רוי:חיים נחמן ביאליק
חיים נחמן ביאַליק (י' טבת ה'תרל"ג - ווין כ"א תמוז ה'תרצ"ד ; 9טן יאנואר 1873 - 4טן יולי 1934) איז געווען א נאציאנאלער דיכטער. ער איז געווען א גרויסער שרייבער, רעדאקטאר, און איבערזעצער, וואָס האָט א סך משפיע געווען אויף דער ישראלישער קולטור. גרויסע קאָמפאזיטאָרן (ווי מיקי גבריאלוב און נורית הירש) האָבן געמאכט פון א גרויסן טייל פון זיינע דיכטונגען מעלאדיעס.
ביאָגראפיע
ביאליק איז געבוירן געוואָרן אין ראדי ביי זשיטאָמיר אין וואָלין, (היינט אוקראינע) י' טבת תרל"ג. אין זיין יוגנט האָט ער געלערנט אין וואָלאָזשינער ישיבה אונטער דעם נצי"ב. דאָרט האָט ער אָנגעשריבן די פאָעמע "אל הצפור" אין יאָר ה'תרנ"א (1891). אין זיינע שפּעטערע יאָרן, ביי די צייטן פון די משכילים האָט ער פארלאָזט די אידישקייט. אין זיין פּאָעמע "על השחיטה" (וואָס באשרייבט קעשענעוו פאָגראָם) שרייבט ער זייער שארף:
- וְאִם יֶשׁ-צֶדֶק – יוֹפַע מִיָּד! (אויב איז דאָ אויף דער וועלט גערעכטיקייט, זאָל עס ערשיינען באלד!)
- אַךְ אִם-אַחֲרֵי הִשָּׁמְדִי מִתַּחַת רָקִיעַ
- הַצֶּדֶק יוֹפִיעַ – (אָבער אויב די גערעכטיקייט וועט ערשיינען נאָך מיין שטארבן)
- יְמֻגַּר-נָא כִסְאוֹ לָעַד! (זאָל פארלענדן ווערן דער צדק אויף אייביק!)
א שטיק צייט האָט ער געוואוינט אין בערלין, וואוּ האָט אָנטייל גענומען אין א געמיינדע פון אידישע שרייבער און פארלעגער ווי שמואל יוסף עגנון, שמעון דובנאוו, ישראל איזידאר עליאשעוו, אורי צבי גרינבערג, יעקב קלאצקין (גרינדער פון "אשכול" פארלאג אין בערלין), משה קולבאק, שאול טשערניכאווסקי.
אין יאָר ה'תרס"ט (1909), ביי דער צווייטער עליה, איז ער געקומען צום ערשטן מאָל אין ארץ ישראל, אָבער נאָר פון ה'תרפ"ד האָט ער זיך באזעצט וואוינען אין תל אביב.
ער איז געווען א גרויסער פארפאסער פון עטליכע ביכער, אויך א גרויסער שרייבער אין די לשון–קודשדיקע צייטונגען פון די משכּילים פון פּוילן און ליטע ווי דער הלבנון, הצופה. ער פלעגט זייער א סך שפּעטן פון די פרומע אידן, ער האָט זיי געהאסט און געהאלטן אז זיי זענען שולדיג אין אלץ שלעכטס, באזונדערס האָט ער געהאט גרויסע מיינונג דיפערענצען מיט די חסידי'שע אידן. פרומע אידן פלעגן זיך דערווייטערן פון זיינע ארטיקלען.
ביאליק איז נפטר געוואָרן אין ווין, כ"א תמוז תרצ"ד.
- א טייל פון זיינע לידער געשריבענע אָריגינעל אויף יידיש קאָן מען ליינען אויפן אינטערנעט
דרויסנדיגע לינקס
- רעקאָרדינונגען פון די ווערק פון ביאליק
- שירים : לידער און פאעמען
- ביאליק'ס לידער אין אידיש באתר יידישע פאעזיע און פראזע
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!