהרש"ל]].
 ==געבוירן==
 *'''של"א''', [[הרב יהודה אריה מודינא]], רב, דרשן, סופר ומשורר יהודי-איטלקי (נפטר ב-[[ה'ת"ח]])
 *'''של"ט''' – [[רבי יום-טוב ליפמאן העלער|רבי יום טוב ליפּמאַן העלער]] "דער תוספות יום טוב".
-*של"ט – [[רבי עזריה פיגו]], מחכמי [[ונציה]].
+*'''של"ט''' – [[רבי עזריה פיגו]], פון די חכמי [[ווענעציע]].
 ==נפטר געווארן==
@@ שורה 24: / שורה 29: @@
 *'''של"ד''', [[כ"א חשון]] – [[רבי דוד בן זמרא]] (הרדב"ז), פוסק הלכה, ראש ישיבה, אב בית דין. מנהיגה של יהדות מצרים, ובסוף ימיו בצפת.
 * '''של"ה''', [[י"ג ניסן]] – הרב [[רבי יוסף קארו]], דער מחבר פונעם [[שלחן ערוך]]
-* '''של"ה''', [[יוסף הכהן הרופא]], היסטוריון יהודי
+* '''של"ה''', [[יוסף הכהן הרופא]], היסטאריקער און דאקטער
-* של"ח – רבי [[עזריה מן האדומים]], [[היסטוריון]] וחוקר מ[[יהדות איטליה]], ספרו ההיסטורי "מאור עיניים" עורר ביקורת משום שחלק על דברי [[חז"ל]], בין היתר בעניין [[השנים החסרות]].
+*'''של"ו''' – [[רבי משה פרובינצאלו]], איטאליענער גדול
+*'''של"ז''', ז' אייר – רבי יצחק אדרבי
+*'''של"ז''' – [[רבי ישראל די קוריאל]], פון די חכמי צפת
+* '''של"ח''' – רבי [[עזריה מן האדומים]], א איטאליענער היסטאריקער און חוקר.
+{{שנה בודדת בתולדות עם ישראל|שנה=5330}}
+[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]