אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אלעזר הקליר"

קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
375 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 11 חדשים
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה
אין תקציר עריכה
שורה 21: שורה 21:
עס זענען געווען וואס האבן געברענגט א ראיה פון די ווערטער "אַאֲבִין תְּשַׁע מֵאוֹת וְעוֹד" אין די קרובה [[אאביך ביום מבך]] פון [[תשעה באב]], וואו מ'זעט אז ער איז געווען איבער 900 יאר נאכ'ן [[חורבן בית המקדש|חורבן]], אין דער צייט פון די גאונים{{הערה|שם=זכי|{{היברובוקס|רבי יוסף שטיינהארט|שו"ת זכרון יוסף|560|page=35|לינק טעקסט=שאלה יג-יד}}}}. אנדערע ווענדן עס אבער אפ, אז חכמים אין שפעטערע דורות האבן אלץ צוגעפאסט די נומער{{הערה|שם=נובי2|דארט=נובי|דארט, הגה מבן המחבר}}.
עס זענען געווען וואס האבן געברענגט א ראיה פון די ווערטער "אַאֲבִין תְּשַׁע מֵאוֹת וְעוֹד" אין די קרובה [[אאביך ביום מבך]] פון [[תשעה באב]], וואו מ'זעט אז ער איז געווען איבער 900 יאר נאכ'ן [[חורבן בית המקדש|חורבן]], אין דער צייט פון די גאונים{{הערה|שם=זכי|{{היברובוקס|רבי יוסף שטיינהארט|שו"ת זכרון יוסף|560|page=35|לינק טעקסט=שאלה יג-יד}}}}. אנדערע ווענדן עס אבער אפ, אז חכמים אין שפעטערע דורות האבן אלץ צוגעפאסט די נומער{{הערה|שם=נובי2|דארט=נובי|דארט, הגה מבן המחבר}}.


איינע פון די ראיות וואס רבינו תם ברענגט אז ער איז געווען א תנא איז אז מ'טרעפט נישט קיין פיוטים פון רבי אלעזר אויף די צווייטע טאג יום טוב, וואס דייט אן אז ער האט געלעבט ווען מ'האט נאך מקדש געווען דעם [[חודש]] על פי הראיה{{הערה|שם=בעתס}}. דער [[רדב"ז]] ווענדט אפ דער ראיה, וויבאלד ער איז געווען פון ארץ ישראל וואו מ'האלט דאך אלעמאל נאר איין טאג יום טוב. און אפילו [[ראש השנה]] ווען עס זענען דא צוויי טעג{{הערה|שם=נובי|זעט {{היברובוקס|2=שו"ת [[נודע ביהודה]] מהדורא תנינא|3=14662|page=70|לינק טעקסט=או"ח סימן קיג}}}}, האט אויסגעפעלט בלויז איין פיוט וויבאלד עס איז א יומא אריכתא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת הרדב"ז|3=1952|page=389|לינק טעקסט=חלק ג, סימן תתקס"ז (תקל"ב)}}}}{{הערה|דארט=נובי|זעט די הגה פון [[רבי יוסף שאול נאטאנזאהן]] דארט.}}. אזוי אויך קען זיין אז זיין וועג איז געווען צו דיכטן אויף די [[קריאת התורה|קריאה]] פונעם טאג, און קריאת התורה (ביי [[מפטיר]]) ביידע טעג פון ראש השנה זענען די זעלבע{{הערה|זעט: {{צ-מאמר|פליישער|לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קיליר|תרביץ|נב|עמ=252|JSTOR=23595971}}. זעט אויך די פיוטים לראש השנה רעדאגירט פון שולמית אליצור, ירושלים תשע"ד, זייט 161}}. אויך קען זיין אז אין זיין צייט האט מען זיך געפירט אין ארץ ישראל צו האלטן איין טאג אויך ראש השנה{{הערה|אזא מנהג ווערט געברענגט אין בעל המאור [https://rif.alhatorah.org/Parshan/Baal_HaMaor_Rif/Beitzah/2b.1 ביצה דף ג עמוד א]. זעט: מ"ד הר, 'על שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל', תרביץ נ"ג (תשמ"ד), זייט 124 און ווייטער; און זעט אויך פליישער, 'הערה להארה: בדבר שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל', דארט, זייט 293 און ווייטער.}}.
איינע פון די ראיות וואס רבינו תם ברענגט אז ער איז געווען א תנא איז אז מ'טרעפט נישט קיין פיוטים פון רבי אלעזר אויף די צווייטע טאג יום טוב, וואס דייט אן אז ער האט געלעבט ווען מ'האט נאך מקדש געווען דעם [[חודש]] על פי הראיה{{הערה|שם=בעתס}}. דער [[רדב"ז]] ווענדט אפ דער ראיה, וויבאלד ער איז געווען פון ארץ ישראל וואו מ'האלט דאך אלעמאל נאר איין טאג יום טוב. און אפילו [[ראש השנה]] ווען עס זענען דא צוויי טעג{{הערה|שם=נובי|זעט {{היברובוקס|2=שו"ת [[נודע ביהודה]] מהדורא תנינא|3=14662|page=70|לינק טעקסט=או"ח סימן קיג}}}}, האט אויסגעפעלט בלויז איין פיוט וויבאלד עס איז א יומא אריכתא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת הרדב"ז|3=1952|page=389|לינק טעקסט=חלק ג, סימן תתקס"ז (תקל"ב)}}}}{{הערה|דארט=נובי|זעט די הגה פון [[רבי יוסף שאול נאטאנזאהן]] דארט.}}. אזוי אויך קען זיין אז זיין וועג איז געווען צו דיכטן אויף די [[קריאת התורה|קריאה]] פונעם טאג, און קריאת התורה (ביי [[מפטיר]]) ביידע טעג פון ראש השנה זענען די זעלבע{{הערה|זעט: {{צ-זשורנאל|פליישער|לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קיליר|תרביץ|נב|עמ=252|JSTOR=23595971}}. זעט אויך די פיוטים לראש השנה רעדאגירט פון שולמית אליצור, ירושלים תשע"ד, זייט 161}}. אויך קען זיין אז אין זיין צייט האט מען זיך געפירט אין ארץ ישראל צו האלטן איין טאג אויך ראש השנה{{הערה|אזא מנהג ווערט געברענגט אין בעל המאור [https://rif.alhatorah.org/Parshan/Baal_HaMaor_Rif/Beitzah/2b.1 ביצה דף ג עמוד א]. זעט: {{צ-זשורנאל|מ"ד הֶר|עוד על שני ימים של ראש השנה בארץ-ישראל|תרביץ|נג|עמ=142-143|שנת הוצאה=תשמ"ד|JSTOR=23595766}}; און זעט אויך {{צ-זשורנאל|פליישער|הערה להארה: בדבר שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל|דארט|עמ=293-295|JSTOR=23596028}}.}}.


אנדערע לייגן צו א ראיה פון דעם וואס ער ברענגט אויך פון שפעטערדיגע מדרשים.{{מקור}}
אנדערע לייגן צו א ראיה פון דעם וואס ער ברענגט אויך פון שפעטערדיגע מדרשים.{{מקור}}
שורה 36: שורה 36:


===מאדערנע חוקרים===
===מאדערנע חוקרים===
די חוקרים האבן באקומען מער אינפארמאציע איבער דער קליר מיט'ן אנטדעקן די [[קאירא גניזה]], וועלכע האט אנטהאלטן פיל פון קליר'ס פיוטים, אויך אזוינע וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז היינט. אין די פיוטים זעט מען אז ער האט זיך געפירט מיט די שפעטערדיגע מנהגים פון א"י וואס זענען געווען מער נוטה צו מנהג בבל. אין [[מערבית]] אויף [[ראש השנה]] וואס פאלט אויס אום [[שבת]] האט ער צוגעענדיגט ביי 'ברכת גאולה' אזוי ווי די בבלי'שע חתימה 'גאל ישראל', אנשטאט נוסח ארץ ישראל צו ענדיגן 'צור ישראל וגואלו'{{הערה|זעהט פליישער, 'פיוט על סדרי התקיעה', [[תרביץ]] שנה נ"ד חוברת א', הערה 14.}}, און ווי עס זעט אויס האט ער באזירט זיינע פיוטים אויף די סדר פון [[קריאת התורה]] וואס מען ענדיגט די תורה איינמאל א יאר, אנשטאט איין מאל אין דריי יאר ווי עס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל{{הערה|זעהט אויך: חיים סיימונס, "הבדלים בקריאת הפרשיות בין בני א"י ובין בני חו"ל", '''[[סיני (כתב עת)|סיני]]''' קו (1990), זייט לד}}.
מיט'ן אנטדעקן די [[קאירא גניזה]], וועלכע האט אנטהאלטן פיל פון קליר'ס פיוטים, אויך אזוינע וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז היינט האבן די חוקרים האבן באקומען מער אינפארמאציע איבער דער קליר, און צוזאמען מיט דעם איז אפגעפרעגט געווארן די הנחה אז גראמען איז געקומען צו לשון־קודש דורך אראביש. אין די פיוטים זעט מען אז ער האט זיך געפירט מיט די שפעטערדיגע מנהגים פון א"י וואס זענען געווען מער נוטה צו מנהג בבל. אין [[מערבית]] אויף [[ראש השנה]] וואס פאלט אויס אום [[שבת]] האט ער צוגעענדיגט ביי 'ברכת גאולה' אזוי ווי די בבלי'שע חתימה 'גאל ישראל', אנשטאט נוסח ארץ ישראל צו ענדיגן 'צור ישראל וגואלו'{{הערה|זעט {{צ-זשורנאל|פליישער|פיוט על סדרי התקיעה בשופר בארץ-ישראל בראש-השנה ושבת|תרביץ|א|עמ=66|סדרה=נד|שנת הוצאה=תשמ"ה|JSTOR=23596090}}, הערה 14.}}, און ווי עס זעט אויס האט ער באזירט זיינע פיוטים אויף די סדר פון [[קריאת התורה]] וואס מען ענדיגט די תורה איינמאל א יאר, אנשטאט איין מאל אין דריי יאר ווי עס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל{{הערה|זעט אויך: חיים סיימונס, "[https://chaimsimons.net/parshiot.pdf הבדלים בקריאת הפרשיות בין בני א"י ובין בני חו"ל]", '''סיני''' קו (1990), זייט לד}}.


די חוקרים לערנען אפ אסאך לשונות אין זיינע פיוטים אז זיי באציען זיך צו די [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישע קריסטן]] וועלכע געוועלטיגן אין ארץ ישראל, און אינאיינעם מיט'ן אפשאצן די סטיל פון זיינע פיוטים איז אנגענומען אז ער האט געלעבט בערך אין די תקופה פון די [[רבנן סבוראי]] אדער די ערשטע [[גאונים]] (6טער אדער 7טער י"ה). אין פארגאנגענהייט איז געווען פארשפרייט די דעה אז ער האט געלעבט פאר די אקופאציע פון די [[אראבער]] וואס האבן איבערגענומען ארץ ישראל פון די ביזאנטן אין יאר ד'שצ"ח (638 למס'), וויבאלד עס ווערן נישט דערמאנט קיין אראבער אין זיינע פיוטים. מיט די יארן זענען יא געפונען געווארן אויך אייניגע דערמאנונגען פון אראבער אין געוויסע פיוטים{{הערה|זעט צום ביישפיל: עזרא פליישער, "[https://www.academia.edu/38275640 לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קליר]", '''[[תרביץ]]''' נב [ב] (טבת תשמ"ג), זייטן 254–257.}}, און לויט דעם נעמט מען אן אז די אראבישע אקופאציע איז פארגעקומען סוף ימיו{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=[[שולמית אליצור]]|נאמען=סוד משלשי קודש|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=[[האיגוד העולמי למדעי היהדות]]|שנת הוצאה=תשע"ט|עמ=697–703|ISBN=9789657418109}}}}. אלזא האט ער געלעבט אין ענדע פון דער תקופה וואס די [[ביזאנטישע אימפעריע]] האט געוועלטיגט אין ארץ ישראל און די ערשטע יארן פון די [[מוסלמענער]] הערשאפט אויף ארץ ישראל, ארום אנהייב פונעם 7טער יארהונדערט.
די חוקרים לערנען אפ אסאך לשונות אין זיינע פיוטים אז זיי באציען זיך צו די [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישע קריסטן]] וועלכע געוועלטיגן אין ארץ ישראל, און אינאיינעם מיט'ן אפשאצן די סטיל פון זיינע פיוטים איז אנגענומען אז ער האט געלעבט בערך אין די תקופה פון די [[רבנן סבוראי]] אדער די ערשטע [[גאונים]] (6טער אדער 7טער י"ה). אין פארגאנגענהייט איז געווען פארשפרייט די דעה אז ער האט געלעבט פאר די אקופאציע פון די [[אראבער]] וואס האבן איבערגענומען ארץ ישראל פון די ביזאנטן אין יאר ד'שצ"ח (638 למס'), וויבאלד עס ווערן נישט דערמאנט קיין אראבער אין זיינע פיוטים. מיט די יארן זענען יא געפונען געווארן אויך אייניגע דערמאנונגען פון אראבער אין געוויסע פיוטים{{הערה|זעט צום ביישפיל: {{צ-זשורנאל|עזרא פליישער|לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קיליר|תרביץ|נב [ב] (טבת תשמ"ג)|עמ=254–257|JSTOR=23595971}}.}}, און לויט דעם נעמט מען אן אז די אראבישע אקופאציע איז פארגעקומען סוף ימיו{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=שולמית אליצור|נאמען=סוד משלשי קודש|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=האיגוד העולמי למדעי היהדות|שנת הוצאה=תשע"ט|עמ=697–703|ISBN=9789657418109}}}}. אלזא האט ער געלעבט אין ענדע פון דער תקופה וואס די [[ביזאנטישע אימפעריע]] האט געוועלטיגט אין ארץ ישראל און די ערשטע יארן פון די [[מוסלמענער]] הערשאפט אויף ארץ ישראל, ארום אנהייב פונעם 7טער יארהונדערט.


עזרא פליישער ווייזט אן אויף א געוויסע אומבאקאנטע [[פיוט]] פונעם קליר אויף [[תשעה באב]] וואס רעדט ארום איבער ביאת המשיח, און לויט זיין מיינונג באציט זיך עס אויף די ווידערשטאנד קעגן [[הערקאליוס]], און איז דעריבער געשריבן געווארן צווישן די יארן 629 און 634{{הערה|עזרא פליישר, "[https://www.academia.edu/38275640 לפתרון שאלת זמנו ומקום פעילותו של ר' אלעזר בירבי קיליר]", '''[[תרביץ]]''' נד [ג] (ניסן תשמ"ה), זייטן 383–427.}}, און פון דא איז קלאר, אז דער קליר איז געווען אקטיוו אין די ערשטע האלב פון די 7'טע יארהונדערט. אנדערע פארשער האבן נישט צוגעשטימט צו דעם אפטייטש, און ממילא אויך צו די באווייזן וואס ווערן געברענגט דערפון{{הערה|Hillel I. Newman, "[https://www.academia.edu/38436571/Apocalyptic_Poems_in_Christian_and_Jewish_Liturgy_in_Late_Antiquity.pdf Apocalyptic Poems in Christian and Jewish Liturgy in Late Antiquity]", in Brouria Bitton-Ashkelony and Derek Krueger (eds.), ''Prayer and Worship in Eastern Christianities, 5th to 11th Centuries'', London 2016, pp. 244-248.|כיוון=שמאל}}.
עזרא פליישער ווייזט אן אויף א געוויסע [[פיוט#קרובות|סילוק]] פון א קדושתא פונעם קליר אויף [[שבת חזון|שבת איכה]] וואס רעדט ארום איבער ביאת המשיח, און לויט זיין מיינונג באציט זיך עס אויף די ווידערשטאנד קעגן [[הערקאליוס]], און איז דעריבער געשריבן געווארן צווישן די יארן ד'שפ"ט און ד'שצ"ד (629–634){{הערה|{{אקדמיה|עזרא פליישר|לפתרון שאלת זמנו ומקום פעילותו של ר' אלעזר בירבי קיליר|38275640|תרביץ|נד [ג] (ניסן תשמ"ה), זייטן 383–427}}.}}, און פון דא איז קלאר, אז דער קליר איז געווען אקטיוו אין די ערשטע האלב פון די 7'טע יארהונדערט. אנדערע פארשער האבן נישט צוגעשטימט צו דעם אפטייטש, און ממילא אויך צו די באווייזן וואס ווערן געברענגט דערפון{{הערה|Hillel I. Newman, "[https://www.academia.edu/38436571/Apocalyptic_Poems_in_Christian_and_Jewish_Liturgy_in_Late_Antiquity.pdf Apocalyptic Poems in Christian and Jewish Liturgy in Late Antiquity]", in Brouria Bitton-Ashkelony and Derek Krueger (eds.), ''Prayer and Worship in Eastern Christianities, 5th to 11th Centuries'', London 2016, pp. 244-248.|כיוון=שמאל}}.


==דער נאמען "קליר"==
==דער נאמען "קליר"==

נאוויגאציע מעניו