אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אלף הראשון"

רעוויזיע פון 19:33, 7 יולי 2025

דער אלף הראשון איז די ערשטע טויזנט יאר פון די וועלט באשאף, פון "שנת תוהו" (דער ערשטער יאר וואס האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג) ביז יאר תתקצ"ט.

די ערשטע צוויי טויזנט יאר איז, לויט דער גמרא, אן עפּאכע פון "תוהו" (וויסטעניש)^[1]. מענטשן האבן דאן געלעבט גאר לאנג; די גאנצע טויזנט יאר באשטייט פון בערך 9 דורות, און דער ערשטער מענטש האט געלעבט כמעט די גאנצע טויזנט יאר.

לויט'ן רמב"ן זענען די זעקס יאר-טויזנטער וואס די וועלט שטייט, אקעגן די זעקס טעג פון די וועלט באשאף; "אזוי אין די ערשטע צוויי טעג איז די וועלט געווען אינגאנצן וואסער, און גארנישט איז געווען בשלימות אין זיי. זיי ווייזן אויף די ערשטע צוויי טויזנט יאר ווען עס איז נישט געווען איינער וואס האט געדינט דעם באשעפער. און אזוי האבן חז"ל געזאגט: שני אלפים תוהו. אבער די באשאפונג אויף דער ערשטער טאג אין געווען די ליכטיגקייט, אנטקעגן צו די טויזנט יאר פון אדם וואס איז געווען דער ליכט פון דער וועלט און אנערקענט זיין באשאפער. און אפשר האט אנוש נישט געדינט קיין געצן ביז צום טויט פון אדם הראשון"^[2].

די יארן ווערן דא גערעכנט לויט'ן ציילונג וואס איז היינט אנגענומען (אין וועלכע דער יעצטיגער יאר איז ה'תשפ"ו), וועלכע נעמט אן אז אדם הראשון איז באשאפן געווארן ראש השנה שנת ב' לבריאת העולם, און שנת א' האט אנטהאלטן בלויז די ערשטע פינף טעג פון ששת ימי בראשית. דער ספר סדר הדורות און אין אנדערע ספרים אויף אידישע כראנאלאגיע רעכענען אנדערש^[3].

כראנאלאגיע

א, א' תשרי – ערשטע טאג אויף דער אריטמישער אידישער לוח, וואס איז איינגעפירט געווארן אין יאר ד'קי"ט. פאראלעל צו סעפטעמבער 7 3671 פצ"ר אינעם שפּעטערן גרעגאריאנישן קאלענדער.
א', כ"ה אדר–ב' ניסן – זעקס טעג פון וועלט באשאף און שבת בראשית לויט רבי יהושע אז בניסן נברא העולם^[4]^[א].
א', כ"ה אלול–כ"ט אלול – ערשטע פינף פון זעקס טעג פון וועלט באשאף: גא-ט האט באשאפן די (1) הימל און ערד; (2) רקיע; (3) געוויקסן; (4) זון, לבנה און שטערנס; (5) פישן און פויגלען
ב', א' תשרי – זעקסטע פון זעקס טעג פון וועלט באשאף גא-ט האט באשאפן די ערד-באשעפענישן, אדם הראשון און חוה; פארגעקומען דער חטא עץ הדעת, קין און הבל געבוירן^[7]^[ב]
ב', ב' תשרי – ערשטער שבת
ב', ג' תשרי – פייער איז באשאפן געווארן^[10], אדם הראשון הייבט אן פאסטן זיבן וואכן אין תשובה^[11]
ב', י"ד ניסן – די געשיכטע פון קין און הבל (בראשית ד, ג–טו)^[12]^[ג]
ק'–קל"ב – געבוירן חנוך בן קין, עירד, מחויאל, מתושאל, למך בן מתושאל און זיינע קינדער יבל, יובל און תובל קין^[16]
קל"ב – די געשיכטע פון למך בן מתושאל וועלכער הרג'עט קין (בראשית ד, כג–כד)^[17]^[ד], געבוירן שת דער זון פון אדם הראשון
רל"ז – געבוירן אנוש דער זון פון שת
רס"ח – אנוש און זיין דור הייבן אן דינען עבודה זרה^[19]^[ה]
ים אוקיינוס פארפלייצט א דירטל פון דער וועלט^[20], בערג ווערן שטיינערן, די טויטע הייבן אן שימלען, די פנימ'ער פון די מענטשן ווערן ווי מאלפעס, מזיקין באקומען שליטה אויף מענטשן^[21], אין די צייטן פון אנוש.
שכ"ז – געבוירן קינן דער זון פון אנוש
שס"ז – קינן ווערט דער ערשטער צו קעניגן איבער מענטשן, לויט ספר הישר^[22]
שצ"ז – געבוירן מהללאל דער זון פון קינן
תס"ב – געבוירן ירד דער זון פון מהללאל
תרכ"ד – געבוירן חנוך דער זון פון ירד
תרפ"ט, י' חשון – געבוירן מתושלח דער זון פון חנוך^[23]
תתע"ו – געבוירן למך דער זון פון מתושלח און פאטער פון נח
תתקל"ב – געשטארבן אדם הראשון
תתקע"ו – געבוירן נעמה, די פרוי פון נח און א טאכטער פון חנוך, לויט ספר הישר^[24]
תתקפ"ט – געשטארבן חנוך בן ירד

אנדערע שיטות

↑ לויט רב אדא איז עס געווען כ'-כ"ו אדר^[5]. דער רד"ל שרייבט עס איז געווען א'-ז' ניסן^[6].
↑ לויט אן אנדערע דעה איז הבל געבוירן שפעטער^[8], אויף ט"ו תשרי^[9].
↑ לויט'ן מדרש רבה איז עס געווען חנוכה צייט; און לויט זיי, לויט רבי יהושע אז בניסן נברא העולם איז עס געווען שבועות צייט שנת א'^[13]. לויט אנדערע איז עס געווען א יאר שפעטער, שנת ב'^[14]; אדער פערציג יאר שפעטער, שנת מ"ב^[15].
↑ לויט אן אנדערע שיטה איז קין געשטארבן ביים מבול, יאר א'תרנ"ח^[18].
↑ דער רמב"ן, בראשית ב, יג זאגט אז עס קען זיין אז אנוש האט נישט געדינט עבודה זרה ווילאנג אדם הראשון האט נאך געלעבט.

גראף

צו ליינען מער

אברהם עקביא, סדרי זמנים לפי המסרת, תל אביב, תש"ג, עמ' 7–13, אויף אוצר החכמה
רבי יחיאל היילפרין, סדר הדורות, ימות עולם, אלף הראשון
יצחק מאיר גולדשטיין, סדרי פרשיות, קרית ספר, תשע"ו, אויף אוצר החכמה

רעפערענצן

↑ סנהדרין צז,א, עבודה-זרה ט,א.
↑ רמב"ן בראשית ב, ג. זעט אויך רבנו בחיי און ריקאנטי דארט, מדרש רבי דויד הנגיד - שמות (ירושלים, תשכ"ח), זייט רא-רא.
↑ נעמליך, אז אדם הראשון הראשון איז באשאפן געווארן ראש שנה שנת 0, און שנת א' האט זיך אנגעהויבן ווען ער איז געווען איין יאר אלט. לויט די שיטה, דארף מען אראפרעכענען צוויי יאר פון די חשבונות. זעט: אברהם עקביא, סדרי זמנים לפי המסרת, תל אביב, תש"ג, עמ' 4. פארהאן הסברים פאר דער שיטה, זעט: רבי אברהם ישעיהו קארעליץ, חזון איש, אורח חיים, סימן ק"מ, ס"ק ג'; יצחק מאיר גולדשטיין, סדרי פרשיות, קרית ספר, תשע"ו, עמ' מד-מו (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
↑ תוספות, ראש השנה ח, א, ד"ה לתקופות.
↑ יסוד עולם, מאמר רביעי פרק י"ד.
↑ פירוש הרד"ל אויף פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א אות י"ח.
↑ בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ב'.
↑ תוספות, סנהדרין לח, ב, ד"ה וירדו.
↑ בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד', לויט פירוש מהרי"פ.
↑ פסחים נד, א.
↑ ילקוט שמעוני, בראשית, רמז לד.
↑ תרגום יונתן, בראשית פרק ד פסוק ג; בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד'; פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א.
↑ בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד'.
↑ חזקוני, בראשית ד, ג.
↑ מדרש תנחומא, פרשת בראשית, אות ט'.
↑ רש"י, בראשית ד, כג.
↑ מדרש תנחומא, בראשית י"א; רש"י, בראשית ד, כג.
↑ בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה י"ב; רמב"ן, בראשית ד, יז.
↑ פענח רזא פרשת בראשית, געברענגט אין רבי יחיאל היילפרין, סדר הדורות, ימות עולם, רס"ו.
↑ ירושלמי שקלים יז.
↑ בראשית רבה, פרשה כ"ג, פסקה ו'.
↑ ספר הישר, פרק ד'.
↑ רבי שלמה בן שם טוב גבאי, עבד שלמה, אויף בראשית ז, ד.
↑ ספר הישר, פרק ד'; רבי יחיאל היילפרין, סדר הדורות, ימות עולם, תתקע"ד.

[7] לויט רב אדא איז עס געווען כ'-כ"ו אדר^[5]. דער רד"ל שרייבט עס איז געווען א'-ז' ניסן^[6].

[11] לויט אן אנדערע דעה איז הבל געבוירן שפעטער^[8], אויף ט"ו תשרי^[9].

[18] לויט'ן מדרש רבה איז עס געווען חנוכה צייט; און לויט זיי, לויט רבי יהושע אז בניסן נברא העולם איז עס געווען שבועות צייט שנת א'^[13]. לויט אנדערע איז עס געווען א יאר שפעטער, שנת ב'^[14]; אדער פערציג יאר שפעטער, שנת מ"ב^[15].

[22] לויט אן אנדערע שיטה איז קין געשטארבן ביים מבול, יאר א'תרנ"ח^[18].

[24] דער רמב"ן, בראשית ב, יג זאגט אז עס קען זיין אז אנוש האט נישט געדינט עבודה זרה ווילאנג אדם הראשון האט נאך געלעבט.

[1] סנהדרין צז,א, עבודה-זרה ט,א.

[2] רמב"ן בראשית ב, ג. זעט אויך רבנו בחיי און ריקאנטי דארט, מדרש רבי דויד הנגיד - שמות (ירושלים, תשכ"ח), זייט רא-רא.

[3] נעמליך, אז אדם הראשון הראשון איז באשאפן געווארן ראש שנה שנת 0, און שנת א' האט זיך אנגעהויבן ווען ער איז געווען איין יאר אלט. לויט די שיטה, דארף מען אראפרעכענען צוויי יאר פון די חשבונות. זעט: אברהם עקביא, סדרי זמנים לפי המסרת, תל אביב, תש"ג, עמ' 4. פארהאן הסברים פאר דער שיטה, זעט: רבי אברהם ישעיהו קארעליץ, חזון איש, אורח חיים, סימן ק"מ, ס"ק ג'; יצחק מאיר גולדשטיין, סדרי פרשיות, קרית ספר, תשע"ו, עמ' מד-מו (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).

[4] תוספות, ראש השנה ח, א, ד"ה לתקופות.

[5] יסוד עולם, מאמר רביעי פרק י"ד.

[6] פירוש הרד"ל אויף פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א אות י"ח.

[8] בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ב'.

[9] תוספות, סנהדרין לח, ב, ד"ה וירדו.

[10] בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד', לויט פירוש מהרי"פ.

[12] פסחים נד, א.

[13] ילקוט שמעוני, בראשית, רמז לד.

[14] תרגום יונתן, בראשית פרק ד פסוק ג; בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד'; פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א.

[15] בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד'.

[16] חזקוני, בראשית ד, ג.

[17] מדרש תנחומא, פרשת בראשית, אות ט'.

[19] רש"י, בראשית ד, כג.

[20] מדרש תנחומא, בראשית י"א; רש"י, בראשית ד, כג.

[21] בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה י"ב; רמב"ן, בראשית ד, יז.

[23] פענח רזא פרשת בראשית, געברענגט אין רבי יחיאל היילפרין, סדר הדורות, ימות עולם, רס"ו.

[25] ירושלמי שקלים יז.

[26] בראשית רבה, פרשה כ"ג, פסקה ו'.

[27] ספר הישר, פרק ד'.

[28] רבי שלמה בן שם טוב גבאי, עבד שלמה, אויף בראשית ז, ד.

[29] ספר הישר, פרק ד'; רבי יחיאל היילפרין, סדר הדורות, ימות עולם, תתקע"ד.

[1]

[2]

[3]

[4]

[א]

[7]

[ב]

[10]

[11]

[12]

[ג]

[16]

[17]

[ד]

[19]

[ה]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[5]

[6]

[8]

[9]

[13]

[14]

[15]

[18]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
 {{דעסקריפציע|יאר-טויזנט אין אידישן לוח}}
-דער '''אלף הראשון''' איז די ערשטע טויזנט יאר פון די וועלט באשאף, פון "שנת תוהו" (דער ערשטער יאר וואס האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג) ביז יאר תתקצ"ט. די זענען בערך אין פּאראלעל צו די יארן 3761 ביז 2761 [[ציווילע צייט-רעכענונג|פצ"ר]] אינעם שפּעטערן גרעגאריאנישן קאלענדער.
+דער '''אלף הראשון''' איז די ערשטע טויזנט יאר פון די וועלט באשאף, פון "שנת תוהו" (דער ערשטער יאר וואס האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג) ביז יאר תתקצ"ט.
 די ערשטע צוויי טויזנט יאר איז, לויט דער גמרא, אן עפּאכע פון "תוהו" (וויסטעניש){{הערה|סנהדרין צז,א, עבודה-זרה ט,א.}}. מענטשן האבן דאן געלעבט גאר לאנג; די גאנצע טויזנט יאר באשטייט פון בערך 9 דורות, און דער ערשטער מענטש האט געלעבט כמעט די גאנצע טויזנט יאר.
@@ שורה 9: / שורה 9: @@
 == כראנאלאגיע ==
-*'''א''', [[א' תשרי]] – ערשטע טאג אויף דער אריטמישער אידישער לוח, וואס איז איינגעפירט געווארן אין יאר [[ד'קי"ט]]. פאראלעל צו [[סעפטעמבער 7]] 3671 [[ציווילע צייט-רעכענונג|פצ"ר]].
+*'''א''', [[א' תשרי]] – ערשטע טאג אויף דער אריטמישער אידישער לוח, וואס איז איינגעפירט געווארן אין יאר [[ד'קי"ט]]. פאראלעל צו [[סעפטעמבער 7]] 3671 [[ציווילע צייט-רעכענונג|פצ"ר]] אינעם שפּעטערן גרעגאריאנישן קאלענדער.
 *'''א'''', [[כ"ה אדר]]–[[ב' ניסן]] – [[ששת ימי בראשית|זעקס טעג פון וועלט באשאף]] און שבת בראשית לויט [[רבי יהושע]] אז בניסן נברא העולם{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=לתקופות}}.}}{{ביאור|לויט [[תקופת רב אדא|רב אדא]] איז עס געווען [[כ' אדר|כ']]-[[כ"ו אדר]]{{הערה|יסוד עולם, מאמר רביעי פרק י"ד.}}. דער רד"ל שרייבט עס איז געווען [[א' ניסן|א']]-[[ז' ניסן]]{{הערה|פירוש הרד"ל אויף פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א אות י"ח.}}.}}.
 *'''א'''',  [[כ"ה אלול]]–[[כ"ט אלול]] – ערשטע פינף פון [[ששת ימי בראשית|זעקס טעג פון וועלט באשאף]]: גא-ט האט באשאפן די (1) הימל און ערד; (2) רקיע; (3) [[פלאנץ|געוויקסן]]; (4) [[זון]], [[לבנה]] און [[שטערן|שטערנס]]; (5) [[פיש]]ן און [[פויגל]]ען