אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:רבי אהרן ראטה"
(געשאַפן בלאַט מיט '{{אישיות רבנית | שם = רבי אהרן ראטה | תמונה = 200px|[[ציור של רבי אהרן ראטה]] | מקום לידה = אונגוואר | מקום פטירה = ירושלים | מקום קבורה = הר הזיתים | תאריך עלייה = תרפ"ה - תרפ"ט,{{ש}}כ"ה בתשרי ת"ש | תאריך לידה עברי = א' בסיון תרנ"ד | תא...') צייכן: מילים_בעייתיות |
אין תקציר עריכה |
||
| (7 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{אישיות רבנית | {{אישיות רבנית | ||
| שם = רבי אהרן ראטה | | שם = רבי אהרן ראטה | ||
| תמונה = [[ | | תמונה = [[טעקע:Rabbi aharon kohn.jpg|200px|[[ציור]] של [[רבי אהרן ראטה]]]] | ||
| מקום לידה = [[אונגוואר]] | | מקום לידה = [[אונגוואר]] | ||
| מקום פטירה = [[ירושלים]] | | מקום פטירה = [[ירושלים]] | ||
| מקום קבורה = [[הר הזיתים]] | | מקום קבורה = [[הר הזיתים]] | ||
| תאריך עלייה = [[תרפ"ה]] - [[תרפ"ט]],{{ש}}[[כ"ה בתשרי]] [[ת"ש]] | | תאריך עלייה = [[תרפ"ה]] - [[תרפ"ט]],{{ש}}[[כ"ה בתשרי]] [[ת"ש]] | ||
| תאריך לידה עברי = [[א' | | תאריך לידה עברי = [[א' סיון]] [[תרנ"ד]] | ||
| תאריך פטירה עברי = [[ו' | | תאריך פטירה עברי = [[ו' ניסן]] [[תש"ז]] | ||
| מקום פעילות = [[ברגסז]], [[סאטו מארה|סאטמר]], [[ירושלים]] | | מקום פעילות = [[ברגסז]], [[סאטו מארה|סאטמר]], [[ירושלים]] | ||
| השתייכות = [[חסידות שומרי אמונים]] | | השתייכות = [[חסידות שומרי אמונים]] | ||
| שורה 19: | שורה 19: | ||
}} | }} | ||
}} | }} | ||
[[ | [[טעקע:Aharon Roth.jpg|שמאל|ממוזער|200px|[[רבי אהרן ראטה]] אין זיין יוגנט]] | ||
[[ | [[טעקע:Dushinsky and Roth.tif|שמאל|ממוזער|[[רבי אהרן ראטה]] מיט [[רבי יוסף צבי דושינסקי (הראשון)|רבי יוסף צבי דושינסקי]]]] | ||
'''רבי אהרן ראטה''' (ליינט: ראט; באקאנט אלס '''רבי אהרל'ה''' ; א' סיון [[ה'תרנ"ד]] - ו' בניסן [[ה'תש"ז]]) איז געווען א חסידישער [[אדמו"ר]], גרינדער פון דער [[שומר אמונים]] גרופע, פון וועלכע עס זענען אויסגעוואקסן די חסידות'ן "[[שומרי אמונים]]", "[[תולדות אהרן]]" (גערופן נאָך אים), "[[תולדות אברהם יצחק]]" און נאך. ווערט בא'טיטל'ט ביי די קרייזן ווי: 'דער אַלטער רבי'. | '''רבי אהרן ראטה''' (ליינט: ראט; באקאנט אלס '''רבי אהרל'ה''' ; א' סיון [[ה'תרנ"ד]] - ו' בניסן [[ה'תש"ז]]) איז געווען א חסידישער [[אדמו"ר]], גרינדער פון דער [[שומר אמונים]] גרופע, פון וועלכע עס זענען אויסגעוואקסן די חסידות'ן "[[שומרי אמונים]]", "[[תולדות אהרן]]" (גערופן נאָך אים), "[[תולדות אברהם יצחק]]" און נאך. ווערט בא'טיטל'ט ביי די קרייזן ווי: 'דער אַלטער רבי'. | ||
==זיין לעבנ'ס געשיכטע== | ==זיין לעבנ'ס געשיכטע== | ||
זיין פאטער, שמואל יעקב, איז געווען אַ [[שוחט]] אין דער שטאָט פון Uzhhorod (אונגוואר) אין [[אונגארן]] . אין זיין יוגנט האָט ער געלערנט אין ישיבות אין מונקאטש, וואיא און ווייטצען, און זיך געהאדעוועט אין די הויף פון אדמו"רים, צווישן זיי [[רבי צבי אלימלך שפירא פון בלאזשאוב]] (וואס איז געווען דער הויפט רב), [[רבי אברהם חיים הורוויץ]] פון [[פלאנטאש]], [[רבי יהוסף ראטנבערג]] פון [[קאסאני]], [[רבי יהושע העשיל פריד]] פון [[קאפיש]] און [[רבי ישכר דוב רוקח]] פון [[בעלז]]. ער האט זיך אויך געווייקט ביי [[רבי ישראל הגר]] פון [[וויזשניץ ]]און פלעגט פארן צו אים אמווייניגסטנס איינמאל א יאר, אויך איז ער געווען עטליכע מאל ביי [[רבי חיים אלעזר שפירא]] פון [[מונקאטש]]. וועגן דער תקופה האט ער געשריבן: | זיין פאטער, שמואל יעקב, איז געווען אַ [[שוחט]] אין דער שטאָט פון Uzhhorod (אונגוואר) אין [[אונגארן]]. אין זיין יוגנט האָט ער געלערנט אין ישיבות אין מונקאטש, וואיא און ווייטצען, און זיך געהאדעוועט אין די הויף פון אדמו"רים, צווישן זיי [[רבי צבי אלימלך שפירא פון בלאזשאוב]] (וואס איז געווען דער הויפט רב), [[רבי אברהם חיים הורוויץ]] פון [[פלאנטאש]], [[רבי יהוסף ראטנבערג]] פון [[קאסאני]], [[רבי יהושע העשיל פריד]] פון [[קאפיש]] און [[רבי ישכר דוב רוקח]] פון [[בעלז]]. ער האט זיך אויך געווייקט ביי [[רבי ישראל הגר]] פון [[וויזשניץ]] און פלעגט פארן צו אים אמווייניגסטנס איינמאל א יאר, אויך איז ער געווען עטליכע מאל ביי [[רבי חיים אלעזר שפירא]] פון [[מונקאטש]]. וועגן דער תקופה האט ער געשריבן: | ||
{{ציטוט|מרכאות=כן|מקור=שומר אמונים, ירושלים תשי"ט, עמ' קצח|תוכן= װיסן זאלט איר, מײַנע טײַערע קינדער, אַז איך בין אױפֿגעװאַקסן אָן דער ערציאונג פֿון אַ טאַטן און אַ מאַמע, און אָן דער דער ערציאונג פֿון אַ טאַטן און אַ מלמד אין מײַן יוגנט, און נאָך שפּעטער האָב איך נישט געפֿונען װאָס מײַן נשמה האָט ליב געהאַט צו לערנען מיר א דרך ה' ווי די ווילן פון מיין נשמה, און אויב איך וואָלט געפונען א חבורה פון עובדי השם אין מיינע בחור'ישע יארן, וואָלט איך געפארן צו זיי אַפֿילו אַ טויזנט פרסאות און מער, און ווייַל איך האָב עס נישט געפונען, האב איך געדארפט האַנדלען דערמיט אליין, טראץ וואס פאר מיר אליין, איז ביז דערווייל גארנישט געוואקסן צום דינסט פון גאט ביז איצט.}} | {{ציטוט|מרכאות=כן|מקור=שומר אמונים, ירושלים תשי"ט, עמ' קצח|תוכן= װיסן זאלט איר, מײַנע טײַערע קינדער, אַז איך בין אױפֿגעװאַקסן אָן דער ערציאונג פֿון אַ טאַטן און אַ מאַמע, און אָן דער דער ערציאונג פֿון אַ טאַטן און אַ מלמד אין מײַן יוגנט, און נאָך שפּעטער האָב איך נישט געפֿונען װאָס מײַן נשמה האָט ליב געהאַט צו לערנען מיר א דרך ה' ווי די ווילן פון מיין נשמה, און אויב איך וואָלט געפונען א חבורה פון עובדי השם אין מיינע בחור'ישע יארן, וואָלט איך געפארן צו זיי אַפֿילו אַ טויזנט פרסאות און מער, און ווייַל איך האָב עס נישט געפונען, האב איך געדארפט האַנדלען דערמיט אליין, טראץ וואס פאר מיר אליין, איז ביז דערווייל גארנישט געוואקסן צום דינסט פון גאט ביז איצט.}} | ||
ער האט געהייראט סימא (נפטרה | ער האט געהייראט סימא (נפטרה ב[[כ"ח חשון]] [[ה'תשמ"ב]]), טאכטער פון רבי יצחק הכהן כ"ץ, איידעם פון [[רבי ישראל חיים ברוין]] פון [[בודאפעסט]], מחבר פון ספר "פרי עץ אבות", און האט געהאט א טאכטער יענטא (די רביצין פון [[תולדות אהרן]]) און א זון [[רבי אברהם חיים ראטה|רבי אברהם חיים]] פון [[שומרי אמונים]]. | ||
אין יאָר תרפ"א האָט ער געגרינדעט אַ גרופּע "יראי ה'" אין דער שטאָט סאַטמאַר אין [[רומעניע]], מיטן ציל צו | אין יאָר תרפ"א האָט ער געגרינדעט אַ גרופּע "יראי ה'" אין דער שטאָט סאַטמאַר אין [[רומעניע]], מיטן ציל צו פאַרנעמען זיך מיט עבודת ה', לימוד תורה און דאַוונען מיט התלהבות און מיט אַ הויך קול. ער איז באוואוסט ווי א סגפן. ער פלעגט מיט התלהבות רעדן וועגן ביאת המשיח. אין יאר תרפ"ה איז דער רבי ארויף קיין ארץ ישראל.{{הערה|שם=ראו|ראו: '''הערך: אהרון ראטה''', '''לקסיקון האישים של ארץ-ישראל 1948-1799''', תל אביב: [[הוצאת עם עובד]], 1983.}}, און האט געגרינדעט דעם בית המדרש "אהל אלימלך" אין די [[שכונת מאה שערים]], געהייסן נאָך זיין רבי'ן, רבי צבי אלימלך פון בלאזשוב. צוליב געזונטהייט סיבות האָט ער זיך אומגעקערט מיט פיר יאָר שפּעטער אין דער שטאָט סאַטמאַר, איבערלאָזנדיג אַ קערל פון חסידים אין ארץ ישראל. | ||
ער האט אונטערגעשטראכן צו זאגן אמן מיט א הויך קול, און צוליב דעם האט ער אין יאר [[תרצ"ג]] געטוישט דעם נאמען פון זיין גרופע חסידים אויף "חבורת שומרי אמונים", לויט די ווערטער פון [[חז"ל]]: {{ציטוטון|פתחו שערים ויבא גוי צדיק שומר אמונים - אל תיקרי שומר אמונים אלא שאומרים אמן|סנהדרין קי, ב}}. ער באהאנדלט דעם טעמע אין זיין ספר '''שומר אמונים'''. אין תרצ"ג איז זיין גרופע אריבערגעפארן קיין שטאט [[בערגסאס]]. | ער האט אונטערגעשטראכן צו זאגן אמן מיט א הויך קול, און צוליב דעם האט ער אין יאר [[תרצ"ג]] געטוישט דעם נאמען פון זיין גרופע חסידים אויף "חבורת שומרי אמונים", לויט די ווערטער פון [[חז"ל]]: {{ציטוטון|פתחו שערים ויבא גוי צדיק שומר אמונים - אל תיקרי שומר אמונים אלא שאומרים אמן|סנהדרין קי, ב}}. ער באהאנדלט דעם טעמע אין זיין ספר '''שומר אמונים'''. אין תרצ"ג איז זיין גרופע אריבערגעפארן קיין שטאט [[בערגסאס]]. | ||
| שורה 36: | שורה 36: | ||
פאר דער דייטשישער אינוואזיע אין אונגארן, כ"ה בתשרי הת"ש, איז ער ווידער ארויף קיין ארץ ישראל מיט זיין משפחה און האט געגרינדעט דעם בית המדרש "שומרי אמונים" אין ירושלים.{{הערה|שם=ראו}}. ביי די חסידות'ן שומרי אמונים, תולדות אהרן, און תלדות אברהם יצחק, ווערט ער אנגערופן אלס "דער אלטער רבי", אים צו אונטערשיידן פון דעם רבי'ן וואס איז געקומען נאך אים. | פאר דער דייטשישער אינוואזיע אין אונגארן, כ"ה בתשרי הת"ש, איז ער ווידער ארויף קיין ארץ ישראל מיט זיין משפחה און האט געגרינדעט דעם בית המדרש "שומרי אמונים" אין ירושלים.{{הערה|שם=ראו}}. ביי די חסידות'ן שומרי אמונים, תולדות אהרן, און תלדות אברהם יצחק, ווערט ער אנגערופן אלס "דער אלטער רבי", אים צו אונטערשיידן פון דעם רבי'ן וואס איז געקומען נאך אים. | ||
הרב ראטה איז געווען קראנק רוב פון זיינע טעג, בפרט אין די [[דיגעסטיווע סיסטעם]], און ער האט אויסגעבראכן אלעס וואס ער האט געגעסן. | הרב ראטה איז געווען קראנק רוב פון זיינע טעג, בפרט אין די [[דיגעסטיווע סיסטעם]], און ער האט אויסגעבראכן אלעס וואס ער האט געגעסן. זיין קערפער איז געווען דאר. ער איז געשטאָרבן אין עלטער פון 52 יאָר, ב' ניסן תש"ז, אינמיטן מעל מאָלן צו באַקן מצות. | ||
נאך זיין פטירה זענען די חסידים צעטיילט געווארן, רוב פון זיי האבן אויסגעקליבן זיין איידעם, [[רבי אברהם יצחק קאהן]], וועלכער האט געגרינדעט די חסידות "[[תולדות אהרן]]", נאך זיין שווער, און די חסידים ווערן אנגערופן '''רֶבּ אַהרַ'לַך'''. נאך א גרופע האט אויסגעקליבן ר' אהרן'ס זון, רבי אברהם חיים ראטה, דער אדמו"ר פון שומרי אמונים. | נאך זיין פטירה זענען די חסידים צעטיילט געווארן, רוב פון זיי האבן אויסגעקליבן זיין איידעם, [[רבי אברהם יצחק קאהן]], וועלכער האט געגרינדעט די חסידות "[[תולדות אהרן]]", נאך זיין שווער, און די חסידים ווערן אנגערופן '''רֶבּ אַהרַ'לַך'''. נאך א גרופע האט אויסגעקליבן ר' אהרן'ס זון, רבי אברהם חיים ראטה, דער אדמו"ר פון שומרי אמונים. | ||
[[ | [[טעקע:Close up קבר ר אהרן ראטה.png|ממוזער|209x209 פיקסלים|קבר פון רבי אהרן ראטה]] | ||
==זיין לעגאַט== | ==זיין לעגאַט== | ||
[[ | [[טעקע:Shomer emunim.jpg|250px|שמאל|ממוזער|די ספר "[[שומר אמונים (ספר חסידות)|שומר אמונים]]"]] | ||
זיין געדאנקען גאנג פרעדיגט אמונה אין גאָט. לויט אים, זענען אַלע שוועריקייטן אין דער וועלט אַ טעסט פון אמונה, און די באַלוינונג | זיין געדאנקען גאנג פרעדיגט אמונה אין גאָט. לויט אים, זענען אַלע שוועריקייטן אין דער וועלט אַ טעסט פון אמונה, און די באַלוינונג פאַר די וואס פאַרטראָגן עס איז גרויס. מען זאָל נישט באַשולדיגן דעם באַשעפער פון דער וועלט אין די טאג טעגליכע צרות, נאָר זיי אָננעמען מיט ליבע. דער ציל פון יסורים און צרות איז צו רייניגן דעם מענטש פון זיינע זינד. ער האָט געזען דעם [[השואה|חורבן]] ווי אַ שטראָף פאַר אַ פעלער אין אמונה און פגם היסוד (היטן די אויגן, געמישט מערידזשיז, און נאך). זיין שפּראַך איז פּשוט און פּאָפּולער און ער עפנט אָפט מאָל פּאַראַגראַפן מיט די ווערטער "מיינע זין" און "מיין ליבשאַפט". | ||
[[גרשם שלום]] האָט געבראַכט דעם חסידישן הויף פון רבי אהרן ראטה, אַלס אַן אייגנאַרטיגע ערשיינונג אין דער געשיכטע פון חסידות אין דעם פאַר-חורבן דור פון חסידישער התחדשות אין ארץ ישראל, נישט אלס המשך פון די דינאסטיע נאר אלס צדיקים פאר זיך. | [[גרשם שלום]] האָט געבראַכט דעם חסידישן הויף פון רבי אהרן ראטה, אַלס אַן אייגנאַרטיגע ערשיינונג אין דער געשיכטע פון חסידות אין דעם פאַר-חורבן דור פון חסידישער התחדשות אין ארץ ישראל, נישט אלס המשך פון די דינאסטיע נאר אלס צדיקים פאר זיך. ווייטער שרייבט ער, אַז דאָס ספר "שומר אמונים" איז "איינער פון די וואונדערבאַרסטע דאָקומענטן פאַר אַ היינטצייטיגן איד, אַפילו אויב עס איז ווייט ווי מעגלעך פון די סאַמע טראַדיציאָנעלע ראַם אין וואָס אַזאַ דערשיינונג איז געווען מעגליך"{{הערה|גרשם שלום, '''דברים בגו''', א, תל אביב: הוצאת עם עובד, תש"ן-1990, עמ' 76.}}. | ||
==זיינע חיבורים== | ==זיינע חיבורים== | ||
*'''ספר שומר אמונים''' : געגרינדעט צו שטארקן די הערצער צו אמונה... און צום סוף איז עס באגלייט געווארן מיט א קונטרס פון אהבת הבורא ושירי דביקות ושמחה, א-ב, ירושלים: תשמ"ז. אמונה און בטחון, פּריוואַט השגחה, ענטפערן [[אמן]] און נאך. | *'''ספר שומר אמונים''' : געגרינדעט צו שטארקן די הערצער צו אמונה... און צום סוף איז עס באגלייט געווארן מיט א קונטרס פון אהבת הבורא ושירי דביקות ושמחה, א-ב, ירושלים: תשמ"ז. אמונה און בטחון, פּריוואַט השגחה, ענטפערן [[אמן]] און נאך. | ||
*'''שלחן הטהור''' - וועגן עסן ענינים. | *'''שלחן הטהור''' - וועגן עסן ענינים. | ||
| שורה 60: | שורה 60: | ||
*'''שיחות קודש'''<ref>{{אוצר החכמה|2=כאן|3=167936|5=ללא}}.</ref> געדרוקט אין 2007 דורך הרב מרדכי בלום. | *'''שיחות קודש'''<ref>{{אוצר החכמה|2=כאן|3=167936|5=ללא}}.</ref> געדרוקט אין 2007 דורך הרב מרדכי בלום. | ||
עטליכע ספרים פון זאַמלונגען פון זיינע ספרים זענען אויך געדרוקט געוואָרן: | עטליכע ספרים פון זאַמלונגען פון זיינע ספרים זענען אויך געדרוקט געוואָרן: | ||
*'''קדושתו של אהרן''', דורך זיין אייניקל [[רבי שמואל יעקב קאהן]] פון [[תולדות אברהם יצחק]]. | *'''קדושתו של אהרן''', דורך זיין אייניקל [[רבי שמואל יעקב קאהן]] פון [[תולדות אברהם יצחק]]. | ||
*'''טהרת השלחן'''<ref>{{אוצר החכמה|2=כאן|3=159632|5=ללא}}.</ref>(רבי חיים פויגיל). | *'''טהרת השלחן'''<ref>{{אוצר החכמה|2=כאן|3=159632|5=ללא}}.</ref>(רבי חיים פויגיל). | ||
| שורה 73: | שורה 72: | ||
*'''מה טובו אהליך יעקב'''<ref>{{אוצר החכמה|2=כאן|3=167939|5=ללא}}.</ref> (הרב מרדכי הכהן בלום). | *'''מה טובו אהליך יעקב'''<ref>{{אוצר החכמה|2=כאן|3=167939|5=ללא}}.</ref> (הרב מרדכי הכהן בלום). | ||
==זיינע ניגונים== | ==זיינע ניגונים== | ||
ר׳ אהרן האט פארפאסט זעקס און צוואנציג ניגונים<ref>די איבעריגע ניגונים זענען נישט זיינע, נאר האט זיי ליב געהאט, און זיי פלעגן ווערן געזונגען ביי אים, און דערפאר ווערן זיי צומאל אנגערופן נאך אים (אזוי ווי אין [[חב"ד]] 'ניגון הבינוני' וואס ווערט פארעכנט ווי א ניגון פון רייץ, טראץ וואס ער האט דאס נישט פארפאסט).</ref>, | ר׳ אהרן האט פארפאסט זעקס און צוואנציג ניגונים<ref>די איבעריגע ניגונים זענען נישט זיינע, נאר האט זיי ליב געהאט, און זיי פלעגן ווערן געזונגען ביי אים, און דערפאר ווערן זיי צומאל אנגערופן נאך אים (אזוי ווי אין [[חב"ד]] 'ניגון הבינוני' וואס ווערט פארעכנט ווי א ניגון פון רייץ, טראץ וואס ער האט דאס נישט פארפאסט).</ref>, רוב פון זיי אויף זמירות און שבת תפילות. | ||
שבת נאכט : 1. [[לכה דודי|לא תבושי]], 2. [[שלום עליכם (פיוט)|שלום עליכם]], 3. [[ריבון כל העולמים]], 4. [[אשת חיל]], 5. [[אתקינו סעודתא|אזמר בשבחין]], 6. [[כל מקדש שביעי|כל מקדש]], 7. [[יום שבת (שיר)|יום שבת]] קודש, 8. [[קה אכסוף]]<ref>[https://youtu.be/Gh-S_eC1cXM קה אכסוף - שומרי אמונים] בביצוע [[מקהלת מלכות]].</ref>, 9. [[צור משלו אכלנו|רחם בחסדך]], 10. [[נשמת כל חי|נשמת]], 11. לפיכך יפארו. | שבת נאכט : 1. [[לכה דודי|לא תבושי]], 2. [[שלום עליכם (פיוט)|שלום עליכם]], 3. [[ריבון כל העולמים]], 4. [[אשת חיל]], 5. [[אתקינו סעודתא|אזמר בשבחין]], 6. [[כל מקדש שביעי|כל מקדש]], 7. [[יום שבת (שיר)|יום שבת]] קודש, 8. [[קה אכסוף]]<ref>[https://youtu.be/Gh-S_eC1cXM קה אכסוף - שומרי אמונים] בביצוע [[מקהלת מלכות]].</ref>, 9. [[צור משלו אכלנו|רחם בחסדך]], 10. [[נשמת כל חי|נשמת]], 11. לפיכך יפארו. | ||
| שורה 86: | שורה 85: | ||
אנדערע ניגונים: 29. פתחי לי (ב[[קריאת ההלל|תפילת הלל]]), 30. ישראל עמך אשר בך מאמין (מתוך תפילת [[יום כיפור קטן]]), 31. אור פניך (ל[[שבת שקלים]]), 32. [[אני מאמין (תפילה)|אני מאמין]]<ref>[https://tora-forum.co.il/data/audio/44/44359-437dfb9af3c6f688b4fea7051f4a986b.mp3 צו הערן די ניגון] באתר "פורום לתורה", אחר הרשמה בחינם.</ref> (על ה[[י"ג עיקרים]]), 33. ניגון המלאכים, 34. ניגון [[חריזה|חרוזים]] ב[[יידיש]] "עס וועט קומען א צייט וואס אידישע קינדער וועלן אויס געלייזט ווערן". | אנדערע ניגונים: 29. פתחי לי (ב[[קריאת ההלל|תפילת הלל]]), 30. ישראל עמך אשר בך מאמין (מתוך תפילת [[יום כיפור קטן]]), 31. אור פניך (ל[[שבת שקלים]]), 32. [[אני מאמין (תפילה)|אני מאמין]]<ref>[https://tora-forum.co.il/data/audio/44/44359-437dfb9af3c6f688b4fea7051f4a986b.mp3 צו הערן די ניגון] באתר "פורום לתורה", אחר הרשמה בחינם.</ref> (על ה[[י"ג עיקרים]]), 33. ניגון המלאכים, 34. ניגון [[חריזה|חרוזים]] ב[[יידיש]] "עס וועט קומען א צייט וואס אידישע קינדער וועלן אויס געלייזט ווערן". | ||
== | ==פאַר ווייַטער לייענען== | ||
*[[יעקב שביט]], [[יעקב גאלדשטיין]], חיים באר (רעדאקציע), פּאָזיציע: '''אהרן ראטה''', | *[[יעקב שביט]], [[יעקב גאלדשטיין]], חיים באר (רעדאקציע), פּאָזיציע: '''אהרן ראטה''', '''[[לקסיקון האישים של ארץ ישראל, 1948–1799]]''', [[הוצאת עם עובד]], 1983 | ||
*'''אנציקלופדיה לחסידות''', ספרים, ירושלים תש"מ, עמ' ר"ו-רי"ח. | *'''אנציקלופדיה לחסידות''', ספרים, ירושלים תש"מ, עמ' ר"ו-רי"ח. | ||
*[[יצחק יוסף כהן]], '''חכמי הונגריה''', [[מכון ירושלים]] תשנ"ז, עמ' 545 - 546. | *[[יצחק יוסף כהן]], '''חכמי הונגריה''', [[מכון ירושלים]] תשנ"ז, עמ' 545 - 546. | ||
| שורה 98: | שורה 97: | ||
*{{הר הזיתים|27743}}. | *{{הר הזיתים|27743}}. | ||
*[https://il.bidspirit.com/ui/lotPage/source/catalog/auction/5021/lot/132759/ אגרות שומרי אמונים]. | *[https://il.bidspirit.com/ui/lotPage/source/catalog/auction/5021/lot/132759/ אגרות שומרי אמונים]. | ||
==רעפערענצן== | |||
{{רעפערענצן}} | |||
[[HE:רבי אהרן ראטה]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:35, 23 מאי 2024
| געבורט | א' סיון תרנ"ד | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| פטירה | ו' ניסן תש"ז (אלט: 52) | ||||
| מקום קבורה | הר הזיתים | ||||
| תאריך עלייה |
תרפ"ה - תרפ"ט, כ"ה בתשרי ת"ש | ||||
| טעטיגקייט אָרט | ברגסז, סאטמר, ירושלים | ||||
| השתייכות | חסידות שומרי אמונים | ||||
| |||||
רבי אהרן ראטה (ליינט: ראט; באקאנט אלס רבי אהרל'ה ; א' סיון ה'תרנ"ד - ו' בניסן ה'תש"ז) איז געווען א חסידישער אדמו"ר, גרינדער פון דער שומר אמונים גרופע, פון וועלכע עס זענען אויסגעוואקסן די חסידות'ן "שומרי אמונים", "תולדות אהרן" (גערופן נאָך אים), "תולדות אברהם יצחק" און נאך. ווערט בא'טיטל'ט ביי די קרייזן ווי: 'דער אַלטער רבי'.
זיין לעבנ'ס געשיכטע
זיין פאטער, שמואל יעקב, איז געווען אַ שוחט אין דער שטאָט פון Uzhhorod (אונגוואר) אין אונגארן. אין זיין יוגנט האָט ער געלערנט אין ישיבות אין מונקאטש, וואיא און ווייטצען, און זיך געהאדעוועט אין די הויף פון אדמו"רים, צווישן זיי רבי צבי אלימלך שפירא פון בלאזשאוב (וואס איז געווען דער הויפט רב), רבי אברהם חיים הורוויץ פון פלאנטאש, רבי יהוסף ראטנבערג פון קאסאני, רבי יהושע העשיל פריד פון קאפיש און רבי ישכר דוב רוקח פון בעלז. ער האט זיך אויך געווייקט ביי רבי ישראל הגר פון וויזשניץ און פלעגט פארן צו אים אמווייניגסטנס איינמאל א יאר, אויך איז ער געווען עטליכע מאל ביי רבי חיים אלעזר שפירא פון מונקאטש. וועגן דער תקופה האט ער געשריבן:
װיסן זאלט איר, מײַנע טײַערע קינדער, אַז איך בין אױפֿגעװאַקסן אָן דער ערציאונג פֿון אַ טאַטן און אַ מאַמע, און אָן דער דער ערציאונג פֿון אַ טאַטן און אַ מלמד אין מײַן יוגנט, און נאָך שפּעטער האָב איך נישט געפֿונען װאָס מײַן נשמה האָט ליב געהאַט צו לערנען מיר א דרך ה' ווי די ווילן פון מיין נשמה, און אויב איך וואָלט געפונען א חבורה פון עובדי השם אין מיינע בחור'ישע יארן, וואָלט איך געפארן צו זיי אַפֿילו אַ טויזנט פרסאות און מער, און ווייַל איך האָב עס נישט געפונען, האב איך געדארפט האַנדלען דערמיט אליין, טראץ וואס פאר מיר אליין, איז ביז דערווייל גארנישט געוואקסן צום דינסט פון גאט ביז איצט.
— שומר אמונים, ירושלים תשי"ט, עמ' קצח
ער האט געהייראט סימא (נפטרה בכ"ח חשון ה'תשמ"ב), טאכטער פון רבי יצחק הכהן כ"ץ, איידעם פון רבי ישראל חיים ברוין פון בודאפעסט, מחבר פון ספר "פרי עץ אבות", און האט געהאט א טאכטער יענטא (די רביצין פון תולדות אהרן) און א זון רבי אברהם חיים פון שומרי אמונים.
אין יאָר תרפ"א האָט ער געגרינדעט אַ גרופּע "יראי ה'" אין דער שטאָט סאַטמאַר אין רומעניע, מיטן ציל צו פאַרנעמען זיך מיט עבודת ה', לימוד תורה און דאַוונען מיט התלהבות און מיט אַ הויך קול. ער איז באוואוסט ווי א סגפן. ער פלעגט מיט התלהבות רעדן וועגן ביאת המשיח. אין יאר תרפ"ה איז דער רבי ארויף קיין ארץ ישראל.[1], און האט געגרינדעט דעם בית המדרש "אהל אלימלך" אין די שכונת מאה שערים, געהייסן נאָך זיין רבי'ן, רבי צבי אלימלך פון בלאזשוב. צוליב געזונטהייט סיבות האָט ער זיך אומגעקערט מיט פיר יאָר שפּעטער אין דער שטאָט סאַטמאַר, איבערלאָזנדיג אַ קערל פון חסידים אין ארץ ישראל.
ער האט אונטערגעשטראכן צו זאגן אמן מיט א הויך קול, און צוליב דעם האט ער אין יאר תרצ"ג געטוישט דעם נאמען פון זיין גרופע חסידים אויף "חבורת שומרי אמונים", לויט די ווערטער פון חז"ל: ”פתחו שערים ויבא גוי צדיק שומר אמונים - אל תיקרי שומר אמונים אלא שאומרים אמן” (סנהדרין קי, ב). ער באהאנדלט דעם טעמע אין זיין ספר שומר אמונים. אין תרצ"ג איז זיין גרופע אריבערגעפארן קיין שטאט בערגסאס.
פאר דער דייטשישער אינוואזיע אין אונגארן, כ"ה בתשרי הת"ש, איז ער ווידער ארויף קיין ארץ ישראל מיט זיין משפחה און האט געגרינדעט דעם בית המדרש "שומרי אמונים" אין ירושלים.[1]. ביי די חסידות'ן שומרי אמונים, תולדות אהרן, און תלדות אברהם יצחק, ווערט ער אנגערופן אלס "דער אלטער רבי", אים צו אונטערשיידן פון דעם רבי'ן וואס איז געקומען נאך אים.
הרב ראטה איז געווען קראנק רוב פון זיינע טעג, בפרט אין די דיגעסטיווע סיסטעם, און ער האט אויסגעבראכן אלעס וואס ער האט געגעסן. זיין קערפער איז געווען דאר. ער איז געשטאָרבן אין עלטער פון 52 יאָר, ב' ניסן תש"ז, אינמיטן מעל מאָלן צו באַקן מצות.
נאך זיין פטירה זענען די חסידים צעטיילט געווארן, רוב פון זיי האבן אויסגעקליבן זיין איידעם, רבי אברהם יצחק קאהן, וועלכער האט געגרינדעט די חסידות "תולדות אהרן", נאך זיין שווער, און די חסידים ווערן אנגערופן רֶבּ אַהרַ'לַך. נאך א גרופע האט אויסגעקליבן ר' אהרן'ס זון, רבי אברהם חיים ראטה, דער אדמו"ר פון שומרי אמונים.
זיין לעגאַט
זיין געדאנקען גאנג פרעדיגט אמונה אין גאָט. לויט אים, זענען אַלע שוועריקייטן אין דער וועלט אַ טעסט פון אמונה, און די באַלוינונג פאַר די וואס פאַרטראָגן עס איז גרויס. מען זאָל נישט באַשולדיגן דעם באַשעפער פון דער וועלט אין די טאג טעגליכע צרות, נאָר זיי אָננעמען מיט ליבע. דער ציל פון יסורים און צרות איז צו רייניגן דעם מענטש פון זיינע זינד. ער האָט געזען דעם חורבן ווי אַ שטראָף פאַר אַ פעלער אין אמונה און פגם היסוד (היטן די אויגן, געמישט מערידזשיז, און נאך). זיין שפּראַך איז פּשוט און פּאָפּולער און ער עפנט אָפט מאָל פּאַראַגראַפן מיט די ווערטער "מיינע זין" און "מיין ליבשאַפט".
גרשם שלום האָט געבראַכט דעם חסידישן הויף פון רבי אהרן ראטה, אַלס אַן אייגנאַרטיגע ערשיינונג אין דער געשיכטע פון חסידות אין דעם פאַר-חורבן דור פון חסידישער התחדשות אין ארץ ישראל, נישט אלס המשך פון די דינאסטיע נאר אלס צדיקים פאר זיך. ווייטער שרייבט ער, אַז דאָס ספר "שומר אמונים" איז "איינער פון די וואונדערבאַרסטע דאָקומענטן פאַר אַ היינטצייטיגן איד, אַפילו אויב עס איז ווייט ווי מעגלעך פון די סאַמע טראַדיציאָנעלע ראַם אין וואָס אַזאַ דערשיינונג איז געווען מעגליך"[2].
זיינע חיבורים
- ספר שומר אמונים : געגרינדעט צו שטארקן די הערצער צו אמונה... און צום סוף איז עס באגלייט געווארן מיט א קונטרס פון אהבת הבורא ושירי דביקות ושמחה, א-ב, ירושלים: תשמ"ז. אמונה און בטחון, פּריוואַט השגחה, ענטפערן אמן און נאך.
- שלחן הטהור - וועגן עסן ענינים.
- נועם הלבבות - אַ ספר געשריבן אין דער פאָרעם פון אַ שיר און גראַם, וועגן ענינים פון תפילה.
- טהרת הקודש - וועגן ענינים פון קדושה.
- מבקש אמונה - וועגן ענינים פון דער ייִדישער אמונה.
- מצותיך שעשועי - געדרוקט פון א האנט געשריבן בריוו אין 1995 פון זיין אייניקל רבי שמואל יעקב ראטה (רב פון קהלת שער התפילה אין בית שמש) זון פון רבי גדליה משה ראטה .
- תקנות והדרכות - א מוסר ספר מיט גלייך הדרכה, און צום סוף האט ער געשריבן די תקנות הקהילה.
- אגרות שומרי אמונים[3] - זעכציג בריוו וועגן עבודת ה' און חסידות, געדרוקט אין ירושלים אין תש"ב דורך הרב הרב אליהו שטיינבערגער און אין תש"ג אין דעעש - אונגארן דורך זיין חסיד חיים שרגא פרידמאן אונטערן נאמען 'אסיפת המכתבים'.
- ספר הצוואה[4] — ר׳ אהרן׳ס צוואה.
- שער הבטחון[5] געדרוקט פון זיין אייגענער האנט שריפט אין 2007 דורך הרב מרדכי בלום.
- שיחות קודש[6] געדרוקט אין 2007 דורך הרב מרדכי בלום.
עטליכע ספרים פון זאַמלונגען פון זיינע ספרים זענען אויך געדרוקט געוואָרן:
- קדושתו של אהרן, דורך זיין אייניקל רבי שמואל יעקב קאהן פון תולדות אברהם יצחק.
- טהרת השלחן[7](רבי חיים פויגיל).
- נתיב עבודת התפילה[8](רבי חיים פויגיל).
- עבדו את ה' בשמחה (הרב מרדכי הכהן בלום).
- עבודת הבורא[9] (הרב מרדכי הכהן בלום).
- נועם שבת[10] (הרב מרדכי הכהן בלום).
- תורתך שעשועי (הרב מרדכי הכהן בלום).
- תולדות אהרן[11], ג' חלקים (הרב מרדכי הכהן בלום).
- אמרי אהרן על התורה[12] (הרב מרדכי הכהן בלום).
- תהלות אהרן על ספר תהלים[13] (הרב מרדכי הכהן בלום).
- מה טובו אהליך יעקב[14] (הרב מרדכי הכהן בלום).
זיינע ניגונים
ר׳ אהרן האט פארפאסט זעקס און צוואנציג ניגונים[15], רוב פון זיי אויף זמירות און שבת תפילות.
שבת נאכט : 1. לא תבושי, 2. שלום עליכם, 3. ריבון כל העולמים, 4. אשת חיל, 5. אזמר בשבחין, 6. כל מקדש, 7. יום שבת קודש, 8. קה אכסוף[16], 9. רחם בחסדך, 10. נשמת, 11. לפיכך יפארו.
שבת : 12. הא-ל הפותח, 13. חי ה', 14. יום זה מכובד, 15. יום שבתון.
סעודה שלישית: 16. בני היכלא, 17. מלך שהשלום שלו, 18. ברוך קל עליון, 19. ברכי נפשי, 20. ידיד נפש, 21. יחידתי[17], 22. כי אשמרה שבת, 23. דרור יקרא, 24. שבת היום לה', 25. אין כאלוקינו.
מוצאי שבת: 26. המבדיל, 27. איש חסיד היה, 28. אליהו הנביא.
אנדערע ניגונים: 29. פתחי לי (בתפילת הלל), 30. ישראל עמך אשר בך מאמין (מתוך תפילת יום כיפור קטן), 31. אור פניך (לשבת שקלים), 32. אני מאמין[18] (על הי"ג עיקרים), 33. ניגון המלאכים, 34. ניגון חרוזים ביידיש "עס וועט קומען א צייט וואס אידישע קינדער וועלן אויס געלייזט ווערן".
פאַר ווייַטער לייענען
- יעקב שביט, יעקב גאלדשטיין, חיים באר (רעדאקציע), פּאָזיציע: אהרן ראטה, לקסיקון האישים של ארץ ישראל, 1948–1799, הוצאת עם עובד, 1983
- אנציקלופדיה לחסידות, ספרים, ירושלים תש"מ, עמ' ר"ו-רי"ח.
- יצחק יוסף כהן, חכמי הונגריה, מכון ירושלים תשנ"ז, עמ' 545 - 546.
פונדרויסנדיק לינקס
- מידיע און בילדער איבער רבי אהרן ראטה אויף וויקיקאמאנס
- אליהו שטיינברגר, עובדא דאהרן, ירושלים: תש"ח.
- Roth, Aaron באנציקלופדיה יודאיקה, 2007.
- פנחס פלאי, שומר אמונים, דבר, יולי 31, 1947, פנחס פלאי, (חלק שני), דבר, יולי 31, 1947
- מוסטער:הר הזיתים.
- אגרות שומרי אמונים.
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 ראו: הערך: אהרון ראטה, לקסיקון האישים של ארץ-ישראל 1948-1799, תל אביב: הוצאת עם עובד, 1983.
- ↑ גרשם שלום, דברים בגו, א, תל אביב: הוצאת עם עובד, תש"ן-1990, עמ' 76.
- ↑ כאן.
- ↑ כאן.
- ↑ כאן.
- ↑ כאן.
- ↑ כאן.
- ↑ חלק א', חלק ב', חלק ג'.
- ↑ כאן.
- ↑ כאן.
- ↑ חלק ב', חלק ג'.
- ↑ כאן.
- ↑ כאן.
- ↑ כאן.
- ↑ די איבעריגע ניגונים זענען נישט זיינע, נאר האט זיי ליב געהאט, און זיי פלעגן ווערן געזונגען ביי אים, און דערפאר ווערן זיי צומאל אנגערופן נאך אים (אזוי ווי אין חב"ד 'ניגון הבינוני' וואס ווערט פארעכנט ווי א ניגון פון רייץ, טראץ וואס ער האט דאס נישט פארפאסט).
- ↑ קה אכסוף - שומרי אמונים בביצוע מקהלת מלכות.
- ↑ לשמיעת הניגון. הלחן עצמו מיוחס למגיד ממזריטש, והמילים הן מרבי אהרון.
- ↑ צו הערן די ניגון באתר "פורום לתורה", אחר הרשמה בחינם.