רוי:יוסף

יוסף

מאלעריי פון יוסף
געבורט	חרן, הממלכה החתית הקדומה
פטירה	מצרים
משנה למלך

יוֹסֵף (א' תמוז ב'קצ"ט - א' תמוז ב'ש"ט) איז א תנ"ך פערזענליכקייט, זון פון יעקב יעקב און רחל. אין אידישע טראדיציע ווערט ער אויך אנגערופן יוסף הצדיק. זיין נאמען איז געגעבן געווארן דורך זיין מאמע רחל, נאך אסאך קינדערלאזע יארן, און מיט זיין געבורט האט זי געזען א סימן אז זי וועט האבן נאך א זון: ”וַתִּקְרָא אֶת שְׁמוֹ יוֹסֵף לֵאמֹר יֹסֵף ה' לִי בֵּן אַחֵר”.

יוסף איז געווען דער באליבטער זון פון יעקב, א פאקט וואס האט שפעטער צוגעברענגט אז די ברודער זאלן אין אים מקנא זיין און פארקויפן פאר א קאראוואן פון הענדלער וואס זענען אראפ קיין מצרים. נאכן אנקומען קיין מצרים, איז יוסף פארקויפט געווארן פאר פוטיפר און ער האט געפירט די גאנצע ווירטשאפט פון זיין הויז. אבער, נאך א בלבול וואס פוטיפר'ס ווייב האט אנגעלייגט אויף אים, איז ער איינגעשפארט געווארן אין טורמע. אין טורמע איז יוסף אויפגענומען געווארן צו זיין א וועכטער, און דארט האט ער פותר חלום געווען די חלומות פון שר המשקים און פון שר האופים. דערנאך האט פרעה אויך געדארפט צוקומען צו א פותר חלומות און יוסף איז ארויסגעברענגט געווארן פון טורמע צו עס טון. יוסף האט פותר געווען די חלום פון פרעה, און אים אנגעזאגט וועגן זיבן זאטע יארן וואס קומען צו גיין און וועגן זיבן הונגער יארן דערנאך, וואס וועלן מיט זייער שטארקייט פארגעסן די זאטע יארן. אין רעאקציע האט פרעה אויפגענומען יוסף אלס משנה למלך צו זיין פאראנטווארטליך צו ראטעווען מצרים פונעם צוקופנטיגער הונגער.

נאך די זיבן זאטע יארן, ווען די הונגער יארן האבן זיך אנגעפאנגען, זענען די ברודער פון יוסף אראפ קיין מצרים צו ברענגען עסן, און דארט האבן זיי אים באגעגנט. יוסף האט זיי דערקענט אבער זיי האבן אים נישט דערקענט. יוסף האט זיי אנגעבענגט אסאך מאטערנישן, ביז ווען אין אנדע האט ער זיך אנטפלעקט צו זיי אלס זייער ברידער יוסף. יוסף און זיינע ברודער האבן זיך איבערגעבעטן, און די גאנצע פאמיליע פון יעקב איז אראפ וואוינען אין מצרים אין גושן.

פאר זיין פטירה, האט יוסף אנגעזאגט זיינע ברודער ארויפצונעמען זיין ארון קיין ארץ ישראל, נאך וואס גאט וועט זיי אויסלייזן פון מצרים. צוזאגנדיג אז ”"פָּקֹד יִפְקֹד אֱלֹקים אֶתְכֶם”.

זיין געבורט

ער איז געבוירן צו רחל, די ווייב פון יעקב, נאך זעקס קינדערלאזע יארן, ענדע פון די פערצן יאר וואס יעקב האט געארבעט פאר לבן צו באקומען זיינע צוויי טעכטער, רחל אוןלאה.
מיט זיין געבורט, האט יעקב געוואלט פארלאזן לבן און צוריק גיין קיין ארץ ישראל, אבער ענדע איז ער געבליבן דארט נאך זעקס יאר.
לויט פריערדיגע און שפעטערדיגע מקורות איז יוסף געבוירן א' בתמוז.

זיין געשיכטע אין תורה

דער באליבטער זון

כתונת פסים, חלומות יוסף

יוסף איז געווען דער מערסט באליבטער זון ביי זיין טאטן און דעריבער האט ער אים געשאנקען א כתונת פסים. די ליבשאפט האט צוגעברענגט די ברודער צו מקנא זיין. אין צוגאב האט יוסף דערציילט פאר זיין טאטן לשון הרע אויף זיינע ברודער – און זיי האבן אים דעריבער פיינט געהאט.

שפעטער האט יוסף געחלומט ווי ער און זיינע ברודער קלייבן גערשטן אין פעלד, ווען אט שטעלט זיך אוועק די בינטל פון יוסף, און אלע אנדערע בינטלען פון די ברודער בוקן זיך צו זיינס. עס איז געווען קלאר וואס דאס באדייט: אלע ברודער וועלן קומען זיך בוקן צו יוסף, און ער וועט געוועלטיגן איבער זיי. יוסף האט דאס דערציילט פאר זיינע ברודער, און זיי האבן אים נאכמער פיינט געהאט. דערנאך האט יוסף געחלומט נאך א חלום: עלף שטערן, צוזאמען מיט די זון און די לבנה, קומען זיך בוקן צו אים. דאס מאל האט דאס שוין געהאט א ברייטערע באדייט: אויסער די עלף שטערן (=די ברודער, די שבטים), וועלן אויך קומען די זון (דער טאטע, יעקב) און די לבנה (די מאמע) זיך בוקן צו אים. יוסף האט אויך די חלום דערציילט פאר זיינע ברודער. די ברודער האבן נישט רעאגירט, און יוסף איז געגאנגען דערציילן די חלום פאר זיין פאטער. יעקב האט עס אויסערליך אוועק געמאכט זאגנדיג: צו דען וועלן איך, דיין מאמע און דיינע ברודער זיך קומען בוקן צו דיר?! רש"י ערקלערט אז דאס האט יעקב געטון אראפצונעמען די קנאה פון די ברודער, זאגנדיג אז די חלום איז נישט אמת, וויבאלד די מאמע פון יוסף – רחל – איז דאך שוין נפטר געווארן, און עס קען נישט זיין אז דאס זאל געשען. אבער, גלייך דערנאך שטייט געשריבן "ואביו שמר את הדבר". דאס מיינט אז אין הארץ האט יעקב יא געגלייבט אז איין טאג וועט דאס מקויים ווערן.

מכירת יוסף

נאך די מעשה מיט די חלומות, האט יעקב געשיקט יוסף זוכן און זען צו עס איז פרידן צו זיינע ברודער וואס האבן געוואנדערט מיט די שאף אין געגנט פון שכם און עמק דותן. די ברודער האבן אים באמערקט פונדערווייטנס און זיי האבן זיך אנגערופן צווישן זיך: אט איז ער, דער בעל החלומות, לאמיר אים טויטן ראובן, דער בכור, האט זיי אפגעהאלטן פון אויספירן דעם געדאנק, און האט פארגעלייגט אים אריין צו ווארפן אין גרוב, און אזוי האבן זיי געטון. די פלאן פון ראובן איז געווען, שפעטער ארויסצונעמען יוסף פון גרוב און צוריק ברענגען צום טאטן. ראובן האט דערנאך פארלאזט דאס ארט.

דערנאך האט יהודה פארגעשלאגן - כדי זיך אפצוהאלטן פון אים טויטן - צו פארקויפן יוסף פאר א שיירה פון ישמעאלים וואס זענען דארט פארביי, די ברודער האבן צוגעשטימט און יוסף איז פארקויפט געווארן פאר צוואנציג כסף צו די ישמעאלים, און זיי האבן אים פארקויפט פאר א גרופע הענדלער פון מדין וואס האבן אים אראפגענידער קיין מצרים. ווען ראובן איז צוריק געקומען און געזען אז יוסף איז פארקויפט געווארן, האט ער צוריסן זיינע קליידער צו באווייזן זיין ווייטאג. די ברודער, כדי צו באהאלטן די מכירה פון זייער טאטן האבן זיי געשחטן א ציג, איינגעטונקען די כתונת פון יוסף אין די בלוט, און געשיקט צו יעקב פרעגן: איז דאס דיין קינד'ס העמד? יעקב האט עס געזען און באשטעטיגט אז דאס איז טאקע די כתונת פון יוסף, טראכטנדיג אז ער איז פארציקט געווארן פון א ווילדע חיה: ”כתונת בני, חיה רעה אכלתהו, טָרֹף טֹרַף יוסף” .

יוסף אין מצרים און די ניסיון פון אשת פוטיפר

יוסף איז פארקויפט געווארן אלס קנעכט ביי די הויז פון איינער פון פרעה'ס מיניסטערס - פוטיפר שר הטבחים. ער האט באמערקט אז פון ווען יוסף איז אנגעקומען האבן זיינע געשעפטן שטארק מצליח געווען און ער האט אים אויפגענומען צו זיין פאראנטווארטליך אויף זיין הויז.
אשת פוטיפר האט געוואלט זינדיגן מיט יוסף, זי האט געפרובט אפאר מאל אים איינצורעדן, אבער יוסף האט איר נאכאנאנד אפגעזאגט און אפילו נישט איינגעשטימט צו קוקן אויף איר. ענדע, ווען זיי זענען איינמאל געווען אליין אין הויז, האט זי פרובירט כאפן יוסף מיט געוואלד, אבער יוסף האט זיך ארויסגעדרייט און אנטלאפן אינדרויסן, איבערלאזנדיג זיין קלייד אין אירע הענט. ווען אלע זענען אהיימגעקומען האט זי אנגעדרייט און פארציילט אז יוסף איז דער וואס האט געוואלט זינדיגן מיט איר, און נאך א געראנגל איז ער אנטלאפן, און א באווייז דערצו איז זיין קלייד אין איר האנט. מען האט דעריבער איינגעשפארט יוסף אין טורמע.

מיטן הילף פון גאט האט יוסף ווייטער מוצא חן געווען און דער שר בית הסוהר האט אים אויפגענומען צו זיין פאראנטוואטליך אויף די ארעסטאנטן.
שפעטער זענען שר האופים און שר המשקים ארעסטירט געווארן אלס פארנאכלעסיגקייט אין צוגרייטן די עסן פארן קעניג. ווען די צוויי האבן זיך געחלומט אין איין נאכט מאדנע חלומות האט זיי יוסף ענטשיידט: שר האופים וועט מען הענגען, דאקעגן שר המשקים וועט צוריק גיין צו זיין שטעלע. יוסף האט געבעטן פון שר המשקים ער זאל אים געדענקען און באפרייען, אבער שר המשקים האט פארגעסן פון יוסף.

נאך צוויי יאר האט פרעה געחלומט חלומות, אין זיי האט ער געזען ווי זיבן מאגערע קיען שלינגען זיבן פעטע קיען, און זיבן טריקענע זאנגען שלינגען זיבן פולע זאנגען. ווען די מצרישע חרטומים האבן נישט געקענט זיי ענטשיידן, האט שר המשקים זיך דערמאנט אינעם עברישן בחור וואס זיצט אין ארעסט הויז, און האט פארגעשלאגן פאר פרעה אים ארויסצונעמען און בעטן ער זאל ענטשיידן די חלומות.

יוסף אלס משנה למלך

יוסף האט קלאר געשטעלט פאר פרעה אז די הצלחה איז נישט אנגעהאנגען אין אים נאר אלעס איז אין דעם אויבערשטנס הענט, און נאר דערנאך איז ער צוגעגאנגען ענטשיידן די חלום: זיבן זאטע יארן וועלן אראפקומען אויף די וועלט, און דערנאך וועלן קומען זיבן הונגער יארן, וואס וועלן זיין אזוי שטארק אזש מען וועט פארגעסן פון די זאטע יארן. פרעה האט זיך דערשראקן און געפרעגט יוסף וואס קען מען טון צו אריבער גיין די זיבן הונגער יארן, האט יוסף פארגעשלאגן צו קלייבן און אוועקלייגן עסן פון די זאטע יארן, און אזוי וועט מען איבערלעבן די הונגער יארן. פרעה איז געווארן זייער באאיינדריקט פון די ענטשיידונג און די עצה דערויף, און האט אויפגענומען יוסף אויסצופירן דעם פלאן און זיין א משנה למלך אויף מצרים, ווען נאר די בענקל פון פרעה בלייבט העכער זיינס. אין רעזולטאט, האט פרעה געגעבן פאר יוסף דעם נאמען צָפְנַת פַּעְנֵחַ. מאנכע ערקלערן אז די באדייט פונעם נאמען איז "אנטפלעקט באהאלטענעס" וויבאלד יוסף האט ענטשידן די חלום פון פרעה.

יוסף האט אויסגעפירט מיט סוקסעס די אויפגאבע און באהאלטן אסאך אוצרות פון עסן ביי די זאטע יארן.
ווען עס זענען אנגעקומען די הונגער יארן, האט ער פארקויפט עסן פאר די איינוואוינער פון מצרים און די ארומיגע לענדער - דארט האט אויך געהערשט א הונגער.

ירידת אחי יוסף למצרים, ירידת יעקב למצרים

אין כנען האט אויך געהערשט אן הונגער, און די קינדער פון יעקב - אויסער בנימין - זענען אנגעקומען קיין מצרים צו קויפן עסן. יוסף האט אנגעלייגט אויף זיי אז זיי זענען שפיאנען, און ער האט געפאדערט זיי זאלן אראפברענגען זייער קליינעם ברודער - בנימין, אויפצואווייזן זייער אומשולד. אלס משכון האט יוסף איינגעשפארט שמעון אין מצרים. יעקב האט נישט געוואלט שיקן בנימין קיין מצרים טאמער וועט אים באטרעפן אן אומגליק, אבער נאך וואס די עסן האבן זיך גענדיגט און יהודה האט גענומען פאראנטווארטליכקייט אויף בנימין, זענען אלע ברודער אראפ קיין מצרים, דארט האבן זיי זיך געבוקט צו אים און געגעסן א מאלצייט צוזאמען. צומארגנס האט זיי יוסף צוריקגעשיקט מיט פולע זעק, אבער גלייך דערנאך האט ער זיי צוריק גערופן טענהענדיג אז בנימין האט געגנבעט זיין בעכער.

ענדע האט יוסף זיך אנטפלעקט צו די ברודער ביי א רירנדן מעמד: ”אני יוסף - העוד אבי חי?”, זיי האבן זיך איבערגעבעטן, און יוסף האט זיך צוגעאיילט צו שיקן שליחים זאלן דערציילן זיין טאטן די גוטע בשורה, און אז ער זאל אראפקומען וואוינען אין מצרים. יעקב האט געהערט די גוטע בשורה, געפרעגט רשות פון גאט און איז אראפ קיין מצרים זיך טרעפן מיט יוסף נאך 22 יאר, דארט האט אים יוסף אויפגענומען מיט גרויס כבוד, און האט זיי באשטימט אן עקסטערע וואוינארט – ארץ גושן, דארט האבן זיי געלעבט בשלום ובשלווה.

נאך די פטירה פון זיין טאטע יעקב, איז אויך יוסף נפטר געווארן, נאך 80 יארן פון קעניגן אויף מצרים. פאר זיין טויט האט יוסף באשוואוירן זיינע ברודער אז זיי זאלן ארויפנעמען זיינע ביינער קיין ארץ ישראל, ווען גאט וועט זיי אויסלייזן פון מצרים.

זיינע קינדער

די סימבאל פון שבט יוסף

יוסף האט גענומען פאר אסנת בת פוטי-פרע כהן און פאר א ווייב. די צוויי קינדער וואס יוסף האט געהאט מיט אסנת זענען: אפרים און מנשה, זיי האבן זיך צוטיילט אלס צוויי באזונדערע שבטים פון די שבטי ישראל לויט די ווערטער פון יעקב, וואס האט זיי גערעכנט ווי אייגענע קינדער, ”וְעַתָּה שְׁנֵי בָנֶיךָ הַנּוֹלָדִים לְךָ בְּאֶרֶץ מִצְרַיִם, עַד בֹּאִי אֵלֶיךָ מִצְרַיְמָה לִי הֵם, אֶפְרַיִם וּמְנַשֶּׁה כִּרְאוּבֵן וְשִׁמְעוֹן יִהְיוּ לִי” (בראשית מח, ה).

אין אידישן קולטור ווערט יוסף אנגערופן ”יוסף הצדיק”, וויבאלד ער איז געווען א מענטש וואס האט זיך געשטארקט אויף זיין יצר, און ער שטארקט זיך און נעמט נישט נקמה אויף אומרעכטן וואס מען איז באגאנגען קעגן אים. חז"ל זאגן אויף אים ”יוסף מחייב את הרשעים”.

יוסף נפטר בגיל מאה ועשר במצרים, ובמדרש כתוב שהיה זה א' בתמוז, היום שבו נולד.

כפי השבועה שהשביע יוסף, משה רבינו לקח עימו את עצמות יוסף לקבורה בארץ ישראל.

מקום קבורתו של יוסף מיוחס למצבת קבר הממוקמת בסמוך לאתר המקראי שכם הקדומה, בפאתי העיר שכם (בסמוך למחנה הפליטים בלאטה) והמכונה קבר יוסף.

דמותו ההיסטורית של יוסף

חרפושית עם הכתובת "בן רע, יעקב-הר, נחון בחיים", שנמצא בתל שקמונה; מוצגת במוזיאון הימי הלאומי

יש המזהים את יוסף עם אמחותפ, המשנה למלך ג'וסר שחי בימי השושלת השלישית. על פי אסטלת הרעב שהיא כתובת ארכאולוגית, הוא ייעץ למלך ג'וסר כאשר באו על הארץ שבע שנות רעב. אחרים מזהים את יוסף עם סגנו של המלך אמנמחת הראשון מהשושלת ה-12, סובקנחת , שפיתח את תעלת 'נהר יוסף' שממערב לנילוסמקור.

בהנחה שהתיארוך ההיסטורי אודות הפרעונים נכון, תיאוריות אלו שגויות בכך שהן מקדימות את המעשה במאות שנים.

יוסף במדרש

סיפור יוסף זכה למדרשים רבים, בהם המציגים אותו כצדיק, שמתגבר על יצריו ומעביר על מידותיו ואינו נוקם ונוטר על עוולות שנעשו לו. להלן רק מקצת מהמדרשים.

יחסי יוסף ואחיו

התורה מספרת ”וַיָּבֵא יוֹסֵף אֶת דִּבָּתָם רָעָה אֶל אֲבִיהֶם”, והמדרש מרחיב ומפרט מה הייתה הדיבה שבפי יוסף וכיצד נענש על כך:

מה אמר? רבי מאיר ורבי יהודה ורבי שמעון:

• רבי מאיר אומר: חשודים הן בניך על אבר מן החי;
• רבי שמעון אומר: תולין הן עיניהן בבנות הארץ;
• רבי יהודה אומר: מזלזלין בבני השפחות וקורין להם עבדים.

רבי יהודה בר סימון אמר על תלתיהון לקה, "פלס ומאזני משפט לה'". אמר לו הקדוש ברוך הוא:

• אתה אמרת חשודים בניך על אבר מן החי - חייך אפילו בשעת הקלקלה אינם אלא שוחטים ואוכלים "וישחטו שעיר עזים".
• אתה אמרת מזלזלים הם בבני השפחות וקורין עבדים - "לעבד נמכר יוסף".
• אתה אמרת תולין עיניהם בבנות הארץ - חייך שאני מגרה בך את הדוב, "וַתִּשָּׂא אֵשֶׁת אֲדֹנָיו וְגוֹ'".

את הפסוק ”וַיִּקָּחֻהוּ וַיַּשְׁלִכוּ אֹתוֹ הַבֹּרָה, וְהַבּוֹר רֵק אֵין בּוֹ מָיִם”, המתאר את הבור אליו השליכו אחי יוסף את יוסף, דרשו חז"ל "ממשמע שנאמר 'והבור ריק' איני יודע שאין בו מים? אלא מה תלמוד לומר 'אין בו מים' - מים אין בו, אבל נחשים ועקרבים יש בו"

דברי אחי יוסף ”אֲבָל אֲשֵׁמִים אֲנַחְנוּ עַל אָחִינוּ אֲשֶׁר רָאִינוּ צָרַת נַפְשׁוֹ בְּהִתְחַנְנוֹ אֵלֵינוּ וְלֹא שָׁמָעְנוּ” הובילו למדרש: "אפשר יוסף בן שבע עשרה שנה היה רואה את אחיו מוכרים אותו והוא שותק? אלא מלמד שהיה מתחבט לפני רגליו של כל אחד ואחד כדי שיתמלאו עליו רחמים - ולא נתמלאו."

לאחר שיוסף מאשים את בנימין בגנבה, פונה אליו יהודה ומתחיל את דבריו בדברים שעל פי הפשט הם דברי תחנונים: ”בִּי אֲדֹנִי, יְדַבֶּר נָא עַבְדְּךָ דָבָר בְּאָזְנֵי אֲדֹנִי וְאַל יִחַר אַפְּךָ בְּעַבְדֶּךָ, כִּי כָמוֹךָ כְּפַרְעֹה.” המדרש דורש את המילים ”כִּי כָמוֹךָ כְּפַרְעֹה” כפנייה תקיפה ואף מאיימת: "מה פרעה גוזר ואינו מקיים, אף את גוזר ואינך מקיים; מה פרעה להוט אחר הזכרים, אף אתה כן; מה פרעה מלך ואתה שני לו בארץ מצרים, כך אבא מלך בארץ כנען ואני שני לו, ואם שולף אני את חרבי, ממך אני מתחיל ובפרעה רבך אני מסיים".

יופיו וכיבוש יצרו

בפסוק ”יוֹסֵף בֶּן שְׁבַע עֶשְׂרֵה שָׁנָה ... וְהוּא נַעַר” נדרשו חז"ל לכפילות, שהרי כשנאמר "בן שבע עשרה שנה" אין צורך להוסיף "והוא נער", ופירשו "אלא שהיה עושה מעשה נערוּת, ממשמש בעיניו מתלה בעקיבו מתקן בשערו", ורש"י מבהיר: "כדי שיהיה נראה יפה".

בתורה מתואר: ”וַיְהִי יוֹסֵף יְפֵה תֹאַר וִיפֵה מַרְאֶה.” מדרש תנחומא ממחיש את יופיו של יוסף: "פעם אחת נתקבצו המצריות ובאו לראות יופיו של יוסף, מה עשתה אשת פוטיפר? נטלה אתרוגים ונתנה לכל אחת ואחת מהן, ונתנה סכין לכל אחת ואחת, וקראה ליוסף והעמידתו לפניהן. כיון שהיו מסתכלות ביופיו של יוסף היו חותכות את ידיהן. אמרה להן: ומה אתן בשעה אחת כך, אני שבכל שעה רואה אותו על אחת כמה וכמה."

את המילים ”בָּנוֹת צָעֲדָה עֲלֵי שׁוּר” דורש המדרש כמלמדות על צניעותו של יוסף: "בשעה שיצא יוסף למלוך על מצרים היו בנות מלכים מציצות עליו דרך החרכין, והיו משליכות עליו שירין וקטלין ונזמים וטבעות כדי שיתלה עיניו ויביט בהן. אעפ"כ לא היה מביט בהן. אמר לו הקדוש ברוך הוא: אתה לא תלית את עינך והבטת בהן, חייך שאתה נותן לבנותיך צעידה בתורה. מהו צעידה? פרשה." הפרשה שהובטחה ליוסף היא פרשת בנות צלפחד, שהיו מצאצאי יוסף.

מאמציה של אשת פוטיפר לפתות את יוסף מתוארים במדרש: "הייתה אדונתו עמו בבית והייתה משדלתו בכל יום ויום בדברים, והייתה מחלפת ג' חליפות בגדים בכל יום ויום - כלים שלבשה בשחרית לא לבשה אותם בחצי היום, ובחצי היום לא לבשה בין הערבים. כל כך למה? כדי ליתן עיניו בה. ... ובכל יום ויום משדלתו בדברים ועמד ביצרו."

דבריו של יעקב בברכתו ליוסף, ”וַתֵּשֶׁב בְּאֵיתָן קַשְׁתּוֹ וַיָּפֹזּוּ זְרֹעֵי יָדָיו, מִידֵי אֲבִיר יַעֲקֹב מִשָּׁם רֹעֶה אֶבֶן יִשְׂרָאֵל”, משמשים את המדרש כדי ללמוד שלא בקלות התגבר יוסף על יצרו: "ר' שמואל אמר: נמתחה הקשת וחזרה, הדא הוא דכתיב (בראשית מ"ט) 'ותשב באיתן קשתו' - קשיותו. ר' יצחק אמר: נתפזר זרעו ויצא דרך צפרניו, שנאמר 'ויפוזו זרועי ידיו'. רב הונא בשם רב מתנא אמר: איקונין של אביו ראה וצנן דמו, דכתיב 'משם רועה אבן ישראל'."

באציאונגען צווישן יוסף און פרעה

על דברי התורה על חלומות פרעה ”וְאֵין פּוֹתֵר אוֹתָם לְפַרְעֹה” אומר המדרש: "פותרין היו אותו, אלא שלא היה קולן נכנס באזניו. 'שבע פרות הטובות' - שבע בנות אתה מוליד; 'שבע פרות הרעות' - שבע בנות אתה קובר. וכן אמרו 'שבע שבלים הטובות' - שבע מלכיות אתה מכבש; 'שבע שבלים הרעות' - שבע אפרכיות מורדות בך. ... וכל כך למה? כדי שיבוא יוסף באחרונה ויטול גדוּלה. אמר הקדוש ברוך הוא: אם יבוא יוסף תחילה ויפתור את החלום אין זה שבחו - יכולין החרטומים שיאמרו לו: אילו שאלת אותנו כבר פתרנו אותו לך. אלא המתין להם עד שנתייגעו והוציאו את רוחו ואחר כך בא יוסף והחזירה עליו."

על הפסוק ”וַיֹּאמֶר פַּרְעֹה אֶל יוֹסֵף אֲנִי פַרְעֹה וּבִלְעָדֶיךָ לֹא יָרִים אִישׁ אֶת יָדוֹ וְאֶת רַגְלוֹ בְּכָל אֶרֶץ מִצְרָיִם” מסופר שאמרו איצטגניני פרעה: "עבד שלקחו רבו בעשרים כסף תמשילהו עלינו?" אמר להן: "גינוני מלכות אני רואה בו". אמרו לו: "אם כן, יהא יודע בשבעים לשון". בא גבריאל ולימדו שבעים לשון. למחרת כל לשון שפרעה דיבר עמו השיב לו. לבסוף דיבר יוסף בלשון הקודש ופרעה לא הבין מה הוא סח. אמר לו פרעה: "למדני". לימד יוסף את פרעה, אך הוא לא למד. אמר לו פרעה: "הישבע לי שלא תגלה". נשבע לו. כשאמר יוסף לפרעה "אבי השביעני לאמור", אמר לו פרעה: "לך ושאל על שבועתך" (כלומר מצא מי שיתיר לך נדרך). אמר לו לו יוסף: "אם כן, אשאל גם על השבועה שנשבעתי לך". על כורחו אמר פרעה ליוסף: "עלה וקבור את אביך כאשר השביעך".

יוסף אין קבלה

ספירת היסוד

בספר הזוהר ובספרי הקבלה, מידת ה"יסוד" אשר מסמלת את הקדושה נקראת מידתו של יוסף, וכאשר נאמר "וצדיק יסוד עולם" – הצדיק הוא יוסף. גם בחסידות דמותו של יוסף משמשת פעמים רבות כדי לסמל את הקדושה וההתגברות על החטא. כמו כן, בסדר האושפיזין נמצא יוסף ביום השישי של סוכות (או ביום הרביעי לפי מנהג הגר"א), והוא כנגד מדת היסוד. בחסידויות שונות (כמו חסידות בעלז) עורכים טיש מיוחד שנקרא "ויוסף הוא המשביר" הנחשב כסגולה לפרנסה.

זעט אויך

• אילן יוחסין של אישים מהתנ"ך – מתרח ועד שלמה
• קבר יוסף
• ג'וב יוסף

צו ליינען מער

• סיפור יוסף במקרא ובראי הדורות – אוסף מאמרים בעריכת לאה מזור, בית מקרא נ"ה א, תש"ע, הוצאת מוסד ביאליק. מוסטער:זמין ב-JSTOR
• מוסטער:דמויות מן המקרא
• אוריאל סימון, בקש שלום ורדפהו – שאלות השעה באור המקרא, המקרא באור שאלות השעה, תל אביב: ידיעות אחרונות, 2002, עמ' 60–93
• ליאורה רביד, התנ"ך היה באמת, תל אביב: ידיעות ספרים, 2009, עמ' 332–343
• מוסטער:מלכים בשר ודם

דרויסנדע לינקס

• לאה מזור, סיפור יוסף - הבטים אמוניים, לאומיים וכלל אנושיים, בתוך: ד"ר לאה מזור, "על מקרא הוראה וחינוך"
• דער ארטיקל "יוסף הצדיק", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל
• יוסף דב סולוביצ'יק, ‏חלומות יוסף, אויף "דעת", 1996; מתוך הספר "ימי זיכרון"
• דניאל משה לוי ויוסף רוטשטיין, ‏התנ"ך והארכיאולוגיה - מסורת מול מדע, אויף "דעת", 2004 - ראו חלק א' במאמר: "ממציא הפירמידה אמחתפ לעומת יוסף"

רעפערענצן

טיילן פון דער בלאט זענען מעגליך איבערגעזעצט פון העברעאישער וויקיפעדיע
cc-by-sa 3.0 ערלויבעניש • אריגינעלער בלאט • ביישטייערער

קטגוריה:אישים שנפטרו בתאריך לידתם