מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע"
(פארברייטערט) |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (30 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
{{דעסקריפציע|ליכט וואס מצינדט די אכט נעכט פון חנוכה}} | {{דעסקריפציע|ליכט וואס מצינדט די אכט נעכט פון חנוכה}} | ||
[[קובץ:PikiWiki Israel 18487 Menorah in all its glory.jpg|200px|ממוזער|חנוכה ליכט ביים [[פענסטער]] אין [[קבר רחל]].]] | [[קובץ:PikiWiki Israel 18487 Menorah in all its glory.jpg|200px|ממוזער|חנוכה ליכט ביים [[פענסטער]] אין [[קבר רחל]].]] | ||
די חנוכה ליכט צינדן איז איינע פון די [[זיבן מצוות דרבנן]], און די הויפט מצוה פון [[חנוכה]], צו מפרסם זיין די גרויסע ניסים וואס זענען געווען ווען די [[חשמונאים]] האבן באזיגט די [[אוראלט גריכנלאנד|יוונים]], און אזוי אויך די נס מיט די קריג פון [[אויל]]{{הערה|{{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ג|א|ספר=זמנים}}.}}. די [[מצוה]] סימבאליזירט די [[יום טוב]] [[חנוכה]]. די מצוה ווערט דערמאנט אומדייטליך אין [[משנה]]{{הערה|שם=משנה|{{משנה|בבא קמא|ו|ו}}.}}, און אירע [[הלכות]] ווערן אויסגערעכנט נאר אין [[ברייתא]]{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|א}}.}}. | די חנוכה ליכט צינדן איז איינע פון די [[זיבן מצוות דרבנן]], און די הויפט מצוה פון [[חנוכה]], צו מפרסם זיין די גרויסע ניסים וואס זענען געווען ווען די [[חשמונאים]] האבן באזיגט די [[אוראלט גריכנלאנד|יוונים]], און אזוי אויך די נס מיט די קריג פון [[אויל]]{{הערה|{{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ג|א|ספר=זמנים}}.}}. די [[מצוה]] סימבאליזירט די [[יום טוב]] [[חנוכה]]. די מצוה ווערט דערמאנט אומדייטליך אין [[משנה]]{{הערה|שם=משנה|{{משנה|בבא קמא|ו|ו}}.}}, און אירע [[הלכות]] ווערן אויסגערעכנט נאר אין [[ברייתא]]{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|א}}.}}. | ||
| שורה 21: | שורה 20: | ||
די [[ספרדים]] און [[תימן|תימנ'ע]] פירן זיך אז נאר דער [[בעל הבית]]{{הערה|ד.ה. דער עלסטער פון שטוב.}} צינדט ליכט, און אלע זענען יוצא פון אים, אפילו אויב זיי געפונען זיך נישט דארט אויפן ארט מיט אים{{הערה|אזוי האלט דער {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ב}} ווערט אויך געברענגט אין {{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ד|ג|ספר=זמנים}}.}}. דאס אלס נאר אויב סאיז דא ווער סצינדט פאר אים, אבער אוב ס'איז נישט דא, דעמאלט אפילו א [[קטן]] דארף אליינס צינדן ליכט. | די [[ספרדים]] און [[תימן|תימנ'ע]] פירן זיך אז נאר דער [[בעל הבית]]{{הערה|ד.ה. דער עלסטער פון שטוב.}} צינדט ליכט, און אלע זענען יוצא פון אים, אפילו אויב זיי געפונען זיך נישט דארט אויפן ארט מיט אים{{הערה|אזוי האלט דער {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ב}} ווערט אויך געברענגט אין {{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ד|ג|ספר=זמנים}}.}}. דאס אלס נאר אויב סאיז דא ווער סצינדט פאר אים, אבער אוב ס'איז נישט דא, דעמאלט אפילו א [[קטן]] דארף אליינס צינדן ליכט. | ||
== | == מיט וואס צינדט מען == | ||
[[קובץ:Hanukkah (15906526388).jpg|280px|ממוזער|שמאל|חנוכה לעמפ מיט ליכט פון [[אויל]] און פון [[וואקס]].]] | [[קובץ:Hanukkah (15906526388).jpg|280px|ממוזער|שמאל|חנוכה לעמפ מיט ליכט פון [[אויל]] און פון [[וואקס]].]] | ||
מיט אלע סארטן [[אויל]] און קנויטן קען מען אנצינדן די ליכט, אויך אזעלכע וואס מטאר נישט אנצינדן דערמיט די [[שבת ליכט]]{{הערה|{{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ד|ו|ספר=זמנים}}; {{טור|אורח חיים|תרעג}}; {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעג|א}}.}}. | מיט אלע סארטן [[אויל]] און קנויטן קען מען אנצינדן די ליכט, אויך אזעלכע וואס מטאר נישט אנצינדן דערמיט די [[שבת ליכט]]{{הערה|{{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ד|ו|ספר=זמנים}}; {{טור|אורח חיים|תרעג}}; {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעג|א}}.}}. | ||
| שורה 27: | שורה 26: | ||
=== קנויטן === | === קנויטן === | ||
אלערליי סארטן קנויטן זענען [[כשר]] צו צינדן דערמיט די חנוכה ליכט{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|א}}.}} טראץ דעם איז ראטזאם צו צינדן דווקא מיט קנויטן פון וואַטע אדער | אלערליי סארטן קנויטן זענען [[כשר]] צו צינדן דערמיט די חנוכה ליכט{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|א}}.}} טראץ דעם איז ראטזאם צו צינדן דווקא מיט קנויטן פון וואַטע אדער קאטן. ספאדערט זיך נישט צו טוישן יעדן טאג אויף נייע קנויטן, און מקען איבערניצן דאס זעלבע וילאנג סברענט נאך{{הערה|נאמען=קיצושע|{{קיצור שולחן ערוך|קלט|ד}}.}}. | ||
=== עלעקטריק ליכט === | === עלעקטריק ליכט === | ||
| שורה 33: | שורה 32: | ||
עלעקטריק חנוכה לעמפ באדינען אסאך מאל אויף פרסומי ניסא, ווען סווערט געצינדן אין גרויסע גאסן איבער די גארער וועלט, מערע טייל מאל דורך [[שליח (חב"ד)|חב"ד'ע שליחים]], אבער מאיז נישט מקיים דערמיט די מצווה. | עלעקטריק חנוכה לעמפ באדינען אסאך מאל אויף פרסומי ניסא, ווען סווערט געצינדן אין גרויסע גאסן איבער די גארער וועלט, מערע טייל מאל דורך [[שליח (חב"ד)|חב"ד'ע שליחים]], אבער מאיז נישט מקיים דערמיט די מצווה. | ||
=== חנוכה לאמפ === | |||
טראץ וואס מקען אויסלייגן ליכט און אזוי צינדן, איז איינגעפירט ביי [[כלל ישראל]] צו צינדן אין אן עקסטערן חנוכה לאמפ. די חנוכה לאמפ קען זיין אויס געשטעלט אויף סיי וועלכער אויסשטעל, אבער נאר דאס אז די ליכט זאלן שטיין אין א גלייכן שורה איינס נעבן צווייטן{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ד}}.}}. ביי רוב כלל ישראל איז איינגעפירט צוויי סארטן לעמפ, אדער א שטייענדיגע, וואס דאס פארמאגט אן הויכן פיס, און אויבן אויסגעשטעלט און א שורה אכט ליכט, און די שמש צומאהל שטייט אינדערמיט העכער פון די אנדערע, און צומאהל ארויסגערוקט פון דער שורה{{הערה|זענען פארהאן וואטס זענען מקפיד דווקא די וואס די שמש שטעקט ארויס, כדי סזאהל זיין אנגעזעהן אז סאיז נישא ווי די [[מנורה]] אין [[בית המקדש]].}}, און אנדערע צינדן אין א וואנט מנורה, וואס דאס פארמאגט א ברייטן פאס וואס אויף דעם זענען אויסגעשטעלט די אכט ליכט, און פון אונטער זיי שטייט א וואנט, די וואנט איז אפט באצירט{{ביאור|זענען פארהאן וואס פירן זיך דווקא מיט אט די צווייטע סארט, כדי סזאהל נישט זיין צוגעגליכן בכלל די אויסשטעל און אויסזעה צו די [[מנורה]] אין [[בית המקדש]].{{ש}}צוליב דעם זענען אויך פארהאן וואס זענען מקפיד דאס נישט אנצורופן א 'מנורה', נאר א 'חנוכה לאמפ', כדי אפזונדערן פון די בית המקדש מנורה.}}. | |||
== וויפיל צינדט מען == | == וויפיל צינדט מען == | ||
| שורה 62: | שורה 64: | ||
=== הויכע הייזער === | === הויכע הייזער === | ||
אזעלכע וואס וואוינען נישט אויפן אריינגאנג שטאק זאגט די גמרא{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|ב}}.}}:{{ציטוטון|אם היה דר ב{{מונחון|עלייה|אויפן שטאק}} מניחה בחלון {{מונחון|הסמוכה|וואס ווערט אנגעזען}} לרשות הרבים.}}, און אזוי פירן זיך היינטיגע צייטן אויך אסאך וואס וואוינען אויפן שטאק צו צינדן די חנוכה ליכט ביים פענסטער וואס קוקט ארויס צום גאס. | אזעלכע וואס וואוינען נישט אויפן אריינגאנג שטאק זאגט די גמרא{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|ב}}.}}:{{ציטוטון|אם היה דר ב{{מונחון|עלייה|אויפן שטאק}} מניחה בחלון {{מונחון|הסמוכה|וואס ווערט אנגעזען}} לרשות הרבים.}}, און אזוי פירן זיך היינטיגע צייטן אויך אסאך וואס וואוינען אויפן שטאק צו צינדן די חנוכה ליכט ביים פענסטער וואס קוקט ארויס צום גאס. | ||
== ווען צינדט מען == | |||
אין גמרא{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|ב}}.}} שטייט אז {{ציטוטון|מצותה משתשקע החמה}},דאס הייסט אז די צייט צו צינדן די חנוכה ליכט איז מיטן אונטערגיין פון די [[זון]]. | |||
אין די פונקטליכע צייט ווען דאס איז, איז פארהאן דריי הויפט שיטות: | |||
# ביי די [[שקיעה]] - ווען די זין הייבט אהן פארדעקט צו ווערן פון אונזער אויגן{{הערה|נאמען=ביאוהל|{{ויקיטקסט|ביאור הלכה על אורח חיים תרעב|ביאור הלכה, אורח חיים, סימן תרע"ב}}. זעט אויך אין [https://wiki.jewishbooks.org.il/mediawiki/wiki/%D7%91%D7%99%D7%90%D7%95%D7%A8_%D7%94%D7%92%D7%A8%22%D7%90/%D7%90%D7%95%D7%A8%D7%97_%D7%97%D7%99%D7%99%D7%9D/%D7%AA%D7%A8%D7%A2%D7%91 ביאור הגר"א, אורח חיים, סימן תרע"ב].}}, און אזוי האט זיך געפירט דער [[רבי יצחק זאב הלוי סאלאווייטשיק|בריסק'ער רב]], און אזוי פיהרן זיך אויך די בני ה[[ישוב הישן]] אין [[ירושלים]]{{ביאור|זיי האלטן אז אזוי האבן אויך געהאלטן [[רבי יוסף חיים זאנענפעלד]] און די אנדערע ירושלימ'ער [[רב]]נים.}}. | |||
* סוף די שקיעה - סוף די צייט וואס די זין הייבט אן אונטערצוגיין{{הערה|אזוי ברענגען די [[טור]] און {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעב}}.}}. אבער דער [[מגן אברהם]]{{הערה|אויף {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעב}}.}} און נאך לערנען אין דעם אז סמיינט שוין ממש [[צאת הכוכבים]], און אזוי פיהרן זיך די [[ספרדים]] היינטיגע צייטן. | |||
* אנהייב פונעם צווייטן שקיעה - דאס הייסט ווען די ליכטיגקייט הייבט שוין זיך צו ענדיגן אינגאנצן, דאס קומט אויס בערך א פערטל שעה בעפאר [[צאת הכוכבים]]{{הערה|אזוי האלטן די [[ר"ן]], [[רשב"א]] און [[מאירי]]{{הערה|נאמען=ביאוהל}}.}}. | |||
דער [[חזון איש]] האט געהאלטן אין זיך למעשה געפירט צינדן נאך 18 מינוט פון די שקיעה. | |||
די סיבה וואס דערצו זוכט מען צו צינדן די לייכט אויסדרוקליך אוונט, איז צוליב וואס מוויל מפרסם זיין דערמיט די נס, און ליכט ווערן גוט אנגעזעהן אין די טונקל, ביינאכט, אבער פארדעם דארף דאס נאך אויך זיין גענוג פריה, אין א צייט ווען מענטשן געפינען זיך נאך אין גאס, אז סזאהל זיין פאר וועמען בו באווייזן די ליכט, מפרסם צו זיין די נס. | |||
די גמרא דארט זאגט אז די ליכט דארף ברענען {{ציטוטון|עד שתכלה רגל מן השוק}}, דאס הייסט, ביז די גאסן ווערן ליידיג, וואס דאס איז א האלבער [[שעה]] נאך די צאת הכוכבים.{{ש}}אויך דערצו איז די סיבה דאס וואס מוויל באווייזן די ליכט פאר די וואס געפונען זיך אין גאס, און דערפאר אין צייט וואס מענטשן גייען שוין נישט אין גאס, איז נישט דא פאר וועמען צו צינדן ליכט צו מפרסם זיין פאר אים די נס{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעב}}.}}. | |||
=== ערב שבת === | |||
[[פרייטאג]] דארף מען צינדן חנוכה ליכט פריער פון יעדן טאג, בעפאר סקומט אריין [[שבת]]{{הערה|נאמען=תרעט|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעט|א}}.}}. מען מעג צינדן די חנוכה ליכט פון [[פלג המנחה]]{{הערה|{{ויקיטקסט|מגן אברהם על אורח חיים תרעט|מגן אברהם תרע"ט סק"ב}}.}}. סזענען פארהאן וואס פירן זיך צו דאווענען [[מנחה]] פריער כדי זיי זאלן נאך קענען אנצינדן די חנוכה ליכט נאך מנחה בעפאר שבת{{הערה|נאמען=משנב|{{משנה ברורה|תרעט|ב}}.}}. אבער סזענען אויך פארהאן אזעלכע וואס זאגן אז מזאהל דאווענען מנחה נאך דערנאך{{הערה|סידור 'שער השמים'-[[של"ה]] אין סדר פון חנוכה.}}. די [[שבת ליכט]] צינדט מען נאר נאך וואס מהאט געצינדן די חנוכה ליכט. | |||
היות מען צינדט די חנוכה ליכט בעפאר די ריכטיגע צייט, דארף מען אריינלייגן פון פאראויס גענוג אויל אז סזאהל ברענען ביז נאך צו צייט ווי יעדע נאכט{{הערה|נאמען=משנב}}. | |||
=== מוצאי שבת === | |||
[[מוצאי שבת]] דארף מען זיך אונטעריאגן און דאווענען [[מעריב]] וואס פריער, אז סזאהל נישט אריבערגיין די צייט וואס איז נאך ערלויבט צו צינדן לכתחילה, אבער געבן אכט נישט צו דאווענען וועגן דעם פריער ווי די צייט געווענליך יעדן [[וואך]], אזוי אויך ווער סווארט יעדן [[מוצאי שבת]] אויף די זמן לויט [[רבינו תם]] דארף אזוי זיך אויך פירן די מוצאי שבת מיט די חנוכה ליכט, טראץ וואס אנדערע נעכט ווארט ער נישט צו צינדן אויף די זמן. | |||
צוויי מנהגים פארהאן איבער די סדר, זענען דא וואס פירן זיך קודם צו צינדן און נאר דערנאך טוהן [[הבדלה]], און סאיז דא וואס פיהרן זיך קודם טוהן [[הבדלה]] און נאר דערנאך צינדן. | |||
== בעפאר דעם צינדן == | |||
== וויאזוי צינדט מען == | |||
== די ברכות == | == די ברכות == | ||
| שורה 79: | שורה 109: | ||
*[[רש"י]]{{הערה|{{בבלי|שבת|כג|א|מפרש=רש"י}} דיבור המתחיל הרואה.}} האלט אז נאר ווער סהאט נאכנישט געצינדן אליינס בענטשט אויפן זעהן {{ביאור|צו באמערקן אז דער [[בית יוסף]]{{הערה|{{ויקיטקסט|טור אורח חיים תרעו#בית יוסף|בסימן תרע"ו}} דיבור המתחיל ודווקא שאינו עתיד להדליק.}} לערנט אין רש"י אז נאר אויב ער גייט אויך נישט צינדן שפעטער אליינס.}}. | *[[רש"י]]{{הערה|{{בבלי|שבת|כג|א|מפרש=רש"י}} דיבור המתחיל הרואה.}} האלט אז נאר ווער סהאט נאכנישט געצינדן אליינס בענטשט אויפן זעהן {{ביאור|צו באמערקן אז דער [[בית יוסף]]{{הערה|{{ויקיטקסט|טור אורח חיים תרעו#בית יוסף|בסימן תרע"ו}} דיבור המתחיל ודווקא שאינו עתיד להדליק.}} לערנט אין רש"י אז נאר אויב ער גייט אויך נישט צינדן שפעטער אליינס.}}. | ||
*דער [[שולחן ערוך]]{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעו|ג}}.}} האלט אז נאר ווער סהאט נאכנישט אנגעצינדן, און גייט שפעטער אויך נישט צינדן, און איז נישט יוצא פון א צווייטן, בענטשט דערויף.{{ש}}צוליב די [[כלל]] אז [[ספק ברכות להקל]], פירט מען זיך אין אזא פאל ווי דער שולחן ערוך{{הערה|{{ויקיטקסט|משנה ברורה על אורח חיים תרעו#סעיף ג|משנה ברורה סימן תרעו סעיף קטן ה}}.}}. | *דער [[שולחן ערוך]]{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעו|ג}}.}} האלט אז נאר ווער סהאט נאכנישט אנגעצינדן, און גייט שפעטער אויך נישט צינדן, און איז נישט יוצא פון א צווייטן, בענטשט דערויף.{{ש}}צוליב די [[כלל]] אז [[ספק ברכות להקל]], פירט מען זיך אין אזא פאל ווי דער שולחן ערוך{{הערה|{{ויקיטקסט|משנה ברורה על אורח חיים תרעו#סעיף ג|משנה ברורה סימן תרעו סעיף קטן ה}}.}}. | ||
== נאכן צינדן == | |||
דורכאויס די צינדן די ליכט הייבט מען אהן צו זאגן '''[[הנרות הללו]]'''. דערנאך פיהרן זיך רוב כלל ישראל צו זינגען '''[[מעוז צור]]'''. אין אסאך [[קהילות]] פירט מען זיך צו זאגן זיבן מאהל [[ויהי נועם]], און דערנאך לייגט מען צו נאך שירות ותשבחות ווי קאפיטלאך [[תהלים]], [[נשמת]], און נאך פארשידנס. | |||
== פרסומי ניסא == | == פרסומי ניסא == | ||
ווי אויבנדערמאנט איז די | [[טעקע:Dan Hadani collection (990048699170205171).jpg|קליין|פרסומי ניסא פון חנוכה ליכט דורך א [[שליח (חב"ד)|שליח חב"ד]]]] | ||
ווי אויבנדערמאנט איז די הויפט פונקט אין די חנוכה ליכט צינדן, די פרסומי ניסא וואס קומט דורך דעם, צו מפרסם זיין די נס וואס האט זיך אפגעשפילט חנוכה מיט די אויל. אסאך הלכות אום חנוכה ליכט זענען רעזולטאט פון די הלכה.{{ש}}דאס אז מדארף קענען זעהן די ליכט און דערפאר קען דאס נישט זיין צו הויך אדער נידריג. אזוי אויך דאס וואס מדארף צינדן און די צייט ואס מענטשן זענען נאך אין די גאסן און זיי וועלן דאס קענען זעהן. די ליכט צינדן אין בית המדרש, און נאך. | |||
נאך וואס שפילט זיך אפ אלס רעזולטאט פון דעם, וואס סאיז איינגעפירט ביי [[אדמו"ר]]ים, אז זיי צינדן ברוב עם איין בית המדרש, אדער צינדן זיי פרי, און דעמאלס אלע אנוועזנדע צינדן שפעטער, טראץ וואס לכתחילה איז צו צינדן פריער, אבער צוליב די גרויסע פרסומי ניסא פון דעם וואס די רבי צינדט ברוב עם, שטופט מען אפ זייער צינדן צו א שפעטערע צייט. אזוי אויך זענען פארהאן [[אדמו"ר]]ים וואס צינדן ברוב עם שפעטער טראץ וואס סאיז בעסער צינדן פריער, צוליב די גרויסע פרסומי ניסאוואס קומט פאר מיטן צידן שפעטער, וואס איס איבערהויפט דאס צינדן פריער. | |||
אלס פרסומי ניסא זענען פארהאן וואס האלטן אז ממעג און סאיז א מצווה צו צינדן חנוכה ליכט אין יעדער ארט ווי סנעמען זיך צוזאם א ריזן ציבור, צ. ב. ביי א [[חתונה]] אדער אין גאס אד"ג און בענטשן א ברכה דערויף{{הערה|אזוי האלטן [[רבי בנימין יהושע זילבער]], שו"ת אז נדברו, חלק ה', סימן לז; [[רבי עובדיה יוסף]], חזון עובדיה, חנוכה, זייט מז.}}, אבער רוב האלטן אז מזאהל נישט צינדן מיט א ברכה אין אזא פאל{{הערה|אזוי האלטן [[רבי שמואל וואזנער|רבי שמואל הלוי וואזנער]] (שו"ת שבט הלוי, חלק ד', סימן לה; [[רבי שלמה זלמן אויערבאך]], שלמי מועד זייט רל"ז; [[רבי אליעזר יהודה וואלדנבערג]], שו"ת ציץ אליעזר, חלק טו, סימן ל, און נאך.}}, און נאך זענען פארהאן וואס טיילן איין צווישן א ארט וואס מדאוונט דארט אויך, וואס דעמאלטס קען מען צינדן מיט א ברכה, צו א ארט וואס מצינדט נאר וואס דעמאלטס זאהל מען נישט צינדן מיט א ברכה{{הערה|אזוי האלט [[רבי מרדכי אליהו]], ווערט געברענגט אין 'מקראי קודש' הלכות חנוכה, פרק י הערה כג. לויט [[רבי יצחק יוסף]] קען מען צינדן מיט א ברכה נאר אויב מהאט דארט געדאוונט אויך [[מנחה]] און אויך [[מעריב]]. ווערט געברענגט גדארט הערה כב.}}. | |||
אלס פרסומי ניסא האט איינגעפירט דער [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן|ליובאוויטשער רבי]] צו צינדן אין הויפט עררטער, אדער אויף די דעכער פון די הייזער און [[אויטא]]'ס, גרויסע חנוכה לעמפ, אפילו נישט קיין עכטע ליכט, נאר עלקטריק ליכט אד"ג, טראץ וואס מקען נישט יוצא זיין דערמיט, אבער כאטש טוהן דערמיט פרסומי ניסא. | |||
== אין בית המדרש == | |||
נאך איינע פון די רעזולטאטן איז די צינדן חנוכה ליכט אין [[בית המדרש]] יעדן נאכט. די [[הלכה]] פאדערט פון די מענטש נאר דאס צינדן אין שטוב, און סווערט נישט געפאדערט צו צינדן באזונדער אין הויפט ארטן. אבער טראץ דעם איז באקאנט די [[מנהג]] צו צינדן יעדן נאכט חנוכה ליכט אויך אין [[בית המדרש]]. | |||
=== די מקור === | |||
די מנהג צו צינדן חנוכה ליכט אויך אין בית המדרש ווערט נישט דערמאנט אין [[חז"ל]]. די מערסטע פריערדיגע ערטער ווי סווערט דערמאנט אויסדרוקליך די מנהג{{ביאור|צום ערשטן מאהל ווערט דאס דערמאנט אין א תשובה אין טעקע פון תשובות הגאונים וואס איז געדרוקט געווארן אין [[פראבענס]]-[[פראנקרייך]] אין די לעצטע צוועלף הונדערט יארן, אבער נישט אויסדרוקליך אז אזוי איז די מנהג, נאר ער באצירט זיך צום מנהג פון צינדן חנוכה ליכט אין ביהמ"ד ווי א פשוט'ע אנגענומענע זאך, און טוהט אדורך נאר איבער די צאל וויפיל ליכט מדארף צו צינדן{{הערה|'''תשובות הגאונים החדשות''' (ירושלים: [[מכון אופק]], תשנ"ה), סי' קעז. זעה פון הרב [[יהודה זאלדאן]], "[https://www.yeshiva.org.il/midrash/8099 פרק י"ד: הדלקת מנורת המקדש ומנורת חנוכה בבית הכנסת]", '''מועדי יהודה וישראל''' ([[אור עציון]], תשס"ד), זייט 219.}}.}} זענען אין [[ספר העיטור]]{{הערה|נאמען=עיטור|{{היברובוקס||ספר העיטור, ח"ב, הלכות חנוכה|20516|page=243}}.}}, און אין [[ספר המנהיג]]{{הערה|נאמען=מנהיג|{{היברובוקס||ספר המנהיג, הלכות חנוכה, סימן קמ"ח|14615|page=165}}.}}, ביידע נאר פונעם פראבאנס געגנט אין [[פראנקרייך]]. | |||
שפעטערע יארן ווערט די מנהג דערמאנט אויך ביי פוסקים פון [[אשכנז]] ווי [[רבינו פרץ]]{{הערה|סמ"ק סימן ר"פ.}}, [[כל בו]]{{הערה|נאמען=כלבו|{{היברובוקס||כל-בו, הלכות חנוכה, מד ע"א|42482|page=95}}.}}, [[שו"ת ריב"ש]]{{הערה|נאמען=ריבש|{{היברובוקס||סימן קיא|44286|page=124}}.}}, [[אבודרהם]]{{הערה|נאמען=אבודר|{{ויקיטקסט|אבודרהם/סדר_תפילות_ומועדים#חנוכה|הלכות חנוכה}}.}}, [[תרומת הדשן]]{{הערה|נאמען=תרומת|{{ויקיטקסט|תרומת_הדשן/א/קד|ח"א (שו"ת) סימן קד}}.}}, [[שו"ת מהרי"ל]]{{הערה|נאמען=מהריל|[https://wiki.jewishbooks.org.il/mediawiki/wiki/%D7%A9%D7%95%22%D7%AA_%D7%9E%D7%94%D7%A8%D7%99%22%D7%9C/%D7%9E סימן מ].}}, און אויך אין [[שבלי הלקט]] ברענגט ער אזוי פון פריערדיגע{{הערה|{{היברובוקס||שבלי הלקט, עניני חנוכה, סימן קפ"ה|8919|page=186}}.}}. די מנהג ווערט אויך גע'פסק'נט אין [[שולחן ערוך]]{{הערה|נאמען=שוע|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ז}}.}}. | |||
מאיז נישט יוצא מיט די ליכט צינדן, און אפילו דער וואס האט דאס געצינדן דארף איבעצינדן מט א ברכה ביי זיך אין שטוב{{הערה|נאמען=ריבש}}. אויסער איינער וואס האט נישט קיין אנדערער מעגליכקייט, און האט אויסדרוקליך אינזינען יוצא צו זיין דערמיט{{הערה|נאמען=כלבו}}. | |||
מפיר זיך צו צינדן ליכט אין בית המדרש אויך בעפאר [[שחרית]], אבער אן קיין ברכה. | |||
=== טעמים צו די מנהג === | |||
* צוליב וואס די נס איז געשען אין בית המקדש, און א בית המדרש וואס איז א בית מקדש מעט, דערמאנט מען די נס וואס איז דארט פארגעקומען מיטן צינדן די ליכט אין בית המדרש{{הערה|נאמען=מנהיג}}{{הערה|נאמען=כלבו}}{{ביאור|דאס שטימט מיט די וואס זאגן אז די ארט ווי צו שטעלן די ליכט איז אנגעוואנדן אין די [[מחלוקת]] ווי איז געשטאנען די [[מנורה]] אין [[בית המקדש]], ווי געברענגט פאלגנד.}}. | |||
* צוליב וואס דארט נעמען זיך צאם די גאנצע ציבור, אן אזי איז מען מפרסם גאר שטארק די נס{{הערה|דארט אין ספר המנהיג אין אמען פון [[ראב"ן]].}}{{הערה|נאמען=כלבו}}{{הערה|נאמען=ריבש}}{{הערה|נאמען=שוע}}. | |||
* צו מוציא זיין ידי חובת די וואס ווייסן נישט וויאזוי מקיים צו זיין די מצוה{{הערה|נאמען=כלבו}}. | |||
* זייט ווען מהאט אנגעהויבן צינדן אין שטוב, איז די פרסומי ניסא מיטן צינדן חנוכה ליכט אפגעשוואכט געווארן, האט מען איינגעפירט צו צינדן אין בית מדרש וואס דארט איז פארהאן א גרויסן פרסומי ניסא, אפצוצאלן דאס וואס מיר פארפאסן{{הערה|נאמען=ריבש}}. | |||
קען זיין אז פארהאן נפק"מ אין הלכה צווישן די טעמים{{הערה|זעט אין "[http://olamot.net/shiur/נר-חנוכה-בבית-כנסת נר חנוכה בבית כנסת], אויף "עולמות – לימוד בעיון" וועבזייטל.}}. | |||
=== קעגענערס === | |||
אזוי זענען אויך פארהאן קעגנערס, ווי דער שבלי הלקט, וואס טראץ וואס ער ברענגט די מנהג פון פריערדיגע אבער ער אליינס האלט אז מזאהל זיך נישט אזוי פירן{{ביאור|על כל פנים, נישט צינדן מיט א [[ברכה]].}}, נאר אויב סאיז פארהאן ווער סשלאפט אין ביהמ"ד. אויך דער ספר המנהיג{{הערה|נאמען=מנהיג}} האלט אז מדארף נישט צינדן{{ביאור|ווייל סשטייט אז סזאהל זיין מזוזה מימין ונר חנוכה משמאל, הערט זיך אז אויב סאיז נישט פארהאן קיין מזוזה, צ. ב. א בית כנסת וואס איז פטור דערפון, איז אויך פטור פון חנוכה ליכט.}} אויב סאיז נישט פארהאן ווער סשלאפט דארט. לויט דעם, קען זיין אז אויך דער כל בו וואס הענגט אן די מנהג אין דעם וואס סאיז געוואנדן צו די וואס האבן נישט ערגעץ אנדערש ווי צו צינדן, האלט אויך ווי דער שבלי הלקט. | |||
=== ווען און ווי צינדט מען === | |||
מצינדט די ליכט נאך [[מנחה]] בעפאר [[מעריב]], ערב שבת צינדט מען בעפאר מנחה, [[מוצאי שבת]] צינדט מען נאך מעריב, בעפאר וואס מזאגט [[ויתן לך]] און [[הבדלה]]. אבער זענען פארהאן וואס האלטן אז מוצאי שבת זאהל מען נישט צינדן בעפאר הבדלה, נאר דערנאך, און בעפאר ויתן לך{{הערה|אזוי ברענגט דער כל בו{{הערה|נאמען=כלבו}} אין נאמען פונעם [[ראב"ד]], און אזוי ווערט געברענגט אין אבודרהם{{הערה|נאמען=אבודר}}.}}. | |||
אין די ראשונים{{הערה|נאמען=עיטור}}{{הערה|נאמען=כלבו}} ווערט געברענגט אז סזענען פארהאן אזעלכע וואס פירן זיך צו צינדן ביים טיר פון בית המדרש און אזעלכע וואס אינמיטן בית המדרש{{הערה|אזוי שרייבט בפשיטות דער אבודרהם{{הערה|נאמען=אבודר}}.}}, אדער אזעלכע וואס פירן זיך צו שטעלן אויף [[צפון]] זייט{{הערה|נאמען=תרומת}}, אבער להלכה אן אין שולחן ערוך{{הערה|נאמען=שוע}} צו צינדן אויף [[דרום]] זייט. | |||
=== די ליכט צינדן === | |||
מפירט זיך אז דער [[שליח ציבור]] צינדט אן די ליכט. טראץ וואס אין שטוב שטעלט מען די ליכט אויף די רעכטע זייט פון חנוכה לאמפ, און מלייגט צו יעדן טאג איין ליכט פון לינקס, אין בית המדרש שטעלט מען אוועק די ליכט אויף די לינקע זייט, און מלייגט צו יעדן טאג צו רעכטס נאך א ליכט{{הערה|נאמען=שוע}}. דער וואס צינדט בענטשט די ברכות אזויווי ביים צינדן אין שטוב{{ביאור|טראץ וואס סאיז נאר א מנהג, אבער אזויווי מיר בענטשן אויף [[הלל]] זאגן וואס איז א מנהג{{הערה|נאמען=ריבש}}.}}. ער הייבט אן צו צינדן פון לינקס אויף רכטס{{הערה|נאמען=מהריל}}, און ער קען דאס איבערגעבן פאר א צווייטן צו צינדן אויב סנעמט צו פיל צייט, און ער קען צוגיין צום עמוד. דורכאויס די צינדן זאגט ער '''הנרות הללו'''. סזענען פארהאן וואס פירן זיך צו צושטערן אביסל דעם שליח ציבור אין צייט וואס ער צינדט די ליכט, ווי צום ביישפיל מיטן ווארפן האנטעכער אד"ג{{הערה|מיט אבאכט נישט צו פארלעשן די ליכט.}}, צו ווייזן אז מאיז נישט יוצא דערמיט, אבער אנדערע האבן נישט געשוינט די מנהג און האבן געהאלטן אז סזעהט אויס ווי ער צווייפלט זיך אין דער מנהג{{הערה|זעה [[נטעי גבריאל]], חנוכה, פרק מ, אות כא און הערה כט.}}. [[רבי יעקב לייזער]] פון [[פשעווארסק (חסידות)|פשעווארסק]] האט אנגעהאנגען אין דעם גרויסע סגולות פאר דער וואס צינדט. | |||
== חשיבות == | == חשיבות == | ||
אין גמרא שטייט: {{ציטוטון|{{מונחון|אמר [[רב הונא]]: הרגיל בנר חנוכה, הויין ליה בנים [[תלמיד חכם|תלמידי חכמים]].|ווער סאיז מהדר אין חנוכה ליכט איז זוכה צו קינדער תלמידי חכמים}}}}{{הערה|{{בבלי|שבת|כג|ב}}.}} | אין גמרא שטייט: {{ציטוטון|{{מונחון|אמר [[רב הונא]]: הרגיל בנר חנוכה, הויין ליה בנים [[תלמיד חכם|תלמידי חכמים]].|ווער סאיז מהדר אין חנוכה ליכט איז זוכה צו קינדער תלמידי חכמים}}}}{{הערה|{{בבלי|שבת|כג|ב}}.}} | ||
| שורה 91: | שורה 159: | ||
אין ספר [[קב הישר]]{{הערה|פרק צו}} שטייט: {{ציטוטון|בהרבה מקומות מצינו שחביבין לפני הקב"ה נרות של מצוה, כמו שאמר הכתוב {{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|כד|טו}}.}} "באורים כבדו ה'". וכל הנר הדלוק לדבר מצוה יש בו קדושה נפלאה גדולה אין שיעור, ואלו היינו זוכים להשגות [[רוח הקודש]], היינו מברכים ומבינים ומשיגים ע"י מצות הדלקת הנרות של מצוה {{מונחון|עתידות|וואס סגייט זיין}}, דהנר של מצוה מתנבא כמו [[נביא]] המתנבא על פי ה'}}. | אין ספר [[קב הישר]]{{הערה|פרק צו}} שטייט: {{ציטוטון|בהרבה מקומות מצינו שחביבין לפני הקב"ה נרות של מצוה, כמו שאמר הכתוב {{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|כד|טו}}.}} "באורים כבדו ה'". וכל הנר הדלוק לדבר מצוה יש בו קדושה נפלאה גדולה אין שיעור, ואלו היינו זוכים להשגות [[רוח הקודש]], היינו מברכים ומבינים ומשיגים ע"י מצות הדלקת הנרות של מצוה {{מונחון|עתידות|וואס סגייט זיין}}, דהנר של מצוה מתנבא כמו [[נביא]] המתנבא על פי ה'}}. | ||
אין ספר [[בת עין]]{{הערה|{{היברובוקס||פרשת וישב-דרוש לחנוכה, ד"ה ויהי כמשלש|41140|page=45}}.}} שטייט: {{ציטוטון|מהמצות נר חנוכה שאנו מקימים כמצות רצונך הקדוש, הוא ראיה מפורשת שאנחנו הולכים רק אחר רצונך, וחשוקים ודבוקים רק בך... הבורא ברוך הוא מודה להם שהמה צודקים, כי אני רואה שהאמת הוא שהמה דבקים רק בי.}}. | |||
== זעט אויך == | == זעט אויך == | ||
| שורה 100: | שורה 170: | ||
*[[ווייסע הויז חנוכה צערעמאניע]] | *[[ווייסע הויז חנוכה צערעמאניע]] | ||
== | == דרויסנדיגע לינקס == | ||
{{מיזמים|ויקיטקסט=סדר הדלקת נרות חנוכה|ויקישיתוף=Category:People lighting a Hanukiah|שם ויקישיתוף=הדלקת נרות חנוכה}} | {{מיזמים|ויקיטקסט=סדר הדלקת נרות חנוכה|ויקישיתוף=Category:People lighting a Hanukiah|שם ויקישיתוף=הדלקת נרות חנוכה}} | ||
* [[קיצור שלחן ערוך]] {{ויקיטקסט|קיצור שולחן ערוך קלט|הלכות חנוכה}} ({{ויקיטקסט|s:קיצור שולחן ערוך מנוקד - קלט|מנוקד}}). | * [[קיצור שלחן ערוך]] {{ויקיטקסט|קיצור שולחן ערוך קלט|הלכות חנוכה}} ({{ויקיטקסט|s:קיצור שולחן ערוך מנוקד - קלט|מנוקד}}). | ||
| שורה 108: | שורה 178: | ||
* סדר הדלקת נרות חנוכה שיין אויסגעשטעלט גרייט ארויסצודרוקן [https://www.yeshiva.org.il/midrash/pdf/pdf41/hadlaka.pdf אשכנז'ישער נוסח] / [https://www.yeshiva.org.il/general/pdfView.aspx?src=/midrash/pdf/pdf93/hadlakaS.pdf&shiurName=הדלקת%20נרות%20חנוכה ספרד'ישן נוסח] אויף ישיבה זייטל. | * סדר הדלקת נרות חנוכה שיין אויסגעשטעלט גרייט ארויסצודרוקן [https://www.yeshiva.org.il/midrash/pdf/pdf41/hadlaka.pdf אשכנז'ישער נוסח] / [https://www.yeshiva.org.il/general/pdfView.aspx?src=/midrash/pdf/pdf93/hadlakaS.pdf&shiurName=הדלקת%20נרות%20חנוכה ספרד'ישן נוסח] אויף ישיבה זייטל. | ||
*[https://aleppojews.co.il/כמה-נרות-מדליקים-בחנוכה וויפיל ליכט צינדט מען חנוכה?] - איבער דעם [[ארם צובא|חלאב'ער]] מנהג צינדן צוויי שמשים. | *[https://aleppojews.co.il/כמה-נרות-מדליקים-בחנוכה וויפיל ליכט צינדט מען חנוכה?] - איבער דעם [[ארם צובא|חלאב'ער]] מנהג צינדן צוויי שמשים. | ||
*[https://wiki.jewishbooks.org.il/mediawiki/wiki/%D7%A2%D7%A8%D7%9A/%D7%94%D7%93%D7%9C%D7%A7%D7%AA_%D7%A0%D7%A8_%D7%97%D7%A0%D7%95%D7%9B%D7%94 הדלקת נר חנוכה] אויף '''אוצר הספרים היהודי השיתופי''' וועבזייטל. | |||
=== ווידיא === | === ווידיא === | ||
* {{יוטיוב|BbYHmR9qiCg|שם=וויאזוי צינדט מען חנוכה ליכט?}} יהדותון קאנאל. | * {{יוטיוב|BbYHmR9qiCg|שם=וויאזוי צינדט מען חנוכה ליכט?}} יהדותון קאנאל. | ||
| שורה 119: | שורה 189: | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
{{הבהרה הלכתית}} | {{הבהרה הלכתית}} | ||
[[HE:הדלקת נרות חנוכה]] | |||