אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:קאירא"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
|||
| (21 מיטלסטע ווערסיעס פון 7 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = capital city of Egypt|העב=בירת מצרים|דייטש=Hauptstadt von Ägypten|}} | |||
{{יישוב| | {{יישוב| | ||
|נאמען=קייראָ | |נאמען=קייראָ | ||
| שורה 22: | שורה 23: | ||
|אתר אינטרנט=http://www.cairo.gov.eg/default.aspx | |אתר אינטרנט=http://www.cairo.gov.eg/default.aspx | ||
}} | }} | ||
'''קייראָ''' ([[אַראַביש]]: '''القاهرة''') איז די גרעסטע און [[הויפטשטאט]], פון [[עגיפטן]] מיט א געשאצטע [[באפעלקערונג]], פון אַריבער 17 מיליאָן | '''קייראָ''' ([[אַראַביש]]: '''القاهرة''') איז די גרעסטע און [[הויפטשטאט]], פון [[עגיפטן]] מיט א געשאצטע [[באפעלקערונג]], פון אַריבער 17 מיליאָן איינוואוינער, צוזאמען מיט די [[מעטראפאליטען שטח]], אזוי ארום איז קייראָ, די גרעססטע [[שטאָט]] אין [[אפריקע]], און אין [[מיטל מזרח]], און איינע פון די גרעסטע שטעט איבער די [[וועלט]]. | ||
קיירא איז א [[היסטארישע]] [[שטאט]], מיט אסאך אלטע געביידעס, דעריבער האט די [[פאראייניגטע פעלקער]] איר דעקלערט, אלס היסטארישע קולטור ארט אין די וועלט. | קיירא איז א [[היסטארישע]] [[שטאט]], מיט אסאך אלטע געביידעס, דעריבער האט די [[פאראייניגטע פעלקער]] איר דעקלערט, אלס היסטארישע קולטור ארט אין די וועלט. | ||
די שטאט זיצט אויף די זייטן פון [[נילוס]] [[טייך]], וואס לויפט אריבער די שטאט. די שטאט האט אלטע מעטשעטן און פעסטונגען פון איין זייט, און א מאדערנע שטאט מיט אלע צוגעהערן, ווי אן [[אונטערערדישע באן]] סיסטעם, נייע געביידעס מיט געשעפטן און | די שטאט זיצט אויף די זייטן פון [[נילוס]] [[טייך]], וואס לויפט אריבער די שטאט. די שטאט האט אלטע מעטשעטן און פעסטונגען פון איין זייט, און א מאדערנע שטאט מיט אלע צוגעהערן, ווי אן [[אונטערערדישע באן]] סיסטעם, נייע געביידעס מיט געשעפטן און איינוואוינער, עטליכע [[קאמערץ צענטער]]ן, [[שאסיי]]ען. | ||
ווען [[גאמאל אבדול נאסער]], איז געווארן [[פרעזידענט]] פון עגיפטן, האט קיירא זיך גענומען בליען, מיט א געוואלדיקן אימפעט, די געדרענג איז געווען שרעקליך, און היינט איז קיירא די צווייט מערסט געדרענגטע שטאט פון די וועלט, מיט די יארן האט די [[רעגירונג]] פרובירט אויסשפרייטן די באפעלקערונג, צו די געגנט אויסערן שטאט. | ווען [[גאמאל אבדול נאסער]], איז געווארן [[פרעזידענט]] פון עגיפטן, האט קיירא זיך גענומען בליען, מיט א געוואלדיקן אימפעט, די געדרענג איז געווען שרעקליך, און היינט איז קיירא די צווייט מערסט געדרענגטע שטאט פון די וועלט, מיט די יארן האט די [[רעגירונג]] פרובירט אויסשפרייטן די באפעלקערונג, צו די געגנט אויסערן שטאט. | ||
אין שטאט געפונען ערטער, וואס זענען אנערקענט [[אינטערנאציאנאל]], די [[עגיפטישע | אין שטאט געפונען ערטער, וואס זענען אנערקענט [[אינטערנאציאנאל]], די [[עגיפטישע מוזעאום]], די [[פארלאמענט]], די קיירא פעסטונג, [[אלטשטאט]], [[בן עזרא שול]] וואס לויט טראדיציע האט די [[רמב"ם]] געדאווענט דארט, ווי אויך [[פיראמיד]]ן. | ||
== געאגראפיע == | == געאגראפיע == | ||
קייראָ ליגט אין צפון עגיפטן, דער [[נילוס]] טייך האקט אדורך דער שטאט. די שטאָט איז צעטיילט אין צוויי: די אַלטשטאָט און די | קייראָ ליגט אין צפון עגיפטן, דער [[נילוס]] טייך האקט אדורך דער שטאט. די שטאָט איז צעטיילט אין צוויי: די אַלטשטאָט און די ניישטאָט. די ניישטאט איז געבויט אויפן אייראפעאישן נוסח מיט גרויסע הייזער, האָטעלן, ביורא בנינים, אאז"וו, בשעת די אלטשטאט איז געבויט געדיכט. | ||
זינט [[גאמאל אבדול נאסער|נאַסער]] ס העכערונג צו מאַכט אין קייראָ אנגעהויבן צו וואַקסן גיך, וואָס האט סאַווירלי אַפעקטאַד די ינפראַסטראַקטשער אין די שטאָט אַז געשטאנען דעם שפּאַנונג. | זינט [[גאמאל אבדול נאסער|נאַסער]] ס העכערונג צו מאַכט אין קייראָ אנגעהויבן צו וואַקסן גיך, וואָס האט סאַווירלי אַפעקטאַד די ינפראַסטראַקטשער אין די שטאָט אַז געשטאנען דעם שפּאַנונג. | ||
קייראָ | קייראָ עטליכע וויכטיג זייטלעך, עטליכע פון זיי ביי אינטערנאַציאָנאַלע הייך: דער [[עגיפטישע מוזעאום]], דעם פּאַרליאַמענט, קייראָ קייראָ סיטאַדעל (די סיטאַדל), קאַן מאַרקעט צו-כאַלילי, [[אלט קיירא|אלט קייראָ]] און [[שול|בן עזרא סינאַגאָג]], און די גיזאַ פּיראַמידס וועלכע זענען אַרויס די שטאָט. | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
די שטאָט איז געגרינדעט געווארן אין יאָר [[969]], דורך די [[אראבער]], וואס האבן איינגענומען עגיפטן צו יענע צייט, די שטאט האט געדינט אלס | די שטאָט איז געגרינדעט געווארן אין יאָר [[969]], דורך די [[אראבער]], וואס האבן איינגענומען עגיפטן צו יענע צייט, די שטאט האט געדינט אלס וואוינארט, פארן [[כאליף]], אבער נישט אלס הויפטשטאט, ערשט אין יאר [[1168]] בערך איז קיירא געווארן הויפטשטאט פון עגיפטן. מיט די יארן ווען קיירא איז גרעסער געווארן, זענען אנדערע עלטערע שטעט אריינגערעכנט געווארן, אין די גרעניצן פון שטאט. | ||
אין [[972]] איז דער על אזהאר מעטשעט אויפגעבויט געווארן, [[סאלאדין]], האט געהערשט איבער עגיפטן צו יענער צייט. אין נאכפאלגנדע פינף הונדערט יאר, האט די שטאט עטליכע מאל געטוישט הענט. | אין [[972]] איז דער על אזהאר מעטשעט אויפגעבויט געווארן, [[סאלאדין]], האט געהערשט איבער עגיפטן צו יענער צייט. אין נאכפאלגנדע פינף הונדערט יאר, האט די שטאט עטליכע מאל געטוישט הענט. | ||
| שורה 50: | שורה 51: | ||
אין 1882 זענען די [[ארמיי]]ען פון [[גרויסבריטאניע]] אריין אין שטאט, און ארויסגעטריבן די טערקן, און ביז [[1922]], האט [[ענגלאנד]] געהערשט איבער עגיפטן, נאכדעם איז עגיפטן געווארן זעלבסטשטענדיק, מיט קיירא אלס הויפטשטאט, אבער בריטישע זעלנער זענען פארבליבן ביז [[1956]] אין עגיפטן. | אין 1882 זענען די [[ארמיי]]ען פון [[גרויסבריטאניע]] אריין אין שטאט, און ארויסגעטריבן די טערקן, און ביז [[1922]], האט [[ענגלאנד]] געהערשט איבער עגיפטן, נאכדעם איז עגיפטן געווארן זעלבסטשטענדיק, מיט קיירא אלס הויפטשטאט, אבער בריטישע זעלנער זענען פארבליבן ביז [[1956]] אין עגיפטן. | ||
=== | === אידישע היסטאריע === | ||
[[קראים]] האבן | [[קראים]] האבן געוואוינט אין קיירא, נאך איידער די אראבער זענען געקומען. [[יידן]] זענען אנגעקומען, נאכדעם, אין צוועלפטן יארהונדערט, האט די [[קהילה]] געבליט, דער [[רמב"ם]] האט דארט געוואוינט, שפעטער ווען די [[מאמלוקן]], זענען אריין איז די שטאט כמעט פארניכטעט געווארן, שפעטער זענען אידן פון [[שפאניע]], אנגעקומען, אין [[19טער י"ה|ניינצטן יארהונדערט]], זענען אנגעקומען אידן פון [[אייראפע]], און אן [[אשכנז]]יש קהילה איז געגרינדעט געווארן. | ||
ווען [[ישראל]] איז געגרינדעט געווארן, מיט עגיפטן פארלירן דעם [[קריג]], זענען | ווען [[ישראל]] איז געגרינדעט געווארן, מיט עגיפטן פארלירן דעם [[קריג]], זענען אידן אנטלאפן איבער די יארן, און נאכן [[סיני מלחמה]], זענען שוין כמעט נישט געווען אידן אין קיירא, נאך דער [[זעקסטאגיגע מלחמה|זעקסטאגיגער מלחמה]], האבן די לעצט פארבליבענע אידן פארלאזט די שטאט, היינט וואוינען נאך אידן אין קיירא. | ||
== צווילינג שטעט == | == צווילינג שטעט == | ||
| שורה 65: | שורה 66: | ||
* {{פאן עגיפטן|[[אלעקסאנדריע]]}} | * {{פאן עגיפטן|[[אלעקסאנדריע]]}} | ||
* {{פאן אלזשיר|[[אלזשירס|אַלזשירס]]}} | * {{פאן אלזשיר|[[אלזשירס|אַלזשירס]]}} | ||
* {{פאן ירדן|[[אמאן, | * {{פאן ירדן|[[אמאן, ירדן|אַמאַן]]}} | ||
* {{פאן האלאנד|[[אמסטערדאם]]}} | * {{פאן האלאנד|[[אמסטערדאם]]}} | ||
* {{פאן איראק|[[באגדאד]]}} | * {{פאן איראק|[[באגדאד]]}} | ||
| שורה 73: | שורה 74: | ||
* {{פאן ארגענטינע|[[בוענאס איירעס]]}} | * {{פאן ארגענטינע|[[בוענאס איירעס]]}} | ||
* {{פאן סיריע|[[דמשק]]}} | * {{פאן סיריע|[[דמשק]]}} | ||
* {{פאן איראן|[[איספאהאן| | * {{פאן איראן|[[איספאהאן|איספאַהאַן]]}} | ||
* {{פאן סאודי|[[דזשעדא|דזשעדאַ]]}} | * {{פאן סאודי|[[דזשעדא|דזשעדאַ]]}} | ||
* {{פאן סודאן|[[כארטום|כאַרטום]]}} | * {{פאן סודאן|[[כארטום|כאַרטום]]}} | ||
| שורה 87: | שורה 88: | ||
* {{פאן איטאליע|[[רוים]]}} | * {{פאן איטאליע|[[רוים]]}} | ||
* {{פאן בראזיל|[[סאו פאולא]]}} | * {{פאן בראזיל|[[סאו פאולא]]}} | ||
* {{פאן דרום | * {{פאן דרום קארעא|[[סעאל]]}} | ||
* {{פאן טוניסיע|[[טוניס]]}} | * {{פאן טוניסיע|[[טוניס]]}} | ||
* {{פאן יאפאן|[[טאקיא]]}} | * {{פאן יאפאן|[[טאקיא]]}} | ||
| שורה 98: | שורה 99: | ||
* [[סיר מאגדי יאקוב]] (1935), הארץ־[[כירורג]] | * [[סיר מאגדי יאקוב]] (1935), הארץ־[[כירורג]] | ||
* [[דאראטי האדזשקין]], בריטישע כעמיקער, געווינער פון נאבעל פריז פאר כעמיע אין 1964 | * [[דאראטי האדזשקין]], בריטישע כעמיקער, געווינער פון נאבעל פריז פאר כעמיע אין 1964 | ||
* [[יאסיר אראפאט]] (1929–2004), גרינדער פון דער [[פאלעסטין | * [[יאסיר אראפאט]] (1929–2004), גרינדער פון דער [[פאלעסטין באפרייאונג ארגאניזאציע]] | ||
{{הויפטשטעט אין אפריקע}} | {{הויפטשטעט אין אפריקע}} | ||
| שורה 106: | שורה 106: | ||
[[קאַטעגאָריע:עגיפטן]] | [[קאַטעגאָריע:עגיפטן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:הויפטשטעט אין אפריקע]] | [[קאַטעגאָריע:הויפטשטעט אין אפריקע]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:קהיר]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 21:39, 17 יולי 2024
| ||||||||||||||||||||||||||||||
קייראָ (אַראַביש: القاهرة) איז די גרעסטע און הויפטשטאט, פון עגיפטן מיט א געשאצטע באפעלקערונג, פון אַריבער 17 מיליאָן איינוואוינער, צוזאמען מיט די מעטראפאליטען שטח, אזוי ארום איז קייראָ, די גרעססטע שטאָט אין אפריקע, און אין מיטל מזרח, און איינע פון די גרעסטע שטעט איבער די וועלט.
קיירא איז א היסטארישע שטאט, מיט אסאך אלטע געביידעס, דעריבער האט די פאראייניגטע פעלקער איר דעקלערט, אלס היסטארישע קולטור ארט אין די וועלט.
די שטאט זיצט אויף די זייטן פון נילוס טייך, וואס לויפט אריבער די שטאט. די שטאט האט אלטע מעטשעטן און פעסטונגען פון איין זייט, און א מאדערנע שטאט מיט אלע צוגעהערן, ווי אן אונטערערדישע באן סיסטעם, נייע געביידעס מיט געשעפטן און איינוואוינער, עטליכע קאמערץ צענטערן, שאסייען.
ווען גאמאל אבדול נאסער, איז געווארן פרעזידענט פון עגיפטן, האט קיירא זיך גענומען בליען, מיט א געוואלדיקן אימפעט, די געדרענג איז געווען שרעקליך, און היינט איז קיירא די צווייט מערסט געדרענגטע שטאט פון די וועלט, מיט די יארן האט די רעגירונג פרובירט אויסשפרייטן די באפעלקערונג, צו די געגנט אויסערן שטאט.
אין שטאט געפונען ערטער, וואס זענען אנערקענט אינטערנאציאנאל, די עגיפטישע מוזעאום, די פארלאמענט, די קיירא פעסטונג, אלטשטאט, בן עזרא שול וואס לויט טראדיציע האט די רמב"ם געדאווענט דארט, ווי אויך פיראמידן.
געאגראפיע
קייראָ ליגט אין צפון עגיפטן, דער נילוס טייך האקט אדורך דער שטאט. די שטאָט איז צעטיילט אין צוויי: די אַלטשטאָט און די ניישטאָט. די ניישטאט איז געבויט אויפן אייראפעאישן נוסח מיט גרויסע הייזער, האָטעלן, ביורא בנינים, אאז"וו, בשעת די אלטשטאט איז געבויט געדיכט.
זינט נאַסער ס העכערונג צו מאַכט אין קייראָ אנגעהויבן צו וואַקסן גיך, וואָס האט סאַווירלי אַפעקטאַד די ינפראַסטראַקטשער אין די שטאָט אַז געשטאנען דעם שפּאַנונג.
קייראָ עטליכע וויכטיג זייטלעך, עטליכע פון זיי ביי אינטערנאַציאָנאַלע הייך: דער עגיפטישע מוזעאום, דעם פּאַרליאַמענט, קייראָ קייראָ סיטאַדעל (די סיטאַדל), קאַן מאַרקעט צו-כאַלילי, אלט קייראָ און בן עזרא סינאַגאָג, און די גיזאַ פּיראַמידס וועלכע זענען אַרויס די שטאָט.
היסטאריע
די שטאָט איז געגרינדעט געווארן אין יאָר 969, דורך די אראבער, וואס האבן איינגענומען עגיפטן צו יענע צייט, די שטאט האט געדינט אלס וואוינארט, פארן כאליף, אבער נישט אלס הויפטשטאט, ערשט אין יאר 1168 בערך איז קיירא געווארן הויפטשטאט פון עגיפטן. מיט די יארן ווען קיירא איז גרעסער געווארן, זענען אנדערע עלטערע שטעט אריינגערעכנט געווארן, אין די גרעניצן פון שטאט.
אין 972 איז דער על אזהאר מעטשעט אויפגעבויט געווארן, סאלאדין, האט געהערשט איבער עגיפטן צו יענער צייט. אין נאכפאלגנדע פינף הונדערט יאר, האט די שטאט עטליכע מאל געטוישט הענט.
אין 1340 האבן געוואוינט אין קיירא קרוב צו א האלבער מיליאן מענטשן, און קיירא איז געווען די גרעסטע שטאט מערב פון כינע. צווישן 1348 און 1517 האט קיירא געליטן פונעם שווארצן טויט מער ווי 50 מאל, און די באפעלקערונג איז אראפ ביז 200,000 מענטשן. נאכדעם ווען וואשקו דא גאמא האט געטראפן די ים רוטע אין אינדיע דורכן קאפ פון גוטער האפנונג אין 1498, איז קיירא ווייטער אראפ אין חשיבות, אזוי ווי די סוחרים האבן מער נישט געדארפט אדורכפארן די שטאט אונטערוועגס אין אינדיע.
דעם 22סטן יאנואר 1517, איז די שטאט איינגענומען געווארן דורך די אטאמאנישע אימפעריע, און איז געבליבן ביי זיי ביז 1882, מיט א קורצע איבעררייס 1798-1801, ווען נאפאלעאן באנאפארטע האט אינוואדירט דעם מיטל מזרח.
אין 1882 זענען די ארמייען פון גרויסבריטאניע אריין אין שטאט, און ארויסגעטריבן די טערקן, און ביז 1922, האט ענגלאנד געהערשט איבער עגיפטן, נאכדעם איז עגיפטן געווארן זעלבסטשטענדיק, מיט קיירא אלס הויפטשטאט, אבער בריטישע זעלנער זענען פארבליבן ביז 1956 אין עגיפטן.
אידישע היסטאריע
קראים האבן געוואוינט אין קיירא, נאך איידער די אראבער זענען געקומען. יידן זענען אנגעקומען, נאכדעם, אין צוועלפטן יארהונדערט, האט די קהילה געבליט, דער רמב"ם האט דארט געוואוינט, שפעטער ווען די מאמלוקן, זענען אריין איז די שטאט כמעט פארניכטעט געווארן, שפעטער זענען אידן פון שפאניע, אנגעקומען, אין ניינצטן יארהונדערט, זענען אנגעקומען אידן פון אייראפע, און אן אשכנזיש קהילה איז געגרינדעט געווארן.
ווען ישראל איז געגרינדעט געווארן, מיט עגיפטן פארלירן דעם קריג, זענען אידן אנטלאפן איבער די יארן, און נאכן סיני מלחמה, זענען שוין כמעט נישט געווען אידן אין קיירא, נאך דער זעקסטאגיגער מלחמה, האבן די לעצט פארבליבענע אידן פארלאזט די שטאט, היינט וואוינען נאך אידן אין קיירא.
צווילינג שטעט
קיירא האט 30 שוועסטער שטעט:
.svg){kind=small}
באקאנטע מענטשן געבוירן אין קיירא
- נאגיב מאכפוז (1911-2006), ראמאניסט און געווינער פון נאבעל פריז פאר ליטעראטור אין 1988
- סיר מאגדי יאקוב (1935), הארץ־כירורג
- דאראטי האדזשקין, בריטישע כעמיקער, געווינער פון נאבעל פריז פאר כעמיע אין 1964
- יאסיר אראפאט (1929–2004), גרינדער פון דער פאלעסטין באפרייאונג ארגאניזאציע
| גרעסטע שטעט אין דער וועלט: גרויסשטעט מיט מינדערסטן פינף מיליאן איינוואוינער | |
|---|---|
|
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!