בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
רבי שלום אליעזר האלבערשטאם פון ראצפערט (זעט מקור)
רעוויזיע פון 18:19, 4 אויגוסט 2025
, פֿאַר 4 חדשיםקיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 27: | שורה 27: | ||
==אין ראצפערט== | ==אין ראצפערט== | ||
[[טעקע:Újfehértó légifotó1.jpg|שמאל|קליין|די שטאט ראצפערט (בילד: תשס"ח)]] | [[טעקע:Újfehértó légifotó1.jpg|שמאל|קליין|די שטאט ראצפערט (בילד: תשס"ח)]] | ||
אין יאר תרנ"ח האט זיך רבי שלום אליעזר אריבערגעצויגן פון גאליציע קיין אונגארן{{הערה|פנינה מייזליש, [http://horabis.blogspot.com/2007/10/blog-post_4965.html רבנים שנספו בשואה]}}, אויף דער איינלאדענונג פון פילע אונגארישער צאנזער חסידים. צוערשט האט ער זיך באזעצט פאר א קורצע וויילע אין [[טעגלאש]], א שטעטל נעבן ראצפערט, און אום ענדע זומער תרנ"ח האט ער זיך ענדגילטיג אריבערגעצויגן קיין ראצפערט (Újfehértó, אויפאהערטאו אויף אונגאריש){{הערה|{{היברובוקס|יצחק בן ימיני|דאס אידישע ווארט|50126|אייר-סיון תשנ"ד|page=32|קעפל=ראצפערטער רבי הרה"ק רבי שלום אליעזר'ל זצוק"ל הי"ד}}; {{היברובוקס|י' יוסף כהן|המעין|29658|יונה עמנואל (רעדאקטאר), תשרי תשל"ז | אין יאר תרנ"ח האט זיך רבי שלום אליעזר אריבערגעצויגן פון גאליציע קיין אונגארן{{הערה|פנינה מייזליש, [http://horabis.blogspot.com/2007/10/blog-post_4965.html רבנים שנספו בשואה]}}, אויף דער איינלאדענונג פון פילע אונגארישער צאנזער חסידים. צוערשט האט ער זיך באזעצט פאר א קורצע וויילע אין [[טעגלאש]], א שטעטל נעבן ראצפערט, און אום ענדע זומער תרנ"ח האט ער זיך ענדגילטיג אריבערגעצויגן קיין ראצפערט (Újfehértó, אויפאהערטאו אויף אונגאריש){{הערה|{{היברובוקס|יצחק בן ימיני|דאס אידישע ווארט|50126|אייר-סיון תשנ"ד|page=32|קעפל=ראצפערטער רבי הרה"ק רבי שלום אליעזר'ל זצוק"ל הי"ד}}; {{היברובוקס|י' יוסף כהן|המעין|29658|page=53|קעפל=הערות והשלמות ל'פנקס הקהילות'– הונגריה|עמ=52|יונה עמנואל (רעדאקטאר), תשרי תשל"ז}}.}}, וואו רבי הירצקעלע זילבערמאן (נפ' ט' תשרי תרנ"ח) האט פריער געפירט א חסידישער הויף. ר' שלום אליעזר'ל האט דארט אויפגעשטעלט זיין הויף און געפירט די צאנזער חסידות אין אונגארן מער ווי פערציג יאר. צוליב אים איז די שטאט ראצפערט געווארן באקאנט אלס "דער צאנז פון אונגארן"{{הערה|שם=משפחה|{{לינק|שרייבער=Dovi Safier, Yehuda Geberer|קעפל=Tell the World!|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=מאי 30, 2023|אדרעס=https://mishpacha.com/tell-the-world-2/}}}}. | ||
אין ראצפערט האט ער צוערשט געדאווענט אין דער ארטיגער שול, ביז די חסידים האבן אים געבויט נעבן זיין הויז א גרויסע שול, צו וואו טויזנטער אידן פלעגן קומען אויף שבתים און ימים טובים{{הערה|שם=ראטמאן|{{היברובוקס|ד.ש. ראטמאן|קובץ המאור|28043|מאיר אמסעל (רעדאקטאר), סיון-תמוז תשמ"ט|page=36}}}}, איבערהויפט אויף שבועות. שפעטער האבן די חסידים אויך געבויט דארט אין הויף א גרויסע סוכה און שאטער צו קענען אקאמאדירן די פילע געסט אויף די ימים נוראים און שמחת תורה{{הערה|{{אוצר החכמה|צבי ברינער|רבינו הקדוש מראצפערט|171136|פרק א', זייט נ"ו-נ"ז|page=54}}.}}. | אין ראצפערט האט ער צוערשט געדאווענט אין דער ארטיגער שול, ביז די חסידים האבן אים געבויט נעבן זיין הויז א גרויסע שול, צו וואו טויזנטער אידן פלעגן קומען אויף שבתים און ימים טובים{{הערה|שם=ראטמאן|{{היברובוקס|ד.ש. ראטמאן|קובץ המאור|28043|מאיר אמסעל (רעדאקטאר), סיון-תמוז תשמ"ט|page=36}}}}, איבערהויפט אויף שבועות. שפעטער האבן די חסידים אויך געבויט דארט אין הויף א גרויסע סוכה און שאטער צו קענען אקאמאדירן די פילע געסט אויף די ימים נוראים און שמחת תורה{{הערה|{{אוצר החכמה|צבי ברינער|רבינו הקדוש מראצפערט|171136|פרק א', זייט נ"ו-נ"ז|page=54}}.}}. | ||
| שורה 66: | שורה 66: | ||
לויט א לעגענדע, האט זיין פאטער, דער דברי חיים, זיך באוויזן צו אים אין חלום די נאכט פאר זיין דעפּארטאציע, און אים געגעבן א ברירה צווישן שטארבן על קידוש השם אדער געראטעוועט ווערן; ער האט אויסדערוועלט צו מקדש זיין שם שמים{{הערה|זעט [https://ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=578952#p578952 אויף אייוועלט פון דא א"וו].}}. איידער ער איז געשיקט געווארן קיין אוישוויץ, האט ער אנגעטון א ווייסן [[קיטל]] און תכריכים אונטער זיין רבנישע קליידער. ער איז גלייך געשיקט געווארן צו די [[גאז קאמער]]ן ביי זיין אנקומען, וואו ער איז אומגעקומען על קידוש השם. | לויט א לעגענדע, האט זיין פאטער, דער דברי חיים, זיך באוויזן צו אים אין חלום די נאכט פאר זיין דעפּארטאציע, און אים געגעבן א ברירה צווישן שטארבן על קידוש השם אדער געראטעוועט ווערן; ער האט אויסדערוועלט צו מקדש זיין שם שמים{{הערה|זעט [https://ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=578952#p578952 אויף אייוועלט פון דא א"וו].}}. איידער ער איז געשיקט געווארן קיין אוישוויץ, האט ער אנגעטון א ווייסן [[קיטל]] און תכריכים אונטער זיין רבנישע קליידער. ער איז גלייך געשיקט געווארן צו די [[גאז קאמער]]ן ביי זיין אנקומען, וואו ער איז אומגעקומען על קידוש השם. | ||
ר' יושע ראזענבלום, אַן איבערלעבער פון דער [[זאנדערקאמאנדא|זאָנדערקאָמאַנדאָ]] אין בירקענאו, איז געווען אַן עדות צו די לעצטע מאמענטן פון רבי שלום אליעזר. אין דער אפּקליידע צימער פארן גאז קאמער, האט ראזענבלום געזאגט פאר דער רבי אז ער איז פון דער געגנט פון קראקע. האט דער רבי געזאגט אז זיין ברודער רבי ישעיה'לע טשעחויווער איז פון יענער געגנט. ר' יושע האט דעמאלט אנערקענט אז דאס איז א זון פון צאנזער רב און האט אים געזאגט אז עס איז נישט דא קיין צייט, און ער זאל שנעל אנטון עפעס | ר' יושע ראזענבלום, אַן איבערלעבער פון דער [[זאנדערקאמאנדא|זאָנדערקאָמאַנדאָ]] אין בירקענאו, איז געווען אַן עדות צו די לעצטע מאמענטן פון רבי שלום אליעזר. אין דער אפּקליידע צימער פארן גאז קאמער, האט ראזענבלום געזאגט פאר דער רבי אז ער איז פון דער געגנט פון קראקע. האט דער רבי געזאגט אז זיין ברודער רבי ישעיה'לע טשעחויווער איז פון יענער געגנט. ר' יושע האט דעמאלט אנערקענט אז דאס איז א זון פון צאנזער רב און האט אים געזאגט אז עס איז נישט דא קיין צייט, און ער זאל שנעל אנטון עפעס און זאגן וידוי, זאגנדיג אז דערווייל וועט ער אכטונג געבן אויפ'ן רבי'ן. נאכדעם האט דער רבי געזאגט פאר ר' יושע: "דו וועסט זוכה זיין צו איבערלעבן און דו זאלסט דערציילן דער גאנצער וועלט וואס די פארשאלטענע רשעים האבן אונז געטון!", איבער'חזר'דיג מיט פארזיכערונג אז ער וועט בלייבן לעבן. ראזענבלום האט טאקע איבערגעלעבט די קריג{{הערה|שם=משפחה}}{{הערה|{{יוטיוב|oYl8NqthJzg|שם=ווידעא ווי ר' יהושע ראזענבלום דערציילט וועגן דער באגעגעניש אין די גאז קאמערן מיטן צדיק רבי שלום אליעזר}}.}}. לויט אַן עדות האט מען נאך זיין פטירה איינגעהילט ר' שלום אליעזר'ס גוף אין א טלית און אים אזוי אריינגעלייגט אין [[קרעמעטאריום]]{{הערה|1=שערי ציון, חודש סיון תשע"ב, צום סוף.}}. | ||
רבי שלום אליעזר'ס כתבים און חידושי תורה, מערסטנס אין קבלה און חסידות, וואס מען האט געמיינט אז זיי זענען פארלוירן געווארן, זענען שפעטער געפונען געווארן דורך רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם פון קלויזענבורג, וועלכער האט געזאגט אז מען זעט פון זיי אז ר' שלום אליעזר'ל איז געווען "א שטארקע תלמיד חכם"{{הערה|[https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=528596#p528596 תגובה אויף אייוועלט].}}. עס זענען פארהאן עטליכע הסכמות פון ר' שלום אליעזר'ל, אריינגערעכנט אויף די ספרים "חרש וחושב" און "בן נחום"{{הערה|שם=תורתך}}. | רבי שלום אליעזר'ס כתבים און חידושי תורה, מערסטנס אין קבלה און חסידות, וואס מען האט געמיינט אז זיי זענען פארלוירן געווארן, זענען שפעטער געפונען געווארן דורך רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם פון קלויזענבורג, וועלכער האט געזאגט אז מען זעט פון זיי אז ר' שלום אליעזר'ל איז געווען "א שטארקע תלמיד חכם"{{הערה|[https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=528596#p528596 תגובה אויף אייוועלט].}}. פון זיינע תורות ווערט געברענגט, אז דאס וואס שטייט אז משיח קומט בהיסח הדעת מיינט אז די צרות און ליידן פון "עקבתא דמשיחא" וועלן גורם זיין אז אפילו גרויסע צדיקים וועלן זיין אומפעאיג צו טראכטן נאר פון רוחניות, און וועלן בלויז בעטן ישועה אויף גשמיות, און דאס איז די "היסח הדעת". עס זענען פארהאן עטליכע הסכמות פון ר' שלום אליעזר'ל, אריינגערעכנט אויף די ספרים "חרש וחושב" און "בן נחום"{{הערה|שם=תורתך}}. | ||
==פאמיליע== | ==פאמיליע== | ||
| שורה 86: | שורה 86: | ||
*אַן אנדער איידעם איז געווען [[רבי חיים צבי טייטלבוים]], דער "עצי חיים" פון סיגעט. זיין זון, [[רבי משה טייטלבוים]], דער "ברך משה" פון סאטמאר, איז געווען זיין אייניקל, און זיינע זין רבי אהרן און רבי זלמן לייב זענען די היינטיגע סאטמארער רעבעס. | *אַן אנדער איידעם איז געווען [[רבי חיים צבי טייטלבוים]], דער "עצי חיים" פון סיגעט. זיין זון, [[רבי משה טייטלבוים]], דער "ברך משה" פון סאטמאר, איז געווען זיין אייניקל, און זיינע זין רבי אהרן און רבי זלמן לייב זענען די היינטיגע סאטמארער רעבעס. | ||
רבי יואל בעער, אן אפשטאמיגער פון | רבי יואל בעער, אן אפשטאמיגער פון [[רבי משה חיים אפרים פון סדילקאוו|דער דגל]], [[רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב|דער בארדיטשובער רב]] און [[רבי חיים פון טשערנאוויץ]], האט נאכן קריג חתונה געהאט אין ניו יארק מיט רייצא, טאכטער פון ר' שלום אליעזר'ס זון ר' משולם זושא יצחק, און האט פאר צוויי יאר געדינט אלס רב פון "שומרי הדת" אין ברוקלין. ער האט אויפגעשטעלט אין וויליאמסבורג דעם בית-המדרש קהל עדת שלום אויפן נאמען פון רבי שלום אליעזר'ל, און נאך עטליכע יאר האט ער אריבערגעפירט דעם בית-המדרש צו בעדפארד הייטס, ברוקלין. אין יאר תשי"ח האט ער זיך געצויגן קיין [[סאן פאולא]], בראזיל, וואו ער האט ווידער אויפגעשטעלט א בית המדרש און קהילה אויפן נאמען ראצפערט. דארט איז ער געווען באקאנט אלס גרויסער בעל חסד, ער האט אנגעפירט דעם הכנסת אורחים אין שטאט און אסאך געטון אין [[קירוב]]{{הערה|{{היברובוקס|מאיר אמסעל|ספר זכרונות המאור|36015|חלק ב', זייט ת"ו, ברוקלין, תשל"ד|page=406}}}}. | ||
נאך זיין פטירה (כ"ט אדר תשנ"ג), האט זיין עלטסטער איידעם, [[רבי מנחם אליעזר זאב ראזנבוים]] (קרעטשניפער רבי אין רחובות), מכתיר געווען זיין איינציגסטן זון, רבי משולם זושא בעער, אלס ראצפערטער רבי | נאך זיין פטירה (כ"ט אדר תשנ"ג), האט זיין עלטסטער איידעם, [[רבי מנחם אליעזר זאב ראזנבוים]] (קרעטשניפער רבי אין רחובות), מכתיר געווען זיין איינציגסטן זון, רבי משולם זושא בעער, אלס ראצפערטער רבי. זיך אין כסלו תשפ"ב האט ער אריבערגעצויגן קיין עירמאנט, ניו יארק, וואו ער האט געעפנט א ראצפערטער בית המדרש. ר' יואל'ס יונגסטער איידעם, רבי יצחק דוד הורוויץ, איז געווארן רב פון קהילת ראצפערט סאן-פאולא{{הערה|{{JDN|2=רבי יצחק דוד הורוביץ|5=טעג}}; {{JDN|2=גאבד ראצפערט ברזיל|5=טעג}}}}. | ||
אנדערע איידעמער פון רבי יואל בעער זענען: רבי יחיאל אשר זעליג פאנעט, קארלסבורגער רבי אין מאנטריאל; רבי אליעזר ליבער שנעעבאלג, רב פון עדזשווער, לאנדאן; רבי יצחק אייזיק ראזענבוים, קליוולאנדער רבי אין וויליאמסבורג; רבי חיים יהודה בעק, טשערקאסער רבי אין מאנסי; און רבי חיים אלעזר ווייס, חמעלניקער רבי אין מאנסי. | |||
אנהייב יאר תשכ"ג, האט זיך געגרינדעט אין וויליאמסבורג א קהילה מיטן נאמען תפארת שמואל קהל ראצפערט{{הערה|{{היברובוקס|גרינדונגס-מעלדונג פון דער קהילה|קובץ המאור|27843|תשרי-חשון תשכ"ג|page=2}}}}, געצילט צוזאמצוברענגען ראצפערטער איינוואוינער און חסידים פון רבי שלום אליעזר'ל. אלס רב פון דער קהילה איז אויפגענומען געווארן [[רבי אשר אנשיל קרויז]], אליין א ראצפערטער געבוירענער, וועלכער איז אויפגעוואקסן אונטער דער השפעה פון רבי שלום אליעזר'ל. רבי אשר אנשיל איז געווען א זון פון רבי שמואל דוד קרויז (שפעטער, דער [[אודווארי]]ער רב), וועלכער האט געבויט פאר רבי שלום אליעזר'ל דעם גרויסן בית-המדרש אין ראצפערט{{הערה|שם=ראטמאן|{{היברובוקס|ד.ש. ראטמאן|קובץ המאור|28043|מאיר אמסעל (רעדאקטאר), סיון-תמוז תשמ"ט|page=36}}}}{{הערה|{{היברובוקס|רבי שמואל דוד קרויז|יד שמואל|21011|הקדמה פון [[רבי שלום קרויז]] אודוואריער רב |page=15}}}}. | אנהייב יאר תשכ"ג, האט זיך געגרינדעט אין וויליאמסבורג א קהילה מיטן נאמען תפארת שמואל קהל ראצפערט{{הערה|{{היברובוקס|גרינדונגס-מעלדונג פון דער קהילה|קובץ המאור|27843|תשרי-חשון תשכ"ג|page=2}}}}, געצילט צוזאמצוברענגען ראצפערטער איינוואוינער און חסידים פון רבי שלום אליעזר'ל. אלס רב פון דער קהילה איז אויפגענומען געווארן [[רבי אשר אנשיל קרויז]], אליין א ראצפערטער געבוירענער, וועלכער איז אויפגעוואקסן אונטער דער השפעה פון רבי שלום אליעזר'ל. רבי אשר אנשיל איז געווען א זון פון רבי שמואל דוד קרויז (שפעטער, דער [[אודווארי]]ער רב), וועלכער האט געבויט פאר רבי שלום אליעזר'ל דעם גרויסן בית-המדרש אין ראצפערט{{הערה|שם=ראטמאן|{{היברובוקס|ד.ש. ראטמאן|קובץ המאור|28043|מאיר אמסעל (רעדאקטאר), סיון-תמוז תשמ"ט|page=36}}}}{{הערה|{{היברובוקס|רבי שמואל דוד קרויז|יד שמואל|21011|הקדמה פון [[רבי שלום קרויז]] אודוואריער רב |page=15}}}}. | ||