אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "שאול המלך"
ק (←אפשטאם און כאראקטעריזירונג: הגהה, זוי מיינעך) |
(אפדעיט) |
||
| (33 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|ערשטער קעניג אויף כלל ישראל (ב'תתפ"ב-ב'תתפ"ד)}} | {{דעסקריפציע|ערשטער קעניג אויף כלל ישראל (אין ב'תתפ"ב-ב'תתפ"ד)}} | ||
{{פירער | {{פירער | ||
| נאמען = שָׁאוּל המלך | | נאמען = שָׁאוּל המלך | ||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
| קעפל = שאול אין א דעטאל פון א 1878 אויל מאלעריי פון ערנסט דזשאסעפסאן | | קעפל = שאול אין א דעטאל פון א 1878 אויל מאלעריי פון ערנסט דזשאסעפסאן | ||
| געבורט ארט = [[תל אל פול|גבע בנימין]] | | געבורט ארט = [[תל אל פול|גבע בנימין]] | ||
| פטירה ארט = [[הר | | פטירה ארט = [[הר הגלבוע]] | ||
| סיבת המוות = נהרג | | סיבת המוות = נהרג | ||
| מדינה = [[ | | מדינה = [[ארץ ישראל]] | ||
| באגרעבעניש = צלע אין [[הרי בנימין]] | | באגרעבעניש = צלע אין [[הרי בנימין]] | ||
| טיטל = קעניג פון [[מלכות ישראל]] | | טיטל = קעניג פון [[פאראייניגטע מלכות ישראל]] | ||
| תפקיד1 = {{תפקיד מנהיג | | תפקיד1 = {{תפקיד מנהיג | ||
| פאזיציע נאמען = קעניג פון [[מלכות ישראל]] | | פאזיציע נאמען = קעניג פון [[פאראייניגטע מלכות ישראל]] | ||
| נומער = 1 | | נומער = 1 | ||
| טערמין אנהויב = {{לינק צו אידיש יאר|2882}} | | טערמין אנהויב = {{לינק צו אידיש יאר|2882}} | ||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
| קרוינפרינץ = [[יהונתן]] | | קרוינפרינץ = [[יהונתן]] | ||
}} | }} | ||
'''שָׁאוּל המלך''' איז געווען דער ערשטער [[קעניג]] ביי כלל ישראל (ב'תתפ"ב-ב'תתפ"ד), וועלכער איז געקרוינט געווארן דורך [[שמואל הנביא]] אויפ'ן באפעל פונעם אויבערשטער. אויספירנדיג איינער פון די צילן פון זיין קרוינונג, האט ער דורכאויס זיין קעניגרייך געקעמפט קעגן פלשת און אנדערע פעלקער צו באשיצן און באפעסטיגן ארץ ישראל. ער ווערט באצייכנט אין [[חז"ל]] אלס א שיין-אויסזעענדער מאן, און ווי א גרויסער צדיק און עניו. | '''שָׁאוּל המלך''' איז געווען דער ערשטער [[קעניג]] ביי כלל ישראל (ב'תתפ"ב-ב'תתפ"ד), וועלכער איז געקרוינט געווארן דורך [[שמואל הנביא]] אויפ'ן באפעל פונעם אויבערשטער. אויספירנדיג איינער פון די צילן פון זיין קרוינונג, האט ער דורכאויס זיין קעניגרייך געקעמפט קעגן [[פלשת]] און אנדערע פעלקער צו באשיצן און באפעסטיגן ארץ ישראל. ער ווערט באצייכנט אין [[חז"ל]] אלס א שיין-אויסזעענדער מאן, און ווי א גרויסער צדיק און עניו. | ||
נאך וואס שאול האט נישט געפאלגט גאט'ס באפעל אויסצו'הרג'ענען אלע [[ | נאך וואס שאול האט נישט געפאלגט גאט'ס באפעל אויסצו'הרג'ענען אלע [[עמלק]]ים איז ער פאראכט געווארן ביים אויבערשטן, און שמואל הנביא האט געזאלבט [[דוד]] אלס קעניג אנשטאט אים. עטליכע עפיזאדן, צווישן זיי [[דער קאמף קעגן גלית]] און שאול'ס שווערע גיסטעס, האבן אריינגעברענגט דוד צום קעניגליכן הויף, און ער האט עווענטועל געהייראט [[מיכל]], א טאכטער פון שאול. די באציאונגען צווישן דוד און שאול האבן זיך אלץ פארערגערט, שאול האט געוואלט הרג'ענען דוד'ן, און האט אים נאכגעיאגט א לענגערע תקופה. ביי איין פאל האט שאול ערלויבט [[דואג האדומי]] אויסצו'הרג'ענען אלע כהנים פון [[נוב]] צוליב זייער שטיצע פאר דוד. | ||
נאך שמואל הנביא'ס פטירה איז שאול ארויס אין א ברייטערע קריג קעגן פלשת, אבער ווען שאול האט אנגעפרעגט דורך א [[בעלת אוב]] | נאך שמואל הנביא'ס פטירה איז שאול ארויס אין א ברייטערע קריג קעגן פלשת, אבער ווען שאול האט אנגעפרעגט פון שמואל דערוועגן דורך א [[אוב|בעלת אוב]], האט ער אים אינפארמירט אז ער וועט פארלירן די שלאכט און פאלן פאר די פלשתים. שאול און דריי פון זיינע זון זענען געפאלן אינעם שלאכט, און די פלשתים האבן פארכאפט און פארשוועכט זייערע קערפער. נאך שאול האט דוד געקעניגט אין [[חברון]], אין דער צייט וואס שאול'ס זון [[איש בושת]] האט געוועלטיגט איבער די איבריגע פון [[ארץ ישראל]]. זיבן פון שאול'ס קינדער און אייניקלעך זענען אומגעברענגט געווארן דורך די [[גבעונים]] אלס נקמה פאר זיין שלעכטע באציאונג צו זיי. פון זיינע אייניקלעך זענען [[שמעי בן גרא]], [[מרדכי היהודי]], און [[אסתר המלכה]]. | ||
שאול איז אויך באקאנט אין איסלאם אלס "טאלוט", א געטליך-געקרוינטע קעניג, און זיין אייגנארטיגע כאראקטער טוט ציען אינטערעס צווישן פסיכאלאגן. | שאול איז אויך באקאנט אין איסלאם אלס "טאלוט", א געטליך-געקרוינטע קעניג, און זיין אייגנארטיגע כאראקטער טוט ציען אינטערעס צווישן פסיכאלאגן. | ||
| שורה 33: | שורה 33: | ||
==געשיכטע== | ==געשיכטע== | ||
די געשיכטע פון שאול המלך ווערט דערציילט אין [[ספר שמואל]]. | די געשיכטע פון שאול המלך ווערט דערציילט אין [[ספר שמואל]]. | ||
=== אפשטאם און | === אפשטאם און כאראקטער === | ||
שאול | שאול איז געווען א זון פון [[קיש]], א העלדישער גיבור פון [[שבט בנימין]]{{הערה|שם=שמואטב|{{תנ"ך|שמואל א|ט|א}}}}{{הערה|זיין יחוס ביז יעקב אבינו ווערט אויסגערעכנט אין די מדרשים אויף מגילת אסתר, רעדנדיג פון מרדכי הצדיק'ס יחוס. זעט צב"ש {{אוצר החכמה|רבי צבי הירש ווייס|פרסומי ניסא|169908|ברוקלין, תשע"ב, זייט קמד|page=146}}.}}, און זיין פאמיליע האט ווארשיינליך געוואוינט אין [[גבעון]]{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט עז}}. | ||
אין פסוק ווערט ער פארגעשטעלט אלס {{ציטוטון|בָּחוּר וָטוֹב, וְאֵין אִישׁ מִבְּנֵי יִשְׂרָאֵל טוֹב מִמֶּנּוּ}}{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ט|ב}}.}}, וואס דאס מיינט לויט די מפרשים: יונג, אויסדערוועלט, שיין אין געשטעל און אין אויסקוק, גוט צו גאט און צו לייט, פאסיג צו מלוכה - אויף א פארנעם וואס קיין איד האט נישט איבערגעשטיגן. אויך איז ער געווען {{ציטוטון|מִשִּׁכְמוֹ וָמַעְלָה גָּבֹהַּ מִכָּל הָעָם}}, א קאפ העכער פונעם גאנצן פאלק. | |||
אין די ערשטע קאפיטלען איבער שאול ווערט ער פארגעשטעלט ווי אן אומבאקאנטער פשוט'ער מאן, וועלכער טראגט נישט קיין פירערשאפט פאזיציע נאר פארנעמט זיך מיט פריוואטע און היימליכע זאכן{{הערה|[[#דעתס|דעת סופרים]] זייט צד}}, און ער שטעלט זיך אויס צו זיין אן עניו און א באשיידענער{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט צה}}. | |||
חז"ל באמערקן אז שאול איז געווען א "הפכפך", איינער וואס האט פארמאגט קעגנזייטיגע כאראקטערן אינאיינעם. די אייגנשאפט דערקענט מען אויך אין דער געשיכטע אין די פסוקים{{הערה|לויט [[#דעתמ|קיל]], מבוא זייט 110-111}}: פון איין זייט איז שאול א פשוט'ער מאן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ט|ה}}.}}, אן עניו מיט א באשיידענע כאראקטער{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ט|כא}}.}}, קליין אין זיינע אויגן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו|יז}}.}}, אנטלויפט פון כבוד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כב}}.}}, און פארנומען מיט | חז"ל אידענטיפיצירן מיט שאול דעם "איש בנימין" וואס איז געקומען דערציילן פאר [[עלי הכהן]] אז דער ארון איז געפאנגען געווארן ביי די פלשתים. חז"ל זאגן אז שאול האט דאן ארויסגעכאפט די לוחות פון גלית'ס הענט און געלאפן דערמיט קיין [[שילה]], א ווייטקייט פון זעכציג מיל{{הערה|מדרש שמואל, פרשה י"א}}. | ||
חז"ל באמערקן אז שאול איז געווען א "הפכפך", איינער וואס האט פארמאגט קעגנזייטיגע כאראקטערן אינאיינעם. די אייגנשאפט דערקענט מען אויך אין דער געשיכטע אין די פסוקים{{הערה|לויט [[#דעתמ|קיל]], מבוא זייט 110-111}}: פון איין זייט איז שאול א פשוט'ער מאן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ט|ה}}.}}, אן עניו מיט א באשיידענע כאראקטער{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ט|כא}}.}}, קליין אין זיינע אויגן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו|יז}}.}}, אנטלויפט פון כבוד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כב}}.}}, און פארנומען מיט זיינע רינדער אויך נאכ'ן ווערן געקרוינט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יא|ה}}.}}. פון דער אנדערער זייט, נאכ'ן ווערן געזאלבט רופט ער זיין הויפטשטאט אויף זיין נאמען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו|לד}}.}}, שטעלט מאנומענטן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו|יב}}.}}, פירט איין קעניגליכע דיסציפלינען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כ|כה}}.}}, און טראגט אויף זיך קעניגליכע סימבאלן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|א|י}}.}}. שאול טוט פארקוקן אויף די וואס האבן אים לכתחילה אונטערגעשאצט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כז}}.}}, אבער הייסט אויס'הרג'ענען די כהנים פון נוב{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כב|יז|יט}}.}}; ער פארסירט שטרענג וואס ער האט באשוואוירן ביי די מלחמה אין מכמש{{הערה|שם=שמואטב}}, אבער איז נישט מקפיד מחרים צו זיין עמלק{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו}}.}}, אדער אויף זיין שבועה צו יונתן נישט צו שעדיגן דוד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יז|כה}}.}}. פון איין זייט טוט ער מאביליזירן אלע אידן מיט א שטייפע האנט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יא|ז}}.}}, און פון דער צווייטער זייט טוט ער שפעטער מורא באקומען פון דעם פאלק{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו|כד}}}}. | |||
===קרוינונג=== | ===קרוינונג=== | ||
כאטש וואס [[שטעלן א קעניג]] איז לויט רוב מפרשים א [[מצוות עשה]] דאורייתא, איז דאס נישט אויסגעפירט געווארן ביז שאול | כאטש וואס [[שטעלן א קעניג]] איז לויט רוב מפרשים א [[מצוות עשה]] דאורייתא, איז דאס נישט אויסגעפירט געווארן ביז שאול המלכ'ס צייטן, ווען [[שמואל הנביא]] איז עלטער געווארן און זיינע קינדער האבן איבערגענומען די פירערשאפט איבער די אידן. | ||
שמואל הנביא'ס קינדער זענען נישט געגאנגען אין זיינע וועגן, און זייערע מעשים ווערט געשילדערט אין פסוק אז "זיי האבן גענומען [[שוחד]] און פארקירעוועט די דינים"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|א|ד}}. די גמרא אין {{בבלי|שבת|נו|א}} איז מסביר אז עס איז נישט בוכשטעבליך.}}. די צייט איז אויך געווען שווער פאר כלל ישראל צוליב דרוק פון די ארומיגער פעלקער, בפרט פלשת און [[עמון]]{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט עה; [[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 87}}. דאס פאלק האט אלזא פארלאנגט פון שמואל "שטעל פאר אונז א מלך אונז צו משפט'ן, אזוי ווי אלע פעלקער"{{הערה|שם=שמואלחה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|ה}}.}}. | שמואל הנביא'ס קינדער זענען נישט געגאנגען אין זיינע וועגן, און זייערע מעשים ווערט געשילדערט אין פסוק אז "זיי האבן גענומען [[שוחד]] און פארקירעוועט די דינים"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|א|ד}}. די גמרא אין {{בבלי|שבת|נו|א}} איז מסביר אז עס איז נישט בוכשטעבליך.}}. די צייט איז אויך געווען שווער פאר כלל ישראל צוליב דרוק פון די ארומיגער פעלקער, בפרט פלשת און [[עמון]]{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט עה; [[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 87}}. דאס פאלק האט אלזא פארלאנגט פון שמואל "שטעל פאר אונז א מלך אונז צו משפט'ן, אזוי ווי אלע פעלקער"{{הערה|שם=שמואלחה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|ה}}.}}. | ||
זייער פארלאנג האט דערצערנט שמואל, און אויך פון הימל האט מען געזאגט אז דער פארלאנג - בפרט די מאטיוון דערפון{{הערה|דארט=שמואלחה|[[רד"ק]] דארט.}}, זענען נישט אויסגעהאלטן. דער באשעפער האט אבער באפוילן שמואל צו שטעלן א קעניג און צו ערקלערן פאר די אידן דער קעניג'ס מאכטן און רעכטן. שמואל האט אלעס איבערגעגעבן צום פאלק, און ווען זיי האבן ווידערהאלט זייער פארלאנג האט ער זיי אהיים געשיקט צו | זייער פארלאנג האט דערצערנט שמואל, און אויך פון הימל האט מען געזאגט אז דער פארלאנג - בפרט די מאטיוון דערפון{{הערה|דארט=שמואלחה|[[רד"ק]] דארט.}}, זענען נישט אויסגעהאלטן. דער באשעפער האט אבער באפוילן שמואל צו שטעלן א קעניג און צו ערקלערן פאר די אידן דער קעניג'ס מאכטן און רעכטן. שמואל האט אלעס איבערגעגעבן צום פאלק, און ווען זיי האבן ווידערהאלט זייער פארלאנג האט ער זיי אהיים געשיקט צו זייערע שטעט צו ערווארטן די קרוינונג פון דעם קעניג וואס וועט נאכפאלגן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|ו|כב}}.}}. | ||
שאול איז אין יענע צייט ארומגעגאנגען זוכן פארלוירענע | שאול איז אין יענע צייט ארומגעגאנגען זוכן פארלוירענע אייזלעך פאר זיין פאטער. נאך דריי טאג, זייענדיג אין [[ארץ צוף]], האט שאול באשלאסן אויפצוהערן זוכן, אבער זיינע באגלייטער האבן אים צוגערעדט זיך צו באראטן מיט'ן "רואה" (נביא) וואס געפינט זיך אינעם דערנעבנדיגער שטאט [[רמה]]{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט פ}}. דער "רואה", שמואל, האט ווארעם אויפגענומען שאול, זאגנדיג אז די אייזלעך זענען שוין געפונען געווארן. שמואל האט אים געבעטן מיטצועסן דעם סעודה, און האט אים שטארק מכבד געווען, אים געבנדיג פון די בעסערע פארציעס, און זיי האבן פארברענגט די נאכט צוזאמען שמועסנדיג אין יראת שמים און געטליכע ענינים{{הערה|[[רש"י]] און [[מלבי"ם]] אויף {{תנ"ך|שמואל א|ט|כה}}.}}. צופרי האט שמואל פריוואטערהייט געזאלבט שאול פאר מלך; ער האט אים געקושט, און איבער געגעבן עטליכע סימנים אז ער איז געזאלבט געווארן פון הימל{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ט}}-{{תנ"ך|שמואל א|י|ללא=ספר}}.}}. ביים אוועקגיין פון שמואל איז שאול ווי געווארן אן אנדערע מענטש, און עס איז צו אים געקומען א גייסט פון שטארקייט און מלכות{{הערה|[[רש"י]] אויף {{תנ"ך|שמואל א|י|ט}}.}}. | ||
דערנאך האט שמואל צוזאמגענומען די אידן אין [[מצפה]], ער האט זיי ווידער גע'מוסר'ט אויף וואס זיי פארלאנגען א קעניג, און זיי געהייסן זיך שטעלן פאר'ן באשעפער אויסצוקלויבן דעם קעניג. | דערנאך האט שמואל צוזאמגענומען די אידן אין [[מצפה]], ער האט זיי ווידער גע'מוסר'ט אויף וואס זיי פארלאנגען א קעניג, און זיי געהייסן זיך שטעלן פאר'ן באשעפער אויסצוקלויבן דעם קעניג. דער [[אורים ותומים]]{{הערה|[[רד"ק]] אויף {{תנ"ך|שמואל א|י|יט}}.}} אדער א [[גורל]]{{הערה|[[רש"י]] אויף {{תנ"ך|שמואל א|י|יט}}.}} האט אויסגעקליבן [[שבט בנימין]], פון זיי – משפחת המטרי, און פון זיי – שאול בן קיש. שאול האט זיך געהאט אויסבאהאלטן, אבער די אורים ותומים האבן ארויסגעגעבן אז ער איז "נחבא אל הכלים". מען איז אים געגאנגען ברענגען פאר שמואל, און ער איז דערקלערט געווארן אלס קעניג איבער די אידן{{הערה|שם=שמואי|{{תנ"ך|שמואל א|י}}.}}. | ||
שאול'ס קרוינונג איז נישט אנגענומען געווארן ביי אלע אידן, און "בני בליעל" האבן אים אוועקגעמאכט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כו}}.}}. אין יענע צייט האט [[נחש]] דער קעניג פון [[עמון]] באלאגערט [[יביש גלעד]], וועלכער האט זיך באלד געוואלט אונטערגעבן. נחש האט אבער פארלאנגט אז יעדער דארט זאל אויסשטעכן זיין רעכטן אויג, ווילנדיג שענדן דערמיט די אידן. די עלטערע פון יביש גלעד האבן אים געבעטן זיבן טעג, און גלייכצייטיג אלארמירט די איבריגע [[שבטים]] פאר הילף. שאול האט באוויזן צו מאביליזירן א גרויסע מיליטער, און באקעמפט די עמונים און זיי פארטריבן און צעשפרייט "ביז עס זענען נישט געבליבן ביי זיי צוויי צוזאמען". דער העלדישער אקט האט געברענגט אלע אידן אנצונעמען שאול'ס קעניגרייך, און די אידן האבן זיך צוזאמגענומען אין [[גלגל]] צו באנייען די קרוינונג. די אידן האבן זיך געפרייט און מקריב | שאול'ס קרוינונג איז נישט אנגענומען געווארן ביי אלע אידן, און "בני בליעל" האבן אים אוועקגעמאכט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כו}}.}}. אין יענע צייט האט [[נחש מלך עמון|נחש]] דער קעניג פון [[עמון]] באלאגערט [[יביש גלעד]], וועלכער האט זיך באלד געוואלט אונטערגעבן. נחש האט אבער פארלאנגט אז יעדער דארט זאל אויסשטעכן זיין רעכטן אויג, ווילנדיג שענדן דערמיט די אידן. די עלטערע פון יביש גלעד האבן אים געבעטן זיבן טעג, און גלייכצייטיג אלארמירט די איבריגע [[שבטים]] פאר הילף. שאול האט באוויזן צו מאביליזירן א גרויסע מיליטער, און באקעמפט די עמונים און זיי פארטריבן און צעשפרייט "ביז עס זענען נישט געבליבן ביי זיי צוויי צוזאמען". דער העלדישער אקט האט געברענגט אלע אידן אנצונעמען שאול'ס קעניגרייך, און די אידן האבן זיך צוזאמגענומען אין [[גלגל]] צו באנייען די קרוינונג. די אידן האבן זיך געפרייט און מקריב געווען קרבנות פאר'ן באשעפער{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יא}}.}}, און לויט דעם תרגום השבעים האט שמואל ווידעראמאל געזאלבט שאול{{הערה|שם=קילקג|[[#דעתמ|קיל]] זייט קג}}. | ||
שאול איז אלזא געקרוינט געווארן דריי מאל: צוערשט אין רמה פריוואטערהייט, דערנאך אין דער עפנטליכקייט אין מצפה, און צום דריטן מאל אין גלגל מיט דער צושטימונג פון גאנץ כלל ישראל{{הערה|שם=קילקג}}. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז אין מצפה איז שאול אנגענומען געווארן בלויז ביי די שבטים אין [[הר אפרים]], וועלכע זענען געווען נאנט צו אים{{הערה|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 448}}. | שאול איז אלזא געקרוינט געווארן דריי מאל: צוערשט אין רמה פריוואטערהייט, דערנאך אין דער עפנטליכקייט אין מצפה, און צום דריטן מאל אין גלגל מיט דער צושטימונג פון גאנץ כלל ישראל{{הערה|שם=קילקג}}. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז אין מצפה איז שאול אנגענומען געווארן בלויז ביי די שבטים אין [[הר אפרים]], וועלכע זענען געווען נאנט צו אים{{הערה|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 448}}. | ||
==="הגם שאול בנביאים"=== | ==="הגם שאול בנביאים"=== | ||
איינע פון די סימנים וואס שאול איז געגעבן געווארן ביים זאלבן, איז געווען אז ווען ער וועט אנקומען צו [[גבעה]] ביי די וואַך־פונקטן פון די [[פלשתים]] וועט ער באגעגענען א גרופע [[ | איינע פון די סימנים וואס שאול איז געגעבן געווארן ביים זאלבן, איז געווען אז ווען ער וועט אנקומען צו [[גבעה]] ביי די וואַך־פונקטן פון די [[פלשתים]] וועט ער באגעגענען א גרופע [[נביא]]ים וועלכע שפילן מוזיק אויף הארפן, פויקן, און פלייטן, טוען אין [[נבואה]]. עס וועט דאן אויף אים זיין א "רוח אלוקים" און ער וועט אויך נבואה זאגן. אזוי איז טאקע געווען, און ביים אנקומען צום גבעה האט ער באגעגנט א גרופע נביאים און ער האט זיך מתנבא געווען אינאיינעם מיט זיי. דאס האט אויסגערופן גרויס וואונדער ביי זיינע באקאנטע, וואס האבן זיך אויסגעדריקט "הגם שאול בנביאים?" – איז דען שאול אויך פון די נביאים? דער אויסדרוק איז געבליבן א שפריכווארט ביי אידן{{הערה|שם=שמואי}}. | ||
דער "רוח אלוקים" איז געווען א גייסט פון נבואה וואס האט גערוט אויף שאול, אבער עס ווערט אויך צוגעשטעלט צו דער "רוח אלוקים" וואס שטייט ביי עטליכע פון די שופטים ווי [[גדעון]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|ו|לד}}.}}, [[יפתח]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יא|כט}}.}}, און [[שמשון הגיבור]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יד|ו}}.}}, וואס איז געווען, לויט [[תרגום יונתן]], א גייסט פון שטארקייט און גבורה מלחמה צו האלטן מיט די פיינט און איבערצונעמען די פירערשאפט, און צו דעם פונקט באציט זיך דאס וואס שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט ווערן אן "איש אחר"{{הערה|[[#דעתס|דעת סופרים]] זייטן קיג-קיד; [[#דעתמ|קיל]] זייט צא.}}. עס ווערט אויך אנגעוויזן אז דאס ארט פון די נביאים, ביי די וואַכן פון די פלשתים, טוט מסתמא אויך ארויסצוברענגען דאס אז שאול וועט זיין דער צו באקעמפן די פלשתים{{הערה|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 449.}}. | דער "רוח אלוקים" איז געווען א גייסט פון נבואה וואס האט גערוט אויף שאול, אבער עס ווערט אויך צוגעשטעלט צו דער "רוח אלוקים" וואס שטייט ביי עטליכע פון די שופטים ווי [[גדעון]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|ו|לד}}.}}, [[יפתח]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יא|כט}}.}}, און [[שמשון הגיבור]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יד|ו}}.}}, וואס איז געווען, לויט [[תרגום יונתן]], א גייסט פון שטארקייט און גבורה מלחמה צו האלטן מיט די פיינט און איבערצונעמען די פירערשאפט, און צו דעם פונקט באציט זיך דאס וואס שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט ווערן אן "איש אחר"{{הערה|[[#דעתס|דעת סופרים]] זייטן קיג-קיד; [[#דעתמ|קיל]] זייט צא.}}. עס ווערט אויך אנגעוויזן אז דאס ארט פון די נביאים, ביי די וואַכן פון די פלשתים, טוט מסתמא אויך ארויסצוברענגען דאס אז שאול וועט זיין דער צו באקעמפן די פלשתים{{הערה|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 449.}}. | ||
| שורה 65: | שורה 67: | ||
=== מיליטערישע ערפאלגן === | === מיליטערישע ערפאלגן === | ||
נאכ'ן ווערן קעניג האט שאול המלך אויפגעשטעלט דעם ערשטן [[מיליטער]] ביי אידן{{הערה|שם=עוהת118|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 118.}}. ביז דאן איז געווען איינגעפירט אז אין צייט פון [[מלחמה]] האט מען מאביליזירט אלע מענער צו זיין קעמפער; שאול האט אצינד אויסגעקליבן 3000 לייט צו זיין שטענדיג אין מיליטערישן דינסט. שאול האט סטאנציאנירט 2000 פון זיי אין [[מכמש]] און [[בית אל]]; זיי זענען געווען אונטער זיין אויפזיכט, און די איבריגע | נאכ'ן ווערן קעניג האט שאול המלך אויפגעשטעלט דעם ערשטן [[מיליטער]] ביי אידן{{הערה|שם=עוהת118|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 118.}}. ביז דאן איז געווען איינגעפירט אז אין צייט פון [[מלחמה]] האט מען מאביליזירט אלע מענער צו זיין קעמפער; שאול האט אצינד אויסגעקליבן 3000 לייט צו זיין שטענדיג אין מיליטערישן דינסט. שאול האט סטאנציאנירט 2000 פון זיי אין [[מכמש]] און [[בית אל]]; זיי זענען געווען אונטער זיין אויפזיכט, און די איבריגע טויזנט זענען געווען מיט זיין זון יונתן אין [[גבעת בנימין]]{{הערה|שם=שמואיגב|{{תנ"ך|שמואל א|יג|ב}}.}}. יעדער שטארקער מאן וואס שאול האט באגעגנט האט ער גענומען צו זיך{{הערה|שם=שמואידנב|{{תנ"ך|שמואל א|יד|נב}}.}}. מיט דעם אלעם, ביי גרעסערע אקציעס פלעגט ער נאכאלץ אריינרופן נאך מיליטערלייט פון איבער דאס לאנד, זיי זאלן זיך צושטעלן צו דער באזע פונעם קביעות'דיגן מיליטער{{הערה|שם=עוהת118}}. [[אבנר בן נר]], א שוועסטער-קינד פון שאול, איז געווען דער גענעראל איבער דעם מיליטער{{הערה|שם=שמואיד|{{תנ"ך|שמואל א|יד|נ}}. אין [[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 95 שטעלט ער פאר אבנר אלס פעטער פאר שאול.}}. | ||
שאול האט מלחמה געהאלטן מערערע מאל קעגן [[פלשת]]. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז שאול איז לכתחילה געקרוינט געווארן אלס וואסאל אונטער פלשת, אבער האט אויף די אנווייזונגען פון שמואל באלד ווידערגעשפעניגט אין זיי צו ווערן זעלבסטשטענדיג{{הערה|שם=עוהת118}}. ביי דער ערשטער מלחמה קעגן זיי אין מכמש זענען די פלשתים פארטריבן געווארן ביז אילון{{הערה|שם=שמוידלא|{{תנ"ך|שמואל א|יד|לא}}.}}. שפעטער ביי דער שלאכט אין [[עמק האלה]] ווען דוד האט אומגעברענגט [[גלית]]{{הערה|שם=שמואמטנא|{{תנ"ך|שמואל א|יז|מט|נא}}.}} האט שאול'ס מיליטער אריינגעדרונגען ביז [[עקרון]] און [[גת]]{{הערה|שם=שמויזנב|{{תנ"ך|שמואל א|יז|נב}}.}}. פלשת איז אבער געבליבן א געפאר אלע שאול'ס טעג{{הערה|שם=שמואידנב}}, און שאול און זיינע קינדער זענען למעשה אומגעברענגט געווארן ביי א מלחמה קעגן פלשת אין [[גלבוע]]{{הערה|שם=שמואלאוו|{{תנ"ך|שמואל א|לא|א|ו}}.}}{{הערה|שם=אבר449|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 449-450.}}. | שאול האט מלחמה געהאלטן מערערע מאל קעגן [[פלשת]]. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז שאול איז לכתחילה געקרוינט געווארן אלס וואסאל אונטער פלשת, אבער האט אויף די אנווייזונגען פון שמואל באלד ווידערגעשפעניגט אין זיי צו ווערן זעלבסטשטענדיג{{הערה|שם=עוהת118}}. ביי דער ערשטער מלחמה קעגן זיי אין מכמש זענען די פלשתים פארטריבן געווארן ביז אילון{{הערה|שם=שמוידלא|{{תנ"ך|שמואל א|יד|לא}}.}}. שפעטער ביי דער שלאכט אין [[עמק האלה]] ווען דוד האט אומגעברענגט [[גלית]]{{הערה|שם=שמואמטנא|{{תנ"ך|שמואל א|יז|מט|נא}}.}} האט שאול'ס מיליטער אריינגעדרונגען ביז [[עקרון]] און [[גת]]{{הערה|שם=שמויזנב|{{תנ"ך|שמואל א|יז|נב}}.}}. פלשת איז אבער געבליבן א געפאר אלע שאול'ס טעג{{הערה|שם=שמואידנב}}, און שאול און זיינע קינדער זענען למעשה אומגעברענגט געווארן ביי א מלחמה קעגן פלשת אין [[גלבוע]]{{הערה|שם=שמואלאוו|{{תנ"ך|שמואל א|לא|א|ו}}.}}{{הערה|שם=אבר449|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 449-450.}}. | ||
שאול האט אויך מלחמה געהאלטן מיט [[עמון]], [[מואב]], און [[אדום]] פון מזרח זייט, [[עמלק]] און אנדערע וואנדער-שבטים פון דרום, פלשתים פון | שאול האט אויך מלחמה געהאלטן מיט [[עמון]], [[מואב]], און [[אדום]] פון מזרח זייט, [[עמלק]] און אנדערע וואנדער-שבטים פון דרום, פלשתים פון מערב, און די קעניגרייכן פון [[ארם|צובה]] אין צפון{{הערה|שם=מקושונ|{{תנ"ך|שמואל א|יד|מז|מח}}; {{אוצר החכמה|יהודה אליצור, יהודה קיל|אטלס דעת מקרא|156391|מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202|page=215}}.}}. ער האט אזוי באפעסטיגט די גרעניצן פון [[ארץ ישראל]] (א טערמין וואס ערשיינט צום ערשט אין זיינע צייטן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יג|יט}}; דאס אין קאנטראסט צו "ארץ בני ישראל" אין {{תנ"ך|יהושע|יא|כב}}.}}), און פארזיכערט די אידישע שטעט. שאול האט אויך געוועלטיגט איבער די [[אשורים]]{{הערה|שם=שמואבט|{{תנ"ך|שמואל א|ב|ט}}.}}, אן אראבישע שבט וואס האט געוואנדערט אין דער געגנט צו מזרח פון די באוואוינטע לענדער אין [[עבר הירדן]]. אזוי אויך האט [[שבט ראובן]] אין זיינע צייטן, לכאורה מיט זיין הילף, מלחמה געהאלטן מיט די [[הגריאים]] און נאך אראבישע שבטים, און פארברייטערט זייער לאנד צו מזרח פון [[גלעד]] ביז [[נהר פרת]]{{הערה|שם=דהיאיטי|{{תנ"ך|דברי הימים א|ה|ט|יט}}.}}{{הערה|שם=אליצור|{{אוצר החכמה|יהודה אליצור, יהודה קיל|אטלס דעת מקרא|156391|מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202|page=215}}.}}{{הערה|שם=אבר450|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 450-451.}}. | ||
פון די ערשטע מלחמות וואס שאול האט געפירט איז געווען די מלחמה קעגן פלשת אין [[מכמש]]. דארט האט זיך צוזאמגענומען א ריזיגע מיליטער פון פלשת, 30,000 וועגענער און 6000 רייטער און סאלדאטן "אזוי פיל ווי די זאמד וואס איז אויפ'ן ברעג ים". שאול'ס מיליטער האט שטארק מורא באקומען פאר די פלשתים, און זיי | פון די ערשטע מלחמות וואס שאול האט געפירט איז געווען די מלחמה קעגן פלשת אין [[מכמש]]. דארט האט זיך צוזאמגענומען א ריזיגע מיליטער פון פלשת, 30,000 וועגענער און 6000 רייטער און סאלדאטן "אזוי פיל ווי די זאמד וואס איז אויפ'ן ברעג ים". שאול'ס מיליטער האט שטארק מורא באקומען פאר די פלשתים, און זיי זענען אנטלאפן און זיך אויסבאהאלטן אין די היילן אין די בערג. שאול איז געבליבן מיט אן ענגע מיליטער פון 600 לייט, אבער אן ערפאלגרייכער פלוצלונגדיגע איבערפאל דורך [[יונתן]] און זיין וואפן-טרעגער האט געברענגט א זיג פאר די אידן. שאול האט יענעם טאג באשוואוירן די אידן צו פאסטן, אבער יונתן וואס האט נישט געהערט דערפון האט פארזוכט פון האניג וואס איז גערונען אינעם וואלד. שאול האט געהאלטן ביים הרג'ענען יונתן דערפאר, וויבאלד עס האט געברענגט אז די [[אורים ותומים]] זאלן נישט ענטפערן צוליב די זינד, אבער דאס פאלק האט זיך אריינגעמישט און אפגעהאלטן שאול דערפון{{הערה|שם=שמוגיד|{{תנ"ך|שמואל א|יג}}-{{תנ"ך|שמואל א|יד|ללא=ספר}}.}}. | ||
=== שאול מיט שמואל === | === שאול מיט שמואל === | ||
שמואל איז לכתחילה געווען קעגן דעם געדאנק פון א קעניגרייך ביי אידן בכלל. זיין רעדע צו די אידן ביים ערקלערן דעם [[משפט המלך]] איז זייער שארף און נעגאטיוו, און עס דערמאנט בלויז די רעכטן פונעם קעניג צו נעמען פונעם פאלק וואס נאר ער וויל, און נישט זיין ראלע | שמואל איז לכתחילה געווען קעגן דעם געדאנק פון א קעניגרייך ביי אידן בכלל. זיין רעדע צו די אידן ביים ערקלערן דעם [[משפט המלך]] איז זייער שארף און נעגאטיוו, און עס דערמאנט בלויז די רעכטן פונעם קעניג צו נעמען פונעם פאלק וואס נאר ער וויל, און נישט זיין ראלע אין פארזיכערן דאס לאנד און פארסירן גערעכטיגקייט{{הערה|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 90}}. אויך די מוסר-רייד ביי דער קרוינונג אין [[מצפה]] זענען געווען שטרענג, און שמואל האט אויך איבערגע'חזר'ט זיינע ווארענונגען ביים געזעגענען פון די אידן אין [[גלגל]] נאך דער ענדגילטיגער קרוינונג{{הערה|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 86-87}}. | ||
ווידעראום ווען עס קומט צו שאול זעלבסט איז שמואל'ס באציאונג געווען אויסנאם ליבליך און פאזיטיוו. שמואל האט גאר ווארעם אנטפאנגען שאול ווען ער איז געקומען קיין [[רמה]] זוכן די | ווידעראום ווען עס קומט צו שאול זעלבסט איז שמואל'ס באציאונג געווען אויסנאם ליבליך און פאזיטיוו. שמואל האט גאר ווארעם אנטפאנגען שאול ווען ער איז געקומען קיין [[רמה]] זוכן די אייזלעך, און ער האט אים אלץ מכבד געווען און געזעצט אויבנאן און געגעבן פון די בעסטע פארציעס{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ט|יט|כז}}.}}; ביים זאלבן שאול'ן האט שמואל אים גאר געקושט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|א}}.}}. שאול איז דער איינציגער אידישער קעניג ביי וועמען עס ווערט דערמאנט אז ער איז געקושט געווארן פון א [[נביא]]{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט צה}}, און דאס טוט צייגן דערויף, אז כאטש וואס שמואל איז געווען קעגן דער קעניגרייך אין קאנצעפט, האט ער אבער שטארק געהאלטן פון שאול אלס דער אויסוואל{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט פז; [[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 87}}. | ||
אויך פון דעם לשון הפסוקים זעט מען א פאזיטיווע מיינונג כלפי שאול. די פסוקים באלד נאך שמואל'ס רעדע אין מצפה טוען שטארק ארויסברענגען שאול'ס מעלות און באשיידנקייט, און דער פסוק אליין רופט אן זיינע שטיצער "אשר נגע אלוקים בלבם", ווען זיינע קעגנער זענען "בני בליעל"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כו|כז}}.}}. שמואל האט דאן געזאגט פאר די אידן "איר זעט דעם וואס גאט האט אויסדערוועלט, אז זיינס גלייכן איז נישט דא אין גאנצן פאלק?"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כד}}.}}{{הערה|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 86-87}}. | אויך פון דעם לשון הפסוקים זעט מען א פאזיטיווע מיינונג כלפי שאול. די פסוקים באלד נאך שמואל'ס רעדע אין מצפה טוען שטארק ארויסברענגען שאול'ס מעלות און באשיידנקייט, און דער פסוק אליין רופט אן זיינע שטיצער "אשר נגע אלוקים בלבם", ווען זיינע קעגנער זענען "בני בליעל"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כו|כז}}.}}. שמואל האט דאן געזאגט פאר די אידן "איר זעט דעם וואס גאט האט אויסדערוועלט, אז זיינס גלייכן איז נישט דא אין גאנצן פאלק?"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|כד}}.}}{{הערה|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 86-87}}. | ||
נאך דער מלחמה קעגן [[עמלק]] ווען שאול האט נישט אויסגעפאלגט וואס שמואל האט אים געהייסן, האט | נאך דער מלחמה קעגן [[עמלק]] ווען שאול האט נישט אויסגעפאלגט וואס שמואל האט אים געהייסן, האט שמואל אים געזאגט אז דער באשעפער וועט פון אים אוועקנעמען די קעניגרייך. שאול האט זיך פרובירט איינצובעטן ביי שמואל אז מען זאל אים פארגעבן זיין זינד, אנכאפנדיג דעם מאנטל פון שמואל וואס האט זיך שוין אויסגעדרייט אוועקצוגיין. דער מאנטל האט זיך צעריסן, און שמואל האט ערקלערט אז דאס איז א רמז אז די קעניגרייך האט זיך פון אים אפגעריסן. שמואל האט געטרויערט נאך די קעניגרייך פון שאול, און ווארשיינליך געהאט גרויס צער פון דער סיטואציע{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט קנג}}. | ||
פון נאך דער מלחמה קעגן עמלק האט שאול נישט באגעגנט שמואל ביז צו זיין פטירה{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו|לה}}.}}. נאך שמואל'ס פטירה האט שאול זיך געוואנדן צו א [[בעלת אוב]] אין [[עין דאר]] זי זאל ארויף ברענגען שמואל ער זאל זיך מיט אים קענען דורכרעדן לגבי דער מלחמה קעגן פלשת, אבער שמואל האט אים דאן געמאלדן אז ער וועט דערלייגן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כח}}.}}. | פון נאך דער מלחמה קעגן עמלק האט שאול נישט באגעגנט שמואל ביז צו זיין פטירה{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו|לה}}.}}. נאך שמואל'ס פטירה האט שאול זיך געוואנדן צו א [[אוב|בעלת אוב]] אין [[עין דאר]] זי זאל ארויף ברענגען שמואל ער זאל זיך מיט אים קענען דורכרעדן לגבי דער מלחמה קעגן פלשת, אבער שמואל האט אים דאן געמאלדן אז ער וועט דערלייגן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כח}}.}}. | ||
=== פאראכטונג === | === פאראכטונג === | ||
בשעת'ן זאלבן שאול פריוואטערהייט, האט שמואל אים שוין געהייסן ארויסגיין אין מלחמה קעגן פלשת, און דערביי אנגעזאגט צו גיין קיין [[גלגל]] און ווארטן דארט א וואך ביז ער וועט אנקומען און מקריב זיין א [[שלמים]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|ח}}.}}. שאול האט אזוי געטון, אבער ווען שמואל האט זיך פארזוימט און דאס פאלק האט שוין אנגעהויבן אוועקגיין פון שאול, אויס מורא פאר די פלשתים, האט שאול אליין מקריב געווען דעם [[קרבן]]. שמואל איז אנגעקומען באלד נאך וואס שאול האט געענדיגט מקריב זיין דעם קרבן, און ער איז נישט געווען צופרידן מיט שאול'ס טאט. ער האט אים געזאגט אז ער האט זיך באנארישט, און אז אצינד וועט זיין קעניגליכע [[דינאסטיע]] נישט אנהאלטן, נאר א צווייטער וועט איבערנעמען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יג|ח|יד}}.}}. | בשעת'ן זאלבן שאול פריוואטערהייט, האט שמואל אים שוין געהייסן ארויסגיין אין מלחמה קעגן פלשת, און דערביי אנגעזאגט צו גיין קיין [[גלגל]] און ווארטן דארט א וואך ביז ער וועט אנקומען און מקריב זיין א [[שלמים]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|י|ח}}.}}. שאול האט אזוי געטון, אבער ווען שמואל האט זיך פארזוימט און דאס פאלק האט שוין אנגעהויבן אוועקגיין פון שאול, אויס מורא פאר די פלשתים, האט שאול אליין מקריב געווען דעם [[קרבן]]. שמואל איז אנגעקומען באלד נאך וואס שאול האט געענדיגט מקריב זיין דעם קרבן, און ער איז נישט געווען צופרידן מיט שאול'ס טאט. ער האט אים געזאגט אז ער האט זיך באנארישט, און אז אצינד וועט זיין קעניגליכע [[דינאסטיע]] נישט אנהאלטן, נאר א צווייטער וועט איבערנעמען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יג|ח|יד}}.}}. | ||
א צייט שפעטער ביי די מלחמה קעגן [[עמלק]], איז שאול געווארן באאויפטראגט דורך שמואל אינגאנצן אויסצוראטן עמלק, אריינגערעכנט קינדער און פרויען און אלע [[בהמות]]. שאול האט מאביליזירט א גרויסע מיליטער פון אידן, געווארנט די קיני זיך אפצוטון פון עמלק, און שטארק באזיגט די עמלקים, כאפנדיג [[אגג]] דער עמלק'ישער קעניג לעבעדיג. ער האט אבער נישט גע'הרג'עט אגג, און ער האט אויך געשוינט די בהמות. ווען שמואל האט זיך דערוואוסט אז שאול האט נישט אינגאנצן אויסגעפאלגט וואס מען האט אים באפוילן, האט ער אים געזאגט אז וויבאלד ער האט | א צייט שפעטער ביי די מלחמה קעגן [[עמלק]], איז שאול געווארן באאויפטראגט דורך שמואל אינגאנצן אויסצוראטן עמלק, אריינגערעכנט קינדער און פרויען און אלע [[בהמות]]. שאול האט מאביליזירט א גרויסע מיליטער פון אידן, געווארנט די קיני זיך אפצוטון פון עמלק, און שטארק באזיגט די עמלקים, כאפנדיג [[אגג]] דער עמלק'ישער קעניג לעבעדיג. ער האט אבער נישט גע'הרג'עט אגג, און ער האט אויך געשוינט די בהמות. ווען שמואל האט זיך דערוואוסט אז שאול האט נישט אינגאנצן אויסגעפאלגט וואס מען האט אים באפוילן, האט ער אים געזאגט אז וויבאלד ער האט פאראכט דעם באפעל פונעם באשעפער, האט דער באשעפער אים פאראכט, און זיין קעניגרייך וועט געגעבן ווערן פאר א פאסיגערן מאן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טו}}.}}. דער באשעפער האט טאקע דאן באפוילן שמואל צו גיין זאלבן דוד אנשטאט שאול{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טז|א}}.}}. | ||
=== שאול מיט דוד === | === שאול מיט דוד === | ||
נאך וואס שמואל האט געזאלבט דוד המלך, איז דוד אנגעקומען צו שאול'ס הויף נאך עטליכע עפיזאדן, און די באציאונגען צווישן זיי איז אלץ ערגער געווארן. | נאך וואס שמואל האט געזאלבט דוד המלך, איז דוד אנגעקומען צו שאול'ס הויף נאך עטליכע עפיזאדן, און די באציאונגען צווישן זיי איז אלץ ערגער געווארן. | ||
אלס רעזולטאט פון דעם וואס דוד איז געזאלבט געווארן, פלעגט א שלעכטע גייסט קומען צו שאול, און זיינע שטוב מענטשן האבן געזוכט אן עצה דאס צו אדרעסירן. זיי האבן פארגעשלאגן צו ברענגען "א זון פון [[ישי]]" וואס קען שיין שפילן מוזיק, ער זאל מיט זיין מוזיק בארואיגן דעם קעניג. נאכ'ן באקומען ישי'ס צושטימונג איז דוד געגאנגען זיך אויפהאלטן ביי שאול צו שפילן ווען דער גייסט איז אנגעקומען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טז}}.}}. | |||
שפעטער האבן זיך די פלשתים צוזאמגענומען צו גיין אין מלחמה קעגן די אידן, און א שטארקער ריז מיט'ן נאמען [[גלית]] האט געשפעט פון די אידן און גערופן איינער פון זיי פאר א [[דועל]]. קלאנגען האבן קורסירט אז דער קעניג וועט רייך מאכן דער וואס וועט אים באזיגן, און אים געבן זיין טאכטער פאר א ווייב. דוד האט זיך געוואגטערהייט צוגעשטעלט; ער איז געגאנגען צום קאמף אן קיין געווער אדער פאנצער נאר בלויז מיט שטיינער און האט אים | שפעטער האבן זיך די פלשתים צוזאמגענומען צו גיין אין מלחמה קעגן די אידן, און א שטארקער ריז מיט'ן נאמען [[גלית]] האט געשפעט פון די אידן און גערופן איינער פון זיי פאר א [[דועל]]. קלאנגען האבן קורסירט אז דער קעניג וועט רייך מאכן דער וואס וועט אים באזיגן, און אים געבן זיין טאכטער פאר א ווייב. דוד האט זיך געוואגטערהייט צוגעשטעלט; ער איז געגאנגען צום קאמף אן קיין געווער אדער פאנצער נאר בלויז מיט שטיינער און האט אים איבערנאטירליך באזיגט. די אידן האבן שטארק צעקלאפט די פלשתים אין די נאכפאלגנדע שלאכט. [[יונתן]], דער זון פון שאול, האט שטארק ליב באקומען דוד, און אים געשאנקען זיין אייגענע געווער; די פרויען האבן באזינגען דוד'ן, "שאול האט געשלאגן אין זיינע טויזנטער, און דוד אין זיינע צען טויזנטער". ווי פארשפראכן, האט שאול אנגעבאטן זיין טאכטער [[מירב]] פאר דוד, אבער דוד האט עס אפגעזאגט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יז}}-{{תנ"ך|שמואל א|יח|יט}}.}}. | ||
דאס | דאס אלעס האט געברענגט אז שאול זאל פיינט באקומען דוד אויס מורא אז ער וועט פון אים צונעמען די קעניגרייך. דער קומענדיגער מאל א שלעכטע גייסט איז געקומען אויף שאול, האט שאול צוויי מאל פרובירט צו ווארפן א שפיז אויף דוד אים אומצוברענגען, אבער דוד האט עס אויסגעמיטן. שאול האט אוועק געשיקט דוד פון פאר אים, און אים געשטעלט אלס גענעראל אין זיין מיליטער. דוד איז אלץ געווארן מער געלונגען, און דערמיט שאול אלץ מער פיינטליך צו אים. שאול האט באפוילן זיינע קנעכט איבערצורעדן דוד אנצונעמען אן אנבאט צו הייראטן זיין טאכטער [[מיכל]] אין אויסטויש פאר הונדערט עָרְלוֹת פון די פלשתים. אבער אנדערש ווי שאול האט גערעכנט, האבן די פלשתים נישט אומגעברענגט דוד, נאר ער האט פון זיי גע'הרג'עט צוויי הונדערט און געברענגט די ערלות פאר שאול{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יח|ט}}-{{תנ"ך|שמואל א|יח|ל}}.}}. | ||
יונתן האט פרובירט צו פארגלעטן די באציאונגען צווישן דוד און שאול, ברענגענדיג זיין פאטער צו שווערן אז ער וועט נישט שעדיגן דוד, און דוד האט זיך צוריקגעקערט צו דינען שאול און שפילן פאר אים. אבער דאס קומענדיגע מאל דער גייסט איז געקומען אויף שאול האט ער ווידער פרובירט אומצוברענגען דוד. דוד איז אנטלאפן אהיים, און שאול'ס קנעכט האבן אים נאכגעיאגט און ארומגערינגלט זיין הויז. נאכ'ן זיך ארויסשלייכן פון א פענסטער און אויסנארן די שליחים מיט די הילף פון מיכל, איז דוד אנטלאפן צו שמואל קיין רמה. שאול האט אהין געשיקט שליחים אים אפצונעמען, אבער אלע האבן זיך מתנבא געווען און געבליבן דארט פארטון אין נבואה, אריינגערעכנט שאול ווען ער איז אליין אהינגעקומען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יט}}.}}. | יונתן האט פרובירט צו פארגלעטן די באציאונגען צווישן דוד און שאול, ברענגענדיג זיין פאטער צו שווערן אז ער וועט נישט שעדיגן דוד, און דוד האט זיך צוריקגעקערט צו דינען שאול און שפילן פאר אים. אבער דאס קומענדיגע מאל דער גייסט איז געקומען אויף שאול האט ער ווידער פרובירט אומצוברענגען דוד. דוד איז אנטלאפן אהיים, און שאול'ס קנעכט האבן אים נאכגעיאגט און ארומגערינגלט זיין הויז. נאכ'ן זיך ארויסשלייכן פון א פענסטער און אויסנארן די שליחים מיט די הילף פון מיכל, איז דוד אנטלאפן צו שמואל קיין רמה. שאול האט אהין געשיקט שליחים אים אפצונעמען, אבער אלע האבן זיך מתנבא געווען און געבליבן דארט פארטון אין נבואה, אריינגערעכנט שאול ווען ער איז אליין אהינגעקומען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יט}}.}}. | ||
דוד האט זיך געוואנדן צו יונתן וועלכער האט פארשפראכן צו דערגיין די זאך. ביים [[ראש חודש]] סעודה האט יונתן געגעסן מיט שאול, און ביים שמועסן איבער דוד'ס אפוועזנהייט | דוד האט זיך געוואנדן צו יונתן וועלכער האט פארשפראכן צו דערגיין די זאך. ביים [[ראש חודש]] סעודה האט יונתן געגעסן מיט שאול, און ביים שמועסן איבער דוד'ס אפוועזנהייט איז ארויסגעקומען אז שאול איז אויסן אומצוברענגען דוד. יונתן איז ארויסגעגאנגען און געוויזן פון־פריער־אפגעשמועסטע סימנים פאר דוד, און נאך זיך ווארעם געזעגענען איז דוד אנטלאפן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כ}}.}}. | ||
דוד איז אנגעקומען קיין [[נוב]] עיר הכהנים, און ער האט דארט באקומען פון [[אחימלך בן אחיטוב | דוד איז אנגעקומען קיין [[נוב]] עיר הכהנים, און ער האט דארט באקומען פון [[אחימלך בן אחיטוב]] הכהן עסן און געווער פאר די וועג. [[דואג האדומי]] האט איבערגעגעבן פאר שאול אז אחימלך איז מיט דוד, און שאול האט באפוילן אויסצו'הרג'ענען די כהנים פון נוב, א באפעל וואס דואג האט אויסגעפירט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כא}}-{{תנ"ך|שמואל א|כב}}.}}. איין זון פון אחימלך, [[אביתר]], האט באוויזן צו אנטלויפן צו דוד, און ער האט מיטגעהאט מיט זיך אן [[אפוד]] מיט וועלכע דוד האט געקענט פרעגן ביי די [[אורים ותומים]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כב|כ}}-{{תנ"ך|שמואל א|כג|יא}}.}}. | ||
שאול האט אנגעהויבן נאכיאגן דוד. ער איז ארויס קיין [[קעילה]] וואו דוד האט געוויילט, אבער דוד איז באצייטנס אנטלאפן פון דארטן, און שאול האט צוריק געצויגן זיינע מענטשן. שאול האט שטארק ארומגעזוכט דוד אין [[זיף]]; ער האט אים כמעט געכאפט אין [[מעון]], אבער האט געמוזט גיין אפשלאגן אן אטאקע פון פלשת. דוד איז אנטלאפן קיין [[עין גדי]], און שאול האט זיך עווענטועל דערוואוסט דערפון און אהינגעקומען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כג}}.}}. | שאול האט אנגעהויבן נאכיאגן דוד. ער איז ארויס קיין [[קעילה]] וואו דוד האט געוויילט, אבער דוד איז באצייטנס אנטלאפן פון דארטן, און שאול האט צוריק געצויגן זיינע מענטשן. שאול האט שטארק ארומגעזוכט דוד אין [[זיף]]; ער האט אים כמעט געכאפט אין [[מעון]], אבער האט געמוזט גיין אפשלאגן אן אטאקע פון פלשת. דוד איז אנטלאפן קיין [[עין גדי]], און שאול האט זיך עווענטועל דערוואוסט דערפון און אהינגעקומען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כג}}.}}. | ||
זוכנדיג דוד אין עין גדי | זוכנדיג דוד אין עין גדי איז שאול אריינגעגאנגען אין א הייל פאר זיינע געברויכן, נישט וויסנדיג אז דוד איז אויך דארט. דוד האט אפגעהאלטן זיינע לייט פון שעדיגן שאול, נאר אנשטאט האט ער אפגעשניטן א שטיקל פון זיין מאנטל. נאך וואס שאול איז ארויס פונעם הייל איז דוד אויך ארויסגעקומען און אים אדרעסירט, ניצנדיג די שטיקל פון שאול'ס מאנטל אלס באווייז אז ער האט גארנישט קעגן שאול; ער האט אים דאך געקענט אומברענגען, אבער ער האט נישט. די רייד האט איבערגענומען שאול און ער האט מודה געווען אין דוד'ס גערעכטיגקייט, און אז ער וועט אים איבערנעמען אלס קעניג. ער האט אים געהייסן שווערן אז ער וועט נישט הרג'ענען זיינע קינדער, און דוד האט געשוואוירן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כד}}.}}. | ||
א צייט שפעטער האט שאול ווידער אנגעהויבן נאכיאגן דוד אין [[זיף]], און אן ענליכן געשיכטע האט זיך אפגעשפילט. דוד און [[אבישי בן צרויה]] האבן זיך אריינגע'גנב'עט צו שאול'ס לאגער, אבער דוד האט אנשטאט אומברענגען שאול גענומען זיין שפיז און לאגל וואסער. שטייענדיג פונדערווייטנס, האט דוד געשריגן צו [[אבנר]] אז ער האט נישט גענוג גוט געהיטן אויף שאול, און איינער האט געקענט צוקומען און צונעמען זיינע זאכן. שאול האט זיך אויסגעדרייט צום קול פון דוד, און דוד האט זיך פארענטפערט פאר אים און געבעטן ער זאל אויפהערן די געיעג. שאול האט אים פארשפראכן אויפצוהערן אים נאכיאגן און אהיים געגאנגען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כו}}.}}. דוד האט אים אבער נישט געגלייבט און אנטלאפן צו פלשת וואו ער האט געוויילט ביז נאך שאול'ס אומקום{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כז|א}}.}}. | א צייט שפעטער האט שאול ווידער אנגעהויבן נאכיאגן דוד אין [[זיף]], און אן ענליכן געשיכטע האט זיך אפגעשפילט. דוד און [[אבישי בן צרויה]] האבן זיך אריינגע'גנב'עט צו שאול'ס לאגער, אבער דוד האט אנשטאט אומברענגען שאול גענומען זיין שפיז און לאגל וואסער. שטייענדיג פונדערווייטנס, האט דוד געשריגן צו [[אבנר בן נר|אבנר]] אז ער האט נישט גענוג גוט געהיטן אויף שאול, און איינער האט געקענט צוקומען און צונעמען זיינע זאכן. שאול האט זיך אויסגעדרייט צום קול פון דוד, און דוד האט זיך פארענטפערט פאר אים און געבעטן ער זאל אויפהערן די געיעג. שאול האט אים פארשפראכן אויפצוהערן אים נאכיאגן און אהיים געגאנגען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כו}}.}}. דוד האט אים אבער נישט געגלייבט און אנטלאפן צו פלשת וואו ער האט געוויילט ביז נאך שאול'ס אומקום{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כז|א}}.}}. | ||
=== אומקום === | === אומקום === | ||
נאך שמואל הנביא'ס פטירה האבן זיך די פלשתים און די אידן געגרייט פאר א מלחמה. די פלשתים האבן זיך צוזאמגענומען אין שטאט [[שונם]], אין דער צייט וואס די אידן האבן זיך צוזאמגענומען אין [[הר הגלבוע]]. שאול המלך האט זיך געוואלט באראטן מיט דער שכינה, און נאכ'ן פרובירן דורך די נביאים אן ערפאלג, האט ער זיך געוואנדן צו א [[בעלת אוב]] אין [[עין דאר]], פארהוילנדיג זיין אידענטיטעט. זי האט אים דערמאנט אז שאול האט אויסגעראטן [[כישוף]] פון איבער דאס לאנד, אבער ער האט איר פארשפראכן אז שאול וועט איר גארנישט שלעכטס טון. די בעלת אוב האט ארויפגעברענגט די נשמה פון שמואל, וועלכע האט געזאגט שאול'ן אז ער וועט פארלירן די קריג און פאלן אין שלאכט. שאול איז צוזאמגעפאלן הערנדיג די רייד, און די בעלת אוב האט אים | {{חלונית | ||
|רוחב =25em | |||
|תוכן=מִדַּם חֲלָלִים מֵחֵלֶב גִּבּוֹרִים, קֶשֶׁת יְהוֹנָתָן לֹא נָשׂוֹג אָחוֹר; וְחֶרֶב שָׁאוּל לֹא תָשׁוּב רֵיקָם{{ש}} | |||
שָׁאוּל וִיהוֹנָתָן, הַנֶּאֱהָבִים וְהַנְּעִימִם, בְּחַיֵּיהֶם וּבְמוֹתָם לֹא נִפְרָדוּ; מִנְּשָׁרִים קַלּוּ, מֵאֲרָיוֹת גָּבֵרוּ{{ש}} | |||
|מקור=פון קינת דוד. | |||
}} | |||
נאך שמואל הנביא'ס פטירה האבן זיך די פלשתים און די אידן געגרייט פאר א מלחמה. די פלשתים האבן זיך צוזאמגענומען אין שטאט [[שונם]], אין דער צייט וואס די אידן האבן זיך צוזאמגענומען אין [[הר הגלבוע]]. שאול המלך האט זיך געוואלט באראטן מיט דער שכינה, און נאכ'ן פרובירן דורך די נביאים אן ערפאלג, האט ער זיך געוואנדן צו א [[אוב|בעלת אוב]] אין [[עין דאר]], פארהוילנדיג זיין אידענטיטעט. זי האט אים דערמאנט אז שאול האט אויסגעראטן [[כישוף]] פון איבער דאס לאנד, אבער ער האט איר פארשפראכן אז שאול וועט איר גארנישט שלעכטס טון. די בעלת אוב האט ארויפגעברענגט די נשמה פון שמואל, וועלכע האט געזאגט שאול'ן אז ער וועט פארלירן די קריג און פאלן אין שלאכט. שאול איז צוזאמגעפאלן הערנדיג די רייד, און די בעלת אוב האט אים דערמינטערט מיט א סעודה{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כח}}.}}. | |||
וויסנדיג אז ער גייט צו זיין טויט, האט שאול מיט מסירות הנפש נישט | וויסנדיג אז ער גייט צו זיין טויט, האט שאול מיט מסירות הנפש נישט צוריקגעצויגן פון זיינע פלענער, נאר ארויס אין מלחמה כדי די גזירה זאל אויסגעפירט ווערן{{הערה|אברבנאל אויף שמואל א', פרק כח, פסוק כה}}. שאול איז געפאלן אינעם שלאכט אינאיינעם מיט זיינע דריי זון, [[יונתן]], [[אבינדב בן שאול|אבינדב]], און [[מלכי שוע]]. שאול, זעענדיג אז ער גייט געכאפט ווערן דורך די פלשתים האט ער געבעטן פון זיין וואפן-טרעגער אז ער זאל אים אומברענגען, און ווען יענער האט נישט געוואלט, האט שאול זיך ארויפגעווארפן אויף זיין שווערד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|לא|א|ד}}.}}{{ביאור|דאס איז נישט געווען קיין איסור פון [[מאבד עצמו לדעת]], וויבאלד ער האט געוואוסט בנבואה אז ער וועט סייווי נישט איבערלעבן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|לא|א|ה|מפרש=רד"ק}}}}; אדער ווייל דאס לעבעדיגע געפענגעניש פונעם מלך ישראל וואלט געווען א [[חילול השם]] און וואלט צוגעברענגט אסאך פאטאליטעטן פון אידן וואס וואלטן זיך מוסר נפש געווען אים ארויסצוכאפן{{הערה|ים של שלמה, בבא קמא פרק ח' סימן נ"ט. זעט אויך: {{שלחן ערוך|יורה דעה|שמה|ג}}, און די נושאי כלים.}}.}}. | ||
אן [[עמלק | אן [[עמלק]]'ישער יונג וואס איז אהין געקומען האט - לויט זיינע ווערטער{{ביאור|עס איז מעגליך אז דער עמלקי האט ליגנט געזאגט, מיינענדיג אז דוד וועט אים דערפאר באלוינען{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|א|י|מפרש=רד"ק}}}}.}} - געהאלפן שאול זיך ענדגילטיג אומברענגען, גענומען שאול'ס קרוין און ארעם באנד, אדער ווי חז"ל זאגן – זיינע [[תפילין]] של ראש און של יד, און געלאפן קיין צקלג צו ווייזן דוד'ן. אנדערש ווי ער האט געקלערט, האט דוד זייער געקלאגט איבער שאול, און גאר געהייסן הרג'ענען דעם עמלקי וואס האט אומגעברענגט שאול. דוד האט דאן פארפאסט א [[קינה]] איבער די אומקום פון שאול און פון יונתן וועלכע איז צו אים געווען א ליבער פריינד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|א}}.}}. | ||
די פלשתים וואס האבן געטראפן די קערפער פון שאול און זיינע קינדער האבן אפגעהאקט די קעפ און ארום געשיקט צו ווייזן דאס פאלק. די קערפער האבן זיי אויפגעהאנגען אויף די מויערן פון [[בית שן]], און שאול'ס פאנצער האבן זיי געשטעלט אין די טעמפל פון [[עשתרות]] און [[דגון]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|לא|ח|י}}.}}. איינוואוינער פון [[יביש גלעד]] האבן ארויס געכאפט די קערפער און עס באגראבן אין | די פלשתים וואס האבן געטראפן די קערפער פון שאול און זיינע קינדער האבן אפגעהאקט די קעפ און ארום געשיקט צו ווייזן דאס פאלק. די קערפער האבן זיי אויפגעהאנגען אויף די מויערן פון [[בית שן]], און שאול'ס פאנצער האבן זיי געשטעלט אין די טעמפל פון [[עשתרות]] און [[דגון]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|לא|ח|י}}.}}. איינוואוינער פון [[יביש גלעד]] האבן ארויס געכאפט די קערפער און עס באגראבן אין יבש{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|לא|יא|יג}}.}}, און שפעטער האט דוד אריבערגעפירט די ביינער צום שטאט [[צלע]] אין בנימין{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|כא|ד}}.}}, וואס ווערט דערקענט אלס כירבאט צאלאך{{הערה|{{אוצר החכמה|בן ציון לוריא|ירושלים|612813|ירושלים, תשט"ו, זייט כ|page=20|כותרת=מסע החיפוש של שאול אחרי האתונות|כרך=ה}}.}}, אדער אלס [[נאבי סאמוויל]]{{הערה|{{אוצר החכמה|דניאל משה לוי|מקרא וארכיאולגיה|166397|ירושלים, תשע"א, זייט 58|page=57}}.}}. | ||
דער פסוק אין דברי הימים | דער פסוק אין דברי הימים פירט אויס: {{ציטוט|און שאול איז געשטארבן פאר זיין פעלשונג וואס ער האט געפעלשט אין גאט, און וועגן דעם ווארט פון גאט וואס ער האט נישט געהיטן, און אויך ווייל ער האט געפרעגט ביי א גייסט צו פארשן ביי אים. און ער האט נישט געפרעגט ביי גאט; דערפאר האט ער אים אומגעברענגט און אפגעקערט די מלוכה צו דוד דעם זון פון ישי|{{תנ"ך|דברי הימים א|י|יג|יד}}.}}. | ||
== בית שאול == | == בית שאול == | ||
לויט ווי עס שטייט אין פסוק האט שאול המלך געוועלטיגט פאר צוויי יאר{{הערה|שם=שמויג|{{תנ"ך|שמואל א|יג|א}}.}}. לויט די חשבונות אין סדר עולם איז ער געקרוינט געווארן אין יאר | לויט ווי עס שטייט אין פסוק האט שאול המלך געוועלטיגט פאר צוויי יאר{{הערה|שם=שמויג|{{תנ"ך|שמואל א|יג|א}}.}}. לויט די חשבונות אין סדר עולם איז ער געקרוינט געווארן אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|2882}} און געוועלטיגט נאך צוויי יאר ביז {{לינק צו אידיש יאר|2884}}{{הערה|{{אוצר החכמה|אברהם אריה ליב עקביא|סדרי זמנים לפי המסרת|12685|תל אביב, תש"ג, זייט 113|page=127}}}}. טייל פון די מפרשים דינגען זיך אויף דער חשבון, און האלטן אז דער פסוק באציט זיך צו דער דאטום ווען די מלחמה קעגן פלשת איז געווען, און נישט אויף זיין גאנצע קעניגרייך, וואס האט זיך געצויגן פאר פיל לענגער{{הערה|דארט=שמויג|[[רלב"ג]] דארט; [[אברבנאל]] דארט}}. יוסף בן מתתיהו שרייבט אז ער האט געוועלטיגט פערציג יאר, אכצן ווען שמואל האט געלעבט, און 22 נאכדעם{{הערה|{{יוספוס|קדמוניות|ו|יד}}. ענליך שטייט אין מעשי השלוחים יג, כא}}. געוויסע כתבי יד פונעם תרגום השבעים זענען גורס דרייסיג יאר{{הערה|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 448}}. | ||
שאול האט געהייראט אחינועם די טאכטער פון אחימעץ, מיט וועמען ער האט געהאט כאטש פיר זון, [[יונתן]], אבינדב, מלכישוע, און [[אישבשת]]; און צוויי טעכטער, מירב און מיכל{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יד|מט}}; {{תנ"ך|דברי הימים א|ח|לג}}.}}. מירב האט שאול פארהייראט צו עדריאל בן ברזילי המחולתי, מיט וועמען זי האט געהאט | שאול האט געהייראט [[אחינועם בת אחימעץ|אחינועם]] די טאכטער פון אחימעץ, מיט וועמען ער האט געהאט כאטש פיר זון, [[יונתן]], אבינדב, מלכישוע, און [[אישבשת]]; און צוויי טעכטער, מירב און מיכל{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יד|מט}}; {{תנ"ך|דברי הימים א|ח|לג}}.}}. מירב האט שאול פארהייראט צו [[עדריאל המחולתי|עדריאל]] בן ברזילי המחולתי, מיט וועמען זי האט געהאט פינף זון{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|כא|ח}}.}}, און מיכל צו דוד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יח|כז}}.}}. שפעטער, ווען דוד איז אנטלאפן פון שאול האט ער מיכל געגעבן צו [[פלטי בן ליש]], אבער פלטי האט איר נישט אנגערירט ביז דוד האט איר צוריק באקומען נאך שאול'ס אומקום{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כה|מד}}; {{תנ"ך|שמואל א|ג|טו}}; {{בבלי|סנהדרין|יט|ב}}.}}. שאול האט אויך געהאט א פילגש מיט'ן נאמען [[רצפה בת איה|רצפה]] א טאכטער פון איה, פון וועמען ער האט געהאט ארמוני און מפיבושת{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|כא|ח}}.}}. | ||
שאול איז אומגעקומען אין גבע אינאיינעם מיט דריי פון זיינע זון, יונתן, אבינדב, און מלכישוע{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|לא|ב}}.}}. דוד המלך איז געווארן קעניג אין חברון, אין דער צייט וואס אבנר בן נר האט געקרוינט אישבשת איבער ארץ ישראל{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ב|א|י}}.}}. אישבושת האט געוועלטיגט פאר צוויי יאר, און נאך וואס אבנר איז גע'הרג'עט געווארן האבן זיינע גענעראלן אים גע'הרג'עט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ד}}.}}. | שאול איז אומגעקומען אין גבע אינאיינעם מיט דריי פון זיינע זון, יונתן, אבינדב, און מלכישוע{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|לא|ב}}.}}. דוד המלך איז געווארן קעניג אין חברון, אין דער צייט וואס אבנר בן נר האט געקרוינט אישבשת איבער ארץ ישראל{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ב|א|י}}.}}. אישבושת האט געוועלטיגט פאר צוויי יאר, און נאך וואס אבנר איז גע'הרג'עט געווארן האבן זיינע גענעראלן אים גע'הרג'עט{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ד}}.}}. | ||
אין דוד | אין דוד המלכ'ס צייטן איז געווען א הונגער, און דער אורים ותומים האט געזאגט אז עס איז געקומען צוליב דער וועג ווי אזוי שאול האט באהאנדלט די [[גבעונים]]. די גבעונים האבן געזאגט אז זיי וועלן נאר פארגעבן שאול'ן ווען זיבן פון זיינע זון וועלן צו זיי איבערגעגעבן ווערן זיי צו אומברענגען. דוד האט זיי איבערגעגעבן זיבן מיטגלידער פון שאול'ס פאמיליע, די צוויי זון פון רצפה בת איה, און די פינף זון וואס מירב האט געהאט מיט עדריאל המחולתי{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|כא}}}}. | ||
דער איינציגער איבערגעבליבענע אייניקל בן אחר בן פון שאול המלך איז געווען מפיבשת בן יונתן, וועמען דוד האט אפגעשוינט פון די גבעונים{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|כא|ז}}.}}, און האט אים אויסגעהאלטן צוליב דער פריינטשאפט מיט זיין פאטער יונתן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ט}}.}}. מפיבשת האט געהאט א זון מיכה {{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ב|ט}}.}} וועמענ'ס ניין דורות פון אייניקלעך ווערן אויסגערעכנט אין דברי הימים{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים א|ח|לה|לח}}.}}. | דער איינציגער איבערגעבליבענע אייניקל בן אחר בן פון שאול המלך איז געווען [[מפיבושת|מפיבשת]] בן יונתן, וועמען דוד האט אפגעשוינט פון די גבעונים{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|כא|ז}}.}}, און האט אים אויסגעהאלטן צוליב דער פריינטשאפט מיט זיין פאטער יונתן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ט}}.}}. מפיבשת האט געהאט א זון מיכה{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|ב|ט}}.}} וועמענ'ס ניין דורות פון אייניקלעך ווערן אויסגערעכנט אין דברי הימים{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים א|ח|לה|לח}}.}}. | ||
[[שמעי בן גרא]] איז אויך געווען פון בית שאול{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|טז|ה}}}}, און מרדכי און אסתר זענען געווען אייניקלעך פון שאול דורך שמעי בן גרא{{הערה|ילקוט שמעוני אויף מגילת אסתר, סימן תתרנג}}. אין דעם [[תרגום ראשון]] אויף מגילת אסתר{{הערה|פרק ז, פסוק ו}} שטייט אז שמעי | [[שמעי בן גרא]] איז אויך געווען פון בית שאול{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|טז|ה}}}}, און מרדכי און אסתר זענען געווען אייניקלעך פון שאול דורך שמעי בן גרא{{הערה|ילקוט שמעוני אויף מגילת אסתר, סימן תתרנג}}. אין דעם [[תרגום ראשון]] אויף מגילת אסתר{{הערה|פרק ז, פסוק ו}} שטייט אז שמעי דער פאטער פון יאיר דער פאטער פון מרדכי איז שמעי בן גרא. דארט, אין [[תרגום שני]], און אין אנדערע מדרשים, ווערט אויסגערעכנט דעם ייחוס בן אחר בן ביז מיכה בן מפיבשת{{הערה|זע: {{אוצר החכמה|רבי צבי הירש ווייס|פרסומי ניסא|169908|ברוקלין, תשע"ב, זייט קמד|page=146}}.}}. | ||
== אין חז"ל == | == אין חז"ל == | ||
ווען שאול המלך איז געקרוינט געווארן איז ער געווען ריין פון יעדן זינד ווי אן איין יעריג קינד{{הערה|{{בבלי|יומא|כב|ב}}.}}, און ער ווערט אויסגערעכנט אלס איינער פון די אכט "נסיכי בני אדם"{{הערה|{{בבלי|תענית|ד|א}}.}}. | ווען שאול המלך איז געקרוינט געווארן איז ער געווען ריין פון יעדן זינד ווי אן איין יעריג קינד{{הערה|{{בבלי|יומא|כב|ב}}.}}, און ער ווערט אויסגערעכנט אלס איינער פון די אכט "נסיכי בני אדם"{{הערה|{{בבלי|תענית|ד|א}}.}}. | ||
אין פסוק ווערט שוין ארויסגעברענגט אז שאול איז געווען אן עניו און באשיידן, און חז"ל פארברייטערן דעם בליק. נאך | אין פסוק ווערט שוין ארויסגעברענגט אז שאול איז געווען אן עניו און באשיידן, און חז"ל פארברייטערן דעם בליק. נאך די געשיכטע פון [[פילגש בגבעה]] האבן די בני בנימין געדארפט כאפן פרויען פון שילה צו פארמיידן זייער שבט'ס אונטערגאנג. שאול'ס באשיידענע נאטור האט אים פארשווערט צו טון אזא אקט, און דערפאר האט אחינועם אים אנגעכאפט ער זאל זי הייראטן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|כ|ל|מפרש=רש"י}}}}. ווען שאול איז אריין אין דער מערה פון דוד פאר זיינע באדערפענישן, איז ער אריין הינטער עטליכע ווענט און אין א הייל אינערהאלב א הייל, און אזוי אויך האט ער זיך אינגאנצן באדעקט מיט זיינע קליידער{{הערה|{{בבלי|ברכות|סב|ב}}.}}. אין שכר פון זיין באשיידנקייט מיט'ן נישט פריצייטיג דערציילן איבער זיין פריוואטע קרוינונג איז פון אים ארויסגעקומען אסתר המלכה{{הערה|{{בבלי|מגילה|יג|ב}}.}}. | ||
שאול האט מקפיד געווען אויף הלכות טומאה וטהרה, און ער האט אויסגעלערנט די אידן הלכות שחיטה און קרבנות{{הערה|{{בבלי|זבחים|קכ|א}}; {{בבלי|חולין|יז|ב}}.}}. זיין הקפדה אין קיום המצוות איז אויך מרומז אין די ווערטער פון דעם עמלק'ישן יונג צו דוד "ואקח את הנזר אשר על ראשו ואצעדה אשר על זרעו"; דער "נזר" איז דער תפילין של ראש, און די "אצעדה" איז דער תפילין של יד{{הערה| | שאול האט מקפיד געווען אויף הלכות טומאה וטהרה, און ער האט אויסגעלערנט די אידן הלכות שחיטה און קרבנות{{הערה|{{בבלי|זבחים|קכ|א}}; {{בבלי|חולין|יז|ב}}.}}. זיין הקפדה אין קיום המצוות איז אויך מרומז אין די ווערטער פון דעם עמלק'ישן יונג צו דוד "ואקח את הנזר אשר על ראשו ואצעדה אשר על זרעו"; דער "נזר" איז דער תפילין של ראש, און די "אצעדה" איז דער תפילין של יד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|א|י|מפרש=תרגום יונתן}}}}. | ||
שאול'ס פיינטשאפט צו דוד איז געקומען פון פיל פאלשע לשון הרע'ס וואס זיינע לייט האבן אים געפיטערט{{הערה|דברים | שאול'ס פיינטשאפט צו דוד איז געקומען פון פיל פאלשע לשון הרע'ס וואס זיינע לייט האבן אים געפיטערט{{הערה|{{מדרש רבה|דברים|ה|י}}}}. דואג האדומי איז געווען דער וואס אנגערייצט שאול צו הרג'ענען די כהנים פון נוב{{הערה|{{ילקוט שמעוני|שמואל|קלא}}}}. שאול האט נישט גע'הרג'עט די גבעונים, און דאס וואס עס שטייט אזוי אין פסוק איז וויבאלד זיי האבן פארלוירן זייער פרנסה נאכדעם וואס די כהנים אין נוב, וועלכע פלעגן זיי שפייזן, זענען גע'הרג'עט געווארן{{הערה|{{בבלי|יבמות|עח|ב}}.}}. ער האט געמעגט פארהייראטן מירב צו א צווייטן מאן ווייל די קידושין איז געווען א טעות, און אויך די קידושין פון מיכל צו דוד זענען לויט אים נישט געווען ריכטיגע{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|יט|ב}}.}}. | ||
חז"ל זאגן אז די איינציגע סיבה פארוואס מלכות בית שאול האט נישט אנגעהאלטן איז וויבאלד עס האט נישט געהאט קיין שום חסרון, און א מנהיג ישראל מוז האבן א כאטש עפעס א חסרון ("קופה של שרצים") אים אפצוהאלטן פון גאווה. אן אנדערע דעה אין גמרא זאגט אז שאול'ס קעניגרייך האט נישט אנגעהאלטן ווייל ער האט פארקוקט אויף זיין כבוד{{הערה|{{בבלי|יומא|כב|ב}}.}}. | חז"ל זאגן אז די איינציגע סיבה פארוואס מלכות בית שאול האט נישט אנגעהאלטן איז וויבאלד עס האט נישט געהאט קיין שום חסרון, און א מנהיג ישראל מוז האבן א כאטש עפעס א חסרון ("קופה של שרצים") אים אפצוהאלטן פון גאווה. אן אנדערע דעה אין גמרא זאגט אז שאול'ס קעניגרייך האט נישט אנגעהאלטן ווייל ער האט פארקוקט אויף זיין כבוד{{הערה|{{בבלי|יומא|כב|ב}}.}}. חז"ל דערציילן אז השי"ת האט זיך אויסגעדרוקט פאר דוד אז שאול איז א גרעסערער צדיק ווי אים, און שאול האט נאר פארלוירן קעגן דוד צוליב זייער מזל{{הערה|{{בבלי|מועד קטן|טז|ב}}; זעט רש"י}}. | ||
זיין עבירה מיטן הרג'ענען נוב עיר הכהנים איז אים פארגעבן געווארן; שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט זיין אין גן עדן "עמי | זיין עבירה מיטן הרג'ענען נוב עיר הכהנים איז אים פארגעבן געווארן; שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט זיין אין גן עדן "עמי במחיצתי", און ווען די גבעונים האבן דערמאנט שאול'ס נאמען אין פארבינדונג מיט דער זינד האט א [[בת קול]] אויסגעפירט "שאול בחיר ה'"{{הערה|{{בבלי|ברכות|יז|ב}}.}}. דער איינציגער זינד וואס שאול האט געטון וואס צוליב דעם איז זיין קעניגרייך אונטערגעגאנגען, איז געווען דאס נישט הרג'ענען אגג{{הערה|{{בבלי|יומא|כא|ב}}.}}. די גמרא זאגט אז דאס וואס ער האט געשוינט די שאף און קינדער פון עמלק איז געקומען פון איבריגע פרומקייט{{הערה|{{בבלי|יומא|כב|ב}}.}}. | ||
חז"ל באוואונדערן אויך זיין מסירות נפש ביים ארויסגיין | חז"ל באוואונדערן אויך זיין מסירות נפש ביים ארויסגיין צום לעצטן קריג קעגן פלשת, צולייגנדיג אז ער האט געזאגט פאר זיינע גענעראלן, עמשא און אבנר, אז שמואל הנביא האט גאר פאראויס געזאגט א זיג{{הערה|{{מדרש רבה|ויקרא|כו|ז}}}}. | ||
== אינדרויסן פון אידישקייט == | == אינדרויסן פון אידישקייט == | ||
| שורה 153: | שורה 161: | ||
אין דער [[קוראן]], ווערט דער פיגור "טאלוט" (طالوت) טראדיציאנעל אידענטיפיצירט מיט שאול המלך. דער קוראן פארציילט אז "נאך מוסא'ס ([[משה רבינו]]'ס) צייטן" האבן די אידן פארלאנגט א קעניג צו פירן זייערע מלחמות, און ווען "א נביא" האט געזאלבט "טאלוט" זענען די אידן נישט געווען צופרידן וויבאלד ער איז נישט געווען רייך. דער נביא האט ווידערהאלט אז טאלוט איז דער בעסטער אויסוואל. טאלוט איז געווען אויסגעצייכנט אין זיין אינטעליגענץ און פיזישע אויסזען, און דער באשעפער האט צוריק געברענגט די [[ארון]] צו די אידן אלס צייכן פאר זיין קעניגרייך. שאול האט אויספרובירט די אידן ביי א טייך, דער וואס האט געטרונקען גראד פון טייך האט ער אפגעזאגט, און דער וואס האט גענומען אין זיינע הענט האט ער אנגענומען. טאלוט איז געווען ערפאלגרייך אין די שלאכטן, אבער "דאוד" (דוד) איז דער וואס הרג'עט גלית, און ער ווערט דער קומענדיגער קעניג{{הערה|קוראן 2:246-252}}. | אין דער [[קוראן]], ווערט דער פיגור "טאלוט" (طالوت) טראדיציאנעל אידענטיפיצירט מיט שאול המלך. דער קוראן פארציילט אז "נאך מוסא'ס ([[משה רבינו]]'ס) צייטן" האבן די אידן פארלאנגט א קעניג צו פירן זייערע מלחמות, און ווען "א נביא" האט געזאלבט "טאלוט" זענען די אידן נישט געווען צופרידן וויבאלד ער איז נישט געווען רייך. דער נביא האט ווידערהאלט אז טאלוט איז דער בעסטער אויסוואל. טאלוט איז געווען אויסגעצייכנט אין זיין אינטעליגענץ און פיזישע אויסזען, און דער באשעפער האט צוריק געברענגט די [[ארון]] צו די אידן אלס צייכן פאר זיין קעניגרייך. שאול האט אויספרובירט די אידן ביי א טייך, דער וואס האט געטרונקען גראד פון טייך האט ער אפגעזאגט, און דער וואס האט גענומען אין זיינע הענט האט ער אנגענומען. טאלוט איז געווען ערפאלגרייך אין די שלאכטן, אבער "דאוד" (דוד) איז דער וואס הרג'עט גלית, און ער ווערט דער קומענדיגער קעניג{{הערה|קוראן 2:246-252}}. | ||
די געשיכטע אינעם קוראן איז | די געשיכטע אינעם קוראן איז נישט אקוראט אין עטליכע דעטאלן, צווישן זיי אז דער ארון איז צוריק געקומען נאך שאול איז געזאלבט געווארן, ווען אין ספר שמואל שטייט אז עס האט פאסירט בעפאר{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ו}}.}}. די מלחמה קעגן גלית ווערט געשילדערט אלס דער ערשטער שלאכט, ווען עס איז געווען פון די לעצטע. אזוי אויך מישט דער קוראן אריין די פראבע ביים טייך וואס ווערט דערציילט אין [[ספר שופטים]] אויף [[גדעון]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|ז|ה|ז}}.}}. דער נאמען "טאלוט" איז נישט עטימאלאגיש פארבינדן מיט "שאול", און מוסולמענער געלערנטע נעמען דערפאר אן אז דער נאמען, וואס באדייט "הויך", איז א צונאמען צוליב זיין הויכקייט{{הערה| Leaman, Oliver, The Quran, An Encyclopedia, 2006, p. 638.|כיוון=שמאל}}. | ||
=== | ===פסיכילאגישע אנאליז=== | ||
די שילדערונגען אין די פסוקים איבער דער שלעכטער גייסט וואס פלעגט פלאגן שאול האט געברענגט פסיכאלאגן צו פרובירן קליניש צו דיאגנאזירן שאול. אין ילקוט מעם לועז{{הערה|[[ילקוט מעם לועז]], שמואל א טז, יד}}, ווי אויך אין מלבי"ם{{הערה| | די שילדערונגען אין די פסוקים איבער דער שלעכטער גייסט וואס פלעגט פלאגן שאול האט געברענגט פסיכאלאגן צו פרובירן קליניש צו דיאגנאזירן שאול. אין ילקוט מעם לועז{{הערה|[[ילקוט מעם לועז]], שמואל א טז, יד}}, ווי אויך אין מלבי"ם{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|טז|טו|מפרש=מלבי"ם}}.}}, ווערט געברענגט אז שאול האט געליטן פון מעלאנכאליע ([[מרה שחורה]]). דזשארדזש סטיין זעט דערין א געוויסע מאניע{{הערה|Stein, George (2011). "The case of King Saul: Did he have recurrent unipolar depression or bipolar affective disorder?" British Journal of Psychiatry. 198 (3): 212.|כיוון=שמאל}}, מארטין היוסמאן האלט עס איז געווען דעפרעסיע וואס קומט פון דרוק{{הערה| Huisman, M. (2007). "King Saul, work-related stress and depression". Journal of Epidemiology and Community Health. 61 (10): 890.|כיוון=שמאל}}, און ליבוב בן-נון האלט אז שאול האט געהאט א געוויסע גייסטישע אומארדענונג{{הערה|(Louba) Ben-Noun, Liubov (2003). "What was the Mental Disease that Afflicted King Saul?". Clinical Case Studies. 2 (4): 270–282. }}. גלייכצייטיג טוט קריסטאפער קוק רעקאמענדירן פארזיכטיגקייט ביים דיאגנאזירן א מאן פון טויזנטער יאר צוריק{{הערה| Cook, Christopher C. H. (2012). "Psychiatry in scripture: Sacred texts and psychopathology". The Psychiatrist. 36 (6): 225–229.|כיוון=שמאל}}. | ||
== צו ליינען מער == | == צו ליינען מער == | ||
*{{אנקער|דעתס|{{ | *{{אנקער|דעתס|{{היברובוקס|רבי חיים דב רבינוביץ|דעת סופרים|39788|באנד=ז (שמואל א)|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכ"ב|סופיקס=יא}}}} | ||
*{{אנקער|דעתמ|{{אוצר החכמה|יהודה קיל| | *{{אנקער|דעתמ|{{אוצר החכמה|יהודה קיל|דעת מקרא|154889|באנד=יא (שמואל א)|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשמ"א|סופיקס=יא}}}} | ||
*{{אנקער|אנצמ|שמואל אברמסקי, "שאול", ''' | *{{אנקער|אנצמ|שמואל אברמסקי, "שאול", '''אנציקלופדיה מקראית''' ז, מוסד ביאליק: ירושלים, תשל"ו, זייטן 446–454}}. {{כותר|96299633|258.1395.6}} | ||
*{{אנקער|עוהת|משה גרסיאל, שמואל אברמסקי, ''' | *{{אנקער|עוהת|משה גרסיאל, שמואל אברמסקי, '''עולם התנ"ך''' שמואל א', 2002}}. {{כותר|94937382}} | ||
==נאטיצן== | |||
{{ביאורים}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{הערות שוליים | {{הערות שוליים}} | ||
{{ספר שמואל}} | |||
{{מלכי יהודה וישראל}} | |||
{{שמונת נסיכי אדם}} | |||
[[קאַטעגאָריע:מלכי ישראל]] | |||
[[קאַטעגאָריע:פערזאנען אין תנ"ך]] | |||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[he:שאול]] | [[he:שאול]] | ||
{{אבן הפינה ארטיקל|}} | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 18:36, 29 אויגוסט 2024
 | |||||||
| שאול אין א דעטאל פון א 1878 אויל מאלעריי פון ערנסט דזשאסעפסאן | |||||||
| געבורט | גבע בנימין | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| נהרג | הר הגלבוע | ||||||
| מדינה | ארץ ישראל | ||||||
| באגרעבעניש ארט | צלע אין הרי בנימין | ||||||
| בית שאול דינאסטיע | |||||||
| |||||||
| ווייב | אחינועם בת אחימעץ | ||||||
| |||||||
שָׁאוּל המלך איז געווען דער ערשטער קעניג ביי כלל ישראל (ב'תתפ"ב-ב'תתפ"ד), וועלכער איז געקרוינט געווארן דורך שמואל הנביא אויפ'ן באפעל פונעם אויבערשטער. אויספירנדיג איינער פון די צילן פון זיין קרוינונג, האט ער דורכאויס זיין קעניגרייך געקעמפט קעגן פלשת און אנדערע פעלקער צו באשיצן און באפעסטיגן ארץ ישראל. ער ווערט באצייכנט אין חז"ל אלס א שיין-אויסזעענדער מאן, און ווי א גרויסער צדיק און עניו.
נאך וואס שאול האט נישט געפאלגט גאט'ס באפעל אויסצו'הרג'ענען אלע עמלקים איז ער פאראכט געווארן ביים אויבערשטן, און שמואל הנביא האט געזאלבט דוד אלס קעניג אנשטאט אים. עטליכע עפיזאדן, צווישן זיי דער קאמף קעגן גלית און שאול'ס שווערע גיסטעס, האבן אריינגעברענגט דוד צום קעניגליכן הויף, און ער האט עווענטועל געהייראט מיכל, א טאכטער פון שאול. די באציאונגען צווישן דוד און שאול האבן זיך אלץ פארערגערט, שאול האט געוואלט הרג'ענען דוד'ן, און האט אים נאכגעיאגט א לענגערע תקופה. ביי איין פאל האט שאול ערלויבט דואג האדומי אויסצו'הרג'ענען אלע כהנים פון נוב צוליב זייער שטיצע פאר דוד.
נאך שמואל הנביא'ס פטירה איז שאול ארויס אין א ברייטערע קריג קעגן פלשת, אבער ווען שאול האט אנגעפרעגט פון שמואל דערוועגן דורך א בעלת אוב, האט ער אים אינפארמירט אז ער וועט פארלירן די שלאכט און פאלן פאר די פלשתים. שאול און דריי פון זיינע זון זענען געפאלן אינעם שלאכט, און די פלשתים האבן פארכאפט און פארשוועכט זייערע קערפער. נאך שאול האט דוד געקעניגט אין חברון, אין דער צייט וואס שאול'ס זון איש בושת האט געוועלטיגט איבער די איבריגע פון ארץ ישראל. זיבן פון שאול'ס קינדער און אייניקלעך זענען אומגעברענגט געווארן דורך די גבעונים אלס נקמה פאר זיין שלעכטע באציאונג צו זיי. פון זיינע אייניקלעך זענען שמעי בן גרא, מרדכי היהודי, און אסתר המלכה.
שאול איז אויך באקאנט אין איסלאם אלס "טאלוט", א געטליך-געקרוינטע קעניג, און זיין אייגנארטיגע כאראקטער טוט ציען אינטערעס צווישן פסיכאלאגן.
געשיכטע
די געשיכטע פון שאול המלך ווערט דערציילט אין ספר שמואל.
אפשטאם און כאראקטער
שאול איז געווען א זון פון קיש, א העלדישער גיבור פון שבט בנימין[1][2], און זיין פאמיליע האט ווארשיינליך געוואוינט אין גבעון[3].
אין פסוק ווערט ער פארגעשטעלט אלס ”בָּחוּר וָטוֹב, וְאֵין אִישׁ מִבְּנֵי יִשְׂרָאֵל טוֹב מִמֶּנּוּ”[4], וואס דאס מיינט לויט די מפרשים: יונג, אויסדערוועלט, שיין אין געשטעל און אין אויסקוק, גוט צו גאט און צו לייט, פאסיג צו מלוכה - אויף א פארנעם וואס קיין איד האט נישט איבערגעשטיגן. אויך איז ער געווען ”מִשִּׁכְמוֹ וָמַעְלָה גָּבֹהַּ מִכָּל הָעָם”, א קאפ העכער פונעם גאנצן פאלק.
אין די ערשטע קאפיטלען איבער שאול ווערט ער פארגעשטעלט ווי אן אומבאקאנטער פשוט'ער מאן, וועלכער טראגט נישט קיין פירערשאפט פאזיציע נאר פארנעמט זיך מיט פריוואטע און היימליכע זאכן[5], און ער שטעלט זיך אויס צו זיין אן עניו און א באשיידענער[6].
חז"ל אידענטיפיצירן מיט שאול דעם "איש בנימין" וואס איז געקומען דערציילן פאר עלי הכהן אז דער ארון איז געפאנגען געווארן ביי די פלשתים. חז"ל זאגן אז שאול האט דאן ארויסגעכאפט די לוחות פון גלית'ס הענט און געלאפן דערמיט קיין שילה, א ווייטקייט פון זעכציג מיל[7].
חז"ל באמערקן אז שאול איז געווען א "הפכפך", איינער וואס האט פארמאגט קעגנזייטיגע כאראקטערן אינאיינעם. די אייגנשאפט דערקענט מען אויך אין דער געשיכטע אין די פסוקים[8]: פון איין זייט איז שאול א פשוט'ער מאן[9], אן עניו מיט א באשיידענע כאראקטער[10], קליין אין זיינע אויגן[11], אנטלויפט פון כבוד[12], און פארנומען מיט זיינע רינדער אויך נאכ'ן ווערן געקרוינט[13]. פון דער אנדערער זייט, נאכ'ן ווערן געזאלבט רופט ער זיין הויפטשטאט אויף זיין נאמען[14], שטעלט מאנומענטן[15], פירט איין קעניגליכע דיסציפלינען[16], און טראגט אויף זיך קעניגליכע סימבאלן[17]. שאול טוט פארקוקן אויף די וואס האבן אים לכתחילה אונטערגעשאצט[18], אבער הייסט אויס'הרג'ענען די כהנים פון נוב[19]; ער פארסירט שטרענג וואס ער האט באשוואוירן ביי די מלחמה אין מכמש[1], אבער איז נישט מקפיד מחרים צו זיין עמלק[20], אדער אויף זיין שבועה צו יונתן נישט צו שעדיגן דוד[21]. פון איין זייט טוט ער מאביליזירן אלע אידן מיט א שטייפע האנט[22], און פון דער צווייטער זייט טוט ער שפעטער מורא באקומען פון דעם פאלק[23].
קרוינונג
כאטש וואס שטעלן א קעניג איז לויט רוב מפרשים א מצוות עשה דאורייתא, איז דאס נישט אויסגעפירט געווארן ביז שאול המלכ'ס צייטן, ווען שמואל הנביא איז עלטער געווארן און זיינע קינדער האבן איבערגענומען די פירערשאפט איבער די אידן.
שמואל הנביא'ס קינדער זענען נישט געגאנגען אין זיינע וועגן, און זייערע מעשים ווערט געשילדערט אין פסוק אז "זיי האבן גענומען שוחד און פארקירעוועט די דינים"[24]. די צייט איז אויך געווען שווער פאר כלל ישראל צוליב דרוק פון די ארומיגער פעלקער, בפרט פלשת און עמון[25]. דאס פאלק האט אלזא פארלאנגט פון שמואל "שטעל פאר אונז א מלך אונז צו משפט'ן, אזוי ווי אלע פעלקער"[26].
זייער פארלאנג האט דערצערנט שמואל, און אויך פון הימל האט מען געזאגט אז דער פארלאנג - בפרט די מאטיוון דערפון[26.1], זענען נישט אויסגעהאלטן. דער באשעפער האט אבער באפוילן שמואל צו שטעלן א קעניג און צו ערקלערן פאר די אידן דער קעניג'ס מאכטן און רעכטן. שמואל האט אלעס איבערגעגעבן צום פאלק, און ווען זיי האבן ווידערהאלט זייער פארלאנג האט ער זיי אהיים געשיקט צו זייערע שטעט צו ערווארטן די קרוינונג פון דעם קעניג וואס וועט נאכפאלגן[27].
שאול איז אין יענע צייט ארומגעגאנגען זוכן פארלוירענע אייזלעך פאר זיין פאטער. נאך דריי טאג, זייענדיג אין ארץ צוף, האט שאול באשלאסן אויפצוהערן זוכן, אבער זיינע באגלייטער האבן אים צוגערעדט זיך צו באראטן מיט'ן "רואה" (נביא) וואס געפינט זיך אינעם דערנעבנדיגער שטאט רמה[28]. דער "רואה", שמואל, האט ווארעם אויפגענומען שאול, זאגנדיג אז די אייזלעך זענען שוין געפונען געווארן. שמואל האט אים געבעטן מיטצועסן דעם סעודה, און האט אים שטארק מכבד געווען, אים געבנדיג פון די בעסערע פארציעס, און זיי האבן פארברענגט די נאכט צוזאמען שמועסנדיג אין יראת שמים און געטליכע ענינים[29]. צופרי האט שמואל פריוואטערהייט געזאלבט שאול פאר מלך; ער האט אים געקושט, און איבער געגעבן עטליכע סימנים אז ער איז געזאלבט געווארן פון הימל[30]. ביים אוועקגיין פון שמואל איז שאול ווי געווארן אן אנדערע מענטש, און עס איז צו אים געקומען א גייסט פון שטארקייט און מלכות[31].
דערנאך האט שמואל צוזאמגענומען די אידן אין מצפה, ער האט זיי ווידער גע'מוסר'ט אויף וואס זיי פארלאנגען א קעניג, און זיי געהייסן זיך שטעלן פאר'ן באשעפער אויסצוקלויבן דעם קעניג. דער אורים ותומים[32] אדער א גורל[33] האט אויסגעקליבן שבט בנימין, פון זיי – משפחת המטרי, און פון זיי – שאול בן קיש. שאול האט זיך געהאט אויסבאהאלטן, אבער די אורים ותומים האבן ארויסגעגעבן אז ער איז "נחבא אל הכלים". מען איז אים געגאנגען ברענגען פאר שמואל, און ער איז דערקלערט געווארן אלס קעניג איבער די אידן[34].
שאול'ס קרוינונג איז נישט אנגענומען געווארן ביי אלע אידן, און "בני בליעל" האבן אים אוועקגעמאכט[35]. אין יענע צייט האט נחש דער קעניג פון עמון באלאגערט יביש גלעד, וועלכער האט זיך באלד געוואלט אונטערגעבן. נחש האט אבער פארלאנגט אז יעדער דארט זאל אויסשטעכן זיין רעכטן אויג, ווילנדיג שענדן דערמיט די אידן. די עלטערע פון יביש גלעד האבן אים געבעטן זיבן טעג, און גלייכצייטיג אלארמירט די איבריגע שבטים פאר הילף. שאול האט באוויזן צו מאביליזירן א גרויסע מיליטער, און באקעמפט די עמונים און זיי פארטריבן און צעשפרייט "ביז עס זענען נישט געבליבן ביי זיי צוויי צוזאמען". דער העלדישער אקט האט געברענגט אלע אידן אנצונעמען שאול'ס קעניגרייך, און די אידן האבן זיך צוזאמגענומען אין גלגל צו באנייען די קרוינונג. די אידן האבן זיך געפרייט און מקריב געווען קרבנות פאר'ן באשעפער[36], און לויט דעם תרגום השבעים האט שמואל ווידעראמאל געזאלבט שאול[37].
שאול איז אלזא געקרוינט געווארן דריי מאל: צוערשט אין רמה פריוואטערהייט, דערנאך אין דער עפנטליכקייט אין מצפה, און צום דריטן מאל אין גלגל מיט דער צושטימונג פון גאנץ כלל ישראל[37]. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז אין מצפה איז שאול אנגענומען געווארן בלויז ביי די שבטים אין הר אפרים, וועלכע זענען געווען נאנט צו אים[38].
"הגם שאול בנביאים"
איינע פון די סימנים וואס שאול איז געגעבן געווארן ביים זאלבן, איז געווען אז ווען ער וועט אנקומען צו גבעה ביי די וואַך־פונקטן פון די פלשתים וועט ער באגעגענען א גרופע נביאים וועלכע שפילן מוזיק אויף הארפן, פויקן, און פלייטן, טוען אין נבואה. עס וועט דאן אויף אים זיין א "רוח אלוקים" און ער וועט אויך נבואה זאגן. אזוי איז טאקע געווען, און ביים אנקומען צום גבעה האט ער באגעגנט א גרופע נביאים און ער האט זיך מתנבא געווען אינאיינעם מיט זיי. דאס האט אויסגערופן גרויס וואונדער ביי זיינע באקאנטע, וואס האבן זיך אויסגעדריקט "הגם שאול בנביאים?" – איז דען שאול אויך פון די נביאים? דער אויסדרוק איז געבליבן א שפריכווארט ביי אידן[34].
דער "רוח אלוקים" איז געווען א גייסט פון נבואה וואס האט גערוט אויף שאול, אבער עס ווערט אויך צוגעשטעלט צו דער "רוח אלוקים" וואס שטייט ביי עטליכע פון די שופטים ווי גדעון[39], יפתח[40], און שמשון הגיבור[41], וואס איז געווען, לויט תרגום יונתן, א גייסט פון שטארקייט און גבורה מלחמה צו האלטן מיט די פיינט און איבערצונעמען די פירערשאפט, און צו דעם פונקט באציט זיך דאס וואס שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט ווערן אן "איש אחר"[42]. עס ווערט אויך אנגעוויזן אז דאס ארט פון די נביאים, ביי די וואַכן פון די פלשתים, טוט מסתמא אויך ארויסצוברענגען דאס אז שאול וועט זיין דער צו באקעמפן די פלשתים[43].
נבואה ביי שאול ווערט ווידעראמאל דערמאנט שפעטער, ביי איינער פון זיינע אויסברוכן קעגן דוד[44], און אויך ווען שאול האט אנגעהויבן נאכיאגן דוד און דוד איז אנטלאפן צו שמואל. שאול האט געשיקט שליחים אים אפצונעמען, אבער זיי באגעגענען נביאים וועלכע זאגן נבואה, און זענען זיך מתנבא מיט זיי. נאך דעם וואס אויך די קומענדיגע גרופעס שטעלן זיך צו די נביאים, קומט שאול אליין אראפ אהין און באקומט אויך נבואות[45].
מיליטערישע ערפאלגן
נאכ'ן ווערן קעניג האט שאול המלך אויפגעשטעלט דעם ערשטן מיליטער ביי אידן[46]. ביז דאן איז געווען איינגעפירט אז אין צייט פון מלחמה האט מען מאביליזירט אלע מענער צו זיין קעמפער; שאול האט אצינד אויסגעקליבן 3000 לייט צו זיין שטענדיג אין מיליטערישן דינסט. שאול האט סטאנציאנירט 2000 פון זיי אין מכמש און בית אל; זיי זענען געווען אונטער זיין אויפזיכט, און די איבריגע טויזנט זענען געווען מיט זיין זון יונתן אין גבעת בנימין[47]. יעדער שטארקער מאן וואס שאול האט באגעגנט האט ער גענומען צו זיך[48]. מיט דעם אלעם, ביי גרעסערע אקציעס פלעגט ער נאכאלץ אריינרופן נאך מיליטערלייט פון איבער דאס לאנד, זיי זאלן זיך צושטעלן צו דער באזע פונעם קביעות'דיגן מיליטער[46]. אבנר בן נר, א שוועסטער-קינד פון שאול, איז געווען דער גענעראל איבער דעם מיליטער[49].
שאול האט מלחמה געהאלטן מערערע מאל קעגן פלשת. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז שאול איז לכתחילה געקרוינט געווארן אלס וואסאל אונטער פלשת, אבער האט אויף די אנווייזונגען פון שמואל באלד ווידערגעשפעניגט אין זיי צו ווערן זעלבסטשטענדיג[46]. ביי דער ערשטער מלחמה קעגן זיי אין מכמש זענען די פלשתים פארטריבן געווארן ביז אילון[50]. שפעטער ביי דער שלאכט אין עמק האלה ווען דוד האט אומגעברענגט גלית[51] האט שאול'ס מיליטער אריינגעדרונגען ביז עקרון און גת[52]. פלשת איז אבער געבליבן א געפאר אלע שאול'ס טעג[48], און שאול און זיינע קינדער זענען למעשה אומגעברענגט געווארן ביי א מלחמה קעגן פלשת אין גלבוע[53][54].
שאול האט אויך מלחמה געהאלטן מיט עמון, מואב, און אדום פון מזרח זייט, עמלק און אנדערע וואנדער-שבטים פון דרום, פלשתים פון מערב, און די קעניגרייכן פון צובה אין צפון[55]. ער האט אזוי באפעסטיגט די גרעניצן פון ארץ ישראל (א טערמין וואס ערשיינט צום ערשט אין זיינע צייטן[56]), און פארזיכערט די אידישע שטעט. שאול האט אויך געוועלטיגט איבער די אשורים[57], אן אראבישע שבט וואס האט געוואנדערט אין דער געגנט צו מזרח פון די באוואוינטע לענדער אין עבר הירדן. אזוי אויך האט שבט ראובן אין זיינע צייטן, לכאורה מיט זיין הילף, מלחמה געהאלטן מיט די הגריאים און נאך אראבישע שבטים, און פארברייטערט זייער לאנד צו מזרח פון גלעד ביז נהר פרת[58][59][60].
פון די ערשטע מלחמות וואס שאול האט געפירט איז געווען די מלחמה קעגן פלשת אין מכמש. דארט האט זיך צוזאמגענומען א ריזיגע מיליטער פון פלשת, 30,000 וועגענער און 6000 רייטער און סאלדאטן "אזוי פיל ווי די זאמד וואס איז אויפ'ן ברעג ים". שאול'ס מיליטער האט שטארק מורא באקומען פאר די פלשתים, און זיי זענען אנטלאפן און זיך אויסבאהאלטן אין די היילן אין די בערג. שאול איז געבליבן מיט אן ענגע מיליטער פון 600 לייט, אבער אן ערפאלגרייכער פלוצלונגדיגע איבערפאל דורך יונתן און זיין וואפן-טרעגער האט געברענגט א זיג פאר די אידן. שאול האט יענעם טאג באשוואוירן די אידן צו פאסטן, אבער יונתן וואס האט נישט געהערט דערפון האט פארזוכט פון האניג וואס איז גערונען אינעם וואלד. שאול האט געהאלטן ביים הרג'ענען יונתן דערפאר, וויבאלד עס האט געברענגט אז די אורים ותומים זאלן נישט ענטפערן צוליב די זינד, אבער דאס פאלק האט זיך אריינגעמישט און אפגעהאלטן שאול דערפון[61].
שאול מיט שמואל
שמואל איז לכתחילה געווען קעגן דעם געדאנק פון א קעניגרייך ביי אידן בכלל. זיין רעדע צו די אידן ביים ערקלערן דעם משפט המלך איז זייער שארף און נעגאטיוו, און עס דערמאנט בלויז די רעכטן פונעם קעניג צו נעמען פונעם פאלק וואס נאר ער וויל, און נישט זיין ראלע אין פארזיכערן דאס לאנד און פארסירן גערעכטיגקייט[62]. אויך די מוסר-רייד ביי דער קרוינונג אין מצפה זענען געווען שטרענג, און שמואל האט אויך איבערגע'חזר'ט זיינע ווארענונגען ביים געזעגענען פון די אידן אין גלגל נאך דער ענדגילטיגער קרוינונג[63].
ווידעראום ווען עס קומט צו שאול זעלבסט איז שמואל'ס באציאונג געווען אויסנאם ליבליך און פאזיטיוו. שמואל האט גאר ווארעם אנטפאנגען שאול ווען ער איז געקומען קיין רמה זוכן די אייזלעך, און ער האט אים אלץ מכבד געווען און געזעצט אויבנאן און געגעבן פון די בעסטע פארציעס[64]; ביים זאלבן שאול'ן האט שמואל אים גאר געקושט[65]. שאול איז דער איינציגער אידישער קעניג ביי וועמען עס ווערט דערמאנט אז ער איז געקושט געווארן פון א נביא[66], און דאס טוט צייגן דערויף, אז כאטש וואס שמואל איז געווען קעגן דער קעניגרייך אין קאנצעפט, האט ער אבער שטארק געהאלטן פון שאול אלס דער אויסוואל[67].
אויך פון דעם לשון הפסוקים זעט מען א פאזיטיווע מיינונג כלפי שאול. די פסוקים באלד נאך שמואל'ס רעדע אין מצפה טוען שטארק ארויסברענגען שאול'ס מעלות און באשיידנקייט, און דער פסוק אליין רופט אן זיינע שטיצער "אשר נגע אלוקים בלבם", ווען זיינע קעגנער זענען "בני בליעל"[68]. שמואל האט דאן געזאגט פאר די אידן "איר זעט דעם וואס גאט האט אויסדערוועלט, אז זיינס גלייכן איז נישט דא אין גאנצן פאלק?"[69][70].
נאך דער מלחמה קעגן עמלק ווען שאול האט נישט אויסגעפאלגט וואס שמואל האט אים געהייסן, האט שמואל אים געזאגט אז דער באשעפער וועט פון אים אוועקנעמען די קעניגרייך. שאול האט זיך פרובירט איינצובעטן ביי שמואל אז מען זאל אים פארגעבן זיין זינד, אנכאפנדיג דעם מאנטל פון שמואל וואס האט זיך שוין אויסגעדרייט אוועקצוגיין. דער מאנטל האט זיך צעריסן, און שמואל האט ערקלערט אז דאס איז א רמז אז די קעניגרייך האט זיך פון אים אפגעריסן. שמואל האט געטרויערט נאך די קעניגרייך פון שאול, און ווארשיינליך געהאט גרויס צער פון דער סיטואציע[71].
פון נאך דער מלחמה קעגן עמלק האט שאול נישט באגעגנט שמואל ביז צו זיין פטירה[72]. נאך שמואל'ס פטירה האט שאול זיך געוואנדן צו א בעלת אוב אין עין דאר זי זאל ארויף ברענגען שמואל ער זאל זיך מיט אים קענען דורכרעדן לגבי דער מלחמה קעגן פלשת, אבער שמואל האט אים דאן געמאלדן אז ער וועט דערלייגן[73].
פאראכטונג
בשעת'ן זאלבן שאול פריוואטערהייט, האט שמואל אים שוין געהייסן ארויסגיין אין מלחמה קעגן פלשת, און דערביי אנגעזאגט צו גיין קיין גלגל און ווארטן דארט א וואך ביז ער וועט אנקומען און מקריב זיין א שלמים[74]. שאול האט אזוי געטון, אבער ווען שמואל האט זיך פארזוימט און דאס פאלק האט שוין אנגעהויבן אוועקגיין פון שאול, אויס מורא פאר די פלשתים, האט שאול אליין מקריב געווען דעם קרבן. שמואל איז אנגעקומען באלד נאך וואס שאול האט געענדיגט מקריב זיין דעם קרבן, און ער איז נישט געווען צופרידן מיט שאול'ס טאט. ער האט אים געזאגט אז ער האט זיך באנארישט, און אז אצינד וועט זיין קעניגליכע דינאסטיע נישט אנהאלטן, נאר א צווייטער וועט איבערנעמען[75].
א צייט שפעטער ביי די מלחמה קעגן עמלק, איז שאול געווארן באאויפטראגט דורך שמואל אינגאנצן אויסצוראטן עמלק, אריינגערעכנט קינדער און פרויען און אלע בהמות. שאול האט מאביליזירט א גרויסע מיליטער פון אידן, געווארנט די קיני זיך אפצוטון פון עמלק, און שטארק באזיגט די עמלקים, כאפנדיג אגג דער עמלק'ישער קעניג לעבעדיג. ער האט אבער נישט גע'הרג'עט אגג, און ער האט אויך געשוינט די בהמות. ווען שמואל האט זיך דערוואוסט אז שאול האט נישט אינגאנצן אויסגעפאלגט וואס מען האט אים באפוילן, האט ער אים געזאגט אז וויבאלד ער האט פאראכט דעם באפעל פונעם באשעפער, האט דער באשעפער אים פאראכט, און זיין קעניגרייך וועט געגעבן ווערן פאר א פאסיגערן מאן[76]. דער באשעפער האט טאקע דאן באפוילן שמואל צו גיין זאלבן דוד אנשטאט שאול[77].
שאול מיט דוד
נאך וואס שמואל האט געזאלבט דוד המלך, איז דוד אנגעקומען צו שאול'ס הויף נאך עטליכע עפיזאדן, און די באציאונגען צווישן זיי איז אלץ ערגער געווארן.
אלס רעזולטאט פון דעם וואס דוד איז געזאלבט געווארן, פלעגט א שלעכטע גייסט קומען צו שאול, און זיינע שטוב מענטשן האבן געזוכט אן עצה דאס צו אדרעסירן. זיי האבן פארגעשלאגן צו ברענגען "א זון פון ישי" וואס קען שיין שפילן מוזיק, ער זאל מיט זיין מוזיק בארואיגן דעם קעניג. נאכ'ן באקומען ישי'ס צושטימונג איז דוד געגאנגען זיך אויפהאלטן ביי שאול צו שפילן ווען דער גייסט איז אנגעקומען[78].
שפעטער האבן זיך די פלשתים צוזאמגענומען צו גיין אין מלחמה קעגן די אידן, און א שטארקער ריז מיט'ן נאמען גלית האט געשפעט פון די אידן און גערופן איינער פון זיי פאר א דועל. קלאנגען האבן קורסירט אז דער קעניג וועט רייך מאכן דער וואס וועט אים באזיגן, און אים געבן זיין טאכטער פאר א ווייב. דוד האט זיך געוואגטערהייט צוגעשטעלט; ער איז געגאנגען צום קאמף אן קיין געווער אדער פאנצער נאר בלויז מיט שטיינער און האט אים איבערנאטירליך באזיגט. די אידן האבן שטארק צעקלאפט די פלשתים אין די נאכפאלגנדע שלאכט. יונתן, דער זון פון שאול, האט שטארק ליב באקומען דוד, און אים געשאנקען זיין אייגענע געווער; די פרויען האבן באזינגען דוד'ן, "שאול האט געשלאגן אין זיינע טויזנטער, און דוד אין זיינע צען טויזנטער". ווי פארשפראכן, האט שאול אנגעבאטן זיין טאכטער מירב פאר דוד, אבער דוד האט עס אפגעזאגט[79].
דאס אלעס האט געברענגט אז שאול זאל פיינט באקומען דוד אויס מורא אז ער וועט פון אים צונעמען די קעניגרייך. דער קומענדיגער מאל א שלעכטע גייסט איז געקומען אויף שאול, האט שאול צוויי מאל פרובירט צו ווארפן א שפיז אויף דוד אים אומצוברענגען, אבער דוד האט עס אויסגעמיטן. שאול האט אוועק געשיקט דוד פון פאר אים, און אים געשטעלט אלס גענעראל אין זיין מיליטער. דוד איז אלץ געווארן מער געלונגען, און דערמיט שאול אלץ מער פיינטליך צו אים. שאול האט באפוילן זיינע קנעכט איבערצורעדן דוד אנצונעמען אן אנבאט צו הייראטן זיין טאכטער מיכל אין אויסטויש פאר הונדערט עָרְלוֹת פון די פלשתים. אבער אנדערש ווי שאול האט גערעכנט, האבן די פלשתים נישט אומגעברענגט דוד, נאר ער האט פון זיי גע'הרג'עט צוויי הונדערט און געברענגט די ערלות פאר שאול[80].
יונתן האט פרובירט צו פארגלעטן די באציאונגען צווישן דוד און שאול, ברענגענדיג זיין פאטער צו שווערן אז ער וועט נישט שעדיגן דוד, און דוד האט זיך צוריקגעקערט צו דינען שאול און שפילן פאר אים. אבער דאס קומענדיגע מאל דער גייסט איז געקומען אויף שאול האט ער ווידער פרובירט אומצוברענגען דוד. דוד איז אנטלאפן אהיים, און שאול'ס קנעכט האבן אים נאכגעיאגט און ארומגערינגלט זיין הויז. נאכ'ן זיך ארויסשלייכן פון א פענסטער און אויסנארן די שליחים מיט די הילף פון מיכל, איז דוד אנטלאפן צו שמואל קיין רמה. שאול האט אהין געשיקט שליחים אים אפצונעמען, אבער אלע האבן זיך מתנבא געווען און געבליבן דארט פארטון אין נבואה, אריינגערעכנט שאול ווען ער איז אליין אהינגעקומען[81].
דוד האט זיך געוואנדן צו יונתן וועלכער האט פארשפראכן צו דערגיין די זאך. ביים ראש חודש סעודה האט יונתן געגעסן מיט שאול, און ביים שמועסן איבער דוד'ס אפוועזנהייט איז ארויסגעקומען אז שאול איז אויסן אומצוברענגען דוד. יונתן איז ארויסגעגאנגען און געוויזן פון־פריער־אפגעשמועסטע סימנים פאר דוד, און נאך זיך ווארעם געזעגענען איז דוד אנטלאפן[82].
דוד איז אנגעקומען קיין נוב עיר הכהנים, און ער האט דארט באקומען פון אחימלך בן אחיטוב הכהן עסן און געווער פאר די וועג. דואג האדומי האט איבערגעגעבן פאר שאול אז אחימלך איז מיט דוד, און שאול האט באפוילן אויסצו'הרג'ענען די כהנים פון נוב, א באפעל וואס דואג האט אויסגעפירט[83]. איין זון פון אחימלך, אביתר, האט באוויזן צו אנטלויפן צו דוד, און ער האט מיטגעהאט מיט זיך אן אפוד מיט וועלכע דוד האט געקענט פרעגן ביי די אורים ותומים[84].
שאול האט אנגעהויבן נאכיאגן דוד. ער איז ארויס קיין קעילה וואו דוד האט געוויילט, אבער דוד איז באצייטנס אנטלאפן פון דארטן, און שאול האט צוריק געצויגן זיינע מענטשן. שאול האט שטארק ארומגעזוכט דוד אין זיף; ער האט אים כמעט געכאפט אין מעון, אבער האט געמוזט גיין אפשלאגן אן אטאקע פון פלשת. דוד איז אנטלאפן קיין עין גדי, און שאול האט זיך עווענטועל דערוואוסט דערפון און אהינגעקומען[85].
זוכנדיג דוד אין עין גדי איז שאול אריינגעגאנגען אין א הייל פאר זיינע געברויכן, נישט וויסנדיג אז דוד איז אויך דארט. דוד האט אפגעהאלטן זיינע לייט פון שעדיגן שאול, נאר אנשטאט האט ער אפגעשניטן א שטיקל פון זיין מאנטל. נאך וואס שאול איז ארויס פונעם הייל איז דוד אויך ארויסגעקומען און אים אדרעסירט, ניצנדיג די שטיקל פון שאול'ס מאנטל אלס באווייז אז ער האט גארנישט קעגן שאול; ער האט אים דאך געקענט אומברענגען, אבער ער האט נישט. די רייד האט איבערגענומען שאול און ער האט מודה געווען אין דוד'ס גערעכטיגקייט, און אז ער וועט אים איבערנעמען אלס קעניג. ער האט אים געהייסן שווערן אז ער וועט נישט הרג'ענען זיינע קינדער, און דוד האט געשוואוירן[86].
א צייט שפעטער האט שאול ווידער אנגעהויבן נאכיאגן דוד אין זיף, און אן ענליכן געשיכטע האט זיך אפגעשפילט. דוד און אבישי בן צרויה האבן זיך אריינגע'גנב'עט צו שאול'ס לאגער, אבער דוד האט אנשטאט אומברענגען שאול גענומען זיין שפיז און לאגל וואסער. שטייענדיג פונדערווייטנס, האט דוד געשריגן צו אבנר אז ער האט נישט גענוג גוט געהיטן אויף שאול, און איינער האט געקענט צוקומען און צונעמען זיינע זאכן. שאול האט זיך אויסגעדרייט צום קול פון דוד, און דוד האט זיך פארענטפערט פאר אים און געבעטן ער זאל אויפהערן די געיעג. שאול האט אים פארשפראכן אויפצוהערן אים נאכיאגן און אהיים געגאנגען[87]. דוד האט אים אבער נישט געגלייבט און אנטלאפן צו פלשת וואו ער האט געוויילט ביז נאך שאול'ס אומקום[88].
אומקום
|
מִדַּם חֲלָלִים מֵחֵלֶב גִּבּוֹרִים, קֶשֶׁת יְהוֹנָתָן לֹא נָשׂוֹג אָחוֹר; וְחֶרֶב שָׁאוּל לֹא תָשׁוּב רֵיקָם |
| פון קינת דוד. |
נאך שמואל הנביא'ס פטירה האבן זיך די פלשתים און די אידן געגרייט פאר א מלחמה. די פלשתים האבן זיך צוזאמגענומען אין שטאט שונם, אין דער צייט וואס די אידן האבן זיך צוזאמגענומען אין הר הגלבוע. שאול המלך האט זיך געוואלט באראטן מיט דער שכינה, און נאכ'ן פרובירן דורך די נביאים אן ערפאלג, האט ער זיך געוואנדן צו א בעלת אוב אין עין דאר, פארהוילנדיג זיין אידענטיטעט. זי האט אים דערמאנט אז שאול האט אויסגעראטן כישוף פון איבער דאס לאנד, אבער ער האט איר פארשפראכן אז שאול וועט איר גארנישט שלעכטס טון. די בעלת אוב האט ארויפגעברענגט די נשמה פון שמואל, וועלכע האט געזאגט שאול'ן אז ער וועט פארלירן די קריג און פאלן אין שלאכט. שאול איז צוזאמגעפאלן הערנדיג די רייד, און די בעלת אוב האט אים דערמינטערט מיט א סעודה[89].
וויסנדיג אז ער גייט צו זיין טויט, האט שאול מיט מסירות הנפש נישט צוריקגעצויגן פון זיינע פלענער, נאר ארויס אין מלחמה כדי די גזירה זאל אויסגעפירט ווערן[90]. שאול איז געפאלן אינעם שלאכט אינאיינעם מיט זיינע דריי זון, יונתן, אבינדב, און מלכי שוע. שאול, זעענדיג אז ער גייט געכאפט ווערן דורך די פלשתים האט ער געבעטן פון זיין וואפן-טרעגער אז ער זאל אים אומברענגען, און ווען יענער האט נישט געוואלט, האט שאול זיך ארויפגעווארפן אויף זיין שווערד[91][א].
אן עמלק'ישער יונג וואס איז אהין געקומען האט - לויט זיינע ווערטער[ב] - געהאלפן שאול זיך ענדגילטיג אומברענגען, גענומען שאול'ס קרוין און ארעם באנד, אדער ווי חז"ל זאגן – זיינע תפילין של ראש און של יד, און געלאפן קיין צקלג צו ווייזן דוד'ן. אנדערש ווי ער האט געקלערט, האט דוד זייער געקלאגט איבער שאול, און גאר געהייסן הרג'ענען דעם עמלקי וואס האט אומגעברענגט שאול. דוד האט דאן פארפאסט א קינה איבער די אומקום פון שאול און פון יונתן וועלכע איז צו אים געווען א ליבער פריינד[95].
די פלשתים וואס האבן געטראפן די קערפער פון שאול און זיינע קינדער האבן אפגעהאקט די קעפ און ארום געשיקט צו ווייזן דאס פאלק. די קערפער האבן זיי אויפגעהאנגען אויף די מויערן פון בית שן, און שאול'ס פאנצער האבן זיי געשטעלט אין די טעמפל פון עשתרות און דגון[96]. איינוואוינער פון יביש גלעד האבן ארויס געכאפט די קערפער און עס באגראבן אין יבש[97], און שפעטער האט דוד אריבערגעפירט די ביינער צום שטאט צלע אין בנימין[98], וואס ווערט דערקענט אלס כירבאט צאלאך[99], אדער אלס נאבי סאמוויל[100].
דער פסוק אין דברי הימים פירט אויס:
און שאול איז געשטארבן פאר זיין פעלשונג וואס ער האט געפעלשט אין גאט, און וועגן דעם ווארט פון גאט וואס ער האט נישט געהיטן, און אויך ווייל ער האט געפרעגט ביי א גייסט צו פארשן ביי אים. און ער האט נישט געפרעגט ביי גאט; דערפאר האט ער אים אומגעברענגט און אפגעקערט די מלוכה צו דוד דעם זון פון ישי
.
בית שאול
לויט ווי עס שטייט אין פסוק האט שאול המלך געוועלטיגט פאר צוויי יאר[101]. לויט די חשבונות אין סדר עולם איז ער געקרוינט געווארן אין יאר ב'תתפ"ב און געוועלטיגט נאך צוויי יאר ביז ב'תתפ"ד[102]. טייל פון די מפרשים דינגען זיך אויף דער חשבון, און האלטן אז דער פסוק באציט זיך צו דער דאטום ווען די מלחמה קעגן פלשת איז געווען, און נישט אויף זיין גאנצע קעניגרייך, וואס האט זיך געצויגן פאר פיל לענגער[101.1]. יוסף בן מתתיהו שרייבט אז ער האט געוועלטיגט פערציג יאר, אכצן ווען שמואל האט געלעבט, און 22 נאכדעם[103]. געוויסע כתבי יד פונעם תרגום השבעים זענען גורס דרייסיג יאר[104].
שאול האט געהייראט אחינועם די טאכטער פון אחימעץ, מיט וועמען ער האט געהאט כאטש פיר זון, יונתן, אבינדב, מלכישוע, און אישבשת; און צוויי טעכטער, מירב און מיכל[105]. מירב האט שאול פארהייראט צו עדריאל בן ברזילי המחולתי, מיט וועמען זי האט געהאט פינף זון[106], און מיכל צו דוד[107]. שפעטער, ווען דוד איז אנטלאפן פון שאול האט ער מיכל געגעבן צו פלטי בן ליש, אבער פלטי האט איר נישט אנגערירט ביז דוד האט איר צוריק באקומען נאך שאול'ס אומקום[108]. שאול האט אויך געהאט א פילגש מיט'ן נאמען רצפה א טאכטער פון איה, פון וועמען ער האט געהאט ארמוני און מפיבושת[109].
שאול איז אומגעקומען אין גבע אינאיינעם מיט דריי פון זיינע זון, יונתן, אבינדב, און מלכישוע[110]. דוד המלך איז געווארן קעניג אין חברון, אין דער צייט וואס אבנר בן נר האט געקרוינט אישבשת איבער ארץ ישראל[111]. אישבושת האט געוועלטיגט פאר צוויי יאר, און נאך וואס אבנר איז גע'הרג'עט געווארן האבן זיינע גענעראלן אים גע'הרג'עט[112].
אין דוד המלכ'ס צייטן איז געווען א הונגער, און דער אורים ותומים האט געזאגט אז עס איז געקומען צוליב דער וועג ווי אזוי שאול האט באהאנדלט די גבעונים. די גבעונים האבן געזאגט אז זיי וועלן נאר פארגעבן שאול'ן ווען זיבן פון זיינע זון וועלן צו זיי איבערגעגעבן ווערן זיי צו אומברענגען. דוד האט זיי איבערגעגעבן זיבן מיטגלידער פון שאול'ס פאמיליע, די צוויי זון פון רצפה בת איה, און די פינף זון וואס מירב האט געהאט מיט עדריאל המחולתי[113].
דער איינציגער איבערגעבליבענע אייניקל בן אחר בן פון שאול המלך איז געווען מפיבשת בן יונתן, וועמען דוד האט אפגעשוינט פון די גבעונים[114], און האט אים אויסגעהאלטן צוליב דער פריינטשאפט מיט זיין פאטער יונתן[115]. מפיבשת האט געהאט א זון מיכה[116] וועמענ'ס ניין דורות פון אייניקלעך ווערן אויסגערעכנט אין דברי הימים[117].
שמעי בן גרא איז אויך געווען פון בית שאול[118], און מרדכי און אסתר זענען געווען אייניקלעך פון שאול דורך שמעי בן גרא[119]. אין דעם תרגום ראשון אויף מגילת אסתר[120] שטייט אז שמעי דער פאטער פון יאיר דער פאטער פון מרדכי איז שמעי בן גרא. דארט, אין תרגום שני, און אין אנדערע מדרשים, ווערט אויסגערעכנט דעם ייחוס בן אחר בן ביז מיכה בן מפיבשת[121].
אין חז"ל
ווען שאול המלך איז געקרוינט געווארן איז ער געווען ריין פון יעדן זינד ווי אן איין יעריג קינד[122], און ער ווערט אויסגערעכנט אלס איינער פון די אכט "נסיכי בני אדם"[123].
אין פסוק ווערט שוין ארויסגעברענגט אז שאול איז געווען אן עניו און באשיידן, און חז"ל פארברייטערן דעם בליק. נאך די געשיכטע פון פילגש בגבעה האבן די בני בנימין געדארפט כאפן פרויען פון שילה צו פארמיידן זייער שבט'ס אונטערגאנג. שאול'ס באשיידענע נאטור האט אים פארשווערט צו טון אזא אקט, און דערפאר האט אחינועם אים אנגעכאפט ער זאל זי הייראטן[124]. ווען שאול איז אריין אין דער מערה פון דוד פאר זיינע באדערפענישן, איז ער אריין הינטער עטליכע ווענט און אין א הייל אינערהאלב א הייל, און אזוי אויך האט ער זיך אינגאנצן באדעקט מיט זיינע קליידער[125]. אין שכר פון זיין באשיידנקייט מיט'ן נישט פריצייטיג דערציילן איבער זיין פריוואטע קרוינונג איז פון אים ארויסגעקומען אסתר המלכה[126].
שאול האט מקפיד געווען אויף הלכות טומאה וטהרה, און ער האט אויסגעלערנט די אידן הלכות שחיטה און קרבנות[127]. זיין הקפדה אין קיום המצוות איז אויך מרומז אין די ווערטער פון דעם עמלק'ישן יונג צו דוד "ואקח את הנזר אשר על ראשו ואצעדה אשר על זרעו"; דער "נזר" איז דער תפילין של ראש, און די "אצעדה" איז דער תפילין של יד[128].
שאול'ס פיינטשאפט צו דוד איז געקומען פון פיל פאלשע לשון הרע'ס וואס זיינע לייט האבן אים געפיטערט[129]. דואג האדומי איז געווען דער וואס אנגערייצט שאול צו הרג'ענען די כהנים פון נוב[130]. שאול האט נישט גע'הרג'עט די גבעונים, און דאס וואס עס שטייט אזוי אין פסוק איז וויבאלד זיי האבן פארלוירן זייער פרנסה נאכדעם וואס די כהנים אין נוב, וועלכע פלעגן זיי שפייזן, זענען גע'הרג'עט געווארן[131]. ער האט געמעגט פארהייראטן מירב צו א צווייטן מאן ווייל די קידושין איז געווען א טעות, און אויך די קידושין פון מיכל צו דוד זענען לויט אים נישט געווען ריכטיגע[132].
חז"ל זאגן אז די איינציגע סיבה פארוואס מלכות בית שאול האט נישט אנגעהאלטן איז וויבאלד עס האט נישט געהאט קיין שום חסרון, און א מנהיג ישראל מוז האבן א כאטש עפעס א חסרון ("קופה של שרצים") אים אפצוהאלטן פון גאווה. אן אנדערע דעה אין גמרא זאגט אז שאול'ס קעניגרייך האט נישט אנגעהאלטן ווייל ער האט פארקוקט אויף זיין כבוד[133]. חז"ל דערציילן אז השי"ת האט זיך אויסגעדרוקט פאר דוד אז שאול איז א גרעסערער צדיק ווי אים, און שאול האט נאר פארלוירן קעגן דוד צוליב זייער מזל[134].
זיין עבירה מיטן הרג'ענען נוב עיר הכהנים איז אים פארגעבן געווארן; שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט זיין אין גן עדן "עמי במחיצתי", און ווען די גבעונים האבן דערמאנט שאול'ס נאמען אין פארבינדונג מיט דער זינד האט א בת קול אויסגעפירט "שאול בחיר ה'"[135]. דער איינציגער זינד וואס שאול האט געטון וואס צוליב דעם איז זיין קעניגרייך אונטערגעגאנגען, איז געווען דאס נישט הרג'ענען אגג[136]. די גמרא זאגט אז דאס וואס ער האט געשוינט די שאף און קינדער פון עמלק איז געקומען פון איבריגע פרומקייט[137].
חז"ל באוואונדערן אויך זיין מסירות נפש ביים ארויסגיין צום לעצטן קריג קעגן פלשת, צולייגנדיג אז ער האט געזאגט פאר זיינע גענעראלן, עמשא און אבנר, אז שמואל הנביא האט גאר פאראויס געזאגט א זיג[138].
אינדרויסן פון אידישקייט
אין איסלאם
אין דער קוראן, ווערט דער פיגור "טאלוט" (طالوت) טראדיציאנעל אידענטיפיצירט מיט שאול המלך. דער קוראן פארציילט אז "נאך מוסא'ס (משה רבינו'ס) צייטן" האבן די אידן פארלאנגט א קעניג צו פירן זייערע מלחמות, און ווען "א נביא" האט געזאלבט "טאלוט" זענען די אידן נישט געווען צופרידן וויבאלד ער איז נישט געווען רייך. דער נביא האט ווידערהאלט אז טאלוט איז דער בעסטער אויסוואל. טאלוט איז געווען אויסגעצייכנט אין זיין אינטעליגענץ און פיזישע אויסזען, און דער באשעפער האט צוריק געברענגט די ארון צו די אידן אלס צייכן פאר זיין קעניגרייך. שאול האט אויספרובירט די אידן ביי א טייך, דער וואס האט געטרונקען גראד פון טייך האט ער אפגעזאגט, און דער וואס האט גענומען אין זיינע הענט האט ער אנגענומען. טאלוט איז געווען ערפאלגרייך אין די שלאכטן, אבער "דאוד" (דוד) איז דער וואס הרג'עט גלית, און ער ווערט דער קומענדיגער קעניג[139].
די געשיכטע אינעם קוראן איז נישט אקוראט אין עטליכע דעטאלן, צווישן זיי אז דער ארון איז צוריק געקומען נאך שאול איז געזאלבט געווארן, ווען אין ספר שמואל שטייט אז עס האט פאסירט בעפאר[140]. די מלחמה קעגן גלית ווערט געשילדערט אלס דער ערשטער שלאכט, ווען עס איז געווען פון די לעצטע. אזוי אויך מישט דער קוראן אריין די פראבע ביים טייך וואס ווערט דערציילט אין ספר שופטים אויף גדעון[141]. דער נאמען "טאלוט" איז נישט עטימאלאגיש פארבינדן מיט "שאול", און מוסולמענער געלערנטע נעמען דערפאר אן אז דער נאמען, וואס באדייט "הויך", איז א צונאמען צוליב זיין הויכקייט[142].
פסיכילאגישע אנאליז
די שילדערונגען אין די פסוקים איבער דער שלעכטער גייסט וואס פלעגט פלאגן שאול האט געברענגט פסיכאלאגן צו פרובירן קליניש צו דיאגנאזירן שאול. אין ילקוט מעם לועז[143], ווי אויך אין מלבי"ם[144], ווערט געברענגט אז שאול האט געליטן פון מעלאנכאליע (מרה שחורה). דזשארדזש סטיין זעט דערין א געוויסע מאניע[145], מארטין היוסמאן האלט עס איז געווען דעפרעסיע וואס קומט פון דרוק[146], און ליבוב בן-נון האלט אז שאול האט געהאט א געוויסע גייסטישע אומארדענונג[147]. גלייכצייטיג טוט קריסטאפער קוק רעקאמענדירן פארזיכטיגקייט ביים דיאגנאזירן א מאן פון טויזנטער יאר צוריק[148].
צו ליינען מער
- רבי חיים דב רבינוביץ, דעת סופרים ז (שמואל א), ירושלים, תשכ"ב, אויף היברובוקס
- יהודה קיל, דעת מקרא יא (שמואל א), ירושלים, תשמ"א, אויף אוצר החכמה
- שמואל אברמסקי, "שאול", אנציקלופדיה מקראית ז, מוסד ביאליק: ירושלים, תשל"ו, זייטן 446–454. אָנליין ווערסיע פונעם בוך (פאר ערלויבטע), אויפ'ן "כותר" זייטל
- משה גרסיאל, שמואל אברמסקי, עולם התנ"ך שמואל א', 2002. אָנליין ווערסיע פונעם בוך (פאר ערלויבטע), אויפ'ן "כותר" זייטל
נאטיצן
- ↑ דאס איז נישט געווען קיין איסור פון מאבד עצמו לדעת, וויבאלד ער האט געוואוסט בנבואה אז ער וועט סייווי נישט איבערלעבן[92]; אדער ווייל דאס לעבעדיגע געפענגעניש פונעם מלך ישראל וואלט געווען א חילול השם און וואלט צוגעברענגט אסאך פאטאליטעטן פון אידן וואס וואלטן זיך מוסר נפש געווען אים ארויסצוכאפן[93].
- ↑ עס איז מעגליך אז דער עמלקי האט ליגנט געזאגט, מיינענדיג אז דוד וועט אים דערפאר באלוינען[94].
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 שמואל א' ט, א
- ↑ זיין יחוס ביז יעקב אבינו ווערט אויסגערעכנט אין די מדרשים אויף מגילת אסתר, רעדנדיג פון מרדכי הצדיק'ס יחוס. זעט צב"ש רבי צבי הירש ווייס, פרסומי ניסא, ברוקלין, תשע"ב, זייט קמד (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
- ↑ קיל זייט עז
- ↑ שמואל א' ט, ב.
- ↑ דעת סופרים זייט צד
- ↑ קיל זייט צה
- ↑ מדרש שמואל, פרשה י"א
- ↑ לויט קיל, מבוא זייט 110-111
- ↑ שמואל א' ט, ה.
- ↑ שמואל א' ט, כא.
- ↑ שמואל א' טו, יז.
- ↑ שמואל א' י, כב.
- ↑ שמואל א' יא, ה.
- ↑ שמואל א' טו, לד.
- ↑ שמואל א' טו, יב.
- ↑ שמואל א' כ, כה.
- ↑ שמואל ב' א, י.
- ↑ שמואל א' י, כז.
- ↑ שמואל א' כב, יז–יט.
- ↑ שמואל א' טו.
- ↑ שמואל א' יז, כה.
- ↑ שמואל א' יא, ז.
- ↑ שמואל א' טו, כד
- ↑ שמואל א' ח, א–ד. די גמרא אין שבת נו, א איז מסביר אז עס איז נישט בוכשטעבליך.
- ↑ קיל זייט עה; עולם התנ"ך זייט 87
- ↑ שמואל א' ח, ה.
- ↑ שמואל א' ח, ו–כב.
- ↑ קיל זייט פ
- ↑ רש"י און מלבי"ם אויף שמואל א' ט, כה.
- ↑ שמואל א' ט-י.
- ↑ רש"י אויף שמואל א' י, ט.
- ↑ רד"ק אויף שמואל א' י, יט.
- ↑ רש"י אויף שמואל א' י, יט.
- ↑ 34.0 34.1 שמואל א' י.
- ↑ שמואל א' י, כו.
- ↑ שמואל א' יא.
- ↑ 37.0 37.1 קיל זייט קג
- ↑ אברמסקי זייט 448
- ↑ שופטים ו, לד.
- ↑ שופטים יא, כט.
- ↑ שופטים יד, ו.
- ↑ דעת סופרים זייטן קיג-קיד; קיל זייט צא.
- ↑ אברמסקי זייט 449.
- ↑ שמואל א' יח, י.
- ↑ שמואל א' יט, יח–כד.
- ↑ 46.0 46.1 46.2 עולם התנ"ך זייט 118.
- ↑ שמואל א' יג, ב.
- ↑ 48.0 48.1 שמואל א' יד, נב.
- ↑ שמואל א' יד, נ. אין עולם התנ"ך זייט 95 שטעלט ער פאר אבנר אלס פעטער פאר שאול.
- ↑ שמואל א' יד, לא.
- ↑ שמואל א' יז, מט–נא.
- ↑ שמואל א' יז, נב.
- ↑ שמואל א' לא, א–ו.
- ↑ אברמסקי זייט 449-450.
- ↑ שמואל א' יד, מז–מח; יהודה אליצור, יהודה קיל, אטלס דעת מקרא, מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202 (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן).
- ↑ שמואל א' יג, יט; דאס אין קאנטראסט צו "ארץ בני ישראל" אין יהושע יא, כב.
- ↑ שמואל א' ב, ט.
- ↑ דברי הימים א' ה, ט–יט.
- ↑ יהודה אליצור, יהודה קיל, אטלס דעת מקרא, מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202 (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן).
- ↑ אברמסקי זייט 450-451.
- ↑ שמואל א' יג-יד.
- ↑ עולם התנ"ך זייט 90
- ↑ עולם התנ"ך זייט 86-87
- ↑ שמואל א' ט, יט–כז.
- ↑ שמואל א' י, א.
- ↑ קיל זייט צה
- ↑ קיל זייט פז; עולם התנ"ך זייט 87
- ↑ שמואל א' י, כו–כז.
- ↑ שמואל א' י, כד.
- ↑ עולם התנ"ך זייט 86-87
- ↑ קיל זייט קנג
- ↑ שמואל א' טו, לה.
- ↑ שמואל א' כח.
- ↑ שמואל א' י, ח.
- ↑ שמואל א' יג, ח–יד.
- ↑ שמואל א' טו.
- ↑ שמואל א' טז, א.
- ↑ שמואל א' טז.
- ↑ שמואל א' יז-שמואל א' יח, יט.
- ↑ שמואל א' יח, ט-שמואל א' יח, ל.
- ↑ שמואל א' יט.
- ↑ שמואל א' כ.
- ↑ שמואל א' כא-שמואל א' כב.
- ↑ שמואל א' כב, כ-שמואל א' כג, יא.
- ↑ שמואל א' כג.
- ↑ שמואל א' כד.
- ↑ שמואל א' כו.
- ↑ שמואל א' כז, א.
- ↑ שמואל א' כח.
- ↑ אברבנאל אויף שמואל א', פרק כח, פסוק כה
- ↑ שמואל א' לא, א–ד.
- ↑ רד"ק, שמואל א' לא, א–ה
- ↑ ים של שלמה, בבא קמא פרק ח' סימן נ"ט. זעט אויך: שולחן ערוך, יורה דעה, סימן שמ"ה, סעיף ג', און די נושאי כלים.
- ↑ רד"ק, שמואל ב' א, י
- ↑ שמואל ב' א.
- ↑ שמואל א' לא, ח–י.
- ↑ שמואל א' לא, יא–יג.
- ↑ שמואל ב' כא, ד.
- ↑ בן ציון לוריא, "מסע החיפוש של שאול אחרי האתונות", ירושלים ה, ירושלים, תשט"ו, זייט כ.
- ↑ דניאל משה לוי, מקרא וארכיאולגיה, ירושלים, תשע"א, זייט 58 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
- ↑ שמואל א' יג, א.
- ↑ אברהם אריה ליב עקביא, סדרי זמנים לפי המסרת, תל אביב, תש"ג, זייט 113 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- ↑ יוסף בן מתתיהו, קדמוניות היהודים, ספר ו, פרק יד. ענליך שטייט אין מעשי השלוחים יג, כא
- ↑ אברמסקי זייט 448
- ↑ שמואל א' יד, מט; דברי הימים א' ח, לג.
- ↑ שמואל ב' כא, ח.
- ↑ שמואל א' יח, כז.
- ↑ שמואל א' כה, מד; שמואל א' ג, טו; סנהדרין יט, ב.
- ↑ שמואל ב' כא, ח.
- ↑ שמואל א' לא, ב.
- ↑ שמואל ב' ב, א–י.
- ↑ שמואל ב' ד.
- ↑ שמואל ב' כא
- ↑ שמואל ב' כא, ז.
- ↑ שמואל ב' ט.
- ↑ שמואל ב' ב, ט.
- ↑ דברי הימים א' ח, לה–לח.
- ↑ שמואל ב' טז, ה
- ↑ ילקוט שמעוני אויף מגילת אסתר, סימן תתרנג
- ↑ פרק ז, פסוק ו
- ↑ זע: רבי צבי הירש ווייס, פרסומי ניסא, ברוקלין, תשע"ב, זייט קמד (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
- ↑ יומא כב, ב.
- ↑ תענית ד, א.
- ↑ רש"י, שמואל א' כ, ל
- ↑ ברכות סב, ב.
- ↑ מגילה יג, ב.
- ↑ זבחים קכ, א; חולין יז, ב.
- ↑ תרגום יונתן, שמואל ב' א, י
- ↑ דברים רבה, פרשה ה', פסקה י'
- ↑ ילקוט שמעוני, שמואל, רמז קל"א
- ↑ יבמות עח, ב.
- ↑ סנהדרין יט, ב.
- ↑ יומא כב, ב.
- ↑ מועד קטן טז, ב; זעט רש"י
- ↑ ברכות יז, ב.
- ↑ יומא כא, ב.
- ↑ יומא כב, ב.
- ↑ ויקרא רבה, פרשה כ"ו, פסקה ז'
- ↑ קוראן 2:246-252
- ↑ שמואל א' ו.
- ↑ שופטים ז, ה–ז.
- ↑ Leaman, Oliver, The Quran, An Encyclopedia, 2006, p. 638.
- ↑ ילקוט מעם לועז, שמואל א טז, יד
- ↑ מלבי"ם, שמואל א' טז, טו.
- ↑ Stein, George (2011). "The case of King Saul: Did he have recurrent unipolar depression or bipolar affective disorder?" British Journal of Psychiatry. 198 (3): 212.
- ↑ Huisman, M. (2007). "King Saul, work-related stress and depression". Journal of Epidemiology and Community Health. 61 (10): 890.
- ↑ (Louba) Ben-Noun, Liubov (2003). "What was the Mental Disease that Afflicted King Saul?". Clinical Case Studies. 2 (4): 270–282.
- ↑ Cook, Christopher C. H. (2012). "Psychiatry in scripture: Sacred texts and psychopathology". The Psychiatrist. 36 (6): 225–229.
| מלכי יהודה וישראל | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| פאראייניגטע מלכות ישראל | שאול המלך • דוד המלך • שלמה המלך | 
| |||
| מלכי יהודה | רחבעם • אביה • אסא • יהושפט • יהורם • אחזיהו • עתליה • יהואש • אמציה • עוזיהו • יותם • אחז • חזקיהו • מנשה • אמון • יאשיהו • יהואחז • יהויקים • יהויכין • צדקיהו | ||||
| מלכי ישראל | איש בושת • ירבעם בן נבט • נדב • בעשא • אלה • זמרי • תבני • עמרי • אחאב • אחזיהו • יורם • יהוא • יואחז • יואש • ירבעם בן יואש • זכריהו • שלום • מנחם • פקחיה • פקח • הושע | ||||
| בית חשמונאי |
| ||||
| מלכי בית הורדוס | הורדוס • ארכעלאאס • הורדוס אנטיפס • פיליפוס • אגריפס דער ערשטער • אגריפס דער צווייטער | ||||
| שמונת נסיכי אדם | |
|---|---|
|