אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אלעזר הקליר"

946 בייטן אראפגענומען ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
צייכן: רעף-פאנטשער
שורה 12: שורה 12:


===תקופת התנאים===
===תקופת התנאים===
אסאך [[ראשונים]] שרייבן אז רבי אלעזר האט געלעבט אין די תקופה פון די [[תנאים]] און איז געווען אליין א תנא{{הערה|נאמען=תוס|זעט {{בבלי|חגיגה|יג|א|מפרש=תוספות|ד"ה=ורגלי}}; פסקי הרא"ש, ברכות {{היברובוקס||פרק ה סימן כא|14308|page=179}}. זעט דארט אין מעדני יום טוב סק"ה}}.  [[רבינו תם]] שרייבט אין א תשובה{{הערה|נאמען=רת|געברענגט אין [[שבלי הלקט]], {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket/28|סימן כח}}; [[מחזור ויטרי]], {{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Rosh_HaShanah/325|סי' שכה}}; [[אור זרוע]], הלכות ק"ש {{שיתופתא|Ohr_Zarua,_Volume_I/19|סימן יט}}.}} אז דער קליר איז געווען בימי חז"ל ווען מ'האט מקדש געווען דעם [[חודש]] על פי ראיה, און דערפאר האט ער פארפאסט פיוטים בלויז אויף די ערשטע טאג יום טוב. אזוי אויך זעט מען אז ער דינגט זיך מיט [[תלמוד בבלי]], אויך לגבי זאכן וואס מען געפינט נישט אז דער [[תלמוד ירושלמי|ירושלמי]] זאל זיך דינגען. די ראשונים ברענגען אראפ דאס אז ער איז געווען א תנא אלס באווייז צו בארעכטיגן די מנהג פון זאגן פיוטים אינמיטן דאווענען, קעגן די הלכה'דיגע טענות וואס זענען ארויפגעברענגט געווארן קעגן דעם{{הערה|נאמען=רת}}.
אסאך [[ראשונים]] שרייבן אז רבי אליעזר האט געלעבט אין די צייטן פון די [[תנאים]]. [[רבינו תם]] איז מצדד אן אז ער איז דער תנא [[רבי אלעזר ברבי שמעון]]אויף וועמען דער [[מדרש]] זאגט אז ער איז געווען א דרשן און א "פייטן"{{הערה|נאמען=בעתס|{{בבלי|חגיגה|יג|א|מפרש=תוספות|ד"ה=ורגלי}}; תשבות רבינו תם, געברענגט אין [[שבלי הלקט]], {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket/28|סימן כח}}, אין [[מחזור ויטרי]], {{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Rosh_HaShanah/325|סי' שכה}}, און אין [[אור זרוע]], הלכות ק"ש {{שיתופתא|Ohr_Zarua,_Volume_I/19|סימן יט}}. אין פסקי הרא"ש, ברכות {{היברובוקס|2=פרק ה סימן כא|3=14308|page=179}} שטייט "יש אומרים שהיה תנא", זעט דארט אין מעדני יום טוב סק"ה}}}}. דער [[רשב"א]] שרייבט אז ער איז [[רבי אלעזר בן ערך]], לכאורה לויט אן אנדערע גירסא וואס ער האט געהאט אינעם מדרש{{הערה|נאמען=רשבא|{{היברובוקס|2=[[שו"ת הרשב"א]] חלק א'|3=14649|page=216|לינק טעקסט=תס"ט}}}}.


רבינו תם אידענטיפיצירט אים ספיציפיש מיט'ן תנא [[רבי אלעזר ברבי שמעון]], וואס אויף אים איז געזאגט געווארן אין [[מדרש]] אז ער איז געווען א דרשן און א פייטן{{הערה|{{מדרש רבה|ויקרא|ל}}}}.{{ביאור|לויט געוויסע גירסאות שטייט דארט אויך אז ער איז געווען א "קרוב" אדער "קרובץ"{{הערה|נאמען=תוס}}, און עס באציעט זיך אויף די פיוטים פון  שמונה עשרה, וואס ווערן גערופן [[קרובות]].}}, אבער ער זאגט אז עס איז מעגליך אז ס'איז געווען א צווייטער אין יענער תקופה. לויט א צווייטע שיטה{{קלאר אויס|גרסא? שיטה?}} רעדט דער מדרש וועגן [[רבי אלעזר בן ערך]], און געוויסע ראשונים אידענטיפיצירן דעם קליר מיט אים{{הערה|{{היברובוקס|2=[[שו"ת הרשב"א]] חלק א'|3=14649|page=216|לינק טעקסט=תס"ט}}}}.
רבינו תם ברענגט עטליכע ראיות צו דעo, צווישן אנדערע אז מ'טרעפט נישט קיין פיוטים פון רבי אלעזר אויף די צווייטע טאג יום טוב, וואס דייט אן אז ער האט געלעבט ווען מ'האט נאך מקדש געווען דעם [[חודש]] על פי הראיה. אזוי ער דינגט זיך מיט'ן [[תלמוד בבלי]], אויך לגבי זאכן וואס מען געפינט נישט אז דער [[תלמוד ירושלמי|ירושלמי]] זאל זיך דינגען{{הערה|נאמען=בעתס}}. די ראשונים נוצן דאס אלס באווייז קעגן די הלכה'דיגע טענות וואס זענען ארויפגעברענגט געווארן קעגן דאס פיוטים אינמיטן דאווענען{{הערה|נאמען=בעתס}}{{הערה|רשבא}}.


[[רבי חיים וויטאל]] ברענגט אין שער הכוונות אז ער האט געהערט אין נאמען פון זיין רבי'ן דער [[אר"י]] אז דער קליר איז רבי אלעזר בר' שמעון, אבער ער האט דאס נישט אליין געהערט פון מיין אים{{הערה|{{ספריא|2=שער הכוונות|3=Sha'ar_HaKavanot%2C_Sermons_on_Aleinu_and_the_Prayer_Formula.1.1|4=דרושי עלינו לשבח ונוסח התפילה,  א׳|5=ניין}}}} דער [[יעב"ץ]]{{הערה|קולן של סופרים (חגיגה יג.)}} ברענגט אין נאמען פון [[אר"י]] אז ער איז געווען א [[גלגול נשמות|גלגול]] פון ר' אלעזר ברבי שמעון, און דער [[חיד"א]]{{הערה| מחזיק ברכה או"ח קיב, יג }} ברענגט עס אין זיין נאמען. דער [[רבי חיים אלעזר שפירא|מנחת אלעזר]]{{הערה|שו"ת מנחת אלעזר, סימן יא}} באמערקט אבער אז פון דער לשון האר"י איז משמע אז עס איז יא ממש ער.


אויך [[רבי חיים וויטאל]] ברענגט אין זיין ספר שער הכוונות אין נאמען פון זיין רבי'ן דער [[אר"י]]: "איך האב געהערט אין נאמען פון מיין רבי ז"ל, אז דער קליר וואס האט מסדר געווען קרוב"ץ אין מחזור פון די אשכנזים איז רבי אלעזר בר' שמעון … אבער איך האב דאס נישט געהערט פון מיין רבי אליין"{{הערה|{{ספריא|2=שער הכוונות|3=Sha'ar_HaKavanot%2C_Sermons_on_Aleinu_and_the_Prayer_Formula.1.1|4=דרושי עלינו לשבח ונוסח התפילה,  א׳|5=ניין}}}}{{ביאור|דער [[יעב"ץ]] אין זיין ספר קולן של סופרים (חגיגה יג.) ברענגט אין נאמען פון [[אר"י]], אז ער איז געווען א [[גלגול נשמות|גלגול]] פון ר' אלעזר ברבי שמעון, און נישט ממש ער אליין, דער [[חיד"א]] ברענגט עס אין זיין נאמען (מחזיק ברכה או"ח קיב, יג). אבער דער [[רבי חיים אלעזר שפירא|מנחת אלעזר]] (שו"ת מנחת אלעזר, סימן יא) באמערקט אויף זיינע ווערטער אז דער אר"י האט נישט אזוי געשריבן, נאר ער האט געשריבן אז עס איז יא ממש ער.}}.
===חולקים אויף דער שיטה===


עס זענען אבער פארהאן אנדערע ראשונים וואס ברענגען אים אראפ אלס איינער פון די פריערדיגע פייטנים און דערמאנען נישט אז ער איז געווען א תנא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת [[רבינו גרשום מאור הגולה]]|3=20241|page=60|לינק טעקסט=סימן א'}}; {{היברובוקס|2=ספר הפרדס הגדול לרש"י|3=37691|page=63|לינק טעקסט=סימן קעד}}}}. אזוי האבן אויך הויפטזעכליך אנגענומען די ראשונים וואס קריטיקירן זיינע פיוטים{{הערה|שם=אבע|{{תנ"ך|קהלת|ה|א|מפרש=אבן עזרא}}}}.
עס זענען אבער פארהאן אנדערע ראשונים וואס ברענגען אים אראפ אלס איינער פון די פריערדיגע פייטנים און דערמאנען נישט אז ער איז געווען א תנא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת [[רבינו גרשום מאור הגולה]]|3=20241|page=60|לינק טעקסט=סימן א'}}; {{היברובוקס|2=ספר הפרדס הגדול לרש"י|3=37691|page=63|לינק טעקסט=סימן קעד}}}}. אזוי האבן אויך הויפטזעכליך אנגענומען די ראשונים וואס קריטיקירן זיינע פיוטים{{הערה|שם=אבע|{{תנ"ך|קהלת|ה|א|מפרש=אבן עזרא}}}}.


===חולקים אויף דער שיטה===
[[רבי יצחק אברבנאל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טו|ה|מפרש=אברבנאל}}}} און אנדערע{{הערה|שם=תשומ|[[רבי אלעזר פלעקלש]], שו"ת תשובה מאהבה, {{שיתופתא|Teshuva_MeAhava_Part_I/1|או"ח סימן א}}}} שרייבן אז דאס באזירן פיוטים אויפ'ן גראם געפינט מען נישט ביי די חכמים פון [[משניות]] און [[גמרא]], נאר עס האט זיך אנגעהויבן אין גלות ביי אידישע חכמים וואס האבן זיך דאס געלערנט פון די חכמת השיר פון די [[אראבער]].
[[רבי יצחק אברבנאל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טו|ה|מפרש=אברבנאל}}}} און אנדערע{{הערה|שם=תשומ|[[רבי אלעזר פלעקלש]], שו"ת תשובה מאהבה, {{שיתופתא|Teshuva_MeAhava_Part_I/1|או"ח סימן א}}}} שרייבן אז דאס באזירן פיוטים אויפ'ן גראם געפינט מען נישט ביי די חכמים פון [[משניות]] און [[גמרא]], נאר עס האט זיך אנגעהויבן אין גלות ביי אידישע חכמים וואס האבן זיך דאס געלערנט פון די חכמת השיר פון די [[אראבער]].


דער [[רדב"ז]]{{הערה|{{היברובוקס||שו"ת הרדב"ז חלק ג, סימן תתקס"ז (תקל"ב)|1952|page=389}}}} ווענדט אפ דער ראיה וואס רבינו תם האט געברענגט פון דעם וואס ער האט נישט געמאכט קיין פיוטים פאר יום טוב שני של גליות, וויבאלד מען זעט פון זיינע פיוטים אז ער איז געווען פון ארץ ישראל און ער נעמט אלעמאל אן ווי דעם [[ירושלמי]], און אין ארץ ישראל האלט מען דאך אלעמאל נאר איין טאג יום טוב, סיידן [[ראש השנה]], וואס דאן איז עס כיומא אריכתא{{הערה|שם=נובי|זעט איבער דעם אין {{היברובוקס|2=שו"ת [[נודע ביהודה]] מהדורא תנינא|3=14662|page=70|לינק טעקסט=או"ח סימן קיג}}, און די הגה פון [[רבי יוסף שאול נאטאנזאהן]] דארט}}{{ביאור|אנדערע ענטפערן אז זיין וועג איז צו דיכטן אויף [[קריאת התורה]] פונעם טאג, און קריאת התורה (ביי [[מפטיר]]) פון ביידע טעג פון ראש השנה זענען די זעלבע{{הערה|זעט: פליישער, תרביץ נב, זייט 237 און ווייטער, און זייט 258 און ווייטער. זעט אויך די פיוטים לראש השנה מיט די רעדאגירונג פון שולמית אליצור, ירושלים תשע"ד, זייט 161}}{{הערה|עס ווערט געברענגט אין בעל המאור ראש השנה דף ג עמוד א. זעט: מ"ד הר, 'על שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל', תרביץ נ"ג (תשמ"ד), זייט 124 און ווייטער; און זעט אויך פליישער, 'הערה להארה: בדבר שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל', דארט, זייט 293 און ווייטער.}}.}}. דער רדב"ז לייגט אבער צו, אז ער איז זיכער געווען גאר א גרויסער מענטש, פון די פריערדיגע, און זיינע ווערטער זענען מיוסד על פי [[קבלה]].
דער [[רדב"ז]]{{הערה|{{היברובוקס||שו"ת הרדב"ז חלק ג, סימן תתקס"ז (תקל"ב)|1952|page=389}}}} ווענדט אפ דער ראיה וואס רבינו תם האט געברענגט פון דעם וואס ער האט נישט געמאכט קיין פיוטים פאר יום טוב שני של גליות, וויבאלד מען זעט פון זיינע פיוטים אז ער איז געווען פון ארץ ישראל און ער נעמט אלעמאל אן ווי דעם [[ירושלמי]], און אין ארץ ישראל האלט מען דאך אלעמאל נאר איין טאג יום טוב, סיידן [[ראש השנה]], וואס דאן איז עס כיומא אריכתא{{הערה|שם=נובי|זעט איבער דעם אין {{היברובוקס|2=שו"ת [[נודע ביהודה]] מהדורא תנינא|3=14662|page=70|לינק טעקסט=או"ח סימן קיג}}, און די הגה פון [[רבי יוסף שאול נאטאנזאהן]] דארט}}{{ביאור|אנדערע ענטפערן אז זיין וועג איז צו דיכטן אויף [[קריאת התורה]] פונעם טאג, און קריאת התורה (ביי [[מפטיר]]) פון ביידע טעג פון ראש השנה זענען די זעלבע{{הערה|זעט: פליישער, תרביץ נב, זייט 237 און ווייטער, און זייט 258 און ווייטער. זעט אויך די פיוטים לראש השנה מיט די רעדאגירונג פון שולמית אליצור, ירושלים תשע"ד, זייט 161}}{{הערה|עס ווערט געברענגט אין בעל המאור ראש השנה דף ג עמוד א. זעט: מ"ד הר, 'על שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל', תרביץ נ"ג (תשמ"ד), זייט 124 און ווייטער; און זעט אויך פליישער, 'הערה להארה: בדבר שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל', דארט, זייט 293 און ווייטער.}}.}}. דער רדב"ז לייגט אבער צו, אז ער איז זיכער געווען גאר א גרויסער מענטש, פון די פריערדיגע, און זיינע ווערטער זענען מיוסד על פי [[קבלה]].


עס זענען געווען וואס האבן געברענגט א ראיה פון די ווערטער "אַאֲבִין תְּשַׁע מֵאוֹת וְעוֹד" אין די קרובה [[אאביך ביום מבך]] פון [[תשעה באב]], לויט דעם זעט מען אז ער איז געווען איבער 900 יאר נאכ'ן [[חורבן בית המקדש]], און דעריבער זאגן זיי אז ער איז געווען אין דער צייט פון די גאונים{{הערה|שם=זכי|{{היברובוקס|רבי יוסף שטיינהארט|שו"ת זכרון יוסף|560|page=35|לינק טעקסט=שאלה יג-יד}}}}. אנדערע ווענדן עס אבער אפ, ווייל ס'איז מעגליך אז די חכמי הדור פון שפעטער האבן דאס צוגעלייגט{{הערה|שם=נובי2|דארט=נובי|דארט, הגה מבן המחבר}}.
עס זענען געווען וואס האבן געברענגט א ראיה פון די ווערטער "אַאֲבִין תְּשַׁע מֵאוֹת וְעוֹד" אין די קרובה [[אאביך ביום מבך]] פון [[תשעה באב]], וואו מ'זעט אז ער איז געווען איבער 900 יאר נאכ'ן [[חורבן בית המקדש|חורבן]], אין דער צייט פון די גאונים{{הערה|שם=זכי|{{היברובוקס|רבי יוסף שטיינהארט|שו"ת זכרון יוסף|560|page=35|לינק טעקסט=שאלה יג-יד}}}}. אנדערע ווענדן עס אבער אפ, אז חכמים אין שפערעטר דורות האבן אלץ צוגעפאסט די נומער{{הערה|שם=נובי2|דארט=נובי|דארט, הגה מבן המחבר}}.


אנדערע לייגן צו א ראיה פון דעם וואס ער ברענגט אויך פון שפעטערדיגע מדרשים.{{מקור}}
אנדערע לייגן צו א ראיה פון דעם וואס ער ברענגט אויך פון שפעטערדיגע מדרשים.{{מקור}}