אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:חורבן אייראפע"

רוי:חורבן אייראפע (זעט מקור)

רעוויזיע פון 04:00, 23 נאוועמבער 2022

4 בייטן אראפגענומען , פֿאַר 3 יאָר

ק

החלפת טקסט – "׳" ב־"'"

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,359

רעדאגירונגען

@@ שורה 5: / שורה 5: @@
 הגם [[נאצי דייטשלאנד]] האט נאך מיליאנען מענטשן פון פארשידענע אנדערע קרייזן פארטיליקיט, למשל די [[ציגיינער]], איז אבער די אידן געווען מיט א סיסטעם, פון פונקטליכע ליסטעס און מאפעס, מיט נומערן און העכסט געהיימע פלענער מער פון די מיליטערישע סודות, קודם דורך שיסן, און ווען די דייטשע סאלדאטען זענען געווארן דעמאליזירט פון אזויפיל שיסערייען האט מען אויפגעשטעלט גאז קאמערן צו עלעמינירן דעם פראבלעם דורך פארשנעלערן און פארשטילערן דעם מאסן פארטיליקונג. אין דער [[היסטאריע פון די יידן]] האט מאן טאקע מער ווי איין מאל זיי רודף געווען, דאך איז חורבן אייראפע גאנץ באזונדער אין פארנעם, בפרט דער עטנישער מארד פון נישט נאר יידן, נאר אפילו וואס די רשעים האבן גערופן האלב-יידן, און אפילו ווען זיי האבן געשמד'ט. אין געוויסע צייטן האט מען פרובירט אויסמערדן די רויטל אינדיאנער, און די ארמענער, און פארשידענע שבטים אין אפריקע און אזיע, אבער אזא אכזריות יארן לאנג ווי די נאציס האבן אדורכגעפירט האט נישט קיין פארגלייכן.
-דער חורבן האט פאסירט אין יעדן ארט וואו די דייטשע אינוואזיע איז צועקומען, כולל צפון אפריקע. די ציל פון די נאציס איז געווען פארטיליקן יעדן ייד, לויט זייער דעפיניציע, אויך אזעלכע וואס זענען האלב־יידן (וואס לויט דער הלכה זענען נישט קיין יידן), און אויך יידן וואס האבן זיך [[שמד|גע׳שמד׳ט]]. אין אנהייב האבן זיי געשאסן די קרבנות אריין אין גרובן. ביסלעכווייז האבן זיי אויפגעשטעלט אן עקספלאטאציע אין טויטונג אדמיניסטראציע וואס האט איינגעשלאסן די געטאס, ארבעטס לאגערן און [[קאנצענטראציע לאגער|טויט לאגערן]]. אן אויסקום פון דער תקופה פונעם חורבן איז געווען די ליקווידאציע פון גאר א סאך יידישע קהילות וואס האבן עקזיסטירט און געבליט אין דער ברייט און דער לענג פון [[צענטראל-אייראפע|צענטראל-]] און [[מזרח-אייראפע]]. דער איינפלוס פונעם חורבן אויף די יידישע געמיינדעס אין אייראפע איז געווען קאטאסטראפיש און אומפארענדערלעך. די נומערישע אויסראטונג פון די יידן, צוזאמען מיט דער פארטיליקונג פון די יידישע צענטערס פון גייסטליכקייט און קולטור אין דעם געשפרייט צווישן צענטראל-רוסלאנד און האלאנד און פראנקרייך אין מערב, און טריפאלי אין דרום, האט צעהאקט דעם המשך פון דער יידישער טראדיציע וואס איז געווארן וואס איז געוועבט געווארן דורכאויס הונדערטער הונדערטער יארן. נאך דער מלחמה איז אריבער דער צענטער פון יידיש לעבן פון אייראפע קיין [[ישראל]] און [[צפון אמעריקע]].
+דער חורבן האט פאסירט אין יעדן ארט וואו די דייטשע אינוואזיע איז צועקומען, כולל צפון אפריקע. די ציל פון די נאציס איז געווען פארטיליקן יעדן ייד, לויט זייער דעפיניציע, אויך אזעלכע וואס זענען האלב־יידן (וואס לויט דער הלכה זענען נישט קיין יידן), און אויך יידן וואס האבן זיך [[שמד|גע'שמד'ט]]. אין אנהייב האבן זיי געשאסן די קרבנות אריין אין גרובן. ביסלעכווייז האבן זיי אויפגעשטעלט אן עקספלאטאציע אין טויטונג אדמיניסטראציע וואס האט איינגעשלאסן די געטאס, ארבעטס לאגערן און [[קאנצענטראציע לאגער|טויט לאגערן]]. אן אויסקום פון דער תקופה פונעם חורבן איז געווען די ליקווידאציע פון גאר א סאך יידישע קהילות וואס האבן עקזיסטירט און געבליט אין דער ברייט און דער לענג פון [[צענטראל-אייראפע|צענטראל-]] און [[מזרח-אייראפע]]. דער איינפלוס פונעם חורבן אויף די יידישע געמיינדעס אין אייראפע איז געווען קאטאסטראפיש און אומפארענדערלעך. די נומערישע אויסראטונג פון די יידן, צוזאמען מיט דער פארטיליקונג פון די יידישע צענטערס פון גייסטליכקייט און קולטור אין דעם געשפרייט צווישן צענטראל-רוסלאנד און האלאנד און פראנקרייך אין מערב, און טריפאלי אין דרום, האט צעהאקט דעם המשך פון דער יידישער טראדיציע וואס איז געווארן וואס איז געוועבט געווארן דורכאויס הונדערטער הונדערטער יארן. נאך דער מלחמה איז אריבער דער צענטער פון יידיש לעבן פון אייראפע קיין [[ישראל]] און [[צפון אמעריקע]].
 == אייגנקייטן ==
@@ שורה 12: / שורה 12: @@
 כאטש וואס רדיפות אויף אן עטנישער באזע זענען נישט זעלטן אין דער היסטאריע פון דער מענטשהייט, און אוודאי נישט אין דער [[היסטאריע פון די יידן|יידישער היסטאריע]], דאך ווערט די חורבן אייראפע גערעכנט אן אויסנאם סיי אין אירע דימענסיעס און פארנאם, סיי אין די פרעצעדענטישע סיסטעמען פון פארניכטונג און סיי אין דער גרונט־אידעאלאגיע, וואס איז געווען נישט [[רעליגיע|רעליגיעזיש]] נאר ראסיסטיש־עטניש. פעלער פון מאסן רציחה אויף א נאציאנאליסטישן, ראסיסטישן אדער אידעאלאגישן גרונט האבן פאסירט אויך פריער פאר דער חורבן אייראפע - למשל דער [[טשערקאסער פעלקערמארד]] אינמיטן דעם 19טן יארהונדערט אדער דער  [[ארמענישער פעלקערמארד]] ביי דער [[ערשטער וועלט מלחמה]], און אויך נאכהער, בעיקר אין [[אפריקע]] און אין [[אזיע]]; אבער דאס האט קיינמאל נישט פאסירט מיט אזא ארגאניזירטער סיסטעם  אזוי ווי נאצי דייטשלאנד האט עס אויסגעפירט.
-ס׳איז ברייט אנגענומען צו רעכענען דעם אנהייב פון דער תקופה פון חורבן אייראפע אין [[1933]], ווען די נאציס האבן איבערגענומען די רעגירונג אין דייטשלאנד, וואס פון דעמאלסט אן האבן אנגעהויבן די רדיפות קעגן יידן אין דייטשלאנד. ס׳איז אויך פאראן א מער באגרענעצטע דעפיניציע, אז די חורבן אייראפע האט אנגעהויבן אין די טעג פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]] אין זומער [[1939]] נאך דער אינוואזיע פון פוילן און דער אנהייב פון פארטרייבן יידן אריין אין געטאס. דער חורבן איז אריין אין א נייער פאזע מיט דעם אנהייב פון די מאסן־רציחות נאך דער [[אפעראציע בארבאראסע|אינוואזיע פונעם סאוועטן פארבאנד]] אין יוני [[1941]], וואס האט געענדיגט נאר מיט דער באפרייאונג פון די  [[פארטיליגונג לאגערס]] דורך די [[אליאירטע קראפטן]] אין [[1945]].
+ס'איז ברייט אנגענומען צו רעכענען דעם אנהייב פון דער תקופה פון חורבן אייראפע אין [[1933]], ווען די נאציס האבן איבערגענומען די רעגירונג אין דייטשלאנד, וואס פון דעמאלסט אן האבן אנגעהויבן די רדיפות קעגן יידן אין דייטשלאנד. ס'איז אויך פאראן א מער באגרענעצטע דעפיניציע, אז די חורבן אייראפע האט אנגעהויבן אין די טעג פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]] אין זומער [[1939]] נאך דער אינוואזיע פון פוילן און דער אנהייב פון פארטרייבן יידן אריין אין געטאס. דער חורבן איז אריין אין א נייער פאזע מיט דעם אנהייב פון די מאסן־רציחות נאך דער [[אפעראציע בארבאראסע|אינוואזיע פונעם סאוועטן פארבאנד]] אין יוני [[1941]], וואס האט געענדיגט נאר מיט דער באפרייאונג פון די  [[פארטיליגונג לאגערס]] דורך די [[אליאירטע קראפטן]] אין [[1945]].
 פאר דער מלחמה, האט די פאליטיק פון דייטשלאנד פאקוסירט בעיקר אויף לעגאליזירטער דיסקרימינאציע און סטימולירן [[עמיגראציע]] פון יידן ארויס פון לאנד. אין דער תקופה פון דער מלחמה האט פאסירט אן ערנסטע פארערגערונג אין באציאונג צו די יידן. נאך ווען זיי האבן איינגענומען ברייטע שטחים פון  [[אייראפע]], האבן די נאציס אנגעהויבן פארטרייבן די יידן פון דייטשלאנד און טייל פון די איינגענומענע שטחים פון זייערע הייזער און האבן זיי קאנצענטריט אין [[געטא]]ס און אין [[קאצעט|לאגערס]]. דערנאך, מיט דער דייטשער אינוואזיע צום [[ראטנפארבאנד]], האבן זיי אויך אנגעהויבן מאסן שחיטות, טיילמאל אין ספעציעלע [[פארניכטונגס לאגער]]ן וואס זיי האבן אויפגעשטעלט פאר דעם צוועק, וואו זיי האבן געניצט געוויסע מעטאדן פון רציחה, כולל  [[גאז קאמער]]ן, וואו זיי האבן דערמארדט די קרבנות דורך פארגיפטיקן זיי מיט פאבריצירטער גאז.