בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,387
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
רבי נפתלי צבי הורוויץ איז געבוירן געווארן אין ז' סיון{{הערה|[https://colenda.library.upenn.edu/uv/uv.html#?manifest=https://colenda.library.upenn.edu/items/ark:/81431/p3hq3s50s/manifest&c=0&m=0&s=0&cv=14&config=/uv/uv-config.json יזכור-בוך פון שטאט ראפשיץ, ז' 5]}} תק"כ אין לעשנעוו, אין מזרח גאליציע, פונקט אין דעם טאג וואס דער [[בעל שם טוב]], דער גרינדער פון חסידות, איז נפטר געווארן{{הערה|רבי נפתלי דערמאנט דעם בעש"ט'ס פטירה אין זרע קודש, וירא, ד"ה וישכם אברהם.}}, אויף וואס דער [[רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]] האט זיך שפּעטער אויסגעדרוקט "וזרח השמש ובא השמש"{{הערה|אהל נפתלי או' ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83.}}. רבי נפתלי איז געבוירן געווארן אין א חשוב'ער רבנ'ישער משפּחה. זיין פאטער, [[רבי מנחם מענדל רובין]] (רבי מענדעלע לינסקער) {{העב|רבי מנחם מנדל מלינסק}}, איז געווען רב אין לעשנעוו און שפּעטער (נאך תקל"ג) אין האראדענקע און אין לינסק (תקמ"ב) און דער גאנצער סאַנאָקער פּראָווינץ. זיין הויז האט געדינט אלס קלויז פאר געהויבענע לייט, א שטייגער ווי דער [[בראדער קלויז]]{{הערה|אהל נפתלי, אות יט, זז' 12–13.}}, און ער איז אליין געווען א חסיד פון רבי מיכל'ע זלאטשובער{{הערה|אהל נפתלי, אות יד, ז' 8}}. | רבי נפתלי צבי הורוויץ איז געבוירן געווארן אין ז' סיון{{הערה|[https://colenda.library.upenn.edu/uv/uv.html#?manifest=https://colenda.library.upenn.edu/items/ark:/81431/p3hq3s50s/manifest&c=0&m=0&s=0&cv=14&config=/uv/uv-config.json יזכור-בוך פון שטאט ראפשיץ, ז' 5]}} תק"כ אין לעשנעוו, אין מזרח גאליציע, פונקט אין דעם טאג וואס דער [[בעל שם טוב]], דער גרינדער פון חסידות, איז נפטר געווארן{{הערה|רבי נפתלי דערמאנט דעם בעש"ט'ס פטירה אין זרע קודש, וירא, ד"ה וישכם אברהם.}}, אויף וואס דער [[רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]] האט זיך שפּעטער אויסגעדרוקט "וזרח השמש ובא השמש"{{הערה|אהל נפתלי או' ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83.}}. רבי נפתלי איז געבוירן געווארן אין א חשוב'ער רבנ'ישער משפּחה. זיין פאטער, [[רבי מנחם מענדל רובין]] (רבי מענדעלע לינסקער) {{העב|רבי מנחם מנדל מלינסק}}, איז געווען רב אין לעשנעוו און שפּעטער (נאך תקל"ג) אין האראדענקע און אין לינסק (תקמ"ב) און דער גאנצער סאַנאָקער פּראָווינץ. זיין הויז האט געדינט אלס קלויז פאר געהויבענע לייט, א שטייגער ווי דער [[בראדער קלויז]]{{הערה|אהל נפתלי, אות יט, זז' 12–13.}}, און ער איז אליין געווען א חסיד פון רבי מיכל'ע זלאטשובער{{הערה|אהל נפתלי, אות יד, ז' 8}}. | ||
זיין מוטער, מרת ביילא, איז געווען א טאכטער פון [[רבי יצחק הלוי הורוויץ]], באקאנט אלס רבי איציקל האמבורגער, דער רב פון "אה"ו" (די צוזאמענגעשטעלטע קהילות אלטאנא, האמבורג און וואנדסבעק){{הערה|אהל נפתלי או' א-ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83–84.}}, און וועמענס יחוס האט זיך געצויגן ביז [[רבי ישעיה הלוי הורוויץ]], דער "של"ה הקדוש"{{הערה|פאר די יחוס, זעט אהל נפתלי, אות שצג, זז' 139–148; ר' יעקב שווערדשארף, [https://hebrewbooks.org/29044 גזע תרשישים (לעמבערג, תרס"ה)]. זעט אויך אהל נפתלי, אות א, 5.}}. דער חוזה פון לובלין האט אמאל שמחת תורה געזאגט אז דער ראפּשיצער רב האט געהאט היינט ביי די הקפות א גרויסן גאסט, זיין זיידע דער של"ה{{הערה|עשר צחצחות, נח, ז' 95.}}. דער ראפשיצער רב האט אמאל באהויפּטעט אז "פערציג פון זיינע זיידעס זענען געווען אזוי ווי דער בעל שם טוב", אבער ער האט אויך ערקלערט ווי זיין גרויסן יחוס מאכט אים קליין{{הערה|זעט אהל נפתלי, או' שסא, שסב, שפה; עשר צחצחות, אות לא, ז' 90}}. רבי נפתלי צבי האט שפעטער אנגענומען דעם משפּחה-נאמען "הורוויץ" פון זיין זיידן, זיין מאמע'ס טאטע, רבי איציקל האמבורגער. | זיין מוטער, מרת ביילא, איז געווען א טאכטער פון [[רבי יצחק הלוי הורוויץ]], באקאנט אלס רבי איציקל האמבורגער, דער רב פון "אה"ו" (די צוזאמענגעשטעלטע קהילות אלטאנא, האמבורג און וואנדסבעק){{הערה|אהל נפתלי או' א-ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83–84.}}, און וועמענס יחוס האט זיך געצויגן ביז [[רבי ישעיה הלוי הורוויץ]], דער "של"ה הקדוש"{{הערה|פאר די יחוס, זעט אהל נפתלי, אות שצג, זז' 139–148; ר' יעקב שווערדשארף, [https://hebrewbooks.org/29044 גזע תרשישים (לעמבערג, תרס"ה)]. זעט אויך אהל נפתלי, אות א, 5.}}. דער חוזה פון לובלין האט אמאל שמחת תורה געזאגט אז דער ראפּשיצער רב האט געהאט היינט ביי די הקפות א גרויסן גאסט, זיין זיידע דער של"ה{{הערה|עשר צחצחות, נח, ז' 95.}}. דער ראפשיצער רב האט אמאל באהויפּטעט אז "פערציג פון זיינע זיידעס זענען געווען אזוי ווי דער בעל שם טוב", אבער ער האט אויך ערקלערט ווי זיין גרויסן יחוס מאכט אים קליין{{הערה|זעט אהל נפתלי, או' שסא, שסב, שפה; עשר צחצחות, אות לא, ז' 90}}. רבי נפתלי צבי האט שפעטער אנגענומען דעם משפּחה-נאמען "הורוויץ" פון זיין זיידן, זיין מאמע'ס טאטע, רבי איציקל האמבורגער. ביי די אייניקלעך האט זיך אויפגעהיט א ליד וואס זיין פאטער רבי מענדעלע פלעגט זינגען פאר זיין רעביצין ביילא, מיטן אנהויב "ווילסטו ביילטשע גוטן מעד"{{הערה|זרעא קדישא, עמ' סח.}}. | ||
ביי די אייניקלעך האט זיך אויפגעהיט א ליד וואס זיין פאטער רבי מענדעלע פלעגט זינגען פאר זיין רעביצין ביילא, מיטן אנהויב "ווילסטו ביילטשע גוטן מעד" | |||
זיינע ברידער זענען געווען רבי יהושע העשל אב"ד יאניב, רבי ישראל יעקב יוקל אב"ד בולחוב, און רבי שמואל שמעלקא אב"ד רומאן און באר. זיין שוועסטער מרת רחל האט חתונה געהאט מיט רבי צבי הירש דער מגיד פון חירעב. רבי יעקב יוקל איז געווען א מתנגד צו חסידות{{הערה|אוהל נפתלי, סי שלה, ז' 121.}}. | זיינע ברידער זענען געווען רבי יהושע העשל אב"ד יאניב, רבי ישראל יעקב יוקל אב"ד בולחוב, און רבי שמואל שמעלקא אב"ד רומאן און באר. זיין שוועסטער מרת רחל האט חתונה געהאט מיט רבי צבי הירש דער מגיד פון חירעב. רבי יעקב יוקל איז געווען א מתנגד צו חסידות{{הערה|אוהל נפתלי, סי שלה, ז' 121.}}. | ||
אין זיין יוגנט, ביים וואוינען נאך אינדערהיים ביי זיין פאטער, האט ער ארויסגעוויזן זיין חכמה ביים האנדלען מיט פּוילישע באאמטע, קענענדיג פּויליש{{הערה|{{אוצר החכמה|יהודה ליב מימון|שרי המאה|155155|page=81|באנד=ד|פרק י|אבאנענטן=יא}}}}. | מען האָט אים געגעבן דעם נאָמען 'נפתלי' נאך איינעם פון די [[ל"ו צדיקים]] וואס האבן געלערנט מיט זיין זיידן רבי מאיר מטיקטין. אין זיין יוגנט, ביים וואוינען נאך אינדערהיים ביי זיין פאטער, האט ער ארויסגעוויזן זיין חכמה ביים האנדלען מיט פּוילישע באאמטע, קענענדיג פּויליש{{הערה|{{אוצר החכמה|יהודה ליב מימון|שרי המאה|155155|page=81|באנד=ד|פרק י|אבאנענטן=יא}}}}. | ||
אין זיין יוגנט האט רבי נפתלי געלערנט ביי זיין זיידן, און אין דער ישיבה פון זיין פעטער [[רבי משולם איגרא]] אין טיסמעניץ, וועלכער איז געווען פון די גדולי הדור. צו דער זעלבער צייט האבן דארט געלערנט אין ישיבה [[רבי מרדכי בנעט]] און דער [[רבי יעקב לארבערבוים|חוות דעת]], וועלכע זענען שפּעטער געווארן פירנדע גדולים פון דער קומענדיגער דור. | אין זיין יוגנט האט רבי נפתלי געלערנט ביי זיין זיידן, און אין דער ישיבה פון זיין פעטער [[רבי משולם איגרא]] אין טיסמעניץ, וועלכער איז געווען פון די גדולי הדור. צו דער זעלבער צייט האבן דארט געלערנט אין ישיבה [[רבי מרדכי בנעט]] און דער [[רבי יעקב לארבערבוים|חוות דעת]], וועלכע זענען שפּעטער געווארן פירנדע גדולים פון דער קומענדיגער דור. | ||
זיין ערשטע ווייב איז געווען מרת שיינדל, א טאכטער פון דער גביר רבי וועלוול סטאקער פון בראדי. נאך א קורצע צייט האט ער איר גע'גט, אויף דער ראט פון זיין פאטער{{הערה|דברים ערבים.}}, מיט די הסכמה פון רבי מיכלע זלאטשובער, אדער דער חוזה פון לובלין{{הערה|אהל נפתלי, סי' ח, ז' 5; עשר צחצחות, סי' כט, זז' 89–90.}}. זיין צווייטע ווייב איז געווען רבקה, די טאכטער פון רבי צבי הירשקא גאלדהאמער פון דוקלא{{הערה|אהל נפתלי או' ה, ז' 5}}. פאר פרנסה האט רבי נפתלי | זיין ערשטע ווייב איז געווען מרת שיינדל, א טאכטער פון דער גביר רבי וועלוול סטאקער פון בראדי. נאך א קורצע צייט האט ער איר גע'גט, אויף דער ראט פון זיין פאטער{{הערה|דברים ערבים.}}, מיט די הסכמה פון רבי מיכלע זלאטשובער, אדער דער חוזה פון לובלין{{הערה|אהל נפתלי, סי' ח, ז' 5; עשר צחצחות, סי' כט, זז' 89–90.}}. זיין צווייטע ווייב איז געווען רבקה, די טאכטער פון רבי צבי הירשקא גאלדהאמער פון דוקלא{{הערה|אהל נפתלי או' ה, ז' 5}}. רבי נפתלי האט געוואוינט אין דוקלא און פאר פרנסה האט ער געהאנדלט מיט וויין. | ||
אמאל ווען עס האט אויסגעבראכן א קרענק אין דוקלא, האט רבי מנחם מענדל געראטן צו באקלאגן זיך צו רבי נפתלי צבי, ווייל ער האט דאס אריינגעבראכט מיט ארויסטרייבן גייסטער דורכ'ן דאוונען{{הערה|אהל נפתלי, אות כט, ז' 19.}}. | |||
==חסידות און רבי'ס== | ==חסידות און רבי'ס== | ||
| שורה 54: | שורה 53: | ||
==פירערשאפט און השפּעה== | ==פירערשאפט און השפּעה== | ||
רבי נפתלי צבי האט געדינט אלס רב אין [[ראפשיץ|ראפּשיץ]], א שטאָט אין דרום פוילן. א מעשה ווערט דערציילט וועגן דער דעלעגאציע פון | רבי נפתלי צבי האט געדינט אלס רב אין [[ראפשיץ|ראפּשיץ]], א קליינע שטאָט אין דרום פוילן ביי די פוס פון די קארפּאטישע בערג. א מעשה ווערט דערציילט וועגן דער דעלעגאציע פון ראפּשיץ וואס זענען געקומען צו [[רבי מנחם מענדל פון רימנוב]], פרעגן איבער דער רבנות פאסטן ביי זיי אין שטאט. ביי שלש סעודות האט רבי מענדעלע אנגעהויבן רעדן פון די ראפּשיצער רבנות. פּלוצלינג האט א הויכע שטימע אויסגערופן "חלעבין ווען ר' נפתלי דוקלער זאל וועלין אוועק לייגין וויין גישעפט וואלט גלייך גיוועזין איהם אופצונעהמען". רבי מענדעלע האט דאן געזאגט אז דאס איז א כרוז פון הימל{{הערה|אהל נפתלי, אות ח, ז' 6.}}. ער האט זיך ערשט אנטזאגט פון דינען אלס רב, ווייל א רב איז אנגעוויזן אויף זיין קהילה, און דארף פרובירן צו זיי געפעלן. אבער נאכדעם וואס ער האט געזען דעם באָד-אייגנטימער זיך צושטעלן צום גביר פונעם שטעטל, האט ער באשלאסן אז אויב אפילו א באד ארבעטער גיבט זיך אזוי אוועק צו חנפ'ען א גביר, איז שוין בעסער צו זיין רב. דאן האט ער געשלאסן קאנטראקט מיט די דעלעגאטן פון ראָפּשיץ א דאנק אים איז דער שטאט ראפּשיץ געווארן בארימט, און זיין נאמען איז געגאנגען פאר אים איבער די גאנצע אידישע וועלט{{הערה|שם=צדקת|צדקת החכם}}. | ||
נאך דער פטירה פון זיין פאטער (כ"ג תשרי תקס"ד), האט ער געוואלט באקומען די רבנות אין לינסק און גאנץ סאנאקער פּראווינץ, וואו זיין פאטער איז פריער געווען דער רב. טייל פון די לינסקער איינוואוינער האבן זיך צוערשט קעגנגעשטעלט אים צו אויפנעמען אלס רב, אבער [[רבי יחזקאל פאנעט]] (דער "מראה יחזקאל") האט זיי באאיינפלוסט צו מיטשטימען. ר' יחזקאל איז געגאנגען אין שפיץ פון א דעלעגאציע פון לינסק קיין ראפּשיץ אים צו קרוינען אלס לינסקער רב. אבער די לייט פון ראפּשיץ האבן נישט מסכים געווען אויפצוגעבן זייער רב. אויף דער עצה פון רבי מנחם מענדל פון רימנוב און דער חוזה מלובלין, איז באשלאסן געווארן אז ער וועט פירן די לינסקער קהילה פון זיין וואוינארט אין ראפּשיץ, און ער וועט בלויז פארברענגען איין טאג אין וואך אין לינסק. ער האט אויך געדינט אלס רב פון דער קהילה אין סטריזוב (פּוילן). | נאך דער פטירה פון זיין פאטער (כ"ג תשרי תקס"ד), האט ער געוואלט באקומען די רבנות אין לינסק און גאנץ סאנאקער פּראווינץ, וואו זיין פאטער איז פריער געווען דער רב. טייל פון די לינסקער איינוואוינער האבן זיך צוערשט קעגנגעשטעלט אים צו אויפנעמען אלס רב, אבער [[רבי יחזקאל פאנעט]] (דער "מראה יחזקאל") האט זיי באאיינפלוסט צו מיטשטימען. ר' יחזקאל איז געגאנגען אין שפיץ פון א דעלעגאציע פון לינסק קיין ראפּשיץ אים צו קרוינען אלס לינסקער רב. אבער די לייט פון ראפּשיץ האבן נישט מסכים געווען אויפצוגעבן זייער רב. אויף דער עצה פון רבי מנחם מענדל פון רימנוב און דער חוזה מלובלין, איז באשלאסן געווארן אז ער וועט פירן די לינסקער קהילה פון זיין וואוינארט אין ראפּשיץ, און ער וועט בלויז פארברענגען איין טאג אין וואך אין לינסק. ער האט אויך געדינט אלס רב פון דער קהילה אין סטריזוב (פּוילן). | ||
| שורה 63: | שורה 62: | ||
==פּערזענליכקייט און לערנונגען== | ==פּערזענליכקייט און לערנונגען== | ||
רבי נפתלי צבי איז געווען באקאנט מיט זיין גרויסע חכמה און שארפקייט און איז באקאנט מיט זיינע גלייכווערטלעך. זיין רבי, דער חוזה פון לובלין, האט אים איינמאל פארבאטן צו מאכן ווערטלעך פאר א יאר. נישט לאנג שפּעטער, בשעת דער חוזה האט לאנג געדאוונט, האט זיך געהערט א געלעכטער פון די חסידים. ווען דער חוזה האט געענדיגט, האט ער אנגעקוקט רבי נפתלי און געזאגט: "קיין ווערטלעך פאר א יאר, האב איך געזאגט!" רבי נפתלי האט געענטפערט: "טאקע, אבער דער רבי'ס דאווענען האט געדויערט א יאר מיט א מיטוואך!"{{הערה|שם=JP}}. | רבי נפתלי צבי איז געווען באקאנט מיט זיין גרויסע חכמה און שארפקייט און איז באקאנט מיט זיינע גלייכווערטלעך. זיינע באמערקונגען און שמועסן זענען געווען פול מיט רמזים וואס נאר זיינע אויסגעצייכנטע תלמידים האבן פארשטאנען די טיפקייט פון זיינע געדאנקען און מעשׂים{{הערה|שם=דומב|צבי דומב, "[https://digitalcollections.nypl.org/items/a91b2b80-6c6d-0133-a2a0-00505686a51c/book#page/56/mode/1up גדולי לאנצוט]", '''ספר לאנצוט''', תל אביב, תשכ"ד, זז' 49–50.}}. זיין רבי, דער חוזה פון לובלין, האט אים איינמאל פארבאטן צו מאכן ווערטלעך פאר א יאר. נישט לאנג שפּעטער, בשעת דער חוזה האט לאנג געדאוונט, האט זיך געהערט א געלעכטער פון די חסידים. ווען דער חוזה האט געענדיגט, האט ער אנגעקוקט רבי נפתלי און געזאגט: "קיין ווערטלעך פאר א יאר, האב איך געזאגט!" רבי נפתלי האט געענטפערט: "טאקע, אבער דער רבי'ס דאווענען האט געדויערט א יאר מיט א מיטוואך!"{{הערה|שם=JP}}. | ||
דער ראפשיצער רב האט פארפאסט ניגונים, פון וועלכע טייל זענען געבליבן ביז היינט. אפט מאל איז ער געווען דער בעל תפילה. מען זאגט בשמו: "דורך געזאנג קענען די הימלען זיך עפענען און מיט טרויער פארמאכן מיר זיי"{{הערה|שם=JP|{{לינק|שרייבער=Levi Cooper|קעפל=The Tisch: Mischief in Ropczyce|זייטל=The Jerusalem Post|דאטום=יאנואר 29, 2010|אדרעס=https://www.jpost.com/jewish-world/judaism/the-tisch-mischief-in-ropczyce-167235}}|כיוון=שמאל}}. | דער ראפשיצער רב האט פארפאסט ניגונים, פון וועלכע טייל זענען געבליבן ביז היינט. אפט מאל איז ער געווען דער בעל תפילה. מען זאגט בשמו: "דורך געזאנג קענען די הימלען זיך עפענען און מיט טרויער פארמאכן מיר זיי"{{הערה|שם=JP|{{לינק|שרייבער=Levi Cooper|קעפל=The Tisch: Mischief in Ropczyce|זייטל=The Jerusalem Post|דאטום=יאנואר 29, 2010|אדרעס=https://www.jpost.com/jewish-world/judaism/the-tisch-mischief-in-ropczyce-167235}}|כיוון=שמאל}}. | ||
| שורה 73: | שורה 72: | ||
ער איז אויך געווען באקאנט פאר זיין שטעלונג קעגן [[נאפאלעאן באנאפארטע|נאפּאלעאן]], וואס האט אים אונטערגעשיידט פון רוב אנדערע גרויסע צדיקים אין פוילן, אריינגערעכנט זיין רבי-חבר רבי מענדעלע רימנובער, וועלכע האבן געזען נאפּאלעאנ'ס מלחמות אלס די ענדגילטיגע מלחמת גוג ומגוג. רבי נפתלי צבי האט אבער געפארכט אז נאפּאלעאן וועט האבן שלעכטע קאנסעקווענצן פאר די אידן פון פּוילן, ווי מיליטער דינסט און פארשפּרייטן כפירה. ער האט געזוכט צו איבערצייגן אנדערע צדיקים צו זיין קעגן נאפּאלעאן, ווי רבי מענדעלע{{הערה|אהל נפתלי, אות נב, זז' 25–26.}}. | ער איז אויך געווען באקאנט פאר זיין שטעלונג קעגן [[נאפאלעאן באנאפארטע|נאפּאלעאן]], וואס האט אים אונטערגעשיידט פון רוב אנדערע גרויסע צדיקים אין פוילן, אריינגערעכנט זיין רבי-חבר רבי מענדעלע רימנובער, וועלכע האבן געזען נאפּאלעאנ'ס מלחמות אלס די ענדגילטיגע מלחמת גוג ומגוג. רבי נפתלי צבי האט אבער געפארכט אז נאפּאלעאן וועט האבן שלעכטע קאנסעקווענצן פאר די אידן פון פּוילן, ווי מיליטער דינסט און פארשפּרייטן כפירה. ער האט געזוכט צו איבערצייגן אנדערע צדיקים צו זיין קעגן נאפּאלעאן, ווי רבי מענדעלע{{הערה|אהל נפתלי, אות נב, זז' 25–26.}}. | ||
רבי נפתלי צבי האט אויך געפירט מלחמה קעגן דער השכלה־באוועגונג, מיט די הילף פון דעם נישט־חסידישן רב, [[רבי יעקב ארענשטיין|דער ישועות יעקב]], אנטקעגן די מסירות פון די משכילים{{הערה|R. Mahler, ''Hasidism and the Jewish Enlightenment'' (Philadelphia, 1985), 83.}}. אין זיינע ספרים פארדאמט ער אויך די מוסרים צווישן די משכילים{{הערה|"כמו שאנו רואים גם בזמנינו, האפיקורסים ימ"ש שרוצים לבטל אותנו ממנהג הצדיקים והחסידים שלא יעשו מנין להתפלל ולהתוועד יחד או כדומה גזירות אחרות לבטל אותנו מעבודת השם. אף כי באמת אינם פועלים כלום בעיקר האמונה והדת, כי רחמנא לבא בעי, והוא מצרף מחשבה טובה למעשה. וכל המעשים והגדרים והסייגים שאנו נוהגים בהם הוא רק לפי מיעוט שכלינו, שנראה לנו שזה הוא עיקר החשיבות, ודבר נאה ומתקבל הוא בעינינו לעבדו דוקא בדרך זה. ולכן מי שבא ומבטל אותנו, הקב"ה כועס עליו ונותן נקמתו בו, באומרו 'איך מלאת לבך להעיז כנגדי וליקח מבניי הנאהבים והנעימים את החקים ומנהגים טובים וישרים אשר נתתי להם כדי לההנותם ולשמח אותם? וזה דומה עלי כאלו ביטלתם את גוף התורה והמצות.' וזה הוא פי' 'ונוקם על עלילותם', ר"ל הוא נוקם על הדברים של עוללים ויונקים שלו מה שלוקחין להתענג בהם ולמלאות תשוקתם וחפצם את שאהבה נפשם." (אמרי שפר, תהלים קפיטל ק"ה).}}. | רבי נפתלי צבי האט אויך געפירט מלחמה קעגן דער השכלה־באוועגונג, מיט די הילף פון דעם נישט־חסידישן רב, [[רבי יעקב ארענשטיין|דער ישועות יעקב]], אנטקעגן די מסירות פון די משכילים{{הערה|R. Mahler, ''Hasidism and the Jewish Enlightenment'' (Philadelphia, 1985), 83.|כיוון=שמאל}}. אין זיינע ספרים פארדאמט ער אויך די מוסרים צווישן די משכילים{{הערה|"כמו שאנו רואים גם בזמנינו, האפיקורסים ימ"ש שרוצים לבטל אותנו ממנהג הצדיקים והחסידים שלא יעשו מנין להתפלל ולהתוועד יחד או כדומה גזירות אחרות לבטל אותנו מעבודת השם. אף כי באמת אינם פועלים כלום בעיקר האמונה והדת, כי רחמנא לבא בעי, והוא מצרף מחשבה טובה למעשה. וכל המעשים והגדרים והסייגים שאנו נוהגים בהם הוא רק לפי מיעוט שכלינו, שנראה לנו שזה הוא עיקר החשיבות, ודבר נאה ומתקבל הוא בעינינו לעבדו דוקא בדרך זה. ולכן מי שבא ומבטל אותנו, הקב"ה כועס עליו ונותן נקמתו בו, באומרו 'איך מלאת לבך להעיז כנגדי וליקח מבניי הנאהבים והנעימים את החקים ומנהגים טובים וישרים אשר נתתי להם כדי לההנותם ולשמח אותם? וזה דומה עלי כאלו ביטלתם את גוף התורה והמצות.' וזה הוא פי' 'ונוקם על עלילותם', ר"ל הוא נוקם על הדברים של עוללים ויונקים שלו מה שלוקחין להתענג בהם ולמלאות תשוקתם וחפצם את שאהבה נפשם." (אמרי שפר, תהלים קפיטל ק"ה).}}. | ||
צווישן רבי נפתלי צבי'ס נאנטסטע חברים איז געווען רבי צבי הירש פון זידיטשוב, צו וועם ער האט געהאט א טיפן רעספּעקט, זאגנדיג אז רבי הערשעלע'ס תפילות זענען אזוי ווירקזאם ווי די פון רבי ר' אלימלך פון ליזשענסק{{הערה|זעט אורטנר, הרבי צבי אלימלך, עמ' קסב.}}. פון דער אנדערער זייט, א בריוו געשריבן דורך ר' צבי הירש בעת א קראנקהייט צו ר' נפתלי צבי אים צו בעטן צו דאווענען פאר אים, ווייזט אויף דעם טיפן רעספעקט וואס ער האט געפילט צו אים, אים שילדערנדיג אלס פעאיג צו ארבעטן אין די עולמות עליונים אויף דער העכסטער מדרגה: 'פּאֵר צדיקי רגלי המרכבה צדיק יסוד עולם, הכולל ומיחד באחד עם בהט המאוחד לאחד להטות לימין רב חסד מטה כלפי חסד גוי אחד בארץ'; ער האט צוגעשריבן זיין אויסהיילונג צו ר' נפתלי צבי'ס תפילות{{הערה|אהל נפתלי, אות ר, ז' 62; אות רא, ז' 63.}}. דער עטרת צבי האט אמאל געזאגט צום ראפשיצער רב: "אייער זיידע דער של"ה הקדוש איז ביי אונז אַן אפטער גאסט"{{הערה|ר' ישראל בערגער, [https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990038365770205171/NLI עשר קדושות], סי' לג, פיעטרקוב, תרס"ו, ז' 19.}}. | צווישן רבי נפתלי צבי'ס נאנטסטע חברים איז געווען רבי צבי הירש פון זידיטשוב, צו וועם ער האט געהאט א טיפן רעספּעקט, זאגנדיג אז רבי הערשעלע'ס תפילות זענען אזוי ווירקזאם ווי די פון רבי ר' אלימלך פון ליזשענסק{{הערה|זעט אורטנר, הרבי צבי אלימלך, עמ' קסב.}}. פון דער אנדערער זייט, א בריוו געשריבן דורך ר' צבי הירש בעת א קראנקהייט צו ר' נפתלי צבי אים צו בעטן צו דאווענען פאר אים, ווייזט אויף דעם טיפן רעספעקט וואס ער האט געפילט צו אים, אים שילדערנדיג אלס פעאיג צו ארבעטן אין די עולמות עליונים אויף דער העכסטער מדרגה: 'פּאֵר צדיקי רגלי המרכבה צדיק יסוד עולם, הכולל ומיחד באחד עם בהט המאוחד לאחד להטות לימין רב חסד מטה כלפי חסד גוי אחד בארץ'; ער האט צוגעשריבן זיין אויסהיילונג צו ר' נפתלי צבי'ס תפילות{{הערה|אהל נפתלי, אות ר, ז' 62; אות רא, ז' 63.}}. דער עטרת צבי האט אמאל געזאגט צום ראפשיצער רב: "אייער זיידע דער של"ה הקדוש איז ביי אונז אַן אפטער גאסט"{{הערה|ר' ישראל בערגער, [https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990038365770205171/NLI עשר קדושות], סי' לג, פיעטרקוב, תרס"ו, ז' 19.}}. | ||
| שורה 80: | שורה 79: | ||
רבי נפתלי צבי איז געווען פארמישט אין פארשידענע מחלוקות, אריינגערעכנט מיט [[רבי שמחה בונם פון פשיסחא]] און [[רבי שלמה לייב פון לענטשנא]]{{הערה|קאמעלהאר, דור דעה, זז' רמ–מא.}}. | רבי נפתלי צבי איז געווען פארמישט אין פארשידענע מחלוקות, אריינגערעכנט מיט [[רבי שמחה בונם פון פשיסחא]] און [[רבי שלמה לייב פון לענטשנא]]{{הערה|קאמעלהאר, דור דעה, זז' רמ–מא.}}. | ||
==פּטירה און קבורה== | ==פּטירה און קבורה== | ||
[[טעקע:בית הקברות היהודי בלנצוט.jpg|קליין|אלטער בית החיים אין לאנצהוט. רעכטס איז די אוהל פון רבי נפתלי ראפּשיצער.]] | [[טעקע:בית הקברות היהודי בלנצוט.jpg|קליין|אלטער בית החיים אין לאנצהוט אויף רחוב מוניוסקי 15. רעכטס איז די אוהל פון רבי נפתלי ראפּשיצער.]] | ||
{{מציבה|פ"נ וספון | {{מציבה|פ"נ וספון | ||
איש אלקים נפטר בש"ט | איש אלקים נפטר בש"ט | ||
| שורה 104: | שורה 102: | ||
אבד"ק ליסקא | אבד"ק ליסקא | ||
תנצב"ה}} | תנצב"ה}} | ||
רבי נפתלי צבי האָט געוואוינט אין ראפּשיץ כמעט זיין גאנץ לעבן, אבער ער איז נישט דארטן באערדיגט. ווען ער איז געווען אלט, איז ער קראנק געווארן און האט געדארפט ספּעציעלע מעדיצינישע הילף. ער האט געפונען א מומחה דאקטער אין א מיליטערישן שפּיטאל אין [[לאנצהוט]], און האט באשלאסן צו פארן אהין. ער איז געפארן אין א קארעטע, אבער איז נישט אנגעקומען קיין לאנצוט. ער איז נפטר געווארן אויפן וועג אין דער קארעטע, אום י"א אייר תקפ"ז אין עלטער פון 66 יאר, און איז געבראכט געווארן קיין לאנצוט פאר זיין רוהפּלאץ. | |||
מען זאגט אז דער בעל-עגלה האט באשלאסן נישט צוריקצופארן קיין ראפּשיץ, ווייל רבי נפתלי האט איינמאל זיך אויסגעדרוקט אז ער שפּירט אן "אנגענעמער ריח" אין לאנצהוט{{הערה|שם=גשורי|מ. ש. גשורי, "[https://digitalcollections.nypl.org/items/a91b2b80-6c6d-0133-a2a0-00505686a51c לאנצוט עיר ההילולה של רבי נפתלי צבי מרופשיץ]", '''ספר לאנצוט''', תל אביב, תשכ"ד, זז' 50–52.}}. | |||
ער איז באערדיגט געווארן אויפן אלטן בית-החיים און שפּעטער איז געבויט געווארן אן אוהל אויף זיין קבר. אויף זיין מציבה איז אויסגעקריצט דער טיטל וואס ער האט אנגעוויזן צו שרייבן: "יחיד בדורו בחכמת אלקים". | |||
יעדן יאר אויף דער יארצייט, י"א אייר, פלעגן טויזנטער אידן קומען פון גרויסע שטעט און קליינע שטעטלעך, פון נאנט און ווייט, צו באזוכן דעם קבר{{הערה|דומב}}. עס איז געווארן א מנהג צווישן די באזוכער ביי זיין קבר צו פארפּאָרן שדכנות און אונטערשרייבן תנאים פאר חתונות. | |||
אין דעם זעלבן אוהל אויף דער רעכטער זייט איז דער ציון פון [[רבי אלעזר שפירא]] פון לאנצהוט. | |||
דער אלטער בית החיים און דער אהל אויף זיין קבר זענען חרוב געווארן ביים חורבן{{הערה|שם=גשורי}}. | |||
==המשכה== | ==המשכה== | ||
רבי נפתלי צבי הורוויץ איז דער שטאם-פאטער פון א זייער פארצווייגטע דינאסטיע פון צדיקים אין גאליציע, צווישן זיי גרויסע רבנים און רבי'ס. זיין | רבי נפתלי צבי הורוויץ איז דער שטאם-פאטער פון א זייער פארצווייגטע דינאסטיע פון צדיקים אין גאליציע, צווישן זיי גרויסע רבנים און רבי'ס. | ||
פון זיין צװייטן זיווג האט ער איבערגעלאזט איין טאכטער און דריי זין צדיקים: | |||
*הרבנית רייצא, וואס האט חתונה געהאַט מיט [[רבי אשר ישעיה רובין]] (ר' אשר'ל ראפּשיצער), וועלכער איז געווארן זיין ממלא מקום אין ראפּשיץ. | |||
*[[רבי אברהם חיים הורוויץ (ערשטער)|רבי אברהם חיים פון לינסק]] | |||
*[[רבי יעקב הורוויץ (מעליץ)|רבי יעקב מעליצער]] (וועלכער איז געווען רב אין קאלביסוב און מעליץ און איז געווארן א רבי אין תקפ"ז; צוליב די מופתים וואס זענען אים צוגעשריבן געווארן, איז ער געווען באקאנט אלס דער "קליינער בעל שם טוב"){{הערה|{{לינק|אדרעס=https://delet.jhi.pl/pl/psj?articleId=14154|שרייבער=Zofia Borzymińska|קעפל=Horowic Naftali Cwi z Ropczyc|זייטל=DELET|שפראך=PL}}|כיוון=שמאל}} | |||
*[[רבי אליעזר הורוויץ|רבי אליעזר'ל דזשיקובער]], א בארימטער חסידישער רבי פון וועם עס ציט זיך די [[דזשיקוב (חסידות)|דזשיקובער חסידות]]. רבי אליעזר'ל האט אנגעהויבן פּראווען רבי'סטווע הערשט נאכ'ן פטירה פון זיין פעטער, רבי אשר'ל (תר"ה){{הערה|וונדר, אנציקלופדיה לחכמי גליציה.}}. | |||
צווישן די גאר באוואוסטע תלמידים פונעם ראפשיצער רב זענען געווען: | צווישן די גאר באוואוסטע תלמידים פונעם ראפשיצער רב זענען געווען: | ||
*[[רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]], וועלכער האט געזאגט אויף רבי נפתלי אז ער איז ווי א קוואל וואס שפּריצט ארויס, א מקור פון חכמה, אבער זיין וועג איז אין א ים פול מיט וואסער{{הערה|שם=דומב}}{{הערה|זעט אויך אהל נפתלי, אות פד, ז' 32.}}. | |||
*[[רבי שלום רוקח|שר שלום פון בעלז]]. | |||
*[[רבי שלום ראזענפעלד|רבי שלום קאמינקער]]. | |||
*[[רבי אלימלך פון רודניק]]. | |||
*[[רבי צבי אלימלך פון דינוב]] (דער מחבר פונעם ספר "בני יששכר"), וועלכער איז למעשה געווארן רבי ביים לעבן פון ראפשיצער רב, פירנדיג צו א געוויסער שפּאנונג צווישן די צוויי{{הערה|נתן אורטנר, הרבי צבי אלימלך מדינוב: פרקי חייו ומשנתו, זז' קסב–ג; קאמעלהאר, דור דעה, זז' רמ–מא. זעט אויך עשר צחצחות, אות כט, זז' 89–90; אהל נפתלי, אות מו, ז' 24.}}. רבי צבי אלימלך איז אבער געווען דער וואס איז געזעסן ביי רבי נפתלי צבי'ס טויט־בעט{{הערה|שם=גשורי}}. | |||
==ספרים== | ==ספרים== | ||