בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,374
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 15: | שורה 15: | ||
'''רבי ישראל נאג'ארה''' (געבוירן ארום ש"י אין צפת; אוועק בערך ה'שפ"ט אין [[עזה]]) איז געווען א גרויסער פּייטן און דיכטער פון זיין צייט און פון אלע צייטן, און איז באקאנט אלס "נעים זמירות ישראל". ער איז אויך געווען א מפרש פונעם תנ"ך. ער איז אויך געווען דער רב פון דער אידישער קהילה אין עזה. | '''רבי ישראל נאג'ארה''' (געבוירן ארום ש"י אין צפת; אוועק בערך ה'שפ"ט אין [[עזה]]) איז געווען א גרויסער פּייטן און דיכטער פון זיין צייט און פון אלע צייטן, און איז באקאנט אלס "נעים זמירות ישראל". ער איז אויך געווען א מפרש פונעם תנ"ך. ער איז אויך געווען דער רב פון דער אידישער קהילה אין עזה. | ||
ער האט געמאכט א רעוואלוציע אין | ר' ישראל האט געשפּילט א שליסל ראלע אין אויספארמירן די פיוט נאך דער גירוש ספרד. ער האט געמאכט א רעוואלוציע אין זמירות און שירי קודש, דורכ'ן גוט צופאסן זיינע ווערטער צו מוזיק, און דורך נוצן ליבע-באגריפן פון סעקולארער פאעזיע. זיינע פיוטים זענען דורכגעדרינגען געווארן אין רוב קהילות. זיין געשטאלט, וואס איז בחייו געווען קאנטראווערסיאל, איז נאך זיין טויט געווארן פארערט, און זיין פאעזיע איז געווארן א מוסטער פאר שירי קודש. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
| שורה 24: | שורה 24: | ||
רבי ישראל נאג'ארה איז געבוירן געווארן און אויפגעוואקסן אין צפת{{הערה|{{ynet|יצחק טסלר|"בעיני יהודי המזרח הוא היה כוכב עליון": הפיוטים האחרונים של רבי ישראל נג'ארה|judaism/discourse/article/bymfsd11x0|אפריל 9, 2024}}.}}. זיין פאמיליע שטאמט פון מגורשי ספרד, און דער משפחה-נאמען צייגט אז זיי זענען געקומען פון נאכערא (Nájera), א שטאט אין צפון שפּאניע אויפ'ן נאכערילא טייך. עס איז אנגענומען אז רבי ישראל'ס זיידע, [[נאג'ארה|רבי לוי נאג'ארה]], איז געבוירן געווארן אין שפּאניע און איז אנטלאפן קיין דמשק נאכ'ן [[גירוש שפאניע]]. רבי ישראל'ס פאטער, [[נאג'ארה|רבי משה בן לוי]], איז געבוירן געווארן אין [[סאלאניקי|סאַלאָניקי]], גריכנלאנד, און אין זיינע שפעטערע יארן האט ער זיך אריבערגעצויגן מיט זיין משפחה קיין צפת און איז געווען פון די מקובלים ארום דעם [[אר"י הקדוש]]{{הערה|{{שם הגדולים|סופרים|מ|קסא|מהר"ר משה נאג'ארה}}}}. זיין זיידע פון זיין מוטערס זייט, [[רבי ישראל די קוריאל]], איז געווען פון די גרויסע רבנים פון צפת, און איינער פון די פיר חכמים וואס האבן באקומען [[סמיכה]] פון [[מהר"י בירב]]. | רבי ישראל נאג'ארה איז געבוירן געווארן און אויפגעוואקסן אין צפת{{הערה|{{ynet|יצחק טסלר|"בעיני יהודי המזרח הוא היה כוכב עליון": הפיוטים האחרונים של רבי ישראל נג'ארה|judaism/discourse/article/bymfsd11x0|אפריל 9, 2024}}.}}. זיין פאמיליע שטאמט פון מגורשי ספרד, און דער משפחה-נאמען צייגט אז זיי זענען געקומען פון נאכערא (Nájera), א שטאט אין צפון שפּאניע אויפ'ן נאכערילא טייך. עס איז אנגענומען אז רבי ישראל'ס זיידע, [[נאג'ארה|רבי לוי נאג'ארה]], איז געבוירן געווארן אין שפּאניע און איז אנטלאפן קיין דמשק נאכ'ן [[גירוש שפאניע]]. רבי ישראל'ס פאטער, [[נאג'ארה|רבי משה בן לוי]], איז געבוירן געווארן אין [[סאלאניקי|סאַלאָניקי]], גריכנלאנד, און אין זיינע שפעטערע יארן האט ער זיך אריבערגעצויגן מיט זיין משפחה קיין צפת און איז געווען פון די מקובלים ארום דעם [[אר"י הקדוש]]{{הערה|{{שם הגדולים|סופרים|מ|קסא|מהר"ר משה נאג'ארה}}}}. זיין זיידע פון זיין מוטערס זייט, [[רבי ישראל די קוריאל]], איז געווען פון די גרויסע רבנים פון צפת, און איינער פון די פיר חכמים וואס האבן באקומען [[סמיכה]] פון [[מהר"י בירב]]. | ||
ר' ישראל נאג'ארה האט געלערנט ביי זיין פאטער און ביי זיין זיידן אין צפת. אין געגנזאץ צו זיין פאטער, האט ער נישט ארױסגעװיזן קײן אינטערעס צו חקירה{{הערה| | ר' ישראל נאג'ארה האט געלערנט ביי זיין פאטער און ביי זיין זיידן אין צפת. אין געגנזאץ צו זיין פאטער, האט ער נישט ארױסגעװיזן קײן אינטערעס צו חקירה{{הערה|מלאכי, מקובלים, ז' 108.}}; אלס יונגערמאן האט ער זיך אויך באקענט מיט אראבישער דיכטונג און פּאעזיע. אין זיינע יונגע יארן איז ער אריבער קיין דמשק מיט זיין פאטער רבי משה, וועלכער איז געווארן רב דארט, און ר' ישראל איז געווארן דער שליח ציבור אין דער שפּאנישער קהילה דארטן. פאר א שטיק צייט האט ער ארומגעוואנדערט ביי קהילות אין דער אטאמאנישער אימפעריע: ער האט באזוכט אין סאַלאָניקי, [[אלעפא|חלב]], בורסא, [[איסטאנבול|קושטא]], און אין [[עגיפטן|מצרים]]. אין בורסא האט ער געטראפן און ווארשיינליך געלערנט מיט [[רבי יוסף גאנסו]]. דערנאך איז ער צוריקגעקומען קיין דמשק פאר א קורצער צייט, און שפעטער איז ער צוריק קיין צפת, וואו ער האט חתונה געהאט און עס איז אים געבוירן געווארן א טאכטער. ער האט געלעבט אין דער צייט פונעם אר"י הקדוש און הרב יוסף קארו. | ||
נאך אַן אטאקע אויף די אידן פון צפת דורך אַן אראבישן שבט אין של"ט האבן די נאג'ארהס פארלאזט די שטאט. ר' ישראל האט זיך באזעצט אין דזשאָבאַר, א פאָרשטאָט פון דמשק, וואו ער האט געדינט אלס סופר און סעקרעטאר פון דער קהילה, פאראנטווארטליך פאר'ן שרייבן די קהילה בריוו און קאמוניקירן מיט אנדערע קהילות. ער האט זיך געלערנט טערקיש און אראביש. ער איז דורכגעגאנגען אומגעווענליכע פערזענליכע טראגעדיעס; זיין ערשטע פרוי איז געשטארבן יונג, און זיין איינציגע טאכטער פון דעם זיווג איז געשטארבן אין עלטער פון צען יאר. שפעטער האט ער ווידער חתונה געהאט, און עטליכע קינדער פון דער צווייטער זיווג האבן געלעבט ביז זייערע ערוואקסענע יארן{{הערה|שם=תרביץסד|{{צ-זשורנאל|טובה בארי|בן בלתי ידוע של ר' ישראל נג'ארה: ר' לוי בן ישראל ופיוטיו|תרביץ|סד(ב)|עמ=275–300|שנת הוצאה=טבת-אדר תשנ"ה|JSTOR=23600680}}}}. | נאך אַן אטאקע אויף די אידן פון צפת דורך אַן אראבישן שבט אין של"ט האבן די נאג'ארהס פארלאזט די שטאט. ר' ישראל האט זיך באזעצט אין דזשאָבאַר, א פאָרשטאָט פון דמשק, וואו ער האט געדינט אלס סופר און סעקרעטאר פון דער קהילה, פאראנטווארטליך פאר'ן שרייבן די קהילה בריוו און קאמוניקירן מיט אנדערע קהילות. ער האט זיך געלערנט טערקיש און אראביש. ער איז דורכגעגאנגען אומגעווענליכע פערזענליכע טראגעדיעס; זיין ערשטע פרוי איז געשטארבן יונג, און זיין איינציגע טאכטער פון דעם זיווג איז געשטארבן אין עלטער פון צען יאר. שפעטער האט ער ווידער חתונה געהאט, און עטליכע קינדער פון דער צווייטער זיווג האבן געלעבט ביז זייערע ערוואקסענע יארן{{הערה|שם=תרביץסד|{{צ-זשורנאל|טובה בארי|בן בלתי ידוע של ר' ישראל נג'ארה: ר' לוי בן ישראל ופיוטיו|תרביץ|סד(ב)|עמ=275–300|שנת הוצאה=טבת-אדר תשנ"ה|JSTOR=23600680}}}}. | ||
| שורה 47: | שורה 47: | ||
אין דעם ספר זמירות ישראל איז אויך דא זיין באקאנטן פיוט "ירד דודי לגנו", אויך באקאנט אלס די "כתובה לחג השבועות", וואס איז א זמר וואס באשרייבט די חתונה-תנאים צווישן ישראל און גא-ט{{הערה|{{הפיוט והתפילה|868|ירד דודי לגנו (כתובה לחג השבועות)}}; {{צ-בוך|מחבר=Israel Davidson|נאמען=Parody in Jewish literature|שנת הוצאה=1907|עמ=34–36|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044009500968&seq=66}}.}}. מען ליינט דאס אין פיל קהילות פון עדות המזרח אויף שבועות. א באזונדערער נוסח פון שטר תנאים און כתובה, וואס איז איינגעפירט צו ליינען אום שבועות אין די סיגוט-סאטמארער הויפן, איז בטעות צוגעשריבן געווארן צו אים{{הערה|זעט {{פורום אהח|1=סדר התנאים והכתובה שמיוחס לר' ישראל נגארה מי חיבר|2=34139}}; {{אייוועלט|42714|ווער האט מחבר געווען דער נוסח שטר אירוסין ליום טוב שבועות ?}}.}}. | אין דעם ספר זמירות ישראל איז אויך דא זיין באקאנטן פיוט "ירד דודי לגנו", אויך באקאנט אלס די "כתובה לחג השבועות", וואס איז א זמר וואס באשרייבט די חתונה-תנאים צווישן ישראל און גא-ט{{הערה|{{הפיוט והתפילה|868|ירד דודי לגנו (כתובה לחג השבועות)}}; {{צ-בוך|מחבר=Israel Davidson|נאמען=Parody in Jewish literature|שנת הוצאה=1907|עמ=34–36|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044009500968&seq=66}}.}}. מען ליינט דאס אין פיל קהילות פון עדות המזרח אויף שבועות. א באזונדערער נוסח פון שטר תנאים און כתובה, וואס איז איינגעפירט צו ליינען אום שבועות אין די סיגוט-סאטמארער הויפן, איז בטעות צוגעשריבן געווארן צו אים{{הערה|זעט {{פורום אהח|1=סדר התנאים והכתובה שמיוחס לר' ישראל נגארה מי חיבר|2=34139}}; {{אייוועלט|42714|ווער האט מחבר געווען דער נוסח שטר אירוסין ליום טוב שבועות ?}}.}}. | ||
ר' ישראל האט איבערגעלאזט א כתב יד "שארית ישראל", א גרויסע זאמלונג פון פיוטים, וואס האט געזאלט זיין דער צווייטער טייל פון זמירות ישראל. ער איז אבער נפטר געווארן איידער ער האט עספיעט עס צו דרוקן. פילע פון זיי זענען פארעפנטליכט געווארן דורך פארשידענע געלערנטע{{הערה|1=ווי אין {{צ-בוך|מחבר=אשר בן-ישראל|נאמען=שירת הח"ן|מקום הוצאה=צפת|שנת הוצאה=תרע"ח|עמ=23–58|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.b3213333&seq=27}}; {{אוצר החכמה|מ. ד. גאון|מזרח ומערב|189653|page=3|קעפל=ר' ישראל נג'ארה ז"ל וזמירותיו|באנד=ה|שנת הוצאה=תר"צ|עמ=145–163|כרך ה חוברת ג (כא)}}; דוד ילין, "[https://benyehuda.org/read/15074 עשרים שירים משירי 'שארית ישראל' לר' ישראל נג'ארה]", מחקרים לזכרו של ר' עמרם קוהוט, ניו־יורק תרצ"ו, עמ' נט-פח; {{היברובוקס|ישראל דאווידזאן|ספר היובל לפרופיסור שמואל קרויס|36732|page=215|קעפל=שירי תקוה : מן "שארית ישראל" לר' ישראל נגארה|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תרצ"ז|מו"ל=ראובן מס|עמ=193–210}}; {{היברובוקס|יצחק מנדלסון|חורב|23214|page=50|קעפל=שירים מר' יצחק בן יהודה אבן גיאת ומר' ישראל בן משה נג'ארה|באנד=ט (ניסן תש"ו)|עמ=50–58}}; {{אוצר החכמה|אהרן מירסקי|ספר איש התורה והמעשה...משה אוסטרובסקי|15035|page=132|קעפל=עשרת שירים לרי ישראל נג'ארה|עמ=קכה–קלב}}; מירסקי | ר' ישראל האט איבערגעלאזט א כתב יד "שארית ישראל", א גרויסע זאמלונג פון פיוטים, וואס האט געזאלט זיין דער צווייטער טייל פון זמירות ישראל. ער איז אבער נפטר געווארן איידער ער האט עספיעט עס צו דרוקן. פילע פון זיי זענען פארעפנטליכט געווארן דורך פארשידענע געלערנטע{{הערה|1=ווי אין {{צ-בוך|מחבר=אשר בן-ישראל|נאמען=שירת הח"ן|מקום הוצאה=צפת|שנת הוצאה=תרע"ח|עמ=23–58|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.b3213333&seq=27}}; {{אוצר החכמה|מ. ד. גאון|מזרח ומערב|189653|page=3|קעפל=ר' ישראל נג'ארה ז"ל וזמירותיו|באנד=ה|שנת הוצאה=תר"צ|עמ=145–163|כרך ה חוברת ג (כא)}}; דוד ילין, "[https://benyehuda.org/read/15074 עשרים שירים משירי 'שארית ישראל' לר' ישראל נג'ארה]", מחקרים לזכרו של ר' עמרם קוהוט, ניו־יורק תרצ"ו, עמ' נט-פח; {{היברובוקס|ישראל דאווידזאן|ספר היובל לפרופיסור שמואל קרויס|36732|page=215|קעפל=שירי תקוה : מן "שארית ישראל" לר' ישראל נגארה|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תרצ"ז|מו"ל=ראובן מס|עמ=193–210}}; {{היברובוקס|יצחק מנדלסון|חורב|23214|page=50|קעפל=שירים מר' יצחק בן יהודה אבן גיאת ומר' ישראל בן משה נג'ארה|באנד=ט (ניסן תש"ו)|עמ=50–58}}; {{אוצר החכמה|אהרן מירסקי|ספר איש התורה והמעשה...משה אוסטרובסקי|15035|page=132|קעפל=עשרת שירים לרי ישראל נג'ארה|עמ=קכה–קלב}}; {{צ-זשורנאל|אהרן מירסקי|ישראל נגרה, "זמירות ישראל" (תשו)|עמ=105–108|שנת הוצאה=תש"ח|קישור=https://bookreader.nli.org.il/NliBookViewer/?ie_pid=IE46819319&_gl=1*1ltd927*_gcl_au*MTgyNTY5NjUzMy4xNzQ5ODQ2OTIz*_ga*MTIxNjYxODc1OC4xNzQ5ODQ2OTIz*_ga_8P5PPG5E6Z*czE3NDk4NTc5MDkkbzMkZzEkdDE3NDk4NjAwMzAkajE5JGwwJGgw*_ga_4207HLQSXF*czE3NDk4NTc5MTAkbzMkZzEkdDE3NDk4NjAwMzEkajE3JGwwJGgw*_ga_8PQRSYT854*czE3NDk4NTc5MTAkbzMkZzEkdDE3NDk4NjAwMzEkajE4JGwwJGgw#page/n0/mode/2up; {{צ-זשורנאל|אהרן מירסקי|שירי גאולה לרבי ישראל נאג'ארה: יוצאים לאור על-פי כתבי-יד|ספונות|ה|עמ=רז–רלד|מו"ל=יד יצחק בן-צבי|שנת הוצאה=תשכ"א|JSTOR=23415124}}.}}. דער ספר "שארית ישראל – מזמירות ישראל", מיט 418 זעלטענע פיוטים, איז לעצטנס ערשינען אין א פארש-ארבעט דורך טובה בארי און עדווין סערוסי{{הערה|שם=טסלר1}}{{הערה|שם=גלגוליו}}. אן אנדער פיוט אין דעם נייעם ספר "שארית ישראל" איז "ימלט אי נקי", וואס איז געווידמעט ארץ ישראל און דעם ווילן ס'זאל זיך מערן שמחות ביי אידן{{הערה|שם=טסלר1}}. | ||
===אנדערע כתבים=== | ===אנדערע כתבים=== | ||
| שורה 86: | שורה 86: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{צ-בוך|מחבר=אליעזר רפאל מלאכי|נאמען=מקובלים אין ארץ ישראל|מקום הוצאה=ניו יארק|מו"ל=כנרת|שנת הוצאה=תרפ"ט|עמ=104–120|פרק=רבי ישראל נאג'ארא-דיכטער און מקובל|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.b3618224&seq=108}} | |||
*{{היברובוקס|אברהם מאיר הברמן|אנציקלופדיה לתולדות גדולי ישראל|36621|page=173|באנד=ג|שנת הוצאה=תש"ח|עמ=993–995}}. | |||
*{{היברובוקס|אברהם מאיר הברמן|אנציקלופדיה לתולדות גדולי ישראל|36621|page=173|באנד=ג|שנת הוצאה=תש"ח|עמ=993–995}}. | *{{היברובוקס|אברהם מאיר הברמן|אנציקלופדיה לתולדות גדולי ישראל|36621|page=173|באנד=ג|שנת הוצאה=תש"ח|עמ=993–995}}. | ||
*ישראל דאווידזאן, '''[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=ufl.31262044458833&seq=450 אוצר השירה והפיוט]''', חלק ד, ניו יארק, תרצ"ג, ז' 426–429. | *ישראל דאווידזאן, '''[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=ufl.31262044458833&seq=450 אוצר השירה והפיוט]''', חלק ד, ניו יארק, תרצ"ג, ז' 426–429. | ||