אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי ישראל איסרלין"

קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה
צייכן: רויע רעדאגירונג
אין תקציר עריכה
צייכן: רויע רעדאגירונג
שורה 17: שורה 17:


==ביאגראפיע==
==ביאגראפיע==
ר' איסרליין איז געבוירן בערך ה'ק"נ אין [[רעגענסבורג]], בייערן{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24, 199.}}, אדער אין [[מארבורג]], שטייערמארק (היינט אין [[סלאוועניע]]){{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 133. זעט [[#אידלברג|איידלבערג]], 39.}}. ער איז געקומען פון א באקאנטער פאמיליע פון תלמידי חכמים, זיין פאטער איז געווען ר' פתחיה פון מארבורג, וועלכער איז געווען א זון פון רבי חיים הענשל פון היינבורג, א זון פון [[רבי ישראל פון קרעמס]] בעל "הגהות אשר"י"{{הערה|{{תא שמע|1086|ביאורי מהרא"י|בראשית|מח|יד}}.}}. נאך זיין פאטער'ס פריצייטיגן פטירה אין רעגנסבורג{{הערה|אין לקט יושר ב, 24 דערציילט ר' איסרלין אז ער האט געגעבן א נדר צו פארן קיין רעגענסבורג אויף קבר אבות, נאר ווייל ער איז קראנק געווארן האבן אים זיין פעטער ר' אהרן און ר' משה חנוכה מתיר נדר געווען. היות ווי די צוויי לומדים זענען אויך אומגעקומען אין דער [[ווינער גזרה]], האט דאס מתיר נדר זיין געמוזט פארקומען פאר דעם יאר קפ"א, קומט אויס אז ר' איסרלינ'ס פאטער איז אויך געשטארבן פאר דער דאזיגער דאטע און איז צו קבורה געקומען אין רעגענסבורג.}} איז ער אריבער מיט זיין מוטער קיין [[וויענער ניישטאט|ווינער נוישטאדט]], וואו זיין פעטער [[רבי אהרן פון ניישטאט|רבי אהרן בלומליין]] האט אים מחנך געווען אין זיין ישיבה{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24. זעט {{אקדמיה|ישראל י. יובל|חכמים בדורם: המנהיגות הרוחנית של יהודי גרמניה בשלהי ימי הביניים|7968706}}, תשמ"ט, ז' 62.}}. ר' איסרליין האט אויך געלערנט ביי רבי נתן איגרא {{העב|רבי נתן איגרא}}, וואס איז אויך געווען אן אויסגעצייכנטער למדן און איז נפטר געווארן אין הייליג לאנד{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''; [[#אידלברג|איידלבערג]], 40. ר' נתן ווערט דערמאנט אין פסקים וכתבים, [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.161 סי' קסא] און רנז. זעט יעקב פריימאנן, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49439&st=&pgnum=44 מבוא צו לקט יושר], עמ' XLVI.}}.
ר' איסרליין איז געבוירן בערך ה'ק"נ אין [[רעגענסבורג]], בייערן{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24, 199.}}, אדער אין [[מארבורג]], שטייערמארק (היינט אין [[סלאוועניע]]){{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 133. זעט [[#אידלברג|איידלבערג]], 39.}}. ער איז געקומען פון א באקאנטער פאמיליע פון תלמידי חכמים, זיין פאטער איז געווען ר' פתחיה פון מארבורג, וועלכער איז געווען א זון פון רבי חיים הענשל פון היינבורג, א זון פון [[רבי ישראל פון קרעמז]] בעל "הגהות אשר"י"{{הערה|{{תא שמע|1086|ביאורי מהרא"י|בראשית|מח|יד}}.}}. נאך זיין פאטער'ס פריצייטיגן פטירה אין רעגנסבורג{{הערה|אין לקט יושר ב, 24 דערציילט ר' איסרלין אז ער האט געגעבן א נדר צו פארן קיין רעגענסבורג אויף קבר אבות, נאר ווייל ער איז קראנק געווארן האבן אים זיין פעטער ר' אהרן און ר' משה חנוכה מתיר נדר געווען. היות ווי די צוויי לומדים זענען אויך אומגעקומען אין דער [[ווינער גזרה]], האט דאס מתיר נדר זיין געמוזט פארקומען פאר דעם יאר קפ"א, קומט אויס אז ר' איסרלינ'ס פאטער איז אויך געשטארבן פאר דער דאזיגער דאטע און איז צו קבורה געקומען אין רעגענסבורג.}} איז ער אריבער מיט זיין מוטער קיין [[וויענער ניישטאט|ווינער נוישטאדט]], וואו זיין פעטער [[רבי אהרן פון ניישטאט|רבי אהרן בלומליין]] האט אים מחנך געווען אין זיין ישיבה{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24. זעט {{אקדמיה|ישראל י. יובל|חכמים בדורם: המנהיגות הרוחנית של יהודי גרמניה בשלהי ימי הביניים|7968706}}, תשמ"ט, ז' 62.}}. ר' איסרליין האט אויך פארבראכט און געלערנט אין וויען און אין קרעמז{{הערה|תרומת הדשן, סי' קד; לקט יושר ב, 24.}}, און אויך ביי רבי נתן אין אייגער {{העב|רבי נתן איגרא}}, וואס איז געווען אן אויסגעצייכנטער למדן און איז נפטר געווארן אין הייליג לאנד{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''; [[#אידלברג|איידלבערג]], 40. ר' נתן ווערט דערמאנט אין פסקים וכתבים, [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.161 סי' קסא] און רנז. זעט יעקב פריימאנן, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49439&st=&pgnum=44 מבוא צו לקט יושר], עמ' XLVI.}}.


אין יאר ק"פ האבן זיך אנגעהויבן ברוטאלע פארפאלגונגען פאר די אידן אין עסטרייך, וואס האבן געפירט צו דער [[ווינער גזירה]] אין ט' ניסן ה'קפ"א. די גזירה האט געקאסט דאס לעבן פון רבי ישראל איסרלנ'ס מוטער, און פעטער און רבי ר' אהרן בלומליין. רבי איסרליין, אן עדות צו א טייל פון די געשעענישן, האט אפט מאל דערציילט זיינע עלטערע תלמידים וועגן דער קאטאסטראפע, ספעציעל אין תשעה באב{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_I_(Orach_Chayim).112.3 א, 112].}}.
אין יאר ק"פ האבן זיך אנגעהויבן ברוטאלע פארפאלגונגען פאר די אידן אין עסטרייך, וואס האבן געפירט צו דער [[ווינער גזירה]] אין ט' ניסן ה'קפ"א. די גזירה האט געקאסט דאס לעבן פון רבי ישראל איסרלנ'ס מוטער, און פעטער און רבי ר' אהרן בלומליין. רבי איסרליין, אן עדות צו א טייל פון די געשעענישן, האט אפט מאל דערציילט זיינע עלטערע תלמידים וועגן דער קאטאסטראפע, ספעציעל אין תשעה באב{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_I_(Orach_Chayim).112.3 א, 112].}}.
שורה 30: שורה 30:


===אלס ראש ישיבה===
===אלס ראש ישיבה===
אין ווינער נוישטאַדט איז רבי ישראל איסרליין באשטימט געווארן אלס רב און אב בית דין פון דער שטאט און די גלילות. אדאנק זיין אקטיוויטעט איז דאס שטאט געווארן א צענטער פון תורה אין עסטרייך, און ער האט געצויגן פילע הונדערטער תלמידים פון א ברייטן ספעקטרום פון מקומות, אריינגערעכנט עסטרייך, [[בעהמען]], [[מאראוויע]], [[אונגארן]], [[שלעזיע]], [[בייערן]] און [[ריינלאנד]]; פיל פון זיי זענען שפעטער געווארן פראמינענטע רבנים אין פארשידענע קהילות. צווישן זיינע באקאנטע תלמידים זענען [[רבי יוסף ב"ר משה]] פון העכשטאדט בעל "לקט יושר", [[רבי ישראל ברונא]], און [[רבי משה מינץ]], וועלכער האט באקומען סמיכה פון ר' איסרליין{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_II_(Yoreh_De'ah).38.1 ב, 37].}}.
אין ווינער נוישטאַדט איז רבי ישראל איסרליין באשטימט געווארן אלס רב און אב בית דין פון דער שטאט און די גלילות. אדאנק זיין אקטיוויטעט איז דאס שטאט געווארן א צענטער פון תורה אין עסטרייך, און ער האט געצויגן פילע הונדערטער תלמידים פון א ברייטן ספעקטרום פון מקומות, אריינגערעכנט עסטרייך, [[בעהמען]], [[מאראוויע]], [[אונגארן]], [[שלעזיע]], [[בייערן]] און [[ריינלאנד]]; פיל פון זיי זענען שפעטער געווארן פראמינענטע רבנים אין פארשידענע קהילות. צווישן זיינע באקאנטע תלמידים זענען [[רבי יוסף ב"ר משה]] פון העכשטאדט בעל "לקט יושר", [[רבי ישראל ברונא]], און [[רבי משה מינץ]], וועלכער האט באקומען סמיכה פון ר' איסרליין{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_II_(Yoreh_De'ah).38.1 ב, 37].}}.


די ישיבה אין ווינער-נוישטאדט האט געווענליך פארנומען א גרויסן צימער צוגעבונדן צום שול{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 93.}}. אויסער די הויפט ישיבה, האט ר' איסרליין געזאגט שיעורים אויך אין זיין הויז{{הערה|לקט יושר א, 31.}}.
די ישיבה אין ווינער-נוישטאדט האט געווענליך פארנומען א גרויסן צימער צוגעבונדן צום שול{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 93.}}. אויסער די הויפט ישיבה, האט ר' איסרליין געזאגט שיעורים אויך אין זיין הויז{{הערה|לקט יושר א, 31.}}.
שורה 39: שורה 39:
די תלמידים האבן געוואוינט אין א הויז גערופן "בית הבחורים". דער בחורים עס-זאל איז אויך געווען אין דעם בנין{{הערה|לקט יושר א, 51.}}. די קהילה האט געהאט א ספעציעלן פאנד, "צדקה של בחורים", צו שטיצן די ארימע תלמידים{{הערה|לקט יושר ב, 15.}}.
די תלמידים האבן געוואוינט אין א הויז גערופן "בית הבחורים". דער בחורים עס-זאל איז אויך געווען אין דעם בנין{{הערה|לקט יושר א, 51.}}. די קהילה האט געהאט א ספעציעלן פאנד, "צדקה של בחורים", צו שטיצן די ארימע תלמידים{{הערה|לקט יושר ב, 15.}}.


ר' ישראל איסרליין האט זיך אנגעשטרענגט צו אויפלעבן און פארשטארקן דאס לערנען גמרא און אנדערע אלטע קוואלן קעגן דער טענדענץ צו זיך פארלאזן בלויז אויף די שפּעטערדיגע קאָדיפיקאַטאָרן{{הערה|1={{יודאיקה|Simha Katz|Isserlein, Israel ben Pethahiah|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/isserlein-israel-ben-pethahiah}}|שם=יודאיקע|כיוון=שמאל}}. אין די פריערדיגע יארהונדערט, האט די תלמודישע לערע אין דייטשלאנד שטארק גענידערט, אזוי אז אפילו די תלמידי חכמים האבן זיך מערסטנס געווידמעט צו די הלכה-קאָדעקסן און פוסקים, און פארנאכלעסיגט דעם תלמוד און די אלטע אויטאריטעטן. ר' איסרלן'ס באמיאונגען האבן אים אפט געפירט צו קאנפליקטן מיט די עלטערע רבנים. ער האט למשל געשטיצט צוויי יונגע תלמידי־חכמים וואס האבן געוואלט עפענען א ישיבה אין נוישטאַדט, אבער זענען קעגנגעשטעלט געווארן דורך רבי מייסטערליין {{העב|רבי מיישטרלין}}, א פאָרשטייער פון דער אלטער ישיבה, וועלכער האט נישט געשטיצט דעם שטודיום פון די ראשונים{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 225.}}.
ר' ישראל איסרליין האט זיך אנגעשטרענגט צו אויפלעבן און פארשטארקן דאס לערנען גמרא און אנדערע אלטע קוואלן קעגן דער טענדענץ צו זיך פארלאזן בלויז אויף די שפּעטערדיגע קאָדיפיקאַטאָרן{{הערה|1={{יודאיקה|Simha Katz|Isserlein, Israel ben Pethahiah|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/isserlein-israel-ben-pethahiah}}|שם=יודאיקע|כיוון=שמאל}}. אין די פריערדיגע יארהונדערט, האט די תלמודישע לערע אין דייטשלאנד שטארק גענידערט, אזוי אז אפילו די תלמידי חכמים האבן זיך מערסטנס געווידמעט צו די הלכה-קאָדעקסן און פוסקים, און פארנאכלעסיגט דעם תלמוד און די אלטע אויטאריטעטן. ר' איסרלן'ס באמיאונגען האבן אים אפט געפירט צו קאנפליקטן מיט די עלטערע רבנים. ער האט למשל געשטיצט צוויי יונגע תלמידי־חכמים וואס האבן געוואלט עפענען א ישיבה אין נוישטאַדט, אבער זענען קעגנגעשטעלט געווארן דורך רבי מייסטערליין {{העב|רבי מיישטרלין}}, א פאָרשטייער פון דער אלטער ישיבה, וועלכער האט נישט געשטיצט דעם שטודיום פון די ראשונים{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 225.}}{{הערה|Herzog, D. “[https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/cm/periodical/pagetext/2850258 Die Träger Des Namens „Meisterlein’’ in Der Steiermark. Eine Untersuchung Zur Jüdischen Gelehrtengeschichte].” ''Monatsschrift Für Geschichte Und Wissenschaft Des Judentums'', vol. 79 (N. F. 43), no. 1, 1935, p. 46.|כיוון=שמאל}}.


רבי איסרליין האט זיך געקעגנשטעלט דעם דיאַלעקטישן מעטאָד פון [[פלפול|פּלפּול]] בײם לערנען גמרא, טענה'נדיג אז פלפול איז נישט כדאי צו מאכן דערויף ברכות התורה{{הערה|לקט יושר א, 44.}}.
רבי איסרליין האט זיך געקעגנשטעלט דעם דיאַלעקטישן מעטאָד פון [[פלפול|פּלפּול]] בײם לערנען גמרא, טענה'נדיג אז פלפול איז נישט כדאי צו מאכן דערויף ברכות התורה{{הערה|לקט יושר א, 44.}}.
שורה 46: שורה 46:
ר' איסרליין האט געלעבט א לעבן פון פרומקייט און פרישות, און איז אין געוויסער מאס פאררעכנט געווארן אלס א המשך פון די [[חסידי אשכנז]] פון 13'טן יארהונדערט. דער השפעה פון "[[ספר חסידים]]" און "ספר הרוקח" איז דערקענבאר אין פיל פון זיינע פסקים{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 43.}}. ער האט אפט געליטן פון גיכט און אויגן פראבלעמען, אבער האט זיך געשטופט אפצושרייבן תשובות צו די פילע שאלות וואס מען האט אים געשטעלט{{הערה|{{אנצ יהודית|8339-isserlein-isserlin-israel-ben-pethahiah-ashkenazi|Isserlein (Isserlin) Israel ben Pethahiah Ashkenazi|Solomon Schechter, Louis Ginzberg}}.|שם=אנצ|כיוון=שמאל}}, און נישט זיך מקיל געווען אין הלכה{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 43.}}.
ר' איסרליין האט געלעבט א לעבן פון פרומקייט און פרישות, און איז אין געוויסער מאס פאררעכנט געווארן אלס א המשך פון די [[חסידי אשכנז]] פון 13'טן יארהונדערט. דער השפעה פון "[[ספר חסידים]]" און "ספר הרוקח" איז דערקענבאר אין פיל פון זיינע פסקים{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 43.}}. ער האט אפט געליטן פון גיכט און אויגן פראבלעמען, אבער האט זיך געשטופט אפצושרייבן תשובות צו די פילע שאלות וואס מען האט אים געשטעלט{{הערה|{{אנצ יהודית|8339-isserlein-isserlin-israel-ben-pethahiah-ashkenazi|Isserlein (Isserlin) Israel ben Pethahiah Ashkenazi|Solomon Schechter, Louis Ginzberg}}.|שם=אנצ|כיוון=שמאל}}, און נישט זיך מקיל געווען אין הלכה{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 43.}}.


ער האט זיך געפירט מיט געוויסע סגופים, ווי נישט עסן [[זאפראן]] אין עשרת ימי תשובה, און נישט פלייש פון קוען אדער קעלבער ראש השנה צוליב דעם עגל{{הערה|לקט יושר א, 129.}}, און זיך אפהאלטן פון טראגן קליידער פון לעדער אויף יום הכפורים{{הערה|לקט יושר א, 140.}}. מען האט אויך באמערקט אז ער פלעגט טוישן וואוינארט אדער שטוב אויף אומבאקאנטע סיבות, און מען האט געזאגט אז עס איז געווען זיך צו מצער זיין לשם תשובה{{הערה|לקט יושר ב, 50.}}.
ער האט זיך געפירט מיט געוויסע סגופים, ווי נישט עסן [[זאפראן]] אין עשרת ימי תשובה, און נישט פלייש פון קוען אדער קעלבער ראש השנה צוליב דעם עגל{{הערה|לקט יושר א, 129.}}, און זיך אפהאלטן פון טראגן קליידער פון לעדער אויף יום הכפורים{{הערה|לקט יושר א, 140.}}. מען האט אויך באמערקט אז ער פלעגט טוישן וואוינארט אדער שטוב אויף אומבאקאנטע סיבות, און מען האט געזאגט אז עס איז געווען זיך צו מצער זיין לשם תשובה{{הערה|לקט יושר ב, 50.}}.


ר' איסרליין האט געוויס זיך אנטזאגט צו נעמען א געהאלט פון זיין קהילה, ווי ער אליין האט געהאלטן אנטקעגן נעמען באצאלט פאר רבנישע פאסטנס{{הערה|פסקים, סי' קכח; גידעמאן, מאנאטשריפט, 272.}}. אלס רב איז א הויפט זארג זיינס געווען דאס וואוילזיין פון זיין קהילה. ער האט געוויזן גרויסע פעסטקייט ווען נויטיג אין דורכפירן רבנישע און קהלישע באשלוסן. ער האט זיך שטארק ארויסגעשטאלט קעגן יעדן פריצה אין קהילה{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 42.}}.
ר' איסרליין האט געוויס זיך אנטזאגט צו נעמען א געהאלט פון זיין קהילה, ווי ער אליין איז געווען אויסגעשפּראכן אנטקעגן נעמען באצאלט פאר רבנישע פאסטנס. ער רעכנט אויס הכנסות פאר א רב: גיטין, חליצה, באשווערן פרויען, תנאים און חתונות{{הערה|פסקים, סי' קכח; [[#ברלנר|בערלינער]], 272.}}. אלס רב איז א הויפט זארג זיינס געווען דאס וואוילזיין פון זיין קהילה. ער האט געוויזן גרויסע פעסטקייט ווען נויטיג אין דורכפירן רבנישע און קהלישע באשלוסן. ער האט זיך שטארק ארויסגעשטאלט קעגן יעדן פריצה אין קהילה{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 42.}}.
 
ר' איסרלין האט זיך ארויסגעשטעלט קעגן אומווינסדיגע און אומווערדיגע רבנים, ווי ער שרייבט איינעם א פריש-געבאקענעם רב: "נעכטן זענען דיר ערשט ארויסגעוואקסן הערנער און היינט ווילסטו שוין שטויסן? ווער האט דיר דאס געגעבן רעכט און רשות דערויף?"{{הערה|פון א כתב יד, געבראכט אין שו"ת [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=856&st=&pgnum=8 חוט השני, סי' ח].}}.


כאטש זיין גרויסקייט אין תורה, איז ער געווען באשיידן און האט נישט געלאזט מען זאל אים אויפרופן צו דער תורה מיט'ן טיטל "[[מורנו]]"{{הערה|לקט יושר א, 30.}}, און ער פלעגט חתמ'ען זיינע בריוו אלס "הקטן והצעיר שבישראל"{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 225.}}. פארקערט, זיין זון פתחיה חתמעט זיך: "דער זון פון דעם גדול בישראל"{{הערה|פסקים, סי' ס. לקט יושר ב, 31.}}, א שפילווארט אויף זיין פאטערס נאמען ישראל. יום כיפור ביינאכט האט דער שמש אויסגערופן אז דער רבי ר' איסרליין בעט מחילה פונעם ציבור, און אז דער וואס האט אויף אים א תביעה וויבאלד ער האט אים נישט ריכטיג גע'פסק'נט, זאל קומען נאך יום כיפור זיך צו פארגלייכן{{הערה|לקט יושר א, 141.}}.
כאטש זיין גרויסקייט אין תורה, איז ער געווען באשיידן און האט נישט געלאזט מען זאל אים אויפרופן צו דער תורה מיט'ן טיטל "[[מורנו]]"{{הערה|לקט יושר א, 30.}}, און ער פלעגט חתמ'ען זיינע בריוו אלס "הקטן והצעיר שבישראל"{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 225.}}. פארקערט, זיין זון פתחיה חתמעט זיך: "דער זון פון דעם גדול בישראל"{{הערה|פסקים, סי' ס. לקט יושר ב, 31.}}, א שפילווארט אויף זיין פאטערס נאמען ישראל. יום כיפור ביינאכט האט דער שמש אויסגערופן אז דער רבי ר' איסרליין בעט מחילה פונעם ציבור, און אז דער וואס האט אויף אים א תביעה וויבאלד ער האט אים נישט ריכטיג גע'פסק'נט, זאל קומען נאך יום כיפור זיך צו פארגלייכן{{הערה|לקט יושר א, 141.}}.
שורה 58: שורה 59:
ר' איסרליין האט באפארצוגט די גאונים איבער שפעטערדיגע מיינונגען; ער האט ווייניג געקימערט וועגן די מיינונגען פון די שפּעטערדיגע קאדיפיקאטארן, אדער אפילו די אויטאריטעט פון [[רבי יעקב בן אשר|רבי יעקב בעל הטורים]], קעגן די באשלוסן פון די גאונים{{הערה|זעט [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.137 פסקים ותשובות, סי' קלז].}}.
ר' איסרליין האט באפארצוגט די גאונים איבער שפעטערדיגע מיינונגען; ער האט ווייניג געקימערט וועגן די מיינונגען פון די שפּעטערדיגע קאדיפיקאטארן, אדער אפילו די אויטאריטעט פון [[רבי יעקב בן אשר|רבי יעקב בעל הטורים]], קעגן די באשלוסן פון די גאונים{{הערה|זעט [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.137 פסקים ותשובות, סי' קלז].}}.


הגם ער פלעגט מחמיר זיין ביי ר דאורייתא, פלעגט ער אין פילע ענינים מקיל זיין, בפרט בנוגע עגונות{{הערה|שם=אנצ}} און זיך נישט צו רייצן מיט קריסטן{{הערה|שם=יודאיקע}}. ער האט שטארק ביטער גערעדט קעגן די וואס פלעגן מחמיר זיין פון ריין קנאה. ר' איסרלן איז געווען קעגן שווערע עונשים, און געזוכט צו פארגרינגערן דעם וועג פאר א בעל-תשובה צום אידנטום{{הערה|שם=אנצ}}.
הגם ער פלעגט מחמיר זיין אין זיינע פסקים, פלעגט ער אין פילע ענינים מקיל זיין, בפרט בנוגע עגונות{{הערה|שם=אנצ}}. אין א נויטפאל האט ער נישט געקוקט אויף קיין איסור: ער האט מתיר געווען, װי זײן פעטער ר’ אהרן האט דאס שױן געטאן, צו לעשן אום שבת אלצײנס, צי די שריפה האט זיך אנגעהױבן בײ א אידן, אדער בײ א קריסט{{הערה|פסקים, סי' קנו.}}, ווארום נישט לעשן א שרפה איז געװען א לעבנס־סכנה פאר אידן, איז דאס א מצוה, אזױ װי ראטעװען א נפש. דעסגלײכן װען נײשטאט איז באלאגערט געװען, האט ער מתיר געווען אידן זאלן זיך שבת באטײליגן אין דער מלחמה קעגן דעם שונא און זײ זאלן פאלגן די באפעלן פון די שטאט־פירער{{הערה|לקט יושר א, 62.}}. ער האט שטארק ביטער גערעדט קעגן די וואס פלעגן מחמיר זיין פון ריין קנאה. ר' איסרלן איז געווען קעגן שווערע עונשים, און געזוכט צו פארגרינגערן דעם וועג פאר א בעל-תשובה צום אידנטום{{הערה|שם=אנצ}}.


אין זיינע שפּעטערע יארן איז ר' איסרליין אנגענומען געווארן אלס גייסטישער פירער פון די אשכנזישע אידן אין עסטרייך און דייטשלאנד, און זיינע מיינונגען אויף שווערע אדער צווייפלהאפטיגע פראגעס פון הלכה אדער דיני ממונות זענען געזוכט געווארן ווייט און ברייט{{הערה|שם=יודאיקע}}. [[רבי יעקב ווייל]], וואס איז געווען ר' איסרליינ'ס עלטערער צייטגענאס, האט זיך צו אים באצויגן מיט דרך ארץ און אנגעגעבן אז ר' איסרליינ'ס פסקים קענען נישט געביטן ווערן{{הערה|שם=ווייל161|תשובות מהר"י ווייל, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=1746&pgnum=113 סי' קסא].}}. רבי משה מינץ האט אים גערופן "ריש גולה נר ישראל נשיא נשיאי"{{הערה|תשובות מהר"ם מינץ, סי' יב, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49598&st=&pgnum=22 סאליניקי תקס"ב, דף י,ב].}}.
אין זיינע שפּעטערע יארן איז ר' איסרליין אנגענומען געווארן אלס גייסטישער פירער פון די אשכנזישע אידן אין עסטרייך און דייטשלאנד, און זיינע מיינונגען אויף שווערע אדער צווייפלהאפטיגע פראגעס פון הלכה אדער דיני ממונות זענען געזוכט געווארן ווייט און ברייט{{הערה|שם=יודאיקע}}. [[רבי יעקב ווייל]], וואס איז געווען ר' איסרליינ'ס עלטערער צייטגענאס, האט זיך צו אים באצויגן מיט דרך ארץ און אנגעגעבן אז ר' איסרליינ'ס פסקים קענען נישט געביטן ווערן{{הערה|שם=ווייל161|תשובות מהר"י ווייל, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=1746&pgnum=113 סי' קסא].}}. רבי משה מינץ האט אים גערופן "ריש גולה נר ישראל נשיא נשיאי"{{הערה|תשובות מהר"ם מינץ, סי' יב, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49598&st=&pgnum=22 סאליניקי תקס"ב, דף י,ב].}}.
שורה 64: שורה 65:
רבי איסרלען האָט געדאַרפט באהאנדלען פאלן פון אומגערעכטיגקייט און געוואלד אין די אידישע געמײנדעס, ווי אַן אינצידענט בײ אַ סוכות-פײערונג, ווען א מענטש האט צעבראכן דעם אקסל בײ אַן אנדערן{{הערה|פסקים, סי' קי.}}. ער האט אויך באהאנדלט מחלוקת בײ אידן, ווי די סיכסוך צווישן דוד פראנק אין נירנבערג מיט אַ מעכטיגן מענטש און דעם שטאָט-קאַנצלער{{הערה|פסקים, סי' קעד–קעו.}}.
רבי איסרלען האָט געדאַרפט באהאנדלען פאלן פון אומגערעכטיגקייט און געוואלד אין די אידישע געמײנדעס, ווי אַן אינצידענט בײ אַ סוכות-פײערונג, ווען א מענטש האט צעבראכן דעם אקסל בײ אַן אנדערן{{הערה|פסקים, סי' קי.}}. ער האט אויך באהאנדלט מחלוקת בײ אידן, ווי די סיכסוך צווישן דוד פראנק אין נירנבערג מיט אַ מעכטיגן מענטש און דעם שטאָט-קאַנצלער{{הערה|פסקים, סי' קעד–קעו.}}.


אלס גייסטישער פירער האט ר' איסרליין נישט געוויזן קיין פּארטייאישקייט צו בארימטע רבנים אדער מעכטיגע פרנסים, און מיט קראפט זיך קעגנגעשטעלט יעדע מיסבאהאנדלונג פון די פשוט'ע מענטשן{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 42.}}. דורך זיין השתדלות און פערזענליכע אויטאריטעט האט ער פארמיטן א קאנטראווערסיע צווישן די דייטשע קהילות פון דעם ריין געגנט, ווען רבי זעליגמאן אופנהיים פון בינגען האט געפּרואווט ארויפצואווארפן פארשידענע תקנות אויף זיי{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 42–43.}}{{הערה|Herzog, D. “[https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/cm/periodical/pagetext/2850258 Die Träger Des Namens „Meisterlein’’ in Der Steiermark. Eine Untersuchung Zur Jüdischen Gelehrtengeschichte].” ''Monatsschrift Für Geschichte Und Wissenschaft Des Judentums'', vol. 79 (N. F. 43), no. 1, 1935, p. 46.|כיוון=שמאל}}.
אלס גייסטישער פירער האט ר' איסרליין נישט געוויזן קיין פּארטייאישקייט צו בארימטע רבנים אדער מעכטיגע פרנסים, און מיט קראפט זיך קעגנגעשטעלט יעדע מיסבאהאנדלונג פון די פשוט'ע מענטשן{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 42.}}. דורך זיין השתדלות און פערזענליכע אויטאריטעט האט ער פארמיטן א קאנטראווערסיע צווישן די דייטשע קהילות פון דעם ריין געגנט, ווען רבי זעליגמאן אפּנהיים פון בינגען האט געפּרואווט ארויפצואווארפן פארשידענע תקנות אויף זיי. מהר"י איסרלין האט אָפן דערקלערט, אז ר' זעליגמאנ'ס אויפטו איז קעגן דעם דין און קעגן דעם מנהג{{הערה|פסקים, סי' רנב, רנג.}} און צו אים האבן מסכים געווען די גרעסטע רבנים אין דייטשלאנד{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 42–43.}}.


די קארעספּאנדענץ וועגן א פרשה אין [[ברין]] צייגט זיין צענטראלע ראלע אין דער רבנישער נעץ. די פרשה האט זיך באצויגן שפרה, א אידישע ביזנעספרוי אין מעהרן. אין יאר רי"ב איז זי ארעסטירט געווארן אין ברין פאר שטייער שווינדל. איר לעבן איז געראטעוועט געווארן דורך טייל מיטגלידער פון דער לאקאלער אידישער געמיינדע, וואס האבן אין אויסטויש פאר שפרה'ס לעבן אויפגעגעבן זייערע פינאנציעלע טענות צו זייערע קריסטליכע שכנים. איין מיטגליד פון דער געמיינדע האט איינגעוויליגט צו דער אפמאך נאר אונטער דער באדינג, אז די אנדערע מיטגלידער וועלן אין אויסטויש באצאלן זיינע פינאנציעלע פארלוסטן. דער פאל איז זייער אינטענסיוו דיסקוטירט געווארן אין די קארעספאנדענצן פון צייטגענאסן רבנים, און האט זיך קאנצענטרירט ארום ר' איסרליין.
די קארעספּאנדענץ וועגן א פרשה אין [[ברין]] צייגט זיין צענטראלע ראלע אין דער רבנישער נעץ. די פרשה האט זיך באצויגן שפרה, א אידישע ביזנעספרוי אין מעהרן. אין יאר רי"ב איז זי ארעסטירט געווארן אין ברין פאר שטייער שווינדל. איר לעבן איז געראטעוועט געווארן דורך טייל מיטגלידער פון דער לאקאלער אידישער געמיינדע, וואס האבן אין אויסטויש פאר שפרה'ס לעבן אויפגעגעבן זייערע פינאנציעלע טענות צו זייערע קריסטליכע שכנים. איין מיטגליד פון דער געמיינדע האט איינגעוויליגט צו דער אפמאך נאר אונטער דער באדינג, אז די אנדערע מיטגלידער וועלן אין אויסטויש באצאלן זיינע פינאנציעלע פארלוסטן. דער פאל איז זייער אינטענסיוו דיסקוטירט געווארן אין די קארעספאנדענצן פון צייטגענאסן רבנים, און האט זיך קאנצענטרירט ארום ר' איסרליין.