בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,381
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(←ניגונים: רעדאגירונג, פארברייטערט) |
אין תקציר עריכה |
||
| (17 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
[[ | {{דעסקריפציע|תפילה פראזע}} | ||
[[טעקע:Hagada024-2.jpg|קליין|"לשנה הבאה בירושלם", בילדער אין הגדה של פסח פון יוסף בודקו, 1917]] | |||
'''לְשָׁנָה הַבָּאָה בִּירוּשָׁלַיִם''', וואס מיינט אויף אידיש "קומענדיגע יאר אין ירושלים", איז א באקאנטע פראזע וואס ווערט געזאגט ביי דער ענדע פון די סדר פסח ביינאכט, און ביי מזרח-אייראפעאישע קהילות אויך ביים ענדע פון [[נעילה]] אויף [[יום כיפור]]. די פראזע דרוקט אויס האפענונג און וואונטש פאר דער גאולה און א צוריקקער צו ירושלים. | |||
==מקור== | |||
[[טעקע:סדרת דפי הגדת פסח על ניר סטנסיל שהודפסה בקרב חיילי הבריגאדה היהודית הל btm8205.jpeg|קליין|"לשנה הבאה בירושלים הבנויה", הגדה של פסח אויף סטענסיל פון די [[אידישע בריגאדע]], [[נאפאלי]], 1945]] | |||
די פראזע "לשנה הבאה בירושלים" ווערט נישט דערמאנט אין תנ"ך, ש"ס, אדער סיי וועלכע פון די הגדות פון די פריע ראשונים. שולמית אליצור טענה'ט אז די פראזע האט ווארשיינליך אריגינעל געווען ווי אן ענטפער-אויסדרוק, ענליך צו "אמן"{{הערה|{{לינק|שרייבער=Ken Mondschein|קעפל=“Next Year in Jerusalem”: The Medieval Origins of the Jewish Longing for a Homeland|אדרעס=https://www.medievalists.net/2024/04/next-year-jerusalem-medieval-origins/|זייטל=Medievalists.net|דאטום=April 22, 2024}}}}. | |||
דער ערשטער דאקומענטירטער ערשיינונג פון דעם וואונטש איז אין א פיוט פון דעם ספרדישן [[רבי יוסף אבן אביתור]] (ענדע 10'טער יארהונדערט). זיין פיוט "אאמיר מסתתר", וועלכע איז געפונען געווארן אין דער קאירא גניזה און ערשיינט אין פילע אשכנזישע מחזורים ביי די פיוטים פאר שבת הגדול{{הערה|[https://he.wikisource.org/wiki/סידור/נוסח_אשכנז/שבת/שחרית_לשבת_הגדול_(מזרחי) שחרית לשבת הגדול], אויף וויקיטקסט}}, ענדיגט זיך מיט דער פראזע: "בירושלים לשנה הבאה". אין דעם סליחה פאר נעילה "ידידיך מאמש" פון רבי יהודה [[אבן גיאת]] (11'טער יארהונדערט) ערשיינט די פראזע אין די מער באקאנטע ווערסיע, "לשנה הבאה בירושלים"{{הערה|{{אוצר החכמה|שולמית אליצור|תרביץ|182819|page=20|קעפל=בין יוסף ליוסף: לזהות מחברו של יוצר קדום|באנד=עא [א–ב] (תשרי–אדר תשס"ב), עמ' 85}}; הנ"ל, "[https://jstudies.huji.ac.il/sites/default/files/jstudies/files/tarbiz_-_8502_-_archive_from_irit_-_03_-_elizur_-_pp._293-307.pdf כהיום הזה בירושלים: למקורה, לתפוצתה ולגלגוליה של תפילה לסיום טקסים]", '''תרביץ''' פה [ב] (טבת תשע"ח), עמ' 305.}}. | |||
די | |||
די פּאָפּולאַריטעט פון דער פראזע איז געוואקסן נאך די 11'טן-12'טן יארהונדערט, מעגליך א רעזולטאט פון דצרות פון קרייצצוגער. פון די עלטסטע הגדות וואס אנטהאלטן די פראזע זענען די "פויגל-קאפּ הגדה" (פון פריע 14טן יארהונדערט, ריינלאַנד) און די "באַרסעלאָנאַ הגדה" (פון 1370){{הערה|{{לינק|אדרעס=https://momentmag.com/next-year-in-jerusalem/|שרייבער=George E. Johnson|קעפל=Jewish Word {{!}} Why We Say ‘Next Year in Jerusalem’|זייטל=Moment Magazine|דאטום=April 4, 2022}}}}. דער ערשטער וואס דאקומענטירט דעם מנהג פון עס זאגן ביים סדר איז [[רבי יצחק אייזיק טירנא]] אין זיין "ספר המנהגים" (15'טן יארהונדערט){{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יצחק אייזיק טירנא|ספר המנהגים|147985|page=69|שנת הוצאה=תש"ס|מו"ל=מכון ירושלים|עמ=נא|אבאנענטן=יא}}}}, ביים 16'טן יארהונדערט, ווען הגדות זענען שוין געדרוקט געווארן, איז עס געווען א סטאנדארט. | |||
== באנוץ און סימבאָליזם == | |||
== | פון נאכ'ן חורבן בית שני איז די האפענונג צו ביאת המשיח און קיבוץ גלויות, און אז דער בית המקדש זאל ווידער אויפגעבויט ווערן א דריטן מאל, געווארן גאר צענטראל אין אידישקייט. בקשות פאר'ן אויפבוי פונעם בית המקדש און ירושלים ווערן אפט דערמאנט אין די תפילות. דער וואונטש "לשנה הבאה בירושלים" ווערט געזאגט ביי געלעגנהייטן וואס קומען איינמאל א יאר. עס ווערט געזען אלס אן אופן צו דערמאנען ירושלים ביי גרויסע געלעגנהייטן, ווי אויך איז עס אן אויסדרוק פון אונזער אמונה איבער אחרית הימים. עס ווערט געזען אלס אויסדרוק צו די האפענונג וואס האלטן אונטער די אידישע גייסט אין אלע זמנים{{הערה|[[#גוטהולד|גוטהולד]], עיון}}. | ||
נאכ'ן חורבן בית שני איז די האפענונג | |||
דער פשוט'ער באדייט פונעם בקשה איז איז אז קומענדיגע יאר, ווען מיר וועלן ווידער אמאל טון דאס | דער פשוט'ער באדייט פונעם בקשה איז איז אז קומענדיגע יאר, ווען מיר וועלן ווידער אמאל טון דאס וואס מ'טוט יערליך, זאל מיר שוין זיין אין ירושלים. וויבאלד אויבנאויף טוט די בקשה אפשטופן די גאולה ביז איבער א יאר, זענען געזאגט געווארן פארשידענע פשטים דערין{{הערה|זע {{אוצר החכמה|רבי יואל טייטלבוים|הגדה של פסח מהר"י ט"ב|149571|page=192|ברוקלין תשכ"ט, זייט קצג}}; {{אוצר החכמה|הנ"ל|דברי יואל על התורה|170739|באנד=ו|ברוקלין תשס"ה, זייט קעא}}; {{אוצר החכמה|רבי יקותיאל יהודה הלברשטאם|שפע חיים תורה ומועדים|601054|באנד=יב|ברוקלין תשס"ו, זייט יא}}; {{אוצר החכמה|רבי מנחם מנדל שניאורסאהן|תורת מנחם|141670|באנד=ה|עמ=119|ברוקלין תשנ"ו}}}}. | ||
די פראזע ווערט גענוצט בעיקר אין די צוויי געלעגנהייטן: | |||
דער סדר פון פסח ביינאכט פירט אויס מיט די | *דער סדר פון פסח ביינאכט פירט אויס מיט די פראזע. | ||
*אין [[מזרח אייראפע]]אישע קהילות, אריינגערעכנט פוילן, האט מען זיך געפירט צו זאגן די פראזע ביים ענדע פון [[נעילה]], דער לעצטער תפילה פון יום כיפור{{הערה|זע {{אוצר החכמה|רבי ידידיה טיאה ווייל|לבושי בדים|17031|page=210|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשמ"ח|עמ=קצו}}}}{{הערה|מטה אפרים סימן תרכ"ג סעיף ז'; {{משנה ברורה|תרכג|יג}}.}}. אין אנדערע קהילות איז דאס נישט איינגעפירט. | |||
==מאדערנע ענדערונגען און קאנטראווערסיעס== | |||
אין ארץ ישראל זענען פארהאן אזעלכע וואס לייגן צו א ווארט צו דער פראזע "לשנה הבאה בירושלים '''הבנויה'''", און עס ווערט באצייכנט אלס "נוסח ארץ ישראל" אדער "נוסח ירושלים"{{הערה|שם=ציון}}. די צוגאב פון "הבנויה" האט זיך אנגעהויבן אין ארץ ישראל אין 20'טן יארהונדערט, ארום די שפּעטע 1920'ער אָדער פריע 1930'ער יארן. עס איז געווען באאיינפלוסט פון אימיגראנטן וואס זענען געקומען פון אייראפּע און אזיע בעת דער "פערטער עליה" (1924-1928){{הערה|{{לינק|אדרעס=https://sites.google.com/site/jewishdigitalhumanities/Downhome/Topic4/nextyearinjerusalemhabenuya|שרייבער=Avraham Roos|קעפל=Next Year in Jerusalem "Habenuya"?|זייטל=Jewish Digital Humanities|דאטום=Mar 31, 2019}}}}{{הערה|זע {{היברובוקס|רבי גבריאל ציננער|נטעי גבריאל|46445|page=423|באנד=יום הכיפורים|מקום הוצאה=ירושלים תשס"א|עמ=תכז|הערה לח}} בשם רבי חיים נאה.}}. עס ווערט געברענגט בשם דעם סאטמארער רבי און דער בריסקער רב קעגנערשאפט צו דעם נוסח{{הערה|שם=ציון}}. | |||
די תפילה | זינט דער [[זעקס טאגיגער מלחמה]] האבן מזרחיסטישע קרייזן אנגעהויבן צו זאגן און זינגען די תפילה ענדע דאווענען פון [[יום העצמאות]] און [[יום ירושלים]]. רבנים פון דעם מזרחי האבן אין געוויסע פעלער אויך געטוישט דעם נוסח צו "לשנה '''הזאת''' בירושלים הבנויה" אויסצודריקן זייער בליק אויף געוויסע געשעענישן{{הערה|שם=ציון|{{אוצר החכמה|מרדכי צבי ציון|בשובי לירושלים|635460|page=126|מקום הוצאה=ירושלים תשע"ט|עמ=קכה–קלב}}}}. | ||
אין אמעריקע איז די ענגלישע פראַזע "Next Year in Jerusalem" נישט ערשינען אין קיין אמעריקאנער הגדה פאר יאר 1942. דאס איז געווען צוליב מורא אז עס זאל נישט אויסזען ווי אידן האבן טאפעלטע לויאַליטעטן. דער ערשטער וואס האט דאס עפנטליך איבערגעזעצט אויף ענגליש איז געווען בצלאל רות (סעסיל ראָטה) אין ענגלאנד אין 1934. אין אמעריקע האט מאָריץ סאַמועל און די "de Sola Pool Haggadah" (וואס איז פארשפרייט געווארן צווישן אמעריקאנער סאלדאטן ביים צווייטן וועלט קריג) געבראכן דעם טאַבו, ווען די קאמף קעגן נאציזם און דער שטיצע פאר א אידישער מדינה האבן געוואקסן{{הערה|{{אקדמיה|Jonathan Sarna|The Unspoken Taboo|98944654|Segula|no. 64 (March 2023): 42-55}}; idem, '[https://doi.org/10.1093/oso/9780197783214.003.0001 The Transformation of “Next Year in Jerusalem” in the Postwar American Haggadah]', in Richard I. Cohen (ed.), ''Jerusalem ?Transformed: Politics, Culture, and Hidden Corners'' (July 2024): 1-24.}}. | |||
==ניגונים== | ==ניגונים== | ||
עס איז פארהאן א באקאנטע חסידישע ניגון אויף די ווערטער. אין טייל חסידישע הויפן זינגט מען די ניגון מיט מער ווערטער: "ישועת ה' כהרף עין, לשנה הבאה בירושלים, אנא ה' הושיעה נא, לשנה הבאה בירושלים הבנויה". | עס איז פארהאן א באקאנטע חסידישע ניגון אויף די ווערטער. אין טייל חסידישע הויפן זינגט מען די ניגון מיט מער ווערטער: "ישועת ה' כהרף עין, לשנה הבאה בירושלים, אנא ה' הושיעה נא, לשנה הבאה בירושלים הבנויה". | ||
נאך א באוואוסטע ניגון וואס ווערט געזונגען ביי אסאך חרדישע חתונות איז ערשינען אין די אלבום פון [[מרדכי בן דוד]], "אוהבי השם". א ברסלב'ער פיוט וואס מען זינגט פסח, לויפט אויף די א"ב "אדיר הוציאנו ממצרים, בחור יחזירנו לירושלים", און דערנאך די פזמון "לשנה הבאה בירושלים". אויף דעם זעלבן קאמפאזיציע, איז באקאנט פונעם [[ישוב הישן]] פון ירושלים, אויף די ווערטער "תמחה את זכר | נאך א באוואוסטע ניגון וואס ווערט געזונגען ביי אסאך חרדישע חתונות איז ערשינען אין די אלבום פון [[מרדכי בן דוד]], "אוהבי השם". א ברסלב'ער פיוט וואס מען זינגט פסח, לויפט אויף די א"ב "אדיר הוציאנו ממצרים, בחור יחזירנו לירושלים", און דערנאך די פזמון "לשנה הבאה בירושלים". אויף דעם זעלבן קאמפאזיציע, איז באקאנט פונעם [[ישוב הישן]] פון ירושלים, אויף די ווערטער "תמחה את זכר עמלק מתחת השמים, לשנה הבאה בירושלים". | ||
==ביבליאגראפיע== | |||
*{{אנקער|גוטהולד|הרב זאב גוטהולד, "לשנה הבאה בירושלים: עיון בפיוטים ומנהגים", אין: יעקב שויקה והרב חיים סבתו (עורכים), '''מנחת אהרן: מאסף תורני לזכרו של הרב אהרן שויקה זצ"ל''', ירושלים תש"ם, עמ' 223–261{{הערה|איבערגעדרוקט געווארן אין: {{היברובוקס|זאב גוטהולד|'''תחכמון: אוסף מאמרים על ערכי היהדות'''|46143|ירושלים תש"ע, חלק ב', עמ' 60–106|page=59}}}}.}} | |||
*{{אנקער|המבשר|{{אוצר החכמה|יעקב שלמה שיינברגר|המבשר תורני|607400|קעפל=לשנה הבאה בירושלים|באנד=0437|חול המועד פסח תשע"ז, זייטן י-יא}}.}} | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/487986/jewish/-.htm לשנה הבאה בירושלים] | *{{אייוועלט|39593|לשנה הבאה בירושלים 'הבנויה'}} | ||
* [http://www.yeshiva.org.il/midrash/11144 לשנה הבאה בירושלים הבנויה], ישיבה וועבזייטל . | * [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/487986/jewish/-.htm לשנה הבאה בירושלים], בית חב"ד וועבזייטל. | ||
* [http://www.yeshiva.org.il/midrash/11144 לשנה הבאה בירושלים הבנויה], ישיבה וועבזייטל. | |||
* {{מרחב}} | * {{מרחב}} | ||
| שורה 39: | שורה 46: | ||
{{סדר יום הכיפורים}} | {{סדר יום הכיפורים}} | ||
{{חג הפסח}} | {{חג הפסח}} | ||
[[קאַטעגאָריע:תפילות]] | [[קאַטעגאָריע:תפילות]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:הגדה של פסח]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:ירושלים]] | ||
[[קאַטעגאָריע:יום כיפור]] | [[קאַטעגאָריע:יום כיפור]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | [[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | ||
[[he:לשנה הבאה בירושלים]] | [[he:לשנה הבאה בירושלים]] | ||