אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אקדמות"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
וויזועלוויקיטעקסט
אין תקציר עריכה
ק (←‏היסטאריע: הוספה)
 
(50 מיטלסטע ווערסיעס פון 9 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דרעפט}}
{{דעסקריפציע|אראמישע פיוט געזאגט אום שבועות}}
{{דעסקריפציע|אראמישע פיוט געזאגט אום שבועות}}
[[טעקע:Akdamut (Mahzor Worms).png|קליין|ערשטע עמוד פון אקדמות, אין מחזור ווירמייזא, ה'ל"ב]]
{{חלונית
{{חלונית
| ניקוד = כן
| ניקוד = כן
| כותרת = אקדמות
| כותרת = אקדמות
| תוכן = {{גודל|1|הקדמה און קבלת רשות:}}
| תוכן = {{גודל|1|הקדמה און קבלת רשות:}}
{{ש}}'''אַ'''קְדָּמוּת מִלִּין וְשָׁרָיוּת שׁוּתָא
'''אַ'''קְדָּמוּת מִלִּין וְשָׁרָיוּת שׁוּתָא
{{ש}}'''אַ'''וְלָא שָׁקִילְנָא הַרְמָן וּרְשׁוּתָא
'''אַ'''וְלָא שָׁקִילְנָא הַרְמָן וּרְשׁוּתָא
{{ש}}'''בְּ'''בָבֵי תְּרֵי וּתְלַת דְּאֶפְתַּח בְּנַקְשׁוּתָא
'''בְּ'''בָבֵי תְּרֵי וּתְלַת דְּאֶפְתַּח בְּנַקְשׁוּתָא
{{ש}}'''בְּ'''בָרֵי דְבָרֵי וְטָרֵי עֲדֵי לְקַשִּׁישׁוּתָא
'''בְּ'''בָרֵי דְבָרֵי וְטָרֵי עֲדֵי לְקַשִּׁישׁוּתָא
{{ש}}'''גְּ'''בוּרָן עָלְמִין לֵהּ וְלָא סִפֵּק פְּרִישׁוּתָא
'''גְּ'''בוּרָן עָלְמִין לֵהּ וְלָא סִפֵּק פְּרִישׁוּתָא
{{ש}}'''גְּ'''וִיל אִלּוּ רְקִיעֵי קְנֵי כָּל חֻרְשָׁתָא:
'''גְּ'''וִיל אִלּוּ רְקִיעֵי קְנֵי כָּל חֻרְשָׁתָא:
{{ש}}'''דְּ'''יוֹ אִלּוּ יַמֵּי וְכָל מֵי כְּנִישׁוּתָא:
'''דְּ'''יוֹ אִלּוּ יַמֵּי וְכָל מֵי כְּנִישׁוּתָא:
{{ש}}'''דַּ'''יְרֵי אַרְעָא סַפְרֵי וְרַשְׁמֵי רַשְׁוָתָא
'''דַּ'''יְרֵי אַרְעָא סַפְרֵי וְרַשְׁמֵי רַשְׁוָתָא
{{ש}}'''הֲ'''דַר מָרֵי שְׁמַיָּא וְשַׁלִיט בְּיַבֶּשְׁתָּא
'''הֲ'''דַר מָרֵי שְׁמַיָּא וְשַׁלִיט בְּיַבֶּשְׁתָּא
{{ש}}'''הָ'''קֵם עָלְמָא יְחִידָאֵי וְכַבְּשֵׁהּ בְּכַבְּשׁוּתָא
'''הָ'''קֵם עָלְמָא יְחִידָאֵי וְכַבְּשֵׁהּ בְּכַבְּשׁוּתָא
{{ש}}'''וּ'''בְלָא לֵאוּ שַׁכְלְלֵהּ וּבְלָא תְשָׁשׁוּתָא
'''וּ'''בְלָא לֵאוּ שַׁכְלְלֵהּ וּבְלָא תְשָׁשׁוּתָא
{{ש}}'''וּ'''בְאָתָא קַלִּילָא דְּלֵית בָּהּ מְשָׁשׁוּתָא
'''וּ'''בְאָתָא קַלִּילָא דְּלֵית בָּהּ מְשָׁשׁוּתָא
{{ש}}'''זַ'''מִּין כָּל עֲבִידְתֵּהּ בְּהַךְ יוֹמֵי שִׁתָּא
'''זַ'''מִּין כָּל עֲבִידְתֵּהּ בְּהַךְ יוֹמֵי שִׁתָּא
{{ש}}'''זֵ'''הוֹר יְקָרֵיה עֲלִי עֲלֵי כּוּרְסֵהּ דֶּאֱשָׁתָא
'''זֵ'''הוֹר יְקָרֵיה עֲלִי עֲלֵי כּוּרְסֵהּ דֶּאֱשָׁתָא


{{ש}}{{גודל|1|לויב פון די מלאכים:}}
{{גודל|1|לויב פון די מלאכים:}}
{{ש}}'''חֲ'''יָל אֶלֶף אַלְפִין וְרִבּוֹא לְשַׁמְשׁוּתָא
'''חֲ'''יָל אֶלֶף אַלְפִין וְרִבּוֹא לְשַׁמְשׁוּתָא
{{ש}}'''חַ'''דְתִּין נְבוֹט לְצַפְרִין סַגִּיאָה טְרָשׁוּתָא
'''חַ'''דְתִּין נְבוֹט לְצַפְרִין סַגִּיאָה טְרָשׁוּתָא
{{ש}}'''טְ'''פֵי יְקִידִין שְׂרָפִין כְּלוּל גַּפֵּי שִׁתָּא
'''טְ'''פֵי יְקִידִין שְׂרָפִין כְּלוּל גַּפֵּי שִׁתָּא
{{ש}}'''טְ'''עֵם עַד יִתְיְהֵב לְהוֹן שְׁתִּיקִין בְּאַדִּשְׁתָּא
'''טְ'''עֵם עַד יִתְיְהֵב לְהוֹן שְׁתִּיקִין בְּאַדִּשְׁתָּא
{{ש}}'''יְ'''קַבְּלוּן דֵּין מִן דֵּין שָׁוֵי דְלָא בְּשַׁשְׁתָּא
'''יְ'''קַבְּלוּן דֵּין מִן דֵּין שָׁוֵי דְלָא בְּשַׁשְׁתָּא
{{ש}}'''יְ'''קַר מְלֵי כָל אַרְעָא לִתְלוֹתֵי קְדֻשְׁתָּא
'''יְ'''קַר מְלֵי כָל אַרְעָא לִתְלוֹתֵי קְדֻשְׁתָּא
{{ש}}'''כְּ'''קָל מִן קֳדָם שַׁדַּי כְּקָל מֵי נְפִישׁוּתָא
'''כְּ'''קָל מִן קֳדָם שַׁדַּי כְּקָל מֵי נְפִישׁוּתָא
{{ש}}'''כְּ'''רוּבִין קֳבֵל גַּלְגַּלִּין מְרוֹמְמִין בְּאַוְשָׁתָא
'''כְּ'''רוּבִין קֳבֵל גַּלְגַּלִּין מְרוֹמְמִין בְּאַוְשָׁתָא
{{ש}}'''לְ'''מֶחֱזֵי בְּאַנְפָּא עֵין כְּוַת גִּירֵי קַשְׁתָּא
'''לְ'''מֶחֱזֵי בְּאַנְפָּא עֵין כְּוַת גִּירֵי קַשְׁתָּא
{{ש}}'''לְ'''כָל אֲתַר דְמִשְׁתַּלְּחִין זְרִיזִין בְּאַשְׁוָתָא
'''לְ'''כָל אֲתַר דְמִשְׁתַּלְּחִין זְרִיזִין בְּאַשְׁוָתָא
{{ש}}'''מְ'''בָרְכִין בְּרִיךְ יְקָרֵהּ בְּכָל לְשָׁן לְחִישׁוּתָא
'''מְ'''בָרְכִין בְּרִיךְ יְקָרֵהּ בְּכָל לְשָׁן לְחִישׁוּתָא
{{ש}}'''מֵ'''אֲתַר בֵּית שְׁכִינְתֵּהּ דְלָא צָרִיךְ בְּחִישׁוּתָא
'''מֵ'''אֲתַר בֵּית שְׁכִינְתֵּהּ דְלָא צָרִיךְ בְּחִישׁוּתָא
{{ש}}'''נְ'''הִים כָּל חֵיל מְרוֹמָא מְקַלְּסִין בַּחֲשַׁשְׁתָּא
'''נְ'''הִים כָּל חֵיל מְרוֹמָא מְקַלְּסִין בַּחֲשַׁשְׁתָּא
{{ש}}'''נְ'''הִירָא מַלְכוּתֵהּ לְדָר וְדָר לְאַפְרַשְׁתָּא
'''נְ'''הִירָא מַלְכוּתֵהּ לְדָר וְדָר לְאַפְרַשְׁתָּא
{{ש}}'''סְ'''דִירָא בְּהוֹן קְדוּשְׁתָּא וְכַד חַלְפָא שַׁעְתָּא
'''סְ'''דִירָא בְּהוֹן קְדוּשְׁתָּא וְכַד חַלְפָא שַׁעְתָּא
{{ש}}'''סִ'''יוּמָא דִלְעָלַם וְאוּף לָא לִשְׁבוּעֲתָא
'''סִ'''יוּמָא דִלְעָלַם וְאוּף לָא לִשְׁבוּעֲתָא


{{ש}}{{גודל|1|לויב פון די אידן:}}
{{גודל|1|לויב פון די אידן:}}
{{ש}}'''עֲ'''דַב יְקַר אַחֲסַנְתֵּהּ חֲבִיבִין דְּבִקְבַעְתָּא
'''עֲ'''דַב יְקַר אַחֲסַנְתֵּהּ חֲבִיבִין דְּבִקְבַעְתָּא
{{ש}}'''עֲ'''בִידִין לֵיהּ חֲטִיבָא בִּדְנַח וּשְׁקַעְתָּא
'''עֲ'''בִידִין לֵיהּ חֲטִיבָא בִּדְנַח וּשְׁקַעְתָּא
{{ש}}'''פְּ'''רִישָׁן לְמָנָתֵהּ לְמֶעְבַּד לֵיהּ רְעוּתָא
'''פְּ'''רִישָׁן לְמָנָתֵהּ לְמֶעְבַּד לֵיהּ רְעוּתָא
{{ש}}'''פְּ'''רִישׁוּתֵהּ שְׁבָחֵהּ יְחַוּוּן בְּשָׁעוּתָא
'''פְּ'''רִישׁוּתֵהּ שְׁבָחֵהּ יְחַוּוּן בְּשָׁעוּתָא
{{ש}}'''צְ'''בִי וְחָמִיד וְרָגִיג דְּיִלְאוּן בְּלָעוּתָא
'''צְ'''בִי וְחָמִיד וְרָגִיג דְּיִלְאוּן בְּלָעוּתָא
{{ש}}'''צְ'''לוֹתְהוֹן בְּכֵן מְקַבֵּל וְהַנְיָא בָּעוּתָא
'''צְ'''לוֹתְהוֹן בְּכֵן מְקַבֵּל וְהַנְיָא בָּעוּתָא
{{ש}}'''קְ'''טִירָא לְחֵי עָלְמָא בְּתָגָא בִּשְׁבוּעֲתָא
'''קְ'''טִירָא לְחֵי עָלְמָא בְּתָגָא בִּשְׁבוּעֲתָא
{{ש}}'''קֳ'''בֵל יְקַר טוֹטֶפְתָּא יְתִיבָא בִקְבִיעוּתָא
'''קֳ'''בֵל יְקַר טוֹטֶפְתָּא יְתִיבָא בִקְבִיעוּתָא
{{ש}}'''רְ'''שִׁימָא הִיא גוּפָא בְּחָכְמְתָא וּבְדַעְתָּא
'''רְ'''שִׁימָא הִיא גוּפָא בְּחָכְמְתָא וּבְדַעְתָּא
{{ש}}'''רְ'''בוּתְהוֹן דְּיִשְׂרָאֵל קְרָאֵי בִשְׁמַעְתָּא
'''רְ'''בוּתְהוֹן דְּיִשְׂרָאֵל קְרָאֵי בִשְׁמַעְתָּא
{{ש}}'''שְׁ'''בַח רִבּוֹן עַלְמָא אֲמִירָא דַכְוָתָא
'''שְׁ'''בַח רִבּוֹן עַלְמָא אֲמִירָא דַכְוָתָא
{{ש}}'''שְׁ'''פַר עֲלֵיהּ לְחַווּיֵהּ בְּאַפֵּי מַלְכְּוָתָא
'''שְׁ'''פַר עֲלֵיהּ לְחַווּיֵהּ בְּאַפֵּי מַלְכְּוָתָא


{{ש}}{{גודל|1|אויסטויש צווישן אידן און די פעלקער:}}
{{גודל|1|אויסטויש צווישן אידן און די פעלקער:}}
{{ש}}'''תָּ'''אִין וּמִתְכַּנְשִׁין כְּחֵיזוּ אַדְוָתָא
'''תָּ'''אִין וּמִתְכַּנְשִׁין כְּחֵיזוּ אַדְוָתָא
{{ש}}'''תְּ'''מֵהִין וְשַׁיְילִין לֵיהּ בְּעֵסֶק אַתְוָתָא
'''תְּ'''מֵהִין וְשַׁיְילִין לֵיהּ בְּעֵסֶק אַתְוָתָא
{{ש}}'''מְ'''נָן וּמָאן הוּא רְחִימָךְ שַׁפִּירָא בְּרֵיוָתָא
'''מְ'''נָן וּמָאן הוּא רְחִימָךְ שַׁפִּירָא בְּרֵיוָתָא
{{ש}}'''אֲ'''רוּם בְּגִינֵהּ סָפִית מְדוֹר אַרְיְוָתָא
'''אֲ'''רוּם בְּגִינֵהּ סָפִית מְדוֹר אַרְיְוָתָא
{{ש}}'''יְ'''קָרָא וְיָאָה אַתְּ אִין תַּעַרְבִי לְמַרְוָתָא
'''יְ'''קָרָא וְיָאָה אַתְּ אִין תַּעַרְבִי לְמַרְוָתָא
{{ש}}'''רְ'''עוּתֵךְ נַעֲבֵיד לִיךְ בְּכָל אַתְרְוָתָא
'''רְ'''עוּתֵךְ נַעֲבֵיד לִיךְ בְּכָל אַתְרְוָתָא
{{ש}}'''בְּ'''חָכְמְתָא מְתִיבָתָא לְהוֹן קְצַת לְהוֹדָעוּתָא
'''בְּ'''חָכְמְתָא מְתִיבָתָא לְהוֹן קְצַת לְהוֹדָעוּתָא
{{ש}}'''יְ'''דַעְתּוּן חַכְּמִין לֵיהּ בְּאִשְׁתְּמוֹדָעוּתָא
'''יְ'''דַעְתּוּן חַכְּמִין לֵיהּ בְּאִשְׁתְּמוֹדָעוּתָא
{{ש}}'''רְ'''בוּתְכוֹן מָה חֲשִׁיבָא, קֳבֵל הַהִיא שְׁבַחְתָּא:
'''רְ'''בוּתְכוֹן מָה חֲשִׁיבָא, קֳבֵל הַהִיא שְׁבַחְתָּא:
{{ש}}'''רְ'''בוּתָא דְיַעֲבֵּד לִי, כַּד מַטְיָא שַׁעְתָּא:
'''רְ'''בוּתָא דְיַעֲבֵּד לִי, כַּד מַטְיָא שַׁעְתָּא:
{{ש}}'''בְּ'''מֵיתֵי לִי נְהוֹרָא, וְתַחֲפֵי לְכוֹן בַּהֲתָא:
'''בְּ'''מֵיתֵי לִי נְהוֹרָא, וְתַחֲפֵי לְכוֹן בַּהֲתָא:
{{ש}}'''יְ'''קָרֵהּ כַּד אִתְגְלֵי, בְּתוּקְפָא וּבִגְבוּרְתָּא:
'''יְ'''קָרֵהּ כַּד אִתְגְלֵי, בְּתוּקְפָא וּבִגְבוּרְתָּא:
{{ש}}'''יְ'''שַׁלֵם גְמוּלַיָּא, לְסַנְאֵי וְנַגְוָתָא:
'''יְ'''שַׁלֵם גְמוּלַיָּא, לְסַנְאֵי וְנַגְוָתָא:
{{ש}}'''צִ'''דְקָתָא לְעַם חָבִיב, וְסַגְיָא זַכְוָתָא:
'''צִ'''דְקָתָא לְעַם חָבִיב, וְסַגְיָא זַכְוָתָא:
{{ש}}'''חֲ'''דוּ שְׁלֵמָא בְּמֵיתֵי, וּמָנָא דַכְוָתָא:
'''חֲ'''דוּ שְׁלֵמָא בְּמֵיתֵי, וּמָנָא דַכְוָתָא:
{{ש}}'''קִ'''רְיְתָא דִירוּשְׁלֵם, כַּד יְכַנֵּשׁ גַלְוָתָא:
'''קִ'''רְיְתָא דִירוּשְׁלֵם, כַּד יְכַנֵּשׁ גַלְוָתָא:
{{ש}}'''יְ'''קָרֵהּ מָטִיל עֲלֵהּ, בְּיוֹמֵי וְלֵילְוָתָא:
'''יְ'''קָרֵהּ מָטִיל עֲלֵהּ, בְּיוֹמֵי וְלֵילְוָתָא:
{{ש}}'''גְ'''נוּנֵהּ לְמֶעְבַּד בָּהּ, בְּתֻשְׁבְּחָן כְּלִילָתָא:
'''גְ'''נוּנֵהּ לְמֶעְבַּד בָּהּ, בְּתֻשְׁבְּחָן כְּלִילָתָא:
{{ש}}'''דְּ'''זֵהוֹר עֲנָנַיָּא, לְמִשְׁפַּר כִּילָתָא:
'''דְּ'''זֵהוֹר עֲנָנַיָּא, לְמִשְׁפַּר כִּילָתָא:
{{ש}}'''לְ'''פוּמֵיהּ דַּעֲבִידְתָּא, עֲבִידָן מְטַלַּלְתָּא:
'''לְ'''פוּמֵיהּ דַּעֲבִידְתָּא, עֲבִידָן מְטַלַּלְתָּא:
{{ש}}'''בְּ'''תַכְתַּקֵּי דְהַב פִּיזָא, וּשְׁבַע מַעֲלָתָא:
'''בְּ'''תַכְתַּקֵּי דְהַב פִּיזָא, וּשְׁבַע מַעֲלָתָא:
{{ש}}'''תְּ'''חִימִין צַדִּיקֵי, קָדָם רַב פָּעֳלָתָא:
'''תְּ'''חִימִין צַדִּיקֵי, קָדָם רַב פָּעֳלָתָא:
{{ש}}'''וְ'''רֵיוֵיהוֹן דָּמֵי, לְשָׂבְעָא חֶדְוָתָא:
'''וְ'''רֵיוֵיהוֹן דָּמֵי, לְשָׂבְעָא חֶדְוָתָא:
{{ש}}'''רְ'''קִיעָא בְּזֵיהוֹרֵהּ, וְכוֹכְבֵי זִיוָתָא:
'''רְ'''קִיעָא בְּזֵיהוֹרֵהּ, וְכוֹכְבֵי זִיוָתָא:
{{ש}}'''הֲ'''דָרָא דְּלָא אֶפְשַׁר, לְמִפְרַט בִּשִׂפְוָתָא:
'''הֲ'''דָרָא דְּלָא אֶפְשַׁר, לְמִפְרַט בִּשִׂפְוָתָא:
{{ש}}'''וְ'''לָא אִשְׁתְּמַע וְחָמֵי, נְבִיאָן חֶזְוָתָא:
'''וְ'''לָא אִשְׁתְּמַע וְחָמֵי, נְבִיאָן חֶזְוָתָא:
{{ש}}'''בְּ'''לָא שָׁלְטָא בֵהּ עֵין, בְּגוֹ עֵדֶן גִּנְּתָא:
'''בְּ'''לָא שָׁלְטָא בֵהּ עֵין, בְּגוֹ עֵדֶן גִּנְּתָא:
{{ש}}'''מְ'''טַיְּלֵי בֵהּ חִנְגָּא, לְבַהֲדֵי דִשְׁכִינְתָּא:
'''מְ'''טַיְּלֵי בֵהּ חִנְגָּא, לְבַהֲדֵי דִשְׁכִינְתָּא:
{{ש}}'''עֲ'''לֵהּ רַמְזֵי דֵין הוּא, בְּרַם בְּאֶמְתָנוּתָא:
'''עֲ'''לֵהּ רַמְזֵי דֵין הוּא, בְּרַם בְּאֶמְתָנוּתָא:
{{ש}}'''שַׂ'''בַּרְנָא לֵיהּ בְּשִׁבְיָן, תְּקוֹף הֵמָנוּתָא:
'''שַׂ'''בַּרְנָא לֵיהּ בְּשִׁבְיָן, תְּקוֹף הֵמָנוּתָא:
{{ש}}'''יַ'''דְבֵּר לָן עָלְמִין, עֲלֵמִין מְדַמּוּתָא:
'''יַ'''דְבֵּר לָן עָלְמִין, עֲלֵמִין מְדַמּוּתָא:
{{ש}}'''מְ'''נָת דִּילָן דְּמִלְּקַדְמִין, פָּרֵשׁ בַּאֲרָמוּתָא:
'''מְ'''נָת דִּילָן דְּמִלְּקַדְמִין, פָּרֵשׁ בַּאֲרָמוּתָא:
{{ש}}'''טְ'''לוּלָא דְלִוְיָתָן, וְתוֹר טוּר רָמוּתָא:
'''טְ'''לוּלָא דְלִוְיָתָן, וְתוֹר טוּר רָמוּתָא:
{{ש}}'''וְ'''חַד בְּחַד כִּי סָבִיךְ, וְעָבִיד קְרָבוּתָא:
'''וְ'''חַד בְּחַד כִּי סָבִיךְ, וְעָבִיד קְרָבוּתָא:
{{ש}}'''בְּ'''קַרְנוֹהִי מְנַגַּח בְּהֵמוֹת, בְּרַבְרְבוּתָא:
'''בְּ'''קַרְנוֹהִי מְנַגַּח בְּהֵמוֹת, בְּרַבְרְבוּתָא:
{{ש}}'''יְ'''קַרְטַע נוּן לְקִבְלֵהּ, בְּצִיצוֹי בִּגְבוּרְתָּא:
'''יְ'''קַרְטַע נוּן לְקִבְלֵהּ, בְּצִיצוֹי בִּגְבוּרְתָּא:
{{ש}}'''מְ'''קָרֵב לֵיה בָּרְיֵהּ, בְּחַרְבֵּהּ בְּרַבְרְבוּתָא:
'''מְ'''קָרֵב לֵיה בָּרְיֵהּ, בְּחַרְבֵּהּ בְּרַבְרְבוּתָא:
{{ש}}'''אֲ'''רִיסְטוֹן לְצַדִּיקֵי יְתַקֵן, וְשֵׁרוּתָא:
'''אֲ'''רִיסְטוֹן לְצַדִּיקֵי יְתַקֵן, וְשֵׁרוּתָא:
{{ש}}'''מְ'''סַחֲרִין עֲלֵי תַכֵּי, דְכַדְכֹּד וְגוּמַרְתָּא:
'''מְ'''סַחֲרִין עֲלֵי תַכֵּי, דְכַדְכֹּד וְגוּמַרְתָּא:
{{ש}}'''נְ'''גִידִין קָמֵיהוֹן, אֲפַרְסְמוֹן נַהֲרָתָא:
'''נְ'''גִידִין קָמֵיהוֹן, אֲפַרְסְמוֹן נַהֲרָתָא:
{{ש}}'''וּ'''מִתְפַּנְּקִין וְרַוֵּי, בְּכַסֵּי רְוָיָתָא:
'''וּ'''מִתְפַּנְּקִין וְרַוֵּי, בְּכַסֵּי רְוָיָתָא:
{{ש}}'''חֲ'''מַר מְרַת דְּמִבְּרֵאשִׁית, נְטִיר בֵּי נַעֲוָתָא:
'''חֲ'''מַר מְרַת דְּמִבְּרֵאשִׁית, נְטִיר בֵּי נַעֲוָתָא:


{{ש}}{{גודל|1|ווענדונג צו די צוהערער צו לערנען תורה:}}
{{גודל|1|ווענדונג צו די צוהערער צו לערנען תורה:}}
{{ש}}'''זַ'''כָּאִין כַּד שְׁמַעְתּוּן, שְׁבַח דָּא שִׁירָתָא:
'''זַ'''כָּאִין כַּד שְׁמַעְתּוּן, שְׁבַח דָּא שִׁירָתָא:
{{ש}}'''קְ'''בִיעִין כֵּן תֶּהֱווּן, בְּהַנְהוּ חֲבוּרָתָא:
'''קְ'''בִיעִין כֵּן תֶּהֱווּן, בְּהַנְהוּ חֲבוּרָתָא:
{{ש}}'''וְ'''תִזְכּוּן דִּי תֵיתְבוּן, בְּעֵלָּא דָרָתָא:
'''וְ'''תִזְכּוּן דִּי תֵיתְבוּן, בְּעֵלָּא דָרָתָא:
{{ש}}'''אֲ'''רֵי תְצִיתוּן לְמִלַּי, דְּנָפְקִין בְּהַדְרָתָא:
'''אֲ'''רֵי תְצִיתוּן לְמִלַּי, דְּנָפְקִין בְּהַדְרָתָא:
{{ש}}'''מְ'''רוֹמָם הוּא אֱלָהִין, בְּקַדְמָא וּבַתְרַיְתָא:
'''מְ'''רוֹמָם הוּא אֱלָהִין, בְּקַדְמָא וּבַתְרַיְתָא:
{{ש}}'''צְ'''בִי וְאִתְרְעִי בָן, וּמְסַר לָן אוֹרַיְתָא:
'''צְ'''בִי וְאִתְרְעִי בָן, וּמְסַר לָן אוֹרַיְתָא:
| מאת = מאיר בן רבי יצחק ש"ץ נהוראי
| מאת = "מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ"
| שורות = יא
}}
}}
[[טעקע:Akdamut (Mahzor Worms).png|קליין|ערשטע עמוד פון אקדמות, אין מחזור ווירמייזא, [[ה'ל"ב]]]]
'''אַקְדָמוּת''' איז א [[פיוט]] אויף [[אראמיש]] וואס שילדערט די גרויסקייט פון השי"ת און זיינע באדינער, די [[מלאכים]] און די [[אידן]], געזאגט ביי די [[אשכנזים]] מיט גרויס חביבות דעם ערשטן טאג [[שבועות]] איידער [[קריאת התורה]]. דער פיוט איז נתחבר געווארן דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר שליח ציבור]] פון [[ווירמייזא]] אלס "רשות" פאר'ן מתורגמן פאר די תרגום אויף דער קריאה.
'''אַקְדָמוּת''' איז א [[פיוט]] אויף [[אראמיש]] וואס שילדערט די גרויסקייט פון השי"ת און זיינע באדינער, די [[מלאכים]] און די אידן, געזאגט ביי די [[אשכנזים]] מיט גרויס חביבות דעם ערשטן טאג [[שבועות]] איידער [[קריאת התורה]]. דער פיוט איז נתחבר געווארן דורך [[רבי מאיר שליח ציבור]] פון [[ווירמייזא]].
 
עס פלעגט אריגינעל געזאגט ווערן נאך דעם ערשטן פסוק פון דער קריאה, אבער נאך א הלכה'דיגער פאלעמיק דערוועגן איז איינגעפירט געווארן אין רוב פלעצער עס צו זאגן איידער די ברכה פונעם עולה.
 
אין פיל פריערדיגע מקורות ווערט געברענגט א געשיכטע איבער די אומשטענדן אין וועלכע דער פיוט איז נתחבר געווארן, אז רבי מאיר ש"ץ האט עס געמאכט ווען ער איז געפארן ברענגען איינעם פון די [[בני משה]] פון דער אנדערער זייט [[סמבטיון]], יענער זאל באקעמפן א גלח א מכשף וואס האט באדראעט די אידן. עס זענען אבער דא מפקפקים אויף די מעשה.


==אויסשטעל==
==אויסשטעל==
דער פיוט איז אויסגעשטעלט מיט 90 שורות, יעדער שורה באשטייט פון 10 [[טראף|טראַפן]] (תנועות), און ענדיגט זיך מיט'ן גראם פון "תָא". די [[אקראסטיק]] פון די ערשטע 44 שורות זענען לויט די רייע פון [[אלף בית|א' ב']] - געדאפלט, און די איבריגע 46 זענען לויט דער נאמען פונעם מחבר "מאיר ביר רבי{{הערה|{{היברובוקס|רבי אליהו בחור|ספר התשבי|45037|page=168|מקום הוצאה=איזנא|שנת הוצאה=ש"א|שורש רב}} ברענגט די ראשי החרוזים אלס "ביר ר'''י'''בי", דער פרי מגדים ברענגט עס אראפ אין {{היברובוקס|2=אגרות פרי מגדים|3=20185|page=16|4=אגרת א'}} און לייגט צו: "ובמחזורים שלנו לא מצאתי חרוז יו"ד בין ריש לב' רק החרוז רבי יצחק, וחידוש בעיני אולי חסרו החרוז ההוא, ומי יתן אמצאהו כי התשבי נאמן יותר מק' עדים"}} יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ".
דער פיוט איז אויסגעשטעלט מיט ניינציג שורות, יעדע שורה באשטייט פון צען [[טראף|טראַפן]] (תנועות), און ענדיגט זיך מיט'ן [[גראמען|גראם]] פון "תָא". דער [[אקראסטיך]] פון די ערשטע 44 שורות זענען די [[אלף בית|א' ב']] געדאפלט, און פון די איבריגע 46 איז עס דעם נאמען פונעם מחבר "מאיר ביר רבי{{ביאור|{{היברובוקס|רבי אליהו בחור|ספר התשבי|45037|page=168|מקום הוצאה=איזנא|שנת הוצאה=ש"א|שורש רב}} ברענגט די ראשי החרוזים אלס "ביר ר'''י'''בי", דער פרי מגדים ברענגט עס אראפ אין {{היברובוקס|2=אגרות פרי מגדים|3=20185|page=16|4=אגרת א'}} און לייגט צו: "ובמחזורים שלנו לא מצאתי חרוז יו"ד בין ריש לב' רק החרוז רבי יצחק, וחידוש בעיני אולי חסרו החרוז ההוא, ומי יתן אמצאהו כי התשבי נאמן יותר מק' עדים"}} יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ".
 
דער פייטן הייבט אן מיט'ן נעמען רשות, און טוט ארויסברענגען די לויב צו השי"ת, וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן אפילו מיט די שטערקסטע מעגליכקייטן. עס פאלגט נאך מיט די גרויסקייט פון די מלאכים, און די געוואלדיגע חשיבות פון די אידישע קינדער איבער זיי. דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת טראץ דעם שווערן גלות, און די אידן ענטפערן זיי מיט א לענגערע שילדערונג פון די שכר לעתיד לבא. דער פיוט ענדיגט זיך מיט א ברכה אז די באטייליגטע זאלן טאקע זוכה זיין דערצו.


דער פיוט ווערט געזאגט מיט א זיסן ניגון וואס ברענגט ארויס דביקות און בענקשאפט, אין אן אופן וואס דער חזן זאגט די ערשטע צוויי שורות, און קהל ענטפערט מיט די קומענדיגע צוויי שורות, און אזוי טוישט מען זיך יעדע צוויי שורות<ref name=":0">{{היברובוקס|רבי שלמה זלמן גייגר|דברי קְהִלֹּת|6822|page=447|באנד=- מנהגי פראנפורט דמיין|מקום הוצאה=פראנקפורט|שנת הוצאה=תרכ"ב|עמ=446}}</ref>.
דער פייטן הייבט אן מיט'ן נעמען רשות, און טוט ארויסברענגען די לויב צו השי"ת, וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן אפילו מיט די שטערקסטע מעגליכקייטן. עס פאלגט נאך מיט דער גרויסקייט פון די מלאכים, און דאס געוואלדיגע חשיבות פון די אידישע קינדער איבער זיי. דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת טראץ דעם שווערן גלות, און די אידן ענטפערן זיי מיט א לענגערער שילדערונג פונעם שכר לעתיד לבא. דער פיוט ענדיגט זיך מיט א ברכה אז די באטייליגטע זאלן טאקע זוכה זיין דערצו.


==היסטאריע==
==היסטאריע==
[[טעקע:מחזור.jpg|קליין|מחזור מנהג אשכנז, "רשות למתרגם, יסוד רבינו מאיר ש"ץ נ"ע".]]
[[טעקע:מחזור.jpg|קליין|מחזור מנהג אשכנז, "רשות למתרגם, יסוד רבינו מאיר ש"ץ נ"ע".]]
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אנהייב תקופת ה[[ראשונים]]{{הערה|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון די לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, {{תנ"ך|הושע|ו|ט}}; {{תנ"ך|עמוס|ג|יב}}; {{תנ"ך|תהלים|עג|יב}}. אבער ער האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זעט {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרע"ב|מו"ל=באבער|עמ=80}}: "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייץ-ציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא.}}, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]], דער [[שליח ציבור]] פון שטאט ווירמייזא. אין ראם פון זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין דעם נוסח התפילה<ref>ווי דער נוסח "צור ישראל" אין [[ברכות קריאת שמע]].</ref>, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי אזעלכע וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג.
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אנהייב תקופת ה[[ראשונים]]{{ביאור|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון דעם לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, {{תנ"ך|הושע|ו|ט}}; {{תנ"ך|עמוס|ג|יב}}; {{תנ"ך|תהלים|עג|יב}}. אבער ער האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זעט {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרע"ב|מו"ל=באבער|עמ=80}}: "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייץ-ציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא.}}, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]], דער [[שליח ציבור]] פון שטאט ווירמייזא. אין ראם פון זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין דעם נוסח התפילה<ref>ווי דאס צולייגן "גואלינו ה' צבאות שמו קדוש ישראל" ביים אויספיר פון [[ברכות קריאת שמע]] (ספר המנהגים לרבי יצחק אייזיק מטירנא).</ref>, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי אזעלכע וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג.


דער פיוט איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "תורגמן", וועלכער פלעגט איבערזעצן די פסוקים פון דער קריאה אויף אראמיש, א מנהג וואס איז געווען איינגעפירט יעדן וואך ביי [[קריאת התורה]] בימי חז"ל ביז סוף תקופת ה[[גאונים]]{{הערה|שם=רמבםיבי|{{רמב"ם|תפילה|יב|י}}}}, און איז פארבליבן אין רבי מאיר'ס צייטן בלויז אין שבועות און שביעי של פסח{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|כ|יג|מפרש=חזקוני}}: "בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה, ומתרגמינן הדברות"; {{בבלי|מגילה|כד|א|מפרש=תוספות}}: "והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס". זעט אויך {{על התורה||כל בו, נ"ב|Kol_Bo_52}}: "ונהגו בשביעי של פסח ובראשון של עצרת, לתרגם הפרשה כלה כדי להבין לנשים ולעמי הארץ הנסים והנפלאות, ולשכך אזנם ויתנו לשם שבח והודאה על הדבר וכו'".}}{{ביאור|אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט דעם [[תרגום ירושלמי]], וואס לייגט צו מדרשים און ערקלערונגען. אויך האט מען צוגעלייגט לענגערע פיוטים אויף אראמיש, אזוי ווי די מנהג אין ארץ ישראל – אנדערש ווי אין בבל וואס מען האט געניצט [[תרגום אונקלוס]] פאר איבערזעצונג. די עשרת הדברות זענען געזאגט געווארן מיטן טעם העליון וואס צעטיילט זיי אין צען באזונדערע פסוקים, ווי דער דין אז מען איז דוקא מתרגם יעדן פסוק באזונדער{{הערה|שם=רמבםיבי}}. צווישן די פסוקים זענען געזאגט געווארן לענגערע פיוטים, וואס זענען גערופן געווארן "דיברות", צוליב וואס זיי הייבן זיך אן "דיברא"{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרנקל|מחזור שבועות לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|602835|page=8|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ס|עמ=י-יא|מבוא}}; {{צ-בוך|מחבר=יוסף יהלום, מיכאל סוקולוף|נאמען=שירת בני מערבא|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=האקדמיה הלאומית הישראלית למדעים|שנת הוצאה=תשנ"ט}}.}}.}}. דער רשות פלעגט געזאגט ווערן פארן אנהייבן מתרגם צו זיין – ד.ה. נאכן ערשטן פסוק. אויך שפעטער ווען דאס מתרגם זיין האט שוין נישט אנגעהאלטן, האט מען אבער ממשיך געווען צו זאגן דער פיוט פון אקדמות ביי קריאת התורה{{ביאור|צוערשט איז דאס געשריבן געווארן אלס השערה דורך: {{אוצר החכמה|רבי שלמה חעלמא (תע"ו–תקמ"א)|שלחן תמיד|147645|page=120|באנד=ב|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשס"ד|מו"ל=מכון ירושלים|עמ=קד|ב|אבאנענטן=יא|לינק טעקסט=סי' יט, זר זהב, אות ג}}; {{היברובוקס|מהר"ם אש|זכרון יהודה|38596|page=76}}; {{היברובוקס|רבי וואלף היידנהיים|הבנת המקרא|33682|page=66|עמ=סוף חומש שמות}}, און נאך. שפעטער איז געדרוקט געווארן דער מחזור ויטרי וואס ברענגט דעם מנהג מתרגם צו זיין אין שביעי של פסח ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Pesach/107|סימן ק"ז}}) און שבועות ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Order_of_Shavuot/286|סדר שבועות}}), און ער איז מעתיק א צאל רשויות וואס דער מתרגם פלעגט דאן זאגן (דער פיוט אקדמות זעלבסט ווערט נישט דערמאנט דארט, אבער עס ווערט דארט געברענגט א צווייטער רשות פון ר"מ ש"ץ, "אילו כל נימין"). די השערה איז אממערסטנס באשטעטיגט געווארן ווען עס זענען געפונען געווארן אריגינעלע כתבי יד פון מחזורים וואס שטעלן אריין אקדמות אינאיינעם מיט די תרגומים און זייערע פיוטים, אין איין מחזור{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001218920205171/NLI#$FL28231436|קעפל=מחזור מנהג אשכנז לשבועות ולסוכות|זייטל=הספרייה הלאומית|עמודים=65}}}} שטייט אויפ'ן קעפל "רשות למתרגם יסוד רבינו מאיר ש"ץ".}}. עס איז אויך פארהאן א רשות למתרגם אויף שביעי של פסח פון רבי מאיר ש"ץ{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרענקל|מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם - פסח|602836|page=659|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנג|עמ=608}}}}.
דער פיוט איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "מתורגמן", וועלכער פלעגט איבערזעצן די פסוקים פון דער קריאה אויף אראמיש, א מנהג וואס איז געווען איינגעפירט יעדן וואך ביי [[קריאת התורה]] בימי חז"ל ביז סוף תקופת ה[[גאונים]]{{הערה|שם=רמבםיבי|{{רמב"ם|תפילה|יב|י}}. דער מנהג איז געבליבן ביז היינט ביי די [[תימנים]].}}, און איז פארבליבן אין רבי מאיר'ס צייטן אין שבועות און שביעי של פסח{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|כ|יג|מפרש=חזקוני}}: "בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה, ומתרגמינן הדברות"; {{בבלי|מגילה|כד|א|מפרש=תוספות}}: "והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס". זעט אויך {{על התורה||כל בו, נ"ב|Kol_Bo_52}}: "ונהגו בשביעי של פסח ובראשון של עצרת, לתרגם הפרשה כלה כדי להבין לנשים ולעמי הארץ הנסים והנפלאות, ולשכך אזנם ויתנו לשם שבח והודאה על הדבר וכו'"; און {{ויקיטקסט|ספר_המחכים|ספר המחכים}}, סדר תפילות ימים טובים, שבועות: "יום ראשון קורין בסדר יתרו פרשה בחדש השלישי עד סוף הסדר ומתרגם מפני חיבוב התורה".}}{{ביאור|אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט דעם [[תרגום ירושלמי]], וואס לייגט צו מדרשים און ערקלערונגען. אויך האט מען צוגעלייגט לענגערע פיוטים אויף אראמיש, אזוי ווי די מנהג אין ארץ ישראל – אנדערש ווי אין בבל וואס מען האט געניצט [[תרגום אונקלוס]]. די עשרת הדברות זענען געזאגט געווארן מיטן טעם העליון וואס צעטיילט זיי אין צען באזונדערע פסוקים, ווי דער דין אז מען איז דוקא מתרגם יעדן פסוק באזונדער{{הערה|שם=רמבםיבי}}. צווישן די פסוקים זענען געזאגט געווארן לענגערע פיוטים, וואס זענען גערופן געווארן "דיברות", צוליב וואס זיי הייבן זיך אן "דיברא"{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרנקל|מחזור שבועות לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|602835|page=8|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ס|עמ=י-יא|מבוא}}; {{צ-בוך|מחבר=יוסף יהלום, מיכאל סוקולוף|נאמען=שירת בני מערבא|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=האקדמיה הלאומית הישראלית למדעים|שנת הוצאה=תשנ"ט}}.}}.}}. דער רשות פלעגט געזאגט ווערן פאר'ן אנהייבן מתרגם צו זיין – ד"ה נאכן ערשטן פסוק. אויך שפעטער ווען דאס מתרגם זיין האט שוין נישט אנגעהאלטן, האט מען אבער ממשיך געווען צו זאגן דעם פיוט פון אקדמות ביי קריאת התורה{{ביאור|צוערשט איז דאס געשריבן געווארן אלס השערה דורך: {{אוצר החכמה|רבי שלמה חעלמא (תע"ו–תקמ"א)|שלחן תמיד|147645|page=120|באנד=ב|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשס"ד|מו"ל=מכון ירושלים|עמ=קד|ב|אבאנענטן=יא|לינק טעקסט=סי' יט, זר זהב, אות ג}}; {{היברובוקס|מהר"ם אש|זכרון יהודה|38596|page=76}}; {{היברובוקס|רבי וואלף היידנהיים|הבנת המקרא|33682|page=66|עמ=סוף חומש שמות}}, און נאך. שפעטער איז געדרוקט געווארן דער מחזור ויטרי וואס ברענגט דעם מנהג מתרגם צו זיין אין שביעי של פסח ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Pesach/107|סימן ק"ז}}) און שבועות ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Order_of_Shavuot/286|סדר שבועות}}), און ער איז מעתיק א צאל רשויות וואס דער מתרגם פלעגט דאן זאגן (דער פיוט אקדמות זעלבסט ווערט נישט דערמאנט דארט, אבער עס ווערט דארט געברענגט א צווייטער רשות פון ר"מ ש"ץ, "אילו כל נימין"). די השערה איז אממערסטנס באשטעטיגט געווארן ווען עס זענען געפונען געווארן אריגינעלע כתבי יד פון מחזורים וואס שטעלן אריין אקדמות אינאיינעם מיט די תרגומים און זייערע פיוטים אין איין מחזור{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001218920205171/NLI#$FL28231436|קעפל=מחזור מנהג אשכנז לשבועות ולסוכות|זייטל=וועבזייטל פון [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]]|עמודים=65}}}} שטייט אויפ'ן קעפל "רשות למתרגם יסוד רבינו מאיר ש"ץ". {{ש}}נאך צוויי פיוטי תרגום זענען אנגעקומען צו די געדרוקטע מחזורים אויף שבועות: [[ארכין]], בעפאר'ן ליינען די עשרת הדיברות, און [[יציב פתגם]], בעפאר די הפטורה פון צווייטן טאג. זיי ביידע ווערן אבער פיל ווייניגער געזאגט ווי אקדמות.}}. עס איז אויך פארהאן א רשות למתרגם אויף שביעי של פסח פון רבי מאיר ש"ץ{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרענקל|מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם - פסח|602836|page=659|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנג|עמ=608}}}}.


דעם מנהג צו זאגן דעם פיוט אקדמות ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם קלויזנער|מנהגים|24905|page=73|מקום הוצאה=ריווא דטרינט|שנת הוצאה=שי"ט|עמ=מא}}, געברענגט אין {{היברובוקס||מהרי"ל|44458|page=54}}, און {{היברובוקס|רבי יצחק אייזיק טירנא|ספר המנהגים|8913|page=33|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרכ"ט|עמ=טז}}}}. אויך געפינט מען דאס אין פריערדיגע מחזורים געשריבן בכתב יד, צווישן זיי אין מחזור ווירמייזא{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}.
דעם מנהג צו זאגן אקדמות ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם קלויזנער|מנהגים|24905|page=73|מקום הוצאה=ריווא דטרינט|שנת הוצאה=שי"ט|עמ=מא}}, געברענגט אין {{היברובוקס||מהרי"ל|44458|page=54}}, און {{היברובוקס|רבי יצחק אייזיק טירנא|ספר המנהגים|8913|page=33|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרכ"ט|עמ=טז}}}}. אויך געפינט מען דאס אין פריערדיגע [[מחזור]]ים געשריבן בכתב יד, צווישן זיי אין מחזור ווירמייזא{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}.


אין ווירמייזא זעלבסט איז אבער דער מנהג געווען נישט צו זאגן דעם אקדמות<ref>{{צ-בוך|מחבר=רבי יוזפא שמש|נאמען=מנהגי וורמיישא|עמ=אות קד}}</ref>. רבי יהודה ליווא קירכהיים ברענגט אז די סיבה דערצו ווערט אנגעגעבן וויבאלד עס איז געווען א חזן אין ווירמייזא, וואס האט געזאגט אקדמות מיט א זיסע שטימע און מיט גרויס כוונה, און ווי נאר ער האט געענדיגט איז ער נפטר געווארן. ער טענה'ט אבער דערויף, אז דאס צייגט בלויז אויף די חשיבות פון דעם פיוט, און עס וואלט געדארפט ברענגען עס צו זאגן יאר יערליך מיט גרויס כוונה. דערפאר זאגט ער אז ס'איז דא אן אנדערער טעם דערביי וואס איז נישט באקאנט{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מנהגות וורמייזא|3=147397|page=307}}}}.
אין ווירמייזא זעלבסט איז אבער דער מנהג געווען נישט צו זאגן אקדמות<ref>{{צ-בוך|מחבר=רבי יוזפא שמש|נאמען=מנהגי וורמיישא|עמ=אות קד}}</ref>. רבי יהודה ליווא קירכהיים ברענגט אז די סיבה דערצו ווערט אנגעגעבן וויבאלד עס איז געווען א חזן אין ווירמייזא וואס האט געזאגט אקדמות מיט א זיסער שטימע און גרויס כוונה, און ווי נאר ער האט געענדיגט איז ער נפטר געווארן. ער טענה'ט אבער דערויף, אז דאס צייגט בלויז אויף דאס חשיבות פונעם פיוט, און עס וואלט געדארפט ברענגען עס צו זאגן יאר יערליך מיט גרויס כוונה. דערפאר זאגט ער אז ס'איז דא אן אנדערער טעם דערביי וואס איז נישט באקאנט{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מנהגות וורמייזא|3=147397|page=307}}}}.


==הלכה==
==פאלעמיק איבער דאס צייט פון זאגן==
דער פארצייטישער מנהג איז געווען איבעראל צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי", ווי עס ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז. דאס שטאמט פון דעם וואס דער תורגמן פלעגט זאגן רשות איידער'ן אנהייבן די תרגום פונעם ערשטן פסוק. שפעטער, ווען דער תרגום איז פארגעסן געווארן, איז געווארן אומפארשטענדליך פארוואס מ'איז מפסיק אינמיטן ליינען. [[רבי אפרים הכהן]] פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן איבער דעם מנהג פון די אשכנז'ישע קהילה אין [[ווענעציע]] וועלכע האבן זיך אזוי געפירט, און די ארטיגע ספרד'ישע אידן, וועלכע זענען דער רוב, האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה. אין זיין ספר שער אפרים איז ער מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און אז איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק. אויך מאכט ער קלאר, אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין{{הערה|רבי אפרים הכהן מווילנא, {{אוצר|שער אפרים/י|שער אפרים, סי' י}}}}. אויך דער [[מגן אברהם]] ברענגט אראפ דעם מנהג פון זאגן אקדמות נאכ'ן ערשטן פסוק און ברענגט נישט אויף קיין חשש דערביי{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|קמו|א|מפרש=מגן אברהם}}, זע {{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=חתם סופר}}}}.
דער פארצייטישער מנהג איז געווען איבעראל צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי", ווי עס ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז. דאס שטאמט פון דעם וואס דער תורגמן פלעגט זאגן דעם רשות איידער'ן אנהייבן דעם תרגום פונעם ערשטן פסוק. שפעטער, ווען דער תרגום איז פארגעסן געווארן, איז געווארן אומפארשטענדליך פארוואס מ'איז מפסיק אינמיטן ליינען. [[רבי אפרים הכהן]] פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן איבער דעם מנהג פון דער אשכנז'ישער קהילה אין [[ווענעציע]] וועלכע האבן זיך אזוי געפירט, און די ארטיגע ספרד'ישע אידן, וועלכע זענען געווען דער רוב, האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה. אין זיין ספר שער אפרים איז ער מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער, און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און אז איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק. אויך מאכט ער קלאר, אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין{{הערה|רבי אפרים הכהן מווילנא, {{אוצר|שער אפרים/י|שער אפרים, סי' י}}}}. אויך דער [[מגן אברהם]] ברענגט אראפ דעם מנהג פון זאגן אקדמות נאכ'ן ערשטן פסוק און ברענגט נישט אויף קיין חשש דערביי{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|קמו|א|מפרש=מגן אברהם}}, זע {{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=חתם סופר}}}}.


דער [[טורי זהב]] ברענגט אראפ דעם מנהג און וואונדערט זיך שטארק דערויף, ער שרייבט אז ער האט געהערט פון רבנים וואס האבן איינגעפירט צו זאגן אקדמות איידער דער כהן מאכט די ברכה אויף דער תורה, און ער פירט אויס אז מען זאל זיך פירן אזוי למעשה{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=טורי זהב}}}}. [[רבי יעקב עמדין]] נעמט אן ווי דעם טורי זהב, און שרייבט אז די תירוצים פון זיין זיידן דער שער אפרים זענען נישט גענוג שטארק אז מען זאל מאכן אן הפסק אינמיטן ליינען{{הערה|שם=עמדין|סידור יעב"ץ [[s:סידור בית יעקב (עמדין)/שער המזרח#המשך אורח ב - סדר יום א' של שבועות|שער המזרח]]}}.
דער [[טורי זהב]] ברענגט אראפ דעם מנהג און וואונדערט זיך שטארק דערויף, ער שרייבט אז ער האט געהערט פון רבנים וואס האבן איינגעפירט צו זאגן אקדמות איידער דער כהן מאכט די ברכה אויף דער תורה, און ער פירט אויס אז מען זאל זיך פירן אזוי למעשה{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=טורי זהב}}}}. [[רבי יעקב עמדין]] נעמט אן ווי דעם טורי זהב, און שרייבט אז די תירוצים פון זיין זיידן דער שער אפרים זענען נישט גענוג שטארק אז מען זאל מאכן אן הפסק אינמיטן ליינען{{הערה|שם=עמדין|סידור יעב"ץ [[s:סידור בית יעקב (עמדין)/שער המזרח#המשך אורח ב - סדר יום א' של שבועות|שער המזרח]]}}.


דער [[שו"ת פנים מאירות]] ברענגט, אז ס'איז געווען א רב וואס האט דאס געוואלט איינפירן ווי דעם ט"ז, און דער קהל האט אים נישט געלאזט. און ער פירט אויס, אז וויבאלד אקדמות איז גאר א גרויסער שבח וואס מען האט מקבל געווען פון די פריערדיגע דורות, און מען האט זיך אלעמאל געפירט צו מפסיק זיין אינמיטן קריאת התורה, קענען מיר נישט זיין קלוגער פון די פריערדיגע צו זאגן אז זיי האבן נישט גוט געטון און מבטל זיין דעם מנהג, ומנהג ישראל תורה היא{{הערה|פנים מאירות, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/18073/שו%22ת_פנים_מאירות/ג/לא ח"ג סימן לא]}}.
דער [[רבי מאיר אייזנשטאט|פנים מאירות]] ברענגט, אז ס'איז געווען א רב וואס האט דאס געוואלט איינפירן ווי דעם ט"ז, און דער קהל האט אים נישט געלאזט. און ער פירט אויס, אז וויבאלד אקדמות איז גאר א גרויסער שבח וואס מען האט מקבל געווען פון די פריערדיגע דורות, און מען האט זיך אלעמאל געפירט צו מפסיק זיין אינמיטן קריאת התורה, קענען מיר נישט זיין קלוגער פון די פריערדיגע צו זאגן אז זיי האבן נישט גוט געטון און מבטל זיין דעם מנהג, ומנהג ישראל תורה היא{{הערה|פנים מאירות, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/18073/שו%22ת_פנים_מאירות/ג/לא ח"ג סימן לא]}}.


עס ווערט דערציילט אז ווען דער [[שאגת אריה]] איז געווארן רב אין [[מעץ]] האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קעגנערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים כמעט געקאסט דאס רבנות פאסטן{{הערה|{{אוצר החכמה|2=גדולי הדורות על משמר מנהג אשכנז|3=143213|page=108|עמ=108}}}}.
עס ווערט דערציילט אז ווען דער [[רבי אריה לייב גינצבורג|שאגת אריה]] איז געווארן רב אין [[מעץ]] האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קעגנערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים כמעט געקאסט דאס רבנות פאסטן{{הערה|{{אוצר החכמה|2=גדולי הדורות על משמר מנהג אשכנז|3=143213|page=108|עמ=108}}}}.


אין רוב מקומות איז אנגענומען געווארן ווי דעם ט"ז, אויך דער [[משנה ברורה]] נעמט אן אזוי{{הערה|{{משנה ברורה|תצד|ב}}}}. דער [[שו"ע הרב]] שרייבט, אז אין אן ארט ווי דער מנהג איז צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק זאל מען נישט טוישן, אויב אבער איז נישטא קיין מנהג זאל מען זאגן איידער דער ברכה{{הערה|{{שוע הרב|אורח חיים|תצד|א}}, אזוי שטייט אויך אין {{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=חתם סופר}}}}. און אין טייל ערטער פירט מען זיך טאקע נאך ביז היינט צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק.
אין רוב מקומות איז אנגענומען געווארן ווי דעם ט"ז, אויך דער [[משנה ברורה]] נעמט אן אזוי{{הערה|{{משנה ברורה|תצד|ב}}}}. דער [[שולחן ערוך הרב]] שרייבט, אז אין אן ארט וואו דער מנהג איז צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק זאל מען נישט טוישן, אויב אבער איז נישטא קיין מנהג זאל מען זאגן איידער דער ברכה{{הערה|{{שוע הרב|אורח חיים|תצד|א}}, אזוי שטייט אויך אין {{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=חתם סופר}}}}. אין די קהילות פון [[דייטשלאנד]] איז געבליבן דער אלטער מנהג, און אין טייל ערטער פירט מען זיך טאקע נאך ביז היינט צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק{{הערה|{{אוצר החכמה|מכון מורשת אשכנז|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז|655096|page=61|באנד=תשפ"ג}}}}.


אויך דארט ווי מען זאגט עס פאר דער ברכה, רופט מען צו ערשט אויס דעם כהן צו די תורה, און מען עפנט אויף די מענטעלע, און מען דעקט צו די ספר תורה, און מען זאגט אקדמות, און גלייך נאכדעם זאגט דער כהן ברכו<ref>{{צ-בוך|נאמען=פרי מגדים, משבצות זהב, תצד}}</ref>.
אויך דארט וואו מען זאגט עס פאר דער ברכה, רופט מען צו ערשט אויס דעם כהן צו דער תורה, מען עפנט אויף דעם מענטעלע, מען דעקט צו די ספר תורה, מען זאגט אקדמות, און גלייך דערויף זאגט דער כהן ברכו<ref>{{צ-בוך|נאמען=פרי מגדים, משבצות זהב, תצד}}</ref>.


==חשיבות==
==חשיבות==
דער פיוט אקדמות איז אלע יארן געווען פון די מערסט באוואוסטע און באליבטע פיוטים. [[רבי יעקב עמדין]] שרייבט: "אין מיינע אויגן איז דער פיוט זייער חשוב און טייער, אויך מיר טוען דאס זאגן, ווייל א גרויסער מענטש האט דאס מחבר געווען, און ס'איז פאסיג פאר דער וואס האט דאס געזאגט", נאך שרייבט ער, אז דערפאר האט עס דער מחבר פארפאסט אויף אראמיש, א שפראך וואס די מלאכים פארשטייען נישט, כדי זיי זאלן נישט מקנא זיין, צוליב די גרויסע חשיבות פון דעם פיוט{{הערה|שם=עמדין}}.
דער פיוט אקדמות איז אלע יארן געווען פון די מערסט באוואוסטע און באליבטע פיוטים. [[רבי יעקב עמדין]] שרייבט: "אין מיינע אויגן איז דער פיוט זייער חשוב און טייער, אויך מיר טוען דאס זאגן, ווייל א גרויסער מענטש האט דאס מחבר געווען, און ס'איז פאסיג פאר דער וואס האט דאס געזאגט", נאך שרייבט ער, אז דערפאר האט עס דער מחבר פארפאסט אויף אראמיש, א שפראך וואס די מלאכים פארשטייען נישט, כדי זיי זאלן נישט מקנא זיין, צוליב די גרויסע חשיבות פון דעם פיוט{{הערה|שם=עמדין}}.


אין חוות יאיר שטייט "דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש"ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ר' אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געזאגט געווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטן דערין סודות נוראים{{הערה|ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז}}.
דער שבות יעקב ברענגט פונעם חוות יאיר{{הערה|{{ויקיטקסט|חות_יאיר/רלח|סי' רלח}}}} אז די פיוטים פונעם "אויסגערופענעם אשכנז'ישן פייטן רבינו מאיר שליח ציבור", זענען אזוי גרויס ווי די פיוטים פון [[רבי אלעזר הקליר]] וחבריו, אין וועלכע עס זענען באהאלטן מורא'דיגע, טיפע, און וואונדערליכע סודות, און דערפאר קען מען נישט מפקפק זיין אויפ'ן מנהג מפסיק צו זיין דערפאר אינמיטן ליינען{{הערה|רבי יעקב ריישער, שבות יעקב, {{אוצר|שבות יעקב/א/יב|מהדורא בתרא סימן יב}}}}.


[[רבי נחמן פון ברסלב]] האט "גאר גאר שטארק" אויסגעלויבט דעם פיוט פון אקדמות, און געזאגט אז וויבאלד מען איז שוין אזוי געוואוינט דערצו, אנערקענט מען נישט דאס גרויסקייט פון דעם געוואלדיגן הייליגן לויב{{הערה|שם=ברסלב}}.
[[רבי נחמן פון ברסלב]] האט "גאר גאר שטארק" אויסגעלויבט דעם פיוט פון אקדמות, און געזאגט אז וויבאלד מען איז שוין אזוי געוואוינט דערצו, אנערקענט מען נישט דאס גרויסקייט פון דער געוואלדיגער הייליגער לויב{{הערה|שם=ברסלב}}.


==ניגון==
==ניגון==
[[טעקע:אקדמות.png|קליין|נאטן פון אקדמות דורך מאיר שמעון גשורי]]
[[טעקע:אקדמות.png|קליין|נאטן פון אקדמות דורך מאיר שמעון גשורי]]
דער ניגון פון אקדמות שטאמט הויפטזעכליך פונעם מחבר אליינס, און איז פארשפרייט איבעראל וואו מען זאגט דעם פיוט, דער ניגון זעלבסט דרוקט אויס בענקשאפט. די תנועות פונעם ניגון זענען היבש ענליך צו די טעמי המקרא, דאס פאסט אריין אינעם זאגן אינמיטן ליינען{{הערה|{{לינק|שרייבער=בנימין זאב מונק|קעפל=ניגון ה"אקדמות" – והפולמוס|זייטל=שבתון|דאטום=סעפטעמבער 8, 2020|אדרעס=https://shabaton1.co.il/?p{{=}}11344}}}}.
אקדמות ווערט געזינגען אין רוב קהילות מיט אן אלטן אנגענומענעם נוסח{{הערה|שם=הפיוט|{{הפיוט והתפילה|0717}}}}, וואס דער ניגון זעלבסט דרוקט אויס בענקשאפט. די תנועה שטאמט נאך פון תקופת הראשונים{{הערה|שם=אנצי|{{אנצ יהודית|1025|אקדמות}}}} און ווערט אפט אריינגערעכנט צווישן די טראדיציאנעלע "מסיני ניגונים".
אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי ברכת כהנים שבועות מיט די ניגון פון אקדמות<ref name=":0" />.
טייל שלאגן פאר אז דער ניגון פון אקדמות שטאמט ווארשיינליך פונעם מחבר אליין, זייענדיג פארשפרייט איבעראל וואו מען זאגט דעם פיוט, און אז די תנועות פונעם ניגון זענען היבש ענליך צו די טעמי המקרא, וואס פאסט אריין אינעם זאגן אינמיטן ליינען{{הערה|{{לינק|שרייבער=בנימין זאב מונק|קעפל=ניגון ה"אקדמות" – והפולמוס|זייטל=שבתון|דאטום=סעפטעמבער 8, 2020|אדרעס=https://shabaton1.co.il/?p{{=}}11344}}}}.


רבי נחמן פון ברסלב האט געזאגט, ווער עס פארשטייט די גרויסקייט פון דעם שיר פון אקדמות און דער ניגון מיט וואס מען זינגט עס, דאס איז א וואונדערליכע זאך און גאר א גרויסער חידוש. דערביי האט ער זיך אונטעגעזונגען עטליכע ווערטער פון אקדמות מיט'ן ניגון. ער האט געזאגט אז אקדמות איז א געזאנג פון גלוסטעניש{{הערה|שם=ברסלב|{{ויקיטקסט|שיחות_הר"ן/רנו|שיחת הר"ן, רנו}}}}.
אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי [[ברכת כהנים]] פון שבועות דעם ניגון פון אקדמות<ref name=":0" />. אין קהילות פון רוסלאנד פלעגט מען ניצן דעם ניגון, אדער ענליכע תנועות, אויף [[קידוש]] פון די [[שלש רגלים]], [[שמחת תורה]] ביי די עליה פון דער "חתן תורה", און [[יום כיפור]] ביי [[שיר היחוד]]. טייל זינגען דאס אויף שיר היחוד פון יעדן שבת{{מקור}}.


אין געציילטע קהילות זינגט מען אנדערע ניגונים. אין [[מאדזשיץ (חסידות)|מאדזשיץ]] זינגט מען עס אויף א ניגון פארפאסט דורך [[רבי ישראל טויב|דער 'דברי ישראל']]{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://new.machon-modzitz.co.il/songs/ניגון-אופרה-אקדמות/|שרייבער=ר' בנציון שענקער|קעפל=ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ}}}}; און אין געוויסע קהילות, צווישן זיי, אין [[ראדאמסק (חסידות)|ראדאמסק]] און [[גור (חסידות)|גור]], שאפט מען יעדן יאר א נייעם ניגון פאר אקדמות.
רבי נחמן פון ברסלב האט געזאגט, ווער עס פארשטייט די גרויסקייט פון דעם שיר פון אקדמות און דער ניגון מיט וואס מען זינגט עס, דאס איז א וואונדערליכע זאך און גאר א גרויסער חידוש. דערביי האט ער זיך אונטערגעזונגען עטליכע ווערטער פון אקדמות מיט'ן ניגון. ער האט געזאגט אז אקדמות איז א געזאנג פון גלוסטעניש{{הערה|שם=ברסלב|{{ויקיטקסט|שיחות_הר"ן/רנו|שיחת הר"ן, רנו}}}}.
 
אין געציילטע קהילות זינגט מען אנדערע ניגונים. אין פראנקפורט און [[עלזאס]] פלעגט מען זינגען אן אנדערן אנגענומענעם נוסח{{הערה|שם=הפיוט}}, וואס איז אבער פון פיל שפעטערן מקור{{הערה|שם=אנצי}}. עס ווערט שפעקולירט אז עס שטאמט פון א דייטשן פאלקס ליד{{הערה|1=Beer Bernard, "[http://www.scribd.com/doc/31159472/Untitled Liturgical and Musical Aspects of Shavuot]", Shavuot-to-Go 5769 (2009, NY, Yeshiva Univ. Center for the Jewish Future) page 5.}}. דאס פלעגט אויך ווערן געזינגען אין שבועות אויף חלקים פון מעריב, [[הלל (דאווענען)|הלל]], און ברכת כהנים. אין [[מאדזשיץ (חסידות)|מאדזשיץ]] זינגט מען עס אויף א ניגון פארפאסט דורך [[רבי ישראל טויב|דער 'דברי ישראל']]{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://new.machon-modzitz.co.il/songs/ניגון-אופרה-אקדמות/|שרייבער=ר' בנציון שענקער|קעפל=ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ}}}}; און אין געוויסע קהילות, צווישן זיי, אין [[ראדאמסק (חסידות)|ראדאמסק]] און [[גור (חסידות)|גור]], שאפט מען יעדן יאר א נייעם ניגון פאר אקדמות.


==מנהגים==
==מנהגים==
ביי די ספרד'ישע, ווי אויך אין חב"ד, זאגט מען נישט קיין אקדמות{{הערה|ספר המנהגים, לוח היום יום, עמ' נט}}.
ביי די ספרדים, ווי אויך אין חב"ד, זאגט מען נישט קיין אקדמות{{הערה|ספר המנהגים, לוח היום יום, עמ' נט}}.
 
דער פיוט ווערט געזאגט מיט א זיסן ניגון וואס ברענגט ארויס דביקות און בענקשאפט, אין אן אופן וואס דער חזן זאגט די ערשטע צוויי שורות, און קהל ענטפערט מיט די קומענדיגע צוויי שורות, און אזוי טוישט מען זיך יעדע צוויי שורות<ref name=":0">{{היברובוקס|רבי שלמה זלמן גייגר|דברי קְהִלֹּת|6822|page=447|באנד=- מנהגי פראנפורט דמיין|מקום הוצאה=פראנקפורט|שנת הוצאה=תרכ"ב|עמ=446}}</ref>.


אין געוויסע קהילות האט מען זיך געפירט אז דער רב אליינס האט פארגעזאגט אקדמות, און צדיקים האבן דאס געזאגט מיט גרויס התלהבות און השתפכות הנפש{{הערה|{{היברובוקס|2=נטעי גבריאל - שבועות|3=46443|page=153|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנט}}}}. עס ווערט דערציילט אויפ'ן תפארת שלמה אז ער פלעגט זאגן אקדמות מיט שיינע געזאנגען און א זיסע שטימע, וואס האט אויפגעפלאמט די הארץ פון די צוהערער{{הערה|{{היברובוקס|2=נפלאות התפארת שלמה|3=3799|page=108}}}}.
אין געוויסע קהילות האט מען זיך געפירט אז דער רב אליין האט פארגעזאגט אקדמות, און צדיקים האבן דאס געזאגט מיט גרויס התלהבות און השתפכות הנפש{{הערה|{{היברובוקס|2=נטעי גבריאל - שבועות|3=46443|page=153|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנט}}}}. עס ווערט דערציילט אויפ'ן תפארת שלמה אז ער פלעגט זאגן אקדמות מיט שיינע געזאנגען און א זיסע שטימע, וואס האט אויפגעפלאמט דאס הארץ פון די צוהערער{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם צבי הירש זילבערשטיין|נפלאות התפארת שלמה|3799|page=108|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרפ"ג}}}}.


אין געוויסע פלעצער האט דער רבי געזאגט א דרשה איידער אקדמות{{הערה|צווישן זיי, אין [[מונקאטש (חסידות)|מונקאטש]], זע דרכי חיים ושלום}}.
אין געוויסע פלעצער האט דער רבי געזאגט א דרשה איידער אקדמות{{הערה|צווישן זיי, אין [[מונקאטש (חסידות)|מונקאטש]], זע דרכי חיים ושלום}}.


==מעשה בעל אקדמות==
==מעשה בעל אקדמות==
[[טעקע:געשיכטע.png|קליין|מעשה פון בעל אקדמות, פיררא תנ"ד]]
[[טעקע:געשיכטע.png|קליין|מעשה פון בעל אקדמות, פיורדא תנ"ד]]
די אומשטענדן פון דער פארפאסונג פונעם פיוט זענען פארוויקלט אין א וואונדערליכער געשיכטע מיט איר פארפאסער רבי מאיר ש"ץ און די עשרת השבטים. די געשיכטע איז געדרוקט געווארן מערערע מאל, און עס זענען דא פארשידענע ווערסיעס און ענדערונגען צווישן די דרוקן.
די אומשטענדן פון דער פארפאסונג פונעם פיוט זענען פארוויקלט אין א וואונדערליכער געשיכטע מיט איר פארפאסער רבי מאיר ש"ץ און די [[עשרת השבטים]]. די געשיכטע איז געדרוקט געווארן מערערע מאל, און עס זענען דא פארשידענע ווערסיעס און ענדערונגען צווישן די דרוקן.
===געשיכטע===
===געשיכטע===
פאלגנד איז א קורצע ווערסיע פון די מעשה, באזירט אויפ'ן דרוק פון פירט תנ"ד און כתבי יד פון יענער צייט{{הערה|זע [[#ריווקינד|ריווקינד]]}}:
פאלגנד איז א קורצע ווערסיע פון דער מעשה, באזירט אויפ'ן דרוק פון פירט תנ"ד און כתבי יד פון יענער צייט{{הערה|זע [[#ריווקינד|ריווקינד]]}}:


<blockquote>עס זענען געווען מכשפים וועלכע האבן פארמאגט א "גליק ראד" דורך וועלכער דער טייוול האט זיי אויסגעלערנט "צויבער", און דער גליק ראד איז צעבראכן געווארן דורך א איד. איינע פון די מכשפים, א מאנאך, האט אלס נקמה גע'הרג'עט פיל אידן דורך כישוף. נאך וואס די אידן האבן זיך באקלאגט פארן קייזער, האט ער באשטימט אן עפנטליכער פארמעסט צווישן די אידישע חכמים מיט'ן גלח. נאכ'ן פארמערן תשובה, תפילה, און צדקה, האט דער "בעל החלומות" אנטפלעקט פאר די חכמים אין חלום אז דער וואס איז פאסיג זיך צו פארמעסטן מיט דעם גלח איז איינער פון די עשרת השבטים וואס געפונען זיך הינטער'ן סמבטיון.
<blockquote>עס זענען געווען מכשפים וועלכע האבן פארמאגט א "גליק ראד" דורך וועלכער דער טייוול האט זיי אויסגעלערנט "צויבער", און דער גליק ראד איז צעבראכן געווארן דורך א איד. איינע פון די מכשפים, א מאנאך, האט אלס נקמה גע'הרג'עט פיל אידן דורך כישוף. נאך וואס די אידן האבן זיך באקלאגט פארן קייזער, האט ער באשטימט אן עפנטליכער פארמעסט צווישן די אידישע חכמים מיט'ן גלח. נאכ'ן פארמערן תשובה, תפילה, און צדקה, האט דער "בעל החלומות" אנטפלעקט פאר די חכמים אין חלום אז דער וואס איז פאסיג זיך צו פארמעסטן מיט דעם גלח איז איינער פון די עשרת השבטים וואס געפונען זיך הינטער'ן [[סמבטיון]].


מ'האט אויסגעוועלט רבי מאיר ש"ץ צו גיין צו די עשרת השבטים, לצורך פיקוח נפש איז ער אריבער דעם סמבטיון אום שבת – ווען עס רוט, און איז שוין דארט פארבליבן. די עשרת השבטים האבן געשיקט זיך צו פארמעסטן מיטן גלח א קליינטשיגער שוואכער אידל, ר' דן. דער אידל האט זיך טאקע ארויסגעשטעלט קעגן דעם גלח, און ער האט באוויזן זיך צו שטארקן אויף זיין כישוף. מיט כוחות הקדושה האט ער דעם גלח פארברענט און צעמאלן, און זיין אש איז געפלויגן צום מדבר. און אזוי ארום זענען די אידן געראטעוועט געווארן.
מ'האט אויסגעוועלט רבי מאיר ש"ץ צו גיין צו די עשרת השבטים, לצורך פיקוח נפש איז ער אריבער דעם סמבטיון אום שבת – ווען עס רוט, און איז שוין דארט פארבליבן. די עשרת השבטים האבן געשיקט זיך צו פארמעסטן מיטן גלח א קליינטשיגן שוואכן אידל, רבי דן. דער אידל האט זיך טאקע ארויסגעשטעלט קעגן דעם גלח, און ער האט באוויזן זיך צו שטארקן אויף זיין כישוף. מיט כוחות הקדושה האט ער דעם גלח פארברענט און צעמאלן, און זיין אש איז געפלויגן צום מדבר. און אזוי ארום זענען די אידן געראטעוועט געווארן.


דער קומענדיגער טאג איז געווען ערב שבועות, און דער אידל האט ארויסגענומען דעם נוסח האקדמות וואס רבי מאיר האט אים מיטגעשיקט אז מ'זאל עס זאגן אין זיין אנדענק. ער האט צוגעלייגט אז מ'זאל עס זאגן נאכ'ן פסוק "במדבר סיני" אלס זכר צום נס וואס דעם גלח'ס איבערבלייבענישן זענען פארפלויגן צום מדבר.</blockquote>
דער קומענדיגער טאג איז געווען ערב שבועות, און דער אידל האט ארויסגענומען דעם נוסח האקדמות וואס רבי מאיר האט אים מיטגעשיקט אז מ'זאל עס זאגן אין זיין אנדענק. ער האט צוגעלייגט אז מ'זאל עס זאגן נאכ'ן פסוק "במדבר סיני" אלס זכר צום נס וואס דעם גלח'ס איבערבלייבענישן זענען פארפלויגן צום מדבר.</blockquote>


===דרוקן און מאנוסקריפטן===
===דרוקן און מאנוסקריפטן===
דער ערשטער געדרוקטער פארמאט פון די געשיכטע וואס מען ווייסט, איז א העפט "מגילת רבי מאיר" וואס איז געדרוקט געווארן אין קרעמאָנא, איטאליע, ארום יאר ה'ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|פרידבערג|בית עקד ספרים|37114|page=309|קעפל=אות מ, נומער 2927}}}}. א קאפיע דערפון איז נישט באקאנט צו עקזיסטירן היינט, אבער עס ווערט דערמאנט אין די ליסטעס פונעם איטאליענישן צענזור{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ספר זכרון לאריה ליאונה קארפי|3=612880|page=120}}}}.
דער ערשטער געדרוקטער פארמאט פון דער געשיכטע וואס מען ווייסט, איז א העפט "מגילת רבי מאיר" וואס איז געדרוקט געווארן אין קרעמאָנע, איטאליע, ארום יאר ה'ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|פרידבערג|בית עקד ספרים|37114|page=309|לינק טעקסט=אות מ, נומער 2927}}}}. א קאפיע דערפון איז נישט באקאנט צו עקזיסטירן היינט, אבער עס ווערט דערמאנט אין די ליסטעס פונעם איטאליענישן צענזור{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ספר זכרון לאריה ליאונה קארפי|3=612880|page=120}}}}.


אין די זעלבע תקופה אין איטאליע איז די מעשה איבערגעזעצט געווארן אויף לשון הקודש אין אן איטאליענישער כתב יד געשריבן אין יאר ה'ש"צ, אונטערן קעפל "מגילת ספר החכם ר' מאיר". ער שרייבט אינעם פארווארט אז וויבאלד נישט יעדער פארשטייט אידיש, און ער זעט אז די מעשה געפינט זיך בלויז אויף לשון אשכנז, און נאר אין איינס פון הונדערט אלטע אשכנז'ישע מחזורים, דערפאר זעצט ער עס איבער אין לשה"ק כדי יעדער זאל עס פארשטיין{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001499450205171/NLI#$FL61161660|קעפל=כתב יד|זייטל=ספרייה הלאומית|עמודים=160-167}}}}{{הערה|אויפגעזעצט און געדרוקט דורך: עלי יסיף, 'תרגום קדמון ונוסח עברי של מעשה אקדמות', בקורת ופרשנות 9-10 (תשל"ז), עמ' 214-228, מיט נישט ווייניג גרייזן}}.
אין דער זעלבער תקופה איז די מעשה איבערגעזעצט געווארן אויף לשון הקודש אין א כתב יד געשריבן אין איטאליע אין יאר ה'ש"צ, אונטערן קעפל "מגילת ספר החכם ר' מאיר". דער מעתיק שרייבט אינעם פארווארט אז וויבאלד נישט יעדער פארשטייט אידיש, און ער זעט אז די מעשה געפינט זיך בלויז אויף לשון אשכנז, און נאר אין איינס פון הונדערט אלטע אשכנז'ישע מחזורים, דערפאר זעצט ער עס איבער אין לשון קודש, יעדער זאל עס פארשטיין{{הערה|שם=מגילה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001499450205171/NLI#$FL61161660|קעפל=כתב יד|זייטל=וועבזייטל פון [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]]|עמודים=160-167}}; געדרוקט דורך: עלי יסיף, 'תרגום קדמון ונוסח עברי של מעשה אקדמות', בקורת ופרשנות 9-10 (תשל"ז), עמ' 214-228, מיט נישט ווייניג גרייזן}}.
אויך ווערט די מעשה דערמאנט בקיצור דורך איינע פון די איטאליענישע גדולים פון יענער צייט, רבי אברהם יגל (-ה'שפ"ג), אין זיין ספר "באר שבע" אין כתב יד: "ביי די אשכנז'ישע קהילות געפונט זיך א "מגילה" וואס טייל פירן זיך עס צו דערמאנען אין שבועות, איבער א נס וואס האט פאסירט צו די אידן אין אשכנז"{{הערה|{{היברובוקס|2=קבץ על יד - שנה ד|3=43924|page=39|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרמ"ח|מו"ל=חברת מקיצי נרדמים}}}}{{הערה|ער שרייבט נישט אז עס האט א שייכות מיט'ן פיוט אקדמות, ער דערמאנט אבער אז מען פלעגט ליינען די מגילה אום שבועות}}.
אויך ווערט די מעשה דערמאנט בקיצור דורך איינע פון די איטאליענישע גדולים פון יענער צייט, רבי אברהם יגל (-ה'שפ"ג), אין זיין ספר "באר שבע" אין כתב יד: "ביי די אשכנז'ישע קהילות געפינט זיך א "מגילה" וואס טייל פירן זיך עס צו דערמאנען אין שבועות, איבער א נס וואס האט פאסירט צו די אידן אין אשכנז"{{הערה|{{היברובוקס|2=קבץ על יד - שנה ד|3=43924|page=39|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרמ"ח|מו"ל=חברת מקיצי נרדמים}}}}{{הערה|ער שרייבט נישט אז עס האט א שייכות מיט'ן פיוט אקדמות, ער דערמאנט אבער אז מען פלעגט ליינען די מגילה אום שבועות}}.


די זעלבע שילדערונג פון דער מעשה ווערט אויך געברענגט אין א כתב יד פון די ש' יארן, צווישן אנדערע אידישע געשיכטעס{{הערה|דער כתב געפינט זיך אין די אפפענהיים קאלעקציע פונעם [[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]]. זע באריכט אויף דעם כתב יד אין {{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990000956600205171/NLI|קעפל=ספרייה הלאומית}}}}{{הערה|אויפגעזעצט און געדרוקט אין [[#ריווקינד|ריווקינד]], זייט 17}}.
די זעלבע שילדערונג פון דער מעשה ווערט אויך געברענגט אין א כתב יד פון די ש' יארן, צווישן אנדערע אידישע געשיכטעס{{הערה|שם=ריוו|דער כתב-יד געפינט זיך אין די אפפענהיים קאלעקציע פונעם [[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]]. זעט [https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990000956600205171/NLI מאנוסקריפט אינפארמאציע] אויפ'ן [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]] וועבזייטל. געדרוקט דורך [[#ריווקינד|ריווקינד]], זייט 17, "כתב־יד פון דער בּאָדלעיאַנאַ"}}.


שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין פירט ה'תנ"ד, אין א העפט מיטן נאמען "איין שיין וואונדרליך מעשה"{{הערה|איבערגעדרוקט אין [[#ריווקינד|ריווקינד]], זייט 32}}. עס איז איבערגעדרוקט געווארן אויך אין אמסטערדאם ה'תס"ד.
שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין פירט ה'תנ"ד, אין א העפט מיטן נאמען "איין שין וואונדרליך מעשה…פֿון איין גליקראָד, פֿון איין מענך פֿון עכום אונ' פֿון ארוימן יודן, אונ' ווארום מיר אקדמות זאגין"{{הערה|שם=פירט|"איין שין וואונדרליך מעשה", פירט תנ"ד; איבערגעדרוקט אין [[#ריווקינד|ריווקינד]], זייט 32}}. עס איז איבערגעדרוקט געווארן אויך אין אמסטערדאם ה'תס"ד.


שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין לעמבערג, אין א קונטרס אויף אידיש מיטן נאמען "מעשה גבורת ה'". אויפן שער בלאט ווערט נישט אנגעגעבן קיין יאר (געשאצט אויף סוף ת"ק - אנהויב ת"ר), און שטייט אז ס'איז איבערגעזעצט פון לשה"ק. אויך איז געדרוקט געווארן אין לעמבערג אין יאר ה'תרע"ו דער ספר "מעשה גבורת ד'", וואס שילדערט די מעשה אויף לשון הקודש{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מעשה גבורות ד'|3=146858}}}}, ער שרייבט אינעם אריינפיר אז ער האט עס געפונען אין אן זעלטענעם אלטן ספר אויף אידיש, און ער איז דאס מעתיק אויף לשה"ק. ביים ענדע איז ער מדייק אז פון דעם ווערסיע וואס ער איז מעתיק, זעט אויס אז דער פיוט פלעגט געזאגט ווערן פון פריער ביי די עשרת השבטים אום יו"ט שבועות, און בלויז די צווייטע חלק, אין וואס עס איז אנגעצייכנט די נאמען פון רבי מאיר ש"ץ, דאס איז שפעטער צוגעלייגט געווארן.
שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין לעמבערג, אין א קונטרס אויף אידיש מיטן נאמען "מעשה גבורת ה'". אויפן שער-בלאט ווערט נישט אנגעגעבן קיין יאר (געשאצט אויף סוף ת"ק - אנהויב ת"ר), און עס שטייט אז ס'איז איבערגעזעצט פון לשה"ק. אויך איז געדרוקט געווארן אין לעמבערג אין יאר ה'תרע"ו דער ספר "מעשה גבורת ד'", וואס שילדערט די מעשה אויף לשון הקודש{{הערה|שם=מגד'|{{אוצר החכמה|יהושע פרעמינגער|מעשה גבורות ד'|146858|מקום הוצאה=לבוב|שנת הוצאה=תרע"ו}}}}, דער מעתיק שרייבט אינעם אריינפיר אז ער האט עס געפונען אין אן זעלטענעם אלטן ספר אויף אידיש, און ער איז דאס מעתיק אויף לשה"ק. ביי דער ענדע איז ער מדייק אז פון דער ווערסיע פון וועלכער ער איז מעתיק זעט אויס אז דער פיוט פלעגט געזאגט ווערן פון פריער ביי די עשרת השבטים אום יו"ט שבועות, און בלויז דער צווייטער חלק, אין וואס עס איז אנגעצייכנט דער נאמען פון רבי מאיר ש"ץ, דאס איז שפעטער צוגעלייגט געווארן.


===אנדערע ווערסיעס===
===אנדערע ווערסיעס===
רבי מאטל סלאנימער האט דערציילט{{הערה|סיפורי מרן הרמ״ח (עמ׳ רפג אות צא)}}:
[[רבי מרדכי חיים סלאנים|רבי מאטל סלאנימער]] האט דערציילט{{הערה|שם=רמ"ח|סיפורי מרן הרמ"ח (עמ׳ רפג אות צא)}}:
<blockquote>איך האב געהערט פון אלטע אידן און פון ר״ש העניך ז״ל, אז די סלאוויטא דרוקערס האבן געוואלט דרוקן די מעשה אין די מחזורים, נאר וויבאלד זיי האבן עס נישט געוואוסט מיט א קלארקייט האבן זיי עס נישט געדרוקט. איינמאל האט מען גוזר געווען א גירוש אויף די אידן, און נאכדעם וואס מ'האט באשלאסן צו ברענגען איינעם פון די בני משה צו מבטל זיין די גזירה, האט מען אריבערגעשיקט איינעם אריבער דעם סמבטיון. דער סמבטיון רוט זיך אפ פון זיין שטורעם בלויז פון ער"ש ביי חצות ביז מוצש"ק, אבער אין די געציילטע שעות פון ערב שבת וואס די טייך רוט, איז נישט מעגליך אריבערצוגיין ווייל די וועג אריבערצוגיין דויערט 18 שעה. דעריבער האט מען אים איבערגעגעבן א שם, צו קענען אריבערגיין דעם טייך צו די בני משה אין א קורצע צייט, אבער אויף צוריקצוגיין האט מען אים נישט ערלויבט זיך צו באנוצן מיט'ן שם, ווייל מ'נוצט עס נאר אויף פיקוח נפש. דער שליח האט געגעבן א גט פאר זיין ווייב, און איז אהינגעגאנגען מיט'ן ציל צו פארבלייבן דארט א גאנץ לעבן. די בני משה האבן געשיקט "א הינקעדיגער שניידער" צו מבטל זיין די גזירה, וואס אויך ער האט געגעבן א גט פאר זיין פרוי און איז אריבער דעם טייך. ער איז געקומען צום מכשף וואס האט געהעצט ארויסצוגעבן די גזירה, און אים געזאגט אז ער זאל אים אויספרובירן און זען ווער וועט זיך שטארקן אויף וועמען. מען האט אפגעמאכט אז יעדער וועט זאגן דעם צווייטן וואס צו טון, און יענער דארף דאס אויספירן. דער שניידער האט געמאכט א רינג ארום זיך, און דער מכשף האט געשיקט וכו' [-כוחות הטומאה] צו אים, אבער ווען זיי זענען אנגעקומען צום רינג זענען זיי געבליבן שטיין. דערנאך האט דער שניידער געזאגט דעם מכשף ער זאל זיך אנלאנען אויפ'ן שטאם פון א ארטיגן בוים און ער האט גענומען צוויי בינטלעך אייזערנע שטריק, ווען דער כישוף מאכער האט זיך אנגעלאנט אויפ'ן בוים, האט זיך דער בוים אויפגעהויבן און די שטריק האט זיך פארוויקלט ארום זיין האלז, און אים דערשטיקט, און די גזירה איז בטל געווארן.</blockquote>
<blockquote>איך האב געהערט פון אלטע אידן און פון ר״ש העניך ז״ל, אז די [[זיטאמיר-סלאוויטא דרוק|סלאוויטא דרוקערס]] האבן געוואלט דרוקן די מעשה אין די מחזורים, נאר וויבאלד זיי האבן עס נישט געוואוסט מיט א קלארקייט האבן זיי עס נישט געדרוקט. איינמאל האט מען גוזר געווען א גירוש אויף די אידן, און נאכדעם וואס מ'האט באשלאסן צו ברענגען איינעם פון די בני משה צו מבטל זיין די גזירה, האט מען אריבערגעשיקט איינעם אריבער דעם סמבטיון. דער סמבטיון רוט זיך אפ פון זיין שטורעם בלויז פון ער"ש ביי חצות ביז מוצש"ק, אבער אין די געציילטע שעות פון ערב שבת וואס די טייך רוט, איז נישט מעגליך אריבערצוגיין ווייל די וועג אריבערצוגיין דויערט 18 שעה. דעריבער האט מען אים איבערגעגעבן א שם, צו קענען אריבערגיין דעם טייך צו די בני משה אין א קורצע צייט, אבער אויף צוריקצוגיין האט מען אים נישט ערלויבט זיך צו באניצן מיט'ן שם, ווייל מ'ניצט עס נאר אויף פיקוח נפש. דער שליח האט געגעבן א גט פאר זיין ווייב, און איז אהינגעגאנגען מיט'ן ציל צו פארבלייבן דארט א גאנץ לעבן. די בני משה האבן געשיקט "א הינקעדיגער שניידער" צו מבטל זיין די גזירה, וואס אויך ער האט געגעבן א גט פאר זיין פרוי און איז אריבער דעם טייך. ער איז געקומען צום מכשף וואס האט געהעצט ארויסצוגעבן די גזירה, און אים געזאגט אז ער זאל אים אויספרובירן און זען ווער וועט זיך שטארקן אויף וועמען. מען האט אפגעמאכט אז יעדער וועט זאגן דעם צווייטן וואס צו טון, און יענער דארף דאס אויספירן. דער שניידער האט געמאכט א רינג ארום זיך, און דער מכשף האט געשיקט וכו' [-כוחות הטומאה] צו אים, אבער ווען זיי זענען אנגעקומען צום רינג זענען זיי געבליבן שטיין. דערנאך האט דער שניידער געזאגט דעם מכשף ער זאל זיך אנלאנען אויפ'ן שטאם פון א ארטיגן בוים און ער האט גענומען צוויי בינטלעך אייזערנע שטריק, ווען דער כישוף מאכער האט זיך אנגעלאנט אויפ'ן בוים, האט זיך דער בוים אויפגעהויבן און די שטריק האט זיך פארוויקלט ארום זיין האלז, און אים דערשטיקט, און די גזירה איז בטל געווארן.</blockquote>


עס זענען פארהאן נאך נוסחאות געדרוקט במשך די יארן אין פארשידענע פלעצער<ref>{{צ-בוך|נאמען=אקדמות ע"פ דרך דרש|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרס"ב|עמ=כא}}</ref><ref>זע אין [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=835487#p835487 אוצר החכמה פארום]</ref>.
עס זענען פארהאן נאך נוסחאות געדרוקט במשך די יארן אין פארשידענע פלעצער<ref>{{צ-בוך|נאמען=אקדמות ע"פ דרך דרש|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרס"ב|עמ=כא}}</ref><ref>זע אין [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=835487#p835487 אוצר החכמה פארום]</ref>.


===באציאונגען===
===באציאונגען צום געשיכטע===
אין ספר מעשה נסים געשריבן דורך ר' יוזפא שמש אין שטאט ווירמייזא, ווערט דערמאנט דעם כישוף-ראד בשייכות צו אן אנדערע געשיכטע. און ער לייגט צו אז עס איז געדרוקט א מעשה איבער דעם אקדמות: "עס איז איין מעשה געדרוקט פון אקדמות, דאס מען אום שבועות זאגט, דארטן שטייט דאס מעשה גאנץ אויס{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=מעשה נסים|מקום הוצאה=אמסטערדאם|שנת הוצאה=תנ"ו|עמ=לא ע"ב|קישור=https://books.google.co.il/books?id=i5NnAAAAcAAJ&hl=iw&pg=PP68#v=onepage&q&f=false}}}}."
אין ספר מעשה נסים געשריבן דורך ר' יוזפא שמש אין שטאט ווירמייזא, ווערט דערמאנט דעם כישוף-ראד בשייכות צו אן אנדערע געשיכטע. און ער לייגט צו אז עס איז געדרוקט א מעשה איבער דעם בשייכות מיטן אקדמות: "עס איז איין מעשה געדרוקט פון אקדמות, דאס מען אום שבועות זאגט, דארטן שטייט דאס מעשה גאנץ אויס"{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=מעשה נסים|מקום הוצאה=אמסטערדאם|שנת הוצאה=תנ"ו|עמ=לא ע"ב|קישור=https://books.google.co.il/books?id=i5NnAAAAcAAJ&hl=iw&pg=PP68#v=onepage&q&f=false}}}}.


דער [[רבי אליה שפירא|אליה רבה]] ברענגט עס אלס הסבר צום מנהג צו זאגן נאכן ערשטן פסוק: "עס איז געפונען געווארן געדרוקט אין לשון אשכנז, אור אלט, א לאנגע מעשה איבער וואס מען האט מתקן געווען אקדמות, און עס פירט אויס אז וויבאלד די מעשה איז געווען אין מדבר, האט מען עס מתקן געזאגט צו זאגן נאך במדבר סיני, א זכר לנס"{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|מפרש=אליה רבה|סק=ה|אן=חלק}}}}. דער 'אור אלטער' דרוק וואס דער אליה רבה דערמאנט איז ווארשיינליך די קונטרס'ל "מגילת רבי מאיר"', געדרוקט אין קרעמאָנא.
דער [[רבי אליה שפירא|אליה רבה]] ברענגט עס אלס הסבר צום מנהג צו זאגן נאכן ערשטן פסוק: "עס איז דא געדרוקט אין לשון אשכנז, אור אלט, א לאנגע מעשה איבער וואס מען האט מתקן געווען אקדמות, און עס פירט אויס אז וויבאלד די מעשה איז געווען אין מדבר, האט מען עס מתקן געזאגט צו זאגן נאך במדבר סיני, א זכר לנס"{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|מפרש=אליה רבה|סק=ה|אן=חלק}}}}. דער 'אור אלטער' דרוק וואס דער אליה רבה דערמאנט איז ווארשיינליך די קונטרס'ל "מגילת רבי מאיר", געדרוקט אין קרעמאָנא.


אין א בריוו וואס די גדולים פון צפת, צווישן זיי דער [[בת עין]], און רבי ישראל פון שקלאוו, האבן אדרעסירט צו די עשרת השבטים, דערמאנען זיי די מעשה. "אשר באזנינו שמענו מפי עדי ראייה אבותינו סיפרו לנו, כי באלף החמישי היתה גזירה קשה בחו"ל במדינת אחב"י בארץ אשכנז על ידי גוי רשע אחד מכשף כי רצה לאבד את היהודים, וישלחו כלל אחינו בנ"י שליחים נאמנים למחנה שכינת קדושת אחינו בני משה ע"ה, וישיגו אותם חונים מעבר לנהר סמבטיון, ויעבור איש צדיק ושמו רבי מאיר חזן שחיבר שירת אקדמות שאומרים ביום מתן תורתינו קודם קריאת התורה את נהר סמבטיון בשבת בשביל פיקוח נפש, ויקרב אל אחינו הקדושים, וישלחו משם איש צדיק אחד ושמו ר' דן, ובגבורות נפלאות אשר עשה והראה וקידש שמו הגדול והקדוש ית"ש, הציל את אחינו בני ישראל בארץ ההיא".
אין א בריוו וואס די גדולים פון צפת, צווישן זיי דער [[בת עין]] און [[רבי ישראל פון שקלאוו]], האבן אדרעסירט צו די עשרת השבטים, דערמאנען זיי די מעשה: "אשר באזנינו שמענו מפי עדי ראייה אבותינו סיפרו לנו, כי באלף החמישי היתה גזירה קשה בחו"ל במדינת אחב"י בארץ אשכנז על ידי גוי רשע אחד מכשף כי רצה לאבד את היהודים, וישלחו כלל אחינו בנ"י שליחים נאמנים למחנה שכינת קדושת אחינו בני משה ע"ה, וישיגו אותם חונים מעבר לנהר סמבטיון, ויעבור איש צדיק ושמו רבי מאיר חזן שחיבר שירת אקדמות שאומרים ביום מתן תורתינו קודם קריאת התורה את נהר סמבטיון בשבת בשביל פיקוח נפש, ויקרב אל אחינו הקדושים, וישלחו משם איש צדיק אחד ושמו ר' דן, ובגבורות נפלאות אשר עשה והראה וקידש שמו הגדול והקדוש ית"ש, הציל את אחינו בני ישראל בארץ ההיא".


פארהאן וואס זענען מפקפק אויף די קראנטקייט פון די געשיכטעס, און אין די דעטאלן דערפון. אין די מחזורים איז געדרוקט אינעם אריינפיר צום פיוט אקדמות: "וקלא דלא פסיק כי רב מעשהו מבא המחבר לכך, אם קבלה היא נקבל. אמנם אין ראיה ומופת ע״ז ואין משגיחין בבת קול, אמרתי איני יודע, והנחתיו"{{הערה|זע מחזור פון רבי וואלף היידנהיים {{היברובוקס|2=קרובות - מחזור לחג השבועות|3=43202|page=143}} אין מחזור מטה לוי {{היברובוקס|2=מחזור קרבן אהרן לשבועות|3=43480|page=138}}}}.
פארהאן וואס זענען מפקפק אויף דער קראנטקייט פון די געשיכטעס און אין די דעטאלן דערפון. אין די מחזורים איז געדרוקט אינעם אריינפיר צום פיוט אקדמות: "וקלא דלא פסיק כי רב מעשהו שבא המחבר לכך, אם קבלה היא נקבל. אמנם אין ראיה ומופת ע״ז ואין משגיחין בבת קול, אמרתי איני יודע, והנחתיו"{{הערה|זע מחזור פון רבי וואלף היידנהיים {{היברובוקס|2=קרובות - מחזור לחג השבועות|3=43202|page=143}} און מחזור מטה לוי {{היברובוקס|2=מחזור קרבן אהרן לשבועות|3=43480|page=138}}}}.


לגבי די יאר ווען די מעשה האט פאסירט זענען דא קעגנזייטיגע דאטומען אין די פארשידענע ווערסיעס, וואס שטימען נישט מיט די לעבנסיארן פון רבי מאיר ש"ץ. די מעשה ווערט דערציילט אויפ'ן יאר קכ"א{{הערה|כתב יד, ריווקינד עמ' 17}}, קס"א{{הערה|כתב יד יאר ש"צ, געדרוקט דורך עלי יסיף}}, און תס"א{{הערה|פירט, תנ"ד}}, וואס דער דרוקער שפעטער האט עס פארראכטן אויף ד'תשס"א{{הערה|מעשי גבורות ד', לעמבערג תרע"ו}}. ווי אויך די נעמען פון די קעניגן וואס ווערן דערמאנט זענען נישט באקאנט אין די היסטאריע.
לגבי דער יאר ווען די מעשה האט פאסירט זענען דא קעגנזייטיגע דאטומען אין די פארשידענע ווערסיעס, וועלכע שטימען נישט מיט די לעבנס-יארן פון רבי מאיר ש"ץ. די מעשה ווערט דערציילט אויפ'ן יאר [[ד'קכ"א|קכ"א]]{{הערה|שם=ריוו}}, קס"א{{הערה|שם=פירט}}, און תס"א{{הערה|שם=מגילה}}, וואס א דרוקער שפעטער האט עס פארראכטן אויף [[ד'תשס"א]] אז ס'זאל שטימען מיט די תקופה פון רבי מאיר ש"ץ{{הערה|שם=מגד'}}. אויך די נעמען פון די קעניגן וואס ווערן דערמאנט זענען נישט באקאנט אין היסטאריע.


עס זענען פארהאן פארשידענע מסורות איבער די מקום קבורה פון רבי מאיר ש"ץ, לויט דעם קען נישט זיין אז ער איז פארבליבן אויפ'ן אנדער זייט סמבטיון.
עס זענען פארהאן פארשידענע מסורות איבער דעם מקום קבורה פון רבי מאיר ש"ץ, לויט דעם קען נישט זיין אז ער איז פארבליבן אויפ'ן אנדער זייט סמבטיון. אין אן אלטער פנקס פון הזכרת נשמות אין שטאט ווירמייזא ווערט דערמאנט "רבינו מאיר בר יצחק שליח ציבור וכו' בעבור שתיקן שבחות למקום"{{הערה|{{הספרייה הדיגיטלית|2=פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא|3=990000402490205171|4=עמוד 7}}, {{לינק|אדרעס=https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/d859aa4f-ecca-4845-96bb-c6931c940647/surfaces/48939344-6093-4a51-8127-64ba4d6c7511/|קעפל=פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט|זייטל=[[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אקספארד]]}}}}, און ס'זענען דא וואס ווילן ברענגען א ראי' פון דעם אז ער ליגט באגראבן אין ווירמייזא. עס זענען דא וואס ווילן זאגן אז דער "קבר [[רבי מאיר בעל הנס]]" וואס געפינט זיך אין [[טבריה]] איז פון רבי מאיר ש"ץ וואס האט זוכה געווען צו נסים. אויך איז פארהאן א קבר אין [[גוש חלב]] וואו עס שטייט אז דארט ליגט רבי מאיר ש"ץ. אן אנדערע מסורה געבט אן אז ער ליגט אין [[לובלין]]<ref>{{צ-בוך|נאמען=לקורות היהודים בלובלין|עמ=139}}</ref>. פון דער אנדערע זייט, ווערט ער דערמאנט דורך איינער פון די ראשונים אין די דורות נאך אים, אלס "רבינו מאיר שליח ציבור מאבילי ירושלים"{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אברהם בן עזריאל|ערוגת הבשם|6804|page=103}}}}, וואס קען זיין אן אנדייטונג אז ער שטאמט פון ארץ ישראל אדער פון די עשרת השבטים{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי נפתלי יעקב הכהן|אוצר הגדולים|8542|page=142|באנד=ו}}}}.
אין אן אלטער פנקס פון הזכרת נשמות אין שטאט ווירמייזא ווערט דערמאנט "רבינו מאיר בר יצחק שליח ציבור וכו' בעבור שתיקן שבחות למקום", ס'איז דא וואס ווילן ברענגען א ראי' פון דעם אז ער ליגט באגראבן אין ווירמייזא{{הערה|{{הספרייה הדיגיטלית|2=פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא|3=990000402490205171|4=עמוד 7}}, {{לינק|אדרעס=https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/d859aa4f-ecca-4845-96bb-c6931c940647/surfaces/48939344-6093-4a51-8127-64ba4d6c7511/|קעפל=פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט|זייטל=[[באדליען ביבליאטעק]] אין [[אקספארד]]}}}}. עס זענען דא וואס ווילן זאגן אז די "קבר רבי מאיר בעל הנס" וואס געפינט זיך אין טבריה איז פון רבי מאיר ש"ץ וואס האט זוכה געווען צו נסים. אויך איז פארהאן א קבר אין [[גוש חלב]] וואס שטייט אז דארט ליגט רבי מאיר ש"ץ. אן אנדערע מסורה געבט אן אז ער ליגט אין לובלין<ref>{{צ-בוך|נאמען=לקורות היהודים בלובלין|עמ=139}}</ref>. פון די אנדערע זייט, ווערט ער דערמאנט דורך איינער פון די ראשונים אין דעם דור נאך אים, אלס "רבינו מאיר בן יצחק מאבילי ירושלים"{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אברהם בן עזריאל|ערוגת הבשם|6804|page=96}}}}, דאס איז אן אנדייטונג אז ער שטאמט פון אר"י, אדער פון די עשרת השבטים.


געוויסע פארשער טענה'ן אז כאטש וואס געוויסע פרטים אין די געשיכטע זענען מעגליך צווייפלהאפטיג, איז די עצם מעשה ווארשיינליך געבויט אויף היסטארישע פאקטן, אז רבי מאיר ש"ץ האט געראטעוועט אין א שעת הגזירה נאר די פרטים ארום איז צוגעלייגט געווארן{{הערה|שם=אגדה|[[יהודה לייב פישמן מימון]], [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=33579#p=257&fitMode=fitwidth&hlts=&ocr= ה"אקדמות" ומחברו]}}.
געוויסע פארשער, וועלכע זענען סקעפטיש איבער די פרטים פון דער געשיכטע, ברענגען אבער אויף אז די געשיכטע איז ווארשיינליך באזירט אויף א היסטארישע געשעעניש, אין וועלכער רבי מאיר ש"ץ האט געראטעוועט אידן אין א שעת הגזירה{{הערה|שם=אגדה|{{היברובוקס|יהודה לייב פישמן מימון|חגים ומועדים|33579|page=257|קעפל=ה"אקדמות" ומחברו|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"י|עמ=רסד}}}}.


==צו ליינען מער==
==צו ליינען מער==
*{{אוצר החכמה|נפתלי נתן ברגר|תולדותיה ומקורותיה של שירת אקדמות|154342}}
*{{אייוועלט|1=19980|2=שבח דא שירתא (שיינע באשרייבונג אויף אקדמות)|4=אנעים זמירות}}
*{{אייוועלט|1=19980|2=שבח דא שירתא (שיינע באשרייבונג אויף אקדמות)|4=אנעים זמירות}}
*{{אייוועלט|1=42507|2=דער 'אקדמות' - פון אונזער זייט פונעם סמבטיון!|4=חוח בין השושנים}}
*{{אייוועלט|1=42507|2=דער 'אקדמות' - פון אונזער זייט פונעם סמבטיון!|4=חוח בין השושנים}}
שורה 218: שורה 224:
*[https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/2303b438-073b-4e0e-81b6-4955acffb6b0/surfaces/92d15e1d-7137-4834-a3d9-599299b21b14/ MS. Canonici Or. 12: אקדמות מיט אידיש טייטש], [[ווענעציע]] 1553, אינעם [[באדליען ביבליאטעק]] אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]]
*[https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/2303b438-073b-4e0e-81b6-4955acffb6b0/surfaces/92d15e1d-7137-4834-a3d9-599299b21b14/ MS. Canonici Or. 12: אקדמות מיט אידיש טייטש], [[ווענעציע]] 1553, אינעם [[באדליען ביבליאטעק]] אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]]
*{{היברובוקס|2=סדר אקדמות מיט עברי טייטש|3=36625|מקום הוצאה=[[לבוב]]|סופיקס=יא}}
*{{היברובוקס|2=סדר אקדמות מיט עברי טייטש|3=36625|מקום הוצאה=[[לבוב]]|סופיקס=יא}}
*{{היברובוקס|רבי שלמה יאנאווסקי|סדר אקדמות מיט עברי טייטש און פירוש "קנין טוב"|51218|מקום הוצאה=[[פיעטרקוב]]|סופיקס=יא}}
*{{אייוועלט|1=11362|2=טעקסט - אקדמות מיט טייטש}}
*{{אייוועלט|1=11362|2=טעקסט - אקדמות מיט טייטש}}
*{{היברובוקס|חיים נחמיה שובין|סדר אקדמות עם פירוש שני המאורות|46778|מקום הוצאה=וילנא|שנת הוצאה=תרס"ב|סופיקס=יא}}
*{{היברובוקס|חיים נחמיה שובין|סדר אקדמות עם פירוש שני המאורות|46778|מקום הוצאה=וילנא|שנת הוצאה=תרס"ב|סופיקס=יא}}
שורה 236: שורה 243:
[[קאַטעגאָריע:פיוטים]]
[[קאַטעגאָריע:פיוטים]]
[[קאַטעגאָריע:אראמישע לידער]]
[[קאַטעגאָריע:אראמישע לידער]]
[[:קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[HE:אקדמות]]
[[HE:אקדמות]]
[[קאַטעגאָריע:ווערק מיט אקראסטיך]]
{{אבן הפינה ארטיקל|}}

יעצטיגע רעוויזיע זינט 21:05, 14 יולי 2024

ערשטע עמוד פון אקדמות, אין מחזור ווירמייזא, ה'ל"ב
אקדמות
מאת "מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ"

הקדמה און קבלת רשות:
אַקְדָּמוּת מִלִּין וְשָׁרָיוּת שׁוּתָא
אַוְלָא שָׁקִילְנָא הַרְמָן וּרְשׁוּתָא
בְּבָבֵי תְּרֵי וּתְלַת דְּאֶפְתַּח בְּנַקְשׁוּתָא
בְּבָרֵי דְבָרֵי וְטָרֵי עֲדֵי לְקַשִּׁישׁוּתָא
גְּבוּרָן עָלְמִין לֵהּ וְלָא סִפֵּק פְּרִישׁוּתָא
גְּוִיל אִלּוּ רְקִיעֵי קְנֵי כָּל חֻרְשָׁתָא:
דְּיוֹ אִלּוּ יַמֵּי וְכָל מֵי כְּנִישׁוּתָא:
דַּיְרֵי אַרְעָא סַפְרֵי וְרַשְׁמֵי רַשְׁוָתָא
הֲדַר מָרֵי שְׁמַיָּא וְשַׁלִיט בְּיַבֶּשְׁתָּא
הָקֵם עָלְמָא יְחִידָאֵי וְכַבְּשֵׁהּ בְּכַבְּשׁוּתָא
וּבְלָא לֵאוּ שַׁכְלְלֵהּ וּבְלָא תְשָׁשׁוּתָא
וּבְאָתָא קַלִּילָא דְּלֵית בָּהּ מְשָׁשׁוּתָא
זַמִּין כָּל עֲבִידְתֵּהּ בְּהַךְ יוֹמֵי שִׁתָּא
זֵהוֹר יְקָרֵיה עֲלִי עֲלֵי כּוּרְסֵהּ דֶּאֱשָׁתָא

לויב פון די מלאכים:
חֲיָל אֶלֶף אַלְפִין וְרִבּוֹא לְשַׁמְשׁוּתָא
חַדְתִּין נְבוֹט לְצַפְרִין סַגִּיאָה טְרָשׁוּתָא
טְפֵי יְקִידִין שְׂרָפִין כְּלוּל גַּפֵּי שִׁתָּא
טְעֵם עַד יִתְיְהֵב לְהוֹן שְׁתִּיקִין בְּאַדִּשְׁתָּא
יְקַבְּלוּן דֵּין מִן דֵּין שָׁוֵי דְלָא בְּשַׁשְׁתָּא
יְקַר מְלֵי כָל אַרְעָא לִתְלוֹתֵי קְדֻשְׁתָּא
כְּקָל מִן קֳדָם שַׁדַּי כְּקָל מֵי נְפִישׁוּתָא
כְּרוּבִין קֳבֵל גַּלְגַּלִּין מְרוֹמְמִין בְּאַוְשָׁתָא
לְמֶחֱזֵי בְּאַנְפָּא עֵין כְּוַת גִּירֵי קַשְׁתָּא
לְכָל אֲתַר דְמִשְׁתַּלְּחִין זְרִיזִין בְּאַשְׁוָתָא
מְבָרְכִין בְּרִיךְ יְקָרֵהּ בְּכָל לְשָׁן לְחִישׁוּתָא
מֵאֲתַר בֵּית שְׁכִינְתֵּהּ דְלָא צָרִיךְ בְּחִישׁוּתָא
נְהִים כָּל חֵיל מְרוֹמָא מְקַלְּסִין בַּחֲשַׁשְׁתָּא
נְהִירָא מַלְכוּתֵהּ לְדָר וְדָר לְאַפְרַשְׁתָּא
סְדִירָא בְּהוֹן קְדוּשְׁתָּא וְכַד חַלְפָא שַׁעְתָּא
סִיוּמָא דִלְעָלַם וְאוּף לָא לִשְׁבוּעֲתָא

לויב פון די אידן:
עֲדַב יְקַר אַחֲסַנְתֵּהּ חֲבִיבִין דְּבִקְבַעְתָּא
עֲבִידִין לֵיהּ חֲטִיבָא בִּדְנַח וּשְׁקַעְתָּא
פְּרִישָׁן לְמָנָתֵהּ לְמֶעְבַּד לֵיהּ רְעוּתָא
פְּרִישׁוּתֵהּ שְׁבָחֵהּ יְחַוּוּן בְּשָׁעוּתָא
צְבִי וְחָמִיד וְרָגִיג דְּיִלְאוּן בְּלָעוּתָא
צְלוֹתְהוֹן בְּכֵן מְקַבֵּל וְהַנְיָא בָּעוּתָא
קְטִירָא לְחֵי עָלְמָא בְּתָגָא בִּשְׁבוּעֲתָא
קֳבֵל יְקַר טוֹטֶפְתָּא יְתִיבָא בִקְבִיעוּתָא
רְשִׁימָא הִיא גוּפָא בְּחָכְמְתָא וּבְדַעְתָּא
רְבוּתְהוֹן דְּיִשְׂרָאֵל קְרָאֵי בִשְׁמַעְתָּא
שְׁבַח רִבּוֹן עַלְמָא אֲמִירָא דַכְוָתָא
שְׁפַר עֲלֵיהּ לְחַווּיֵהּ בְּאַפֵּי מַלְכְּוָתָא

אויסטויש צווישן אידן און די פעלקער:
תָּאִין וּמִתְכַּנְשִׁין כְּחֵיזוּ אַדְוָתָא
תְּמֵהִין וְשַׁיְילִין לֵיהּ בְּעֵסֶק אַתְוָתָא
מְנָן וּמָאן הוּא רְחִימָךְ שַׁפִּירָא בְּרֵיוָתָא
אֲרוּם בְּגִינֵהּ סָפִית מְדוֹר אַרְיְוָתָא
יְקָרָא וְיָאָה אַתְּ אִין תַּעַרְבִי לְמַרְוָתָא
רְעוּתֵךְ נַעֲבֵיד לִיךְ בְּכָל אַתְרְוָתָא
בְּחָכְמְתָא מְתִיבָתָא לְהוֹן קְצַת לְהוֹדָעוּתָא
יְדַעְתּוּן חַכְּמִין לֵיהּ בְּאִשְׁתְּמוֹדָעוּתָא
רְבוּתְכוֹן מָה חֲשִׁיבָא, קֳבֵל הַהִיא שְׁבַחְתָּא:
רְבוּתָא דְיַעֲבֵּד לִי, כַּד מַטְיָא שַׁעְתָּא:
בְּמֵיתֵי לִי נְהוֹרָא, וְתַחֲפֵי לְכוֹן בַּהֲתָא:
יְקָרֵהּ כַּד אִתְגְלֵי, בְּתוּקְפָא וּבִגְבוּרְתָּא:
יְשַׁלֵם גְמוּלַיָּא, לְסַנְאֵי וְנַגְוָתָא:
צִדְקָתָא לְעַם חָבִיב, וְסַגְיָא זַכְוָתָא:
חֲדוּ שְׁלֵמָא בְּמֵיתֵי, וּמָנָא דַכְוָתָא:
קִרְיְתָא דִירוּשְׁלֵם, כַּד יְכַנֵּשׁ גַלְוָתָא:
יְקָרֵהּ מָטִיל עֲלֵהּ, בְּיוֹמֵי וְלֵילְוָתָא:
גְנוּנֵהּ לְמֶעְבַּד בָּהּ, בְּתֻשְׁבְּחָן כְּלִילָתָא:
דְּזֵהוֹר עֲנָנַיָּא, לְמִשְׁפַּר כִּילָתָא:
לְפוּמֵיהּ דַּעֲבִידְתָּא, עֲבִידָן מְטַלַּלְתָּא:
בְּתַכְתַּקֵּי דְהַב פִּיזָא, וּשְׁבַע מַעֲלָתָא:
תְּחִימִין צַדִּיקֵי, קָדָם רַב פָּעֳלָתָא:
וְרֵיוֵיהוֹן דָּמֵי, לְשָׂבְעָא חֶדְוָתָא:
רְקִיעָא בְּזֵיהוֹרֵהּ, וְכוֹכְבֵי זִיוָתָא:
הֲדָרָא דְּלָא אֶפְשַׁר, לְמִפְרַט בִּשִׂפְוָתָא:
וְלָא אִשְׁתְּמַע וְחָמֵי, נְבִיאָן חֶזְוָתָא:
בְּלָא שָׁלְטָא בֵהּ עֵין, בְּגוֹ עֵדֶן גִּנְּתָא:
מְטַיְּלֵי בֵהּ חִנְגָּא, לְבַהֲדֵי דִשְׁכִינְתָּא:
עֲלֵהּ רַמְזֵי דֵין הוּא, בְּרַם בְּאֶמְתָנוּתָא:
שַׂבַּרְנָא לֵיהּ בְּשִׁבְיָן, תְּקוֹף הֵמָנוּתָא:
יַדְבֵּר לָן עָלְמִין, עֲלֵמִין מְדַמּוּתָא:
מְנָת דִּילָן דְּמִלְּקַדְמִין, פָּרֵשׁ בַּאֲרָמוּתָא:
טְלוּלָא דְלִוְיָתָן, וְתוֹר טוּר רָמוּתָא:
וְחַד בְּחַד כִּי סָבִיךְ, וְעָבִיד קְרָבוּתָא:
בְּקַרְנוֹהִי מְנַגַּח בְּהֵמוֹת, בְּרַבְרְבוּתָא:
יְקַרְטַע נוּן לְקִבְלֵהּ, בְּצִיצוֹי בִּגְבוּרְתָּא:
מְקָרֵב לֵיה בָּרְיֵהּ, בְּחַרְבֵּהּ בְּרַבְרְבוּתָא:
אֲרִיסְטוֹן לְצַדִּיקֵי יְתַקֵן, וְשֵׁרוּתָא:
מְסַחֲרִין עֲלֵי תַכֵּי, דְכַדְכֹּד וְגוּמַרְתָּא:
נְגִידִין קָמֵיהוֹן, אֲפַרְסְמוֹן נַהֲרָתָא:
וּמִתְפַּנְּקִין וְרַוֵּי, בְּכַסֵּי רְוָיָתָא:
חֲמַר מְרַת דְּמִבְּרֵאשִׁית, נְטִיר בֵּי נַעֲוָתָא:

ווענדונג צו די צוהערער צו לערנען תורה:
זַכָּאִין כַּד שְׁמַעְתּוּן, שְׁבַח דָּא שִׁירָתָא:
קְבִיעִין כֵּן תֶּהֱווּן, בְּהַנְהוּ חֲבוּרָתָא:
וְתִזְכּוּן דִּי תֵיתְבוּן, בְּעֵלָּא דָרָתָא:
אֲרֵי תְצִיתוּן לְמִלַּי, דְּנָפְקִין בְּהַדְרָתָא:
מְרוֹמָם הוּא אֱלָהִין, בְּקַדְמָא וּבַתְרַיְתָא:
צְבִי וְאִתְרְעִי בָן, וּמְסַר לָן אוֹרַיְתָא:

אַקְדָמוּת איז א פיוט אויף אראמיש וואס שילדערט די גרויסקייט פון השי"ת און זיינע באדינער, די מלאכים און די אידן, געזאגט ביי די אשכנזים מיט גרויס חביבות דעם ערשטן טאג שבועות איידער קריאת התורה. דער פיוט איז נתחבר געווארן דורך רבי מאיר שליח ציבור פון ווירמייזא אלס "רשות" פאר'ן מתורגמן פאר די תרגום אויף דער קריאה.

עס פלעגט אריגינעל געזאגט ווערן נאך דעם ערשטן פסוק פון דער קריאה, אבער נאך א הלכה'דיגער פאלעמיק דערוועגן איז איינגעפירט געווארן אין רוב פלעצער עס צו זאגן איידער די ברכה פונעם עולה.

אין פיל פריערדיגע מקורות ווערט געברענגט א געשיכטע איבער די אומשטענדן אין וועלכע דער פיוט איז נתחבר געווארן, אז רבי מאיר ש"ץ האט עס געמאכט ווען ער איז געפארן ברענגען איינעם פון די בני משה פון דער אנדערער זייט סמבטיון, יענער זאל באקעמפן א גלח א מכשף וואס האט באדראעט די אידן. עס זענען אבער דא מפקפקים אויף די מעשה.

אויסשטעל

דער פיוט איז אויסגעשטעלט מיט ניינציג שורות, יעדע שורה באשטייט פון צען טראַפן (תנועות), און ענדיגט זיך מיט'ן גראם פון "תָא". דער אקראסטיך פון די ערשטע 44 שורות זענען די א' ב' געדאפלט, און פון די איבריגע 46 איז עס דעם נאמען פונעם מחבר "מאיר ביר רבי[א] יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ".

דער פייטן הייבט אן מיט'ן נעמען רשות, און טוט ארויסברענגען די לויב צו השי"ת, וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן אפילו מיט די שטערקסטע מעגליכקייטן. עס פאלגט נאך מיט דער גרויסקייט פון די מלאכים, און דאס געוואלדיגע חשיבות פון די אידישע קינדער איבער זיי. דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת טראץ דעם שווערן גלות, און די אידן ענטפערן זיי מיט א לענגערער שילדערונג פונעם שכר לעתיד לבא. דער פיוט ענדיגט זיך מיט א ברכה אז די באטייליגטע זאלן טאקע זוכה זיין דערצו.

היסטאריע

מחזור מנהג אשכנז, "רשות למתרגם, יסוד רבינו מאיר ש"ץ נ"ע".

דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אנהייב תקופת הראשונים[ב], דורך רבי מאיר ב"ר יצחק, דער שליח ציבור פון שטאט ווירמייזא. אין ראם פון זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין דעם נוסח התפילה[1], און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי אזעלכע וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג.

דער פיוט איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "מתורגמן", וועלכער פלעגט איבערזעצן די פסוקים פון דער קריאה אויף אראמיש, א מנהג וואס איז געווען איינגעפירט יעדן וואך ביי קריאת התורה בימי חז"ל ביז סוף תקופת הגאונים[2], און איז פארבליבן אין רבי מאיר'ס צייטן אין שבועות און שביעי של פסח[3][ג]. דער רשות פלעגט געזאגט ווערן פאר'ן אנהייבן מתרגם צו זיין – ד"ה נאכן ערשטן פסוק. אויך שפעטער ווען דאס מתרגם זיין האט שוין נישט אנגעהאלטן, האט מען אבער ממשיך געווען צו זאגן דעם פיוט פון אקדמות ביי קריאת התורה[ד]. עס איז אויך פארהאן א רשות למתרגם אויף שביעי של פסח פון רבי מאיר ש"ץ[6].

דעם מנהג צו זאגן אקדמות ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז[7]. אויך געפינט מען דאס אין פריערדיגע מחזורים געשריבן בכתב יד, צווישן זיי אין מחזור ווירמייזא[8].

אין ווירמייזא זעלבסט איז אבער דער מנהג געווען נישט צו זאגן אקדמות[9]. רבי יהודה ליווא קירכהיים ברענגט אז די סיבה דערצו ווערט אנגעגעבן וויבאלד עס איז געווען א חזן אין ווירמייזא וואס האט געזאגט אקדמות מיט א זיסער שטימע און גרויס כוונה, און ווי נאר ער האט געענדיגט איז ער נפטר געווארן. ער טענה'ט אבער דערויף, אז דאס צייגט בלויז אויף דאס חשיבות פונעם פיוט, און עס וואלט געדארפט ברענגען עס צו זאגן יאר יערליך מיט גרויס כוונה. דערפאר זאגט ער אז ס'איז דא אן אנדערער טעם דערביי וואס איז נישט באקאנט[10].

פאלעמיק איבער דאס צייט פון זאגן

דער פארצייטישער מנהג איז געווען איבעראל צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי", ווי עס ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז. דאס שטאמט פון דעם וואס דער תורגמן פלעגט זאגן דעם רשות איידער'ן אנהייבן דעם תרגום פונעם ערשטן פסוק. שפעטער, ווען דער תרגום איז פארגעסן געווארן, איז געווארן אומפארשטענדליך פארוואס מ'איז מפסיק אינמיטן ליינען. רבי אפרים הכהן פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן איבער דעם מנהג פון דער אשכנז'ישער קהילה אין ווענעציע וועלכע האבן זיך אזוי געפירט, און די ארטיגע ספרד'ישע אידן, וועלכע זענען געווען דער רוב, האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה. אין זיין ספר שער אפרים איז ער מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער, און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און אז איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק. אויך מאכט ער קלאר, אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין[11]. אויך דער מגן אברהם ברענגט אראפ דעם מנהג פון זאגן אקדמות נאכ'ן ערשטן פסוק און ברענגט נישט אויף קיין חשש דערביי[12].

דער טורי זהב ברענגט אראפ דעם מנהג און וואונדערט זיך שטארק דערויף, ער שרייבט אז ער האט געהערט פון רבנים וואס האבן איינגעפירט צו זאגן אקדמות איידער דער כהן מאכט די ברכה אויף דער תורה, און ער פירט אויס אז מען זאל זיך פירן אזוי למעשה[13]. רבי יעקב עמדין נעמט אן ווי דעם טורי זהב, און שרייבט אז די תירוצים פון זיין זיידן דער שער אפרים זענען נישט גענוג שטארק אז מען זאל מאכן אן הפסק אינמיטן ליינען[14].

דער פנים מאירות ברענגט, אז ס'איז געווען א רב וואס האט דאס געוואלט איינפירן ווי דעם ט"ז, און דער קהל האט אים נישט געלאזט. און ער פירט אויס, אז וויבאלד אקדמות איז גאר א גרויסער שבח וואס מען האט מקבל געווען פון די פריערדיגע דורות, און מען האט זיך אלעמאל געפירט צו מפסיק זיין אינמיטן קריאת התורה, קענען מיר נישט זיין קלוגער פון די פריערדיגע צו זאגן אז זיי האבן נישט גוט געטון און מבטל זיין דעם מנהג, ומנהג ישראל תורה היא[15].

עס ווערט דערציילט אז ווען דער שאגת אריה איז געווארן רב אין מעץ האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קעגנערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים כמעט געקאסט דאס רבנות פאסטן[16].

אין רוב מקומות איז אנגענומען געווארן ווי דעם ט"ז, אויך דער משנה ברורה נעמט אן אזוי[17]. דער שולחן ערוך הרב שרייבט, אז אין אן ארט וואו דער מנהג איז צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק זאל מען נישט טוישן, אויב אבער איז נישטא קיין מנהג זאל מען זאגן איידער דער ברכה[18]. אין די קהילות פון דייטשלאנד איז געבליבן דער אלטער מנהג, און אין טייל ערטער פירט מען זיך טאקע נאך ביז היינט צו זאגן נאכ'ן ערשטן פסוק[19].

אויך דארט וואו מען זאגט עס פאר דער ברכה, רופט מען צו ערשט אויס דעם כהן צו דער תורה, מען עפנט אויף דעם מענטעלע, מען דעקט צו די ספר תורה, מען זאגט אקדמות, און גלייך דערויף זאגט דער כהן ברכו[20].

חשיבות

דער פיוט אקדמות איז אלע יארן געווען פון די מערסט באוואוסטע און באליבטע פיוטים. רבי יעקב עמדין שרייבט: "אין מיינע אויגן איז דער פיוט זייער חשוב און טייער, אויך מיר טוען דאס זאגן, ווייל א גרויסער מענטש האט דאס מחבר געווען, און ס'איז פאסיג פאר דער וואס האט דאס געזאגט", נאך שרייבט ער, אז דערפאר האט עס דער מחבר פארפאסט אויף אראמיש, א שפראך וואס די מלאכים פארשטייען נישט, כדי זיי זאלן נישט מקנא זיין, צוליב די גרויסע חשיבות פון דעם פיוט[14].

דער שבות יעקב ברענגט פונעם חוות יאיר[21] אז די פיוטים פונעם "אויסגערופענעם אשכנז'ישן פייטן רבינו מאיר שליח ציבור", זענען אזוי גרויס ווי די פיוטים פון רבי אלעזר הקליר וחבריו, אין וועלכע עס זענען באהאלטן מורא'דיגע, טיפע, און וואונדערליכע סודות, און דערפאר קען מען נישט מפקפק זיין אויפ'ן מנהג מפסיק צו זיין דערפאר אינמיטן ליינען[22].

רבי נחמן פון ברסלב האט "גאר גאר שטארק" אויסגעלויבט דעם פיוט פון אקדמות, און געזאגט אז וויבאלד מען איז שוין אזוי געוואוינט דערצו, אנערקענט מען נישט דאס גרויסקייט פון דער געוואלדיגער הייליגער לויב[23].

ניגון

נאטן פון אקדמות דורך מאיר שמעון גשורי

אקדמות ווערט געזינגען אין רוב קהילות מיט אן אלטן אנגענומענעם נוסח[24], וואס דער ניגון זעלבסט דרוקט אויס בענקשאפט. די תנועה שטאמט נאך פון תקופת הראשונים[25] און ווערט אפט אריינגערעכנט צווישן די טראדיציאנעלע "מסיני ניגונים". טייל שלאגן פאר אז דער ניגון פון אקדמות שטאמט ווארשיינליך פונעם מחבר אליין, זייענדיג פארשפרייט איבעראל וואו מען זאגט דעם פיוט, און אז די תנועות פונעם ניגון זענען היבש ענליך צו די טעמי המקרא, וואס פאסט אריין אינעם זאגן אינמיטן ליינען[26].

אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי ברכת כהנים פון שבועות דעם ניגון פון אקדמות[27]. אין קהילות פון רוסלאנד פלעגט מען ניצן דעם ניגון, אדער ענליכע תנועות, אויף קידוש פון די שלש רגלים, שמחת תורה ביי די עליה פון דער "חתן תורה", און יום כיפור ביי שיר היחוד. טייל זינגען דאס אויף שיר היחוד פון יעדן שבת[מקור פארלאנגט].

רבי נחמן פון ברסלב האט געזאגט, ווער עס פארשטייט די גרויסקייט פון דעם שיר פון אקדמות און דער ניגון מיט וואס מען זינגט עס, דאס איז א וואונדערליכע זאך און גאר א גרויסער חידוש. דערביי האט ער זיך אונטערגעזונגען עטליכע ווערטער פון אקדמות מיט'ן ניגון. ער האט געזאגט אז אקדמות איז א געזאנג פון גלוסטעניש[23].

אין געציילטע קהילות זינגט מען אנדערע ניגונים. אין פראנקפורט און עלזאס פלעגט מען זינגען אן אנדערן אנגענומענעם נוסח[24], וואס איז אבער פון פיל שפעטערן מקור[25]. עס ווערט שפעקולירט אז עס שטאמט פון א דייטשן פאלקס ליד[28]. דאס פלעגט אויך ווערן געזינגען אין שבועות אויף חלקים פון מעריב, הלל, און ברכת כהנים. אין מאדזשיץ זינגט מען עס אויף א ניגון פארפאסט דורך דער 'דברי ישראל'[29]; און אין געוויסע קהילות, צווישן זיי, אין ראדאמסק און גור, שאפט מען יעדן יאר א נייעם ניגון פאר אקדמות.

מנהגים

ביי די ספרדים, ווי אויך אין חב"ד, זאגט מען נישט קיין אקדמות[30].

דער פיוט ווערט געזאגט מיט א זיסן ניגון וואס ברענגט ארויס דביקות און בענקשאפט, אין אן אופן וואס דער חזן זאגט די ערשטע צוויי שורות, און קהל ענטפערט מיט די קומענדיגע צוויי שורות, און אזוי טוישט מען זיך יעדע צוויי שורות[27].

אין געוויסע קהילות האט מען זיך געפירט אז דער רב אליין האט פארגעזאגט אקדמות, און צדיקים האבן דאס געזאגט מיט גרויס התלהבות און השתפכות הנפש[31]. עס ווערט דערציילט אויפ'ן תפארת שלמה אז ער פלעגט זאגן אקדמות מיט שיינע געזאנגען און א זיסע שטימע, וואס האט אויפגעפלאמט דאס הארץ פון די צוהערער[32].

אין געוויסע פלעצער האט דער רבי געזאגט א דרשה איידער אקדמות[33].

מעשה בעל אקדמות

מעשה פון בעל אקדמות, פיורדא תנ"ד

די אומשטענדן פון דער פארפאסונג פונעם פיוט זענען פארוויקלט אין א וואונדערליכער געשיכטע מיט איר פארפאסער רבי מאיר ש"ץ און די עשרת השבטים. די געשיכטע איז געדרוקט געווארן מערערע מאל, און עס זענען דא פארשידענע ווערסיעס און ענדערונגען צווישן די דרוקן.

געשיכטע

פאלגנד איז א קורצע ווערסיע פון דער מעשה, באזירט אויפ'ן דרוק פון פירט תנ"ד און כתבי יד פון יענער צייט[34]:

עס זענען געווען מכשפים וועלכע האבן פארמאגט א "גליק ראד" דורך וועלכער דער טייוול האט זיי אויסגעלערנט "צויבער", און דער גליק ראד איז צעבראכן געווארן דורך א איד. איינע פון די מכשפים, א מאנאך, האט אלס נקמה גע'הרג'עט פיל אידן דורך כישוף. נאך וואס די אידן האבן זיך באקלאגט פארן קייזער, האט ער באשטימט אן עפנטליכער פארמעסט צווישן די אידישע חכמים מיט'ן גלח. נאכ'ן פארמערן תשובה, תפילה, און צדקה, האט דער "בעל החלומות" אנטפלעקט פאר די חכמים אין חלום אז דער וואס איז פאסיג זיך צו פארמעסטן מיט דעם גלח איז איינער פון די עשרת השבטים וואס געפונען זיך הינטער'ן סמבטיון.

מ'האט אויסגעוועלט רבי מאיר ש"ץ צו גיין צו די עשרת השבטים, לצורך פיקוח נפש איז ער אריבער דעם סמבטיון אום שבת – ווען עס רוט, און איז שוין דארט פארבליבן. די עשרת השבטים האבן געשיקט זיך צו פארמעסטן מיטן גלח א קליינטשיגן שוואכן אידל, רבי דן. דער אידל האט זיך טאקע ארויסגעשטעלט קעגן דעם גלח, און ער האט באוויזן זיך צו שטארקן אויף זיין כישוף. מיט כוחות הקדושה האט ער דעם גלח פארברענט און צעמאלן, און זיין אש איז געפלויגן צום מדבר. און אזוי ארום זענען די אידן געראטעוועט געווארן.

דער קומענדיגער טאג איז געווען ערב שבועות, און דער אידל האט ארויסגענומען דעם נוסח האקדמות וואס רבי מאיר האט אים מיטגעשיקט אז מ'זאל עס זאגן אין זיין אנדענק. ער האט צוגעלייגט אז מ'זאל עס זאגן נאכ'ן פסוק "במדבר סיני" אלס זכר צום נס וואס דעם גלח'ס איבערבלייבענישן זענען פארפלויגן צום מדבר.

דרוקן און מאנוסקריפטן

דער ערשטער געדרוקטער פארמאט פון דער געשיכטע וואס מען ווייסט, איז א העפט "מגילת רבי מאיר" וואס איז געדרוקט געווארן אין קרעמאָנע, איטאליע, ארום יאר ה'ש"כ[35]. א קאפיע דערפון איז נישט באקאנט צו עקזיסטירן היינט, אבער עס ווערט דערמאנט אין די ליסטעס פונעם איטאליענישן צענזור[36].

אין דער זעלבער תקופה איז די מעשה איבערגעזעצט געווארן אויף לשון הקודש אין א כתב יד געשריבן אין איטאליע אין יאר ה'ש"צ, אונטערן קעפל "מגילת ספר החכם ר' מאיר". דער מעתיק שרייבט אינעם פארווארט אז וויבאלד נישט יעדער פארשטייט אידיש, און ער זעט אז די מעשה געפינט זיך בלויז אויף לשון אשכנז, און נאר אין איינס פון הונדערט אלטע אשכנז'ישע מחזורים, דערפאר זעצט ער עס איבער אין לשון קודש, יעדער זאל עס פארשטיין[37]. אויך ווערט די מעשה דערמאנט בקיצור דורך איינע פון די איטאליענישע גדולים פון יענער צייט, רבי אברהם יגל (-ה'שפ"ג), אין זיין ספר "באר שבע" אין כתב יד: "ביי די אשכנז'ישע קהילות געפינט זיך א "מגילה" וואס טייל פירן זיך עס צו דערמאנען אין שבועות, איבער א נס וואס האט פאסירט צו די אידן אין אשכנז"[38][39].

די זעלבע שילדערונג פון דער מעשה ווערט אויך געברענגט אין א כתב יד פון די ש' יארן, צווישן אנדערע אידישע געשיכטעס[40].

שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין פירט ה'תנ"ד, אין א העפט מיטן נאמען "איין שין וואונדרליך מעשה…פֿון איין גליקראָד, פֿון איין מענך פֿון עכום אונ' פֿון ארוימן יודן, אונ' ווארום מיר אקדמות זאגין"[41]. עס איז איבערגעדרוקט געווארן אויך אין אמסטערדאם ה'תס"ד.

שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין לעמבערג, אין א קונטרס אויף אידיש מיטן נאמען "מעשה גבורת ה'". אויפן שער-בלאט ווערט נישט אנגעגעבן קיין יאר (געשאצט אויף סוף ת"ק - אנהויב ת"ר), און עס שטייט אז ס'איז איבערגעזעצט פון לשה"ק. אויך איז געדרוקט געווארן אין לעמבערג אין יאר ה'תרע"ו דער ספר "מעשה גבורת ד'", וואס שילדערט די מעשה אויף לשון הקודש[42], דער מעתיק שרייבט אינעם אריינפיר אז ער האט עס געפונען אין אן זעלטענעם אלטן ספר אויף אידיש, און ער איז דאס מעתיק אויף לשה"ק. ביי דער ענדע איז ער מדייק אז פון דער ווערסיע פון וועלכער ער איז מעתיק זעט אויס אז דער פיוט פלעגט געזאגט ווערן פון פריער ביי די עשרת השבטים אום יו"ט שבועות, און בלויז דער צווייטער חלק, אין וואס עס איז אנגעצייכנט דער נאמען פון רבי מאיר ש"ץ, דאס איז שפעטער צוגעלייגט געווארן.

אנדערע ווערסיעס

רבי מאטל סלאנימער האט דערציילט[43]:

איך האב געהערט פון אלטע אידן און פון ר״ש העניך ז״ל, אז די סלאוויטא דרוקערס האבן געוואלט דרוקן די מעשה אין די מחזורים, נאר וויבאלד זיי האבן עס נישט געוואוסט מיט א קלארקייט האבן זיי עס נישט געדרוקט. איינמאל האט מען גוזר געווען א גירוש אויף די אידן, און נאכדעם וואס מ'האט באשלאסן צו ברענגען איינעם פון די בני משה צו מבטל זיין די גזירה, האט מען אריבערגעשיקט איינעם אריבער דעם סמבטיון. דער סמבטיון רוט זיך אפ פון זיין שטורעם בלויז פון ער"ש ביי חצות ביז מוצש"ק, אבער אין די געציילטע שעות פון ערב שבת וואס די טייך רוט, איז נישט מעגליך אריבערצוגיין ווייל די וועג אריבערצוגיין דויערט 18 שעה. דעריבער האט מען אים איבערגעגעבן א שם, צו קענען אריבערגיין דעם טייך צו די בני משה אין א קורצע צייט, אבער אויף צוריקצוגיין האט מען אים נישט ערלויבט זיך צו באניצן מיט'ן שם, ווייל מ'ניצט עס נאר אויף פיקוח נפש. דער שליח האט געגעבן א גט פאר זיין ווייב, און איז אהינגעגאנגען מיט'ן ציל צו פארבלייבן דארט א גאנץ לעבן. די בני משה האבן געשיקט "א הינקעדיגער שניידער" צו מבטל זיין די גזירה, וואס אויך ער האט געגעבן א גט פאר זיין פרוי און איז אריבער דעם טייך. ער איז געקומען צום מכשף וואס האט געהעצט ארויסצוגעבן די גזירה, און אים געזאגט אז ער זאל אים אויספרובירן און זען ווער וועט זיך שטארקן אויף וועמען. מען האט אפגעמאכט אז יעדער וועט זאגן דעם צווייטן וואס צו טון, און יענער דארף דאס אויספירן. דער שניידער האט געמאכט א רינג ארום זיך, און דער מכשף האט געשיקט וכו' [-כוחות הטומאה] צו אים, אבער ווען זיי זענען אנגעקומען צום רינג זענען זיי געבליבן שטיין. דערנאך האט דער שניידער געזאגט דעם מכשף ער זאל זיך אנלאנען אויפ'ן שטאם פון א ארטיגן בוים און ער האט גענומען צוויי בינטלעך אייזערנע שטריק, ווען דער כישוף מאכער האט זיך אנגעלאנט אויפ'ן בוים, האט זיך דער בוים אויפגעהויבן און די שטריק האט זיך פארוויקלט ארום זיין האלז, און אים דערשטיקט, און די גזירה איז בטל געווארן.

עס זענען פארהאן נאך נוסחאות געדרוקט במשך די יארן אין פארשידענע פלעצער[44][45].

באציאונגען צום געשיכטע

אין ספר מעשה נסים געשריבן דורך ר' יוזפא שמש אין שטאט ווירמייזא, ווערט דערמאנט דעם כישוף-ראד בשייכות צו אן אנדערע געשיכטע. און ער לייגט צו אז עס איז געדרוקט א מעשה איבער דעם בשייכות מיטן אקדמות: "עס איז איין מעשה געדרוקט פון אקדמות, דאס מען אום שבועות זאגט, דארטן שטייט דאס מעשה גאנץ אויס"[46].

דער אליה רבה ברענגט עס אלס הסבר צום מנהג צו זאגן נאכן ערשטן פסוק: "עס איז דא געדרוקט אין לשון אשכנז, אור אלט, א לאנגע מעשה איבער וואס מען האט מתקן געווען אקדמות, און עס פירט אויס אז וויבאלד די מעשה איז געווען אין מדבר, האט מען עס מתקן געזאגט צו זאגן נאך במדבר סיני, א זכר לנס"[47]. דער 'אור אלטער' דרוק וואס דער אליה רבה דערמאנט איז ווארשיינליך די קונטרס'ל "מגילת רבי מאיר", געדרוקט אין קרעמאָנא.

אין א בריוו וואס די גדולים פון צפת, צווישן זיי דער בת עין און רבי ישראל פון שקלאוו, האבן אדרעסירט צו די עשרת השבטים, דערמאנען זיי די מעשה: "אשר באזנינו שמענו מפי עדי ראייה אבותינו סיפרו לנו, כי באלף החמישי היתה גזירה קשה בחו"ל במדינת אחב"י בארץ אשכנז על ידי גוי רשע אחד מכשף כי רצה לאבד את היהודים, וישלחו כלל אחינו בנ"י שליחים נאמנים למחנה שכינת קדושת אחינו בני משה ע"ה, וישיגו אותם חונים מעבר לנהר סמבטיון, ויעבור איש צדיק ושמו רבי מאיר חזן שחיבר שירת אקדמות שאומרים ביום מתן תורתינו קודם קריאת התורה את נהר סמבטיון בשבת בשביל פיקוח נפש, ויקרב אל אחינו הקדושים, וישלחו משם איש צדיק אחד ושמו ר' דן, ובגבורות נפלאות אשר עשה והראה וקידש שמו הגדול והקדוש ית"ש, הציל את אחינו בני ישראל בארץ ההיא".

פארהאן וואס זענען מפקפק אויף דער קראנטקייט פון די געשיכטעס און אין די דעטאלן דערפון. אין די מחזורים איז געדרוקט אינעם אריינפיר צום פיוט אקדמות: "וקלא דלא פסיק כי רב מעשהו שבא המחבר לכך, אם קבלה היא נקבל. אמנם אין ראיה ומופת ע״ז ואין משגיחין בבת קול, אמרתי איני יודע, והנחתיו"[48].

לגבי דער יאר ווען די מעשה האט פאסירט זענען דא קעגנזייטיגע דאטומען אין די פארשידענע ווערסיעס, וועלכע שטימען נישט מיט די לעבנס-יארן פון רבי מאיר ש"ץ. די מעשה ווערט דערציילט אויפ'ן יאר קכ"א[40], קס"א[41], און תס"א[37], וואס א דרוקער שפעטער האט עס פארראכטן אויף ד'תשס"א אז ס'זאל שטימען מיט די תקופה פון רבי מאיר ש"ץ[42]. אויך די נעמען פון די קעניגן וואס ווערן דערמאנט זענען נישט באקאנט אין היסטאריע.

עס זענען פארהאן פארשידענע מסורות איבער דעם מקום קבורה פון רבי מאיר ש"ץ, לויט דעם קען נישט זיין אז ער איז פארבליבן אויפ'ן אנדער זייט סמבטיון. אין אן אלטער פנקס פון הזכרת נשמות אין שטאט ווירמייזא ווערט דערמאנט "רבינו מאיר בר יצחק שליח ציבור וכו' בעבור שתיקן שבחות למקום"[49], און ס'זענען דא וואס ווילן ברענגען א ראי' פון דעם אז ער ליגט באגראבן אין ווירמייזא. עס זענען דא וואס ווילן זאגן אז דער "קבר רבי מאיר בעל הנס" וואס געפינט זיך אין טבריה איז פון רבי מאיר ש"ץ וואס האט זוכה געווען צו נסים. אויך איז פארהאן א קבר אין גוש חלב וואו עס שטייט אז דארט ליגט רבי מאיר ש"ץ. אן אנדערע מסורה געבט אן אז ער ליגט אין לובלין[50]. פון דער אנדערע זייט, ווערט ער דערמאנט דורך איינער פון די ראשונים אין די דורות נאך אים, אלס "רבינו מאיר שליח ציבור מאבילי ירושלים"[51], וואס קען זיין אן אנדייטונג אז ער שטאמט פון ארץ ישראל אדער פון די עשרת השבטים[52].

געוויסע פארשער, וועלכע זענען סקעפטיש איבער די פרטים פון דער געשיכטע, ברענגען אבער אויף אז די געשיכטע איז ווארשיינליך באזירט אויף א היסטארישע געשעעניש, אין וועלכער רבי מאיר ש"ץ האט געראטעוועט אידן אין א שעת הגזירה[53].

צו ליינען מער

דרויסנדיגע לינקס

נאטיצן

  1. ↑ רבי אליהו בחור, ספר התשבי, איזנא, ש"א, שורש רב ברענגט די ראשי החרוזים אלס "ביר ריבי", דער פרי מגדים ברענגט עס אראפ אין אגרות פרי מגדים, אגרת א' און לייגט צו: "ובמחזורים שלנו לא מצאתי חרוז יו"ד בין ריש לב' רק החרוז רבי יצחק, וחידוש בעיני אולי חסרו החרוז ההוא, ומי יתן אמצאהו כי התשבי נאמן יותר מק' עדים"
  2. ↑ עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון דעם לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, הושע ו, ט; עמוס ג, יב; תהלים עג, יב. אבער ער האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זעט סדור רש"י, בערלין: באבער, תרע"ב, עמ' 80: "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייץ-ציגלער אין יאר ד'תתנ"ו ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא.
  3. ↑ אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט דעם תרגום ירושלמי, וואס לייגט צו מדרשים און ערקלערונגען. אויך האט מען צוגעלייגט לענגערע פיוטים אויף אראמיש, אזוי ווי די מנהג אין ארץ ישראל – אנדערש ווי אין בבל וואס מען האט געניצט תרגום אונקלוס. די עשרת הדברות זענען געזאגט געווארן מיטן טעם העליון וואס צעטיילט זיי אין צען באזונדערע פסוקים, ווי דער דין אז מען איז דוקא מתרגם יעדן פסוק באזונדער[2]. צווישן די פסוקים זענען געזאגט געווארן לענגערע פיוטים, וואס זענען גערופן געווארן "דיברות", צוליב וואס זיי הייבן זיך אן "דיברא"[4].
  4. ↑ צוערשט איז דאס געשריבן געווארן אלס השערה דורך: רבי שלמה חעלמא (תע"ו–תקמ"א), שלחן תמיד ב, סי' יט, זר זהב, אות ג, ירושלים: מכון ירושלים, תשס"ד, עמ' קד, ב (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן); מהר"ם אש, זכרון יהודה; רבי וואלף היידנהיים, הבנת המקרא, סוף חומש שמות, און נאך. שפעטער איז געדרוקט געווארן דער מחזור ויטרי וואס ברענגט דעם מנהג מתרגם צו זיין אין שביעי של פסח (סימן ק"ז) און שבועות (סדר שבועות), און ער איז מעתיק א צאל רשויות וואס דער מתרגם פלעגט דאן זאגן (דער פיוט אקדמות זעלבסט ווערט נישט דערמאנט דארט, אבער עס ווערט דארט געברענגט א צווייטער רשות פון ר"מ ש"ץ, "אילו כל נימין"). די השערה איז אממערסטנס באשטעטיגט געווארן ווען עס זענען געפונען געווארן אריגינעלע כתבי יד פון מחזורים וואס שטעלן אריין אקדמות אינאיינעם מיט די תרגומים און זייערע פיוטים אין איין מחזור[5] שטייט אויפ'ן קעפל "רשות למתרגם יסוד רבינו מאיר ש"ץ".
    נאך צוויי פיוטי תרגום זענען אנגעקומען צו די געדרוקטע מחזורים אויף שבועות: ארכין, בעפאר'ן ליינען די עשרת הדיברות, און יציב פתגם, בעפאר די הפטורה פון צווייטן טאג. זיי ביידע ווערן אבער פיל ווייניגער געזאגט ווי אקדמות.

רעפערענצן

  1. ↑ ווי דאס צולייגן "גואלינו ה' צבאות שמו קדוש ישראל" ביים אויספיר פון ברכות קריאת שמע (ספר המנהגים לרבי יצחק אייזיק מטירנא).
  2. ↑ 2.0 2.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות תפילה וברכת כהנים, פרק י"ב, הלכה י'. דער מנהג איז געבליבן ביז היינט ביי די תימנים.
  3. ↑ זעט חזקוני, שמות כ, יג: "בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה, ומתרגמינן הדברות"; תוספות, מגילה כד, א: "והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס". זעט אויך כל בו, נ"ב: "ונהגו בשביעי של פסח ובראשון של עצרת, לתרגם הפרשה כלה כדי להבין לנשים ולעמי הארץ הנסים והנפלאות, ולשכך אזנם ויתנו לשם שבח והודאה על הדבר וכו'"; און ספר המחכים, סדר תפילות ימים טובים, שבועות: "יום ראשון קורין בסדר יתרו פרשה בחדש השלישי עד סוף הסדר ומתרגם מפני חיבוב התורה".
  4. ↑ יונה פרנקל, מחזור שבועות לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם, ירושלים, תש"ס, עמ' י-יא, מבוא; יוסף יהלום, מיכאל סוקולוף, שירת בני מערבא, ירושלים: האקדמיה הלאומית הישראלית למדעים, תשנ"ט.
  5. ↑ מחזור מנהג אשכנז לשבועות ולסוכות (עמ' 65), אויף וועבזייטל פון מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק
  6. ↑ יונה פרענקל, מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם - פסח, ירושלים, תשנג, עמ' 608 (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
  7. ↑ רבי אברהם קלויזנער, מנהגים, ריווא דטרינט, שי"ט, עמ' מא, געברענגט אין מהרי"ל, און רבי יצחק אייזיק טירנא, ספר המנהגים, ווארשא, תרכ"ט, עמ' טז
  8. ↑ מחזור וורמיישא מנהג אשכנז, ה'ל"ב (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
  9. ↑ רבי יוזפא שמש, מנהגי וורמיישא, אות קד
  10. ↑ מנהגות וורמייזא (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
  11. ↑ רבי אפרים הכהן מווילנא, שער אפרים, סי' י
  12. ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן קמ"ו, סעיף א', זע חתם סופר, אורח חיים, סימן תצ"ד, סעיף ב'
  13. ↑ טורי זהב, אורח חיים, סימן תצ"ד, סעיף ב'
  14. ↑ 14.0 14.1 סידור יעב"ץ שער המזרח
  15. ↑ פנים מאירות, ח"ג סימן לא
  16. ↑ גדולי הדורות על משמר מנהג אשכנז, עמ' 108 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
  17. ↑ משנה ברורה, סימן תצ"ד, סעיף קטן ב'
  18. ↑ שולחן ערוך הרב, אורח חיים, סימן תצ"ד, סעיף א', אזוי שטייט אויך אין חתם סופר, אורח חיים, סימן תצ"ד, סעיף ב'
  19. ↑ מכון מורשת אשכנז, מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז תשפ"ג (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
  20. ↑ פרי מגדים, משבצות זהב, תצד
  21. ↑ סי' רלח
  22. ↑ רבי יעקב ריישער, שבות יעקב, מהדורא בתרא סימן יב
  23. ↑ 23.0 23.1 שיחת הר"ן, רנו
  24. ↑ 24.0 24.1 אָודיאָו דער פיוט אקדמות, אויף הפיוט והתפילה וועבזייטל
  25. ↑ 25.0 25.1 "אקדמות", JewishEncyclopedia.com (ענגליש)
  26. ↑ בנימין זאב מונק, ניגון ה"אקדמות" – והפולמוס, אויף שבתון, ‏סעפטעמבער 8, 2020
  27. ↑ 27.0 27.1 רבי שלמה זלמן גייגר, דברי קְהִלֹּת - מנהגי פראנפורט דמיין, פראנקפורט, תרכ"ב, עמ' 446
  28. ↑ Beer Bernard, "Liturgical and Musical Aspects of Shavuot", Shavuot-to-Go 5769 (2009, NY, Yeshiva Univ. Center for the Jewish Future) page 5.
  29. ↑ ר' בנציון שענקער, ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ
  30. ↑ ספר המנהגים, לוח היום יום, עמ' נט
  31. ↑ נטעי גבריאל - שבועות, ירושלים, תשנט
  32. ↑ רבי אברהם צבי הירש זילבערשטיין, נפלאות התפארת שלמה, פיעטרקוב, תרפ"ג
  33. ↑ צווישן זיי, אין מונקאטש, זע דרכי חיים ושלום
  34. ↑ זע ריווקינד
  35. ↑ פרידבערג, בית עקד ספרים, אות מ, נומער 2927
  36. ↑ ספר זכרון לאריה ליאונה קארפי (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
  37. ↑ 37.0 37.1 כתב יד (עמ' 160-167), אויף וועבזייטל פון מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק; געדרוקט דורך: עלי יסיף, 'תרגום קדמון ונוסח עברי של מעשה אקדמות', בקורת ופרשנות 9-10 (תשל"ז), עמ' 214-228, מיט נישט ווייניג גרייזן
  38. ↑ קבץ על יד - שנה ד, בערלין: חברת מקיצי נרדמים, תרמ"ח
  39. ↑ ער שרייבט נישט אז עס האט א שייכות מיט'ן פיוט אקדמות, ער דערמאנט אבער אז מען פלעגט ליינען די מגילה אום שבועות
  40. ↑ 40.0 40.1 דער כתב-יד געפינט זיך אין די אפפענהיים קאלעקציע פונעם באדלעיאן ביבליאטעק אין אקספארד. זעט מאנוסקריפט אינפארמאציע אויפ'ן מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק וועבזייטל. געדרוקט דורך ריווקינד, זייט 17, "כתב־יד פון דער בּאָדלעיאַנאַ"
  41. ↑ 41.0 41.1 "איין שין וואונדרליך מעשה", פירט תנ"ד; איבערגעדרוקט אין ריווקינד, זייט 32
  42. ↑ 42.0 42.1 יהושע פרעמינגער, מעשה גבורות ד', לבוב, תרע"ו
  43. ↑ סיפורי מרן הרמ"ח (עמ׳ רפג אות צא)
  44. ↑ אקדמות ע"פ דרך דרש, ווארשא, תרס"ב, עמ' כא
  45. ↑ זע אין אוצר החכמה פארום
  46. ↑ מעשה נסים, אמסטערדאם, תנ"ו, לא ע"ב
  47. ↑ אליה רבה, סימן תצ"ד, סעיף קטן ה'
  48. ↑ זע מחזור פון רבי וואלף היידנהיים קרובות - מחזור לחג השבועות און מחזור מטה לוי מחזור קרבן אהרן לשבועות
  49. ↑ פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא, עמוד 7, במאגר הספרים הסרוקים של הספרייה הלאומית, פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט, אויף באדלעיאן ביבליאטעק אין אקספארד
  50. ↑ לקורות היהודים בלובלין, עמ' 139
  51. ↑ רבי אברהם בן עזריאל, ערוגת הבשם (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
  52. ↑ רבי נפתלי יעקב הכהן, אוצר הגדולים ו (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
  53. ↑ יהודה לייב פישמן מימון, "ה"אקדמות" ומחברו", חגים ומועדים, ירושלים, תש"י, עמ' רסד


חג השבועות
הינטערגרונט יום המיוחס • הר סיני • שלשת ימי הגבלה • מעמד הר סיני • עשרת הדברות • לוחות הברית PikiWiki Israel 14698 Ayalon Valley Grain.JPG
תפילות און פיוטים הלל • אקדמות • כד יתבין ישראל • אזהרות • אתה הנחלת • עליונים ששו
מנהגים עסן מילכיגס און האניג • מגילת רות • תיקון ליל שבועות • חג המים
פארשידנס טיעון העד (יהדות) • שמחת יום טוב • ביכורים • שתי הלחם • יום טבוח
ימים טובים • שלש רגלים

גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/w/index.php?title=אקדמות&oldid=328284"