אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דריווש הפרסי"
ק (הגהה (קודם)) |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (13 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{ | {{דעסקריפציע|לעצטער קעניג פון מלכות פרס ומדי, אין ג'ת"ז-מ"ב}} | ||
{{פירער | |||
{{ | | נאמען = דָרְיָוֶשׁ | ||
| | | שם מלא = דריווש הפרסי | ||
| | | בילד = [[טעקע:Artaxerxes I at Naqsh-e Rostam.jpg|200px|מרכז]] | ||
| קעפל = [[ארתחששתא דער ערשטער]], שניצונג ביים קעניג'ס קבר אין [[נאקש-י ראסטאם]]. | |||
| מדינה = [[מלכות פרס ומדי]] | |||
| תפקיד1 = {{פירער פאזיציע | |||
|מדינה=[[מלכות פרס ומדי]] | |||
|תפקיד1={{פירער פאזיציע | |||
| פאזיציע נאמען = מלך פרס ומדי | | פאזיציע נאמען = מלך פרס ומדי | ||
| נומער = 5 | | נומער = 5 | ||
| טערמין אנהויב = | | טערמין אנהויב = {{לינק צו אידיש יאר|3407}} | ||
| טערמין ענדע = | | טערמין ענדע = {{לינק צו אידיש יאר|3442}} | ||
| | |||
| פארגייער = [[אחשוורוש]] | | פארגייער = [[אחשוורוש]] | ||
}} | }} | ||
|דינאסטיע=[[אכמאנידישע]] | |דינאסטיע=[[אכמאנידישע אימפעריע|אכמאנידישע]] | ||
|תואר=מלך פרס | |תואר=מלך פרס | ||
|כינוי=דריווש, אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא, כורש | |כינוי=דריווש, אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא, כורש | ||
}} | }} | ||
'''דָרְיָוֶשׁ''' אדער '''אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא''' (אידענטיפיצירט בעיקר מיט [[ארתחששתא דער ערשטער|אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא דער ערשטער]]; [[אלט-פערסיש]]: 𐎠𐎼𐎫𐎧𐏁𐏂, "דער הערשער אויפן וועג פון אמת") איז געווען דער לעצטער קעניג פון [[מלכות פרס ומדי]], וואס האט געקעניגט אין די יארן | '''דָרְיָוֶשׁ''' אדער '''אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא''' (אידענטיפיצירט בעיקר מיט [[ארתחששתא דער ערשטער|אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא דער ערשטער]]; [[אלט-פערסיש]]: 𐎠𐎼𐎫𐎧𐏁𐏂, "דער הערשער אויפן וועג פון אמת") איז געווען דער לעצטער קעניג פון [[מלכות פרס ומדי]], וואס האט געקעניגט אין די יארן {{לינק צו אידיש יאר|3407}} – {{לינק צו אידיש יאר|3442}}. לויט חז"ל אין [[סדר עולם]] האט ער געקעניגט נאך זיין פאטער [[אחשורוש]]. אין זיינע צייטן איז דער צווייטער [[בית המקדש]] געבויט געווארן, און מיט זיין שטיצע זענען [[עזרא]] און [[נחמיה]] ארויפגעגאנגען קיין [[ארץ ישראל]]. | ||
== לעבן, קעניגרייך, און אידישע געשעענישן אין זיין צייט == | |||
לויט דער אמורא [[רבי יהודה בר סימון]], און ווי [[רש"י]] טייטשט, איז דריווש הפרסי געווען דער זון פון אחשורוש און [[אסתר המלכה]]. {{ציטוטון|דריוש האחרון בנה של אסתר היה, טהור מאמו וטמא מאביו}}{{הערה|{{מדרש רבה|ויקרא|יג|ה}}}}. ער ווערט דערמאנט אין [[ספר עזרא]] און אין [[ספר נחמיה]] מיט צוויי נעמען, "דריווש" און "ארתחששתא". חז"ל זאגן אז ער האט אויך געהייסן כורש{{ביאור|און צו אים באציט זיך דער פסוק {{ציטוטון|וְשָׂבֵי יְהוּדָיֵא בָּנַיִן וּמַצְלְחִין בִּנְבוּאַת חַגַּי נְבִיָּאה וּזְכַרְיָה בַּר עִדּוֹא וּבְנוֹ וְשַׁכְלִלוּ מִן טַעַם אֱלָהּ יִשְׂרָאֵל וּמִטְּעֵם '''כּוֹרֶשׁ''' וְדָרְיָוֶשׁ וְאַרְתַּחְשַׁשְׂתְּא מֶלֶךְ פָּרָס:|{{תנ"ך|עזרא|ו|יד}}}}, זע {{בבלי|ראש השנה|ג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שנת עשרים}}}}: {{ציטוטון|תנא, הוא כורש הוא דריוש הוא ארתחשסתא, כורש שמלך כשר היה, ארתחשסתא על שם מלכותו, ומה שמו, דריוש שמו|}}{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ג|ב}}}}. | |||
ער האט אנגעהויבן קעניגן נאכ'ן טויט פון אחשורוש אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3407}}. אין זיין צווייטע יאר ({{לינק צו אידיש יאר|3408}}) האבן זיך געענדיגט די זיבעציג יאר [[גלות בבל]] צום [[חורבן בית המקדש]] און גלות [[צדקיהו]] ({{לינק צו אידיש יאר|3338}}), און די נביאים [[חגי]] און [[זכריה הנביא|זכריה]] האבן באקומען עטליכע נבואות, אז די אידן דארפן ווייטער בויען דעם בית המקדש{{הערה|{{תנ"ך|חגי|א|א}}; {{תנ"ך|עזרא|ה|א}}.}}. די פיינט פון די אידן דארט אין ארץ ישראל, אין שפיץ פון [[תתני]] דער [[פחה]] פון [[עבר הנהר]], האבן געשיקט בריוו צו דריווש זיך צו באקלאגן דערויף{{הערה|שם=עזראה|{{תנ"ך|עזרא|ה}}}}. דריווש האט געהייסן זוכן אין די ארכיוון פון די קעניגרייך, און עס איז דארט געפונען געווארן א דאקומענט אין וואס [[כורש]] בארעכטיגט דאס בויען דעם בית המקדש. דריווש האט צוליב דעם אויך געלאזט די אידן ווייטער בויען דעם בית המקדש{{הערה|{{תנ"ך|עזרא|ו}}}}, וואס איז פארטיג געווארן אין זיין זעקסטן יאר ({{לינק צו אידיש יאר|3412}}){{הערה|{{תנ"ך|עזרא|ו|טו}}}}. [[חז"ל]] זאגן אז דריווש איז געווען א "מלך כשר", וויבאלד ער האט צוגעלאזט דאס בויען דעם [[צווייטן בית המקדש]] און אויך בייגעשטייערט דערצו פון זיין געלט. עס ווערט אבער דערביי אויך ארויסגערוקט קריטיק קעגן אים, אז ער איז שפעטער פארדארבן געווארן{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ג|ב}}-{{בבלי|ראש השנה|ד|א|אן=מסכת}}.}}. | |||
אינעם זיבעטן יאר ({{לינק צו אידיש יאר|3413}}) פון ארתחששתא – דאס איז דריווש, איז [[עזרא הסופר]] ארויף געגאנגען פון [[בבל]] קיין ירושלים צו גרינדן דער [[אנשי כנסת הגדולה|כנסת הגדולה]]. ארתחששתא האט געגעבן עזרא'ן א בריוו אים צו בארעכטיגן אויפצושטעלן דעם כנסת הגדולה "ללמד בישראל חוק ומשפט", צו שטעלן שופטים און דיינים וואס וועלן פירן דאס גאנצע פאלק אין ארץ ישראל, און צו קלויבן נדבות פארן בית המקדש. ארתחששתא האט אויך באפרייט די כהנים פון עטליכע שטייערן{{הערה|{{תנ"ך|עזרא|ז|ו}} און ווייטער.}}, און האט געגעבן עזרא'ן געלט פארן בית המקדש. געוויסע מפרשים{{הערה|ווי דער {{תנ"ך|נחמיה|ב|ו|מפרש=מלבי"ם}}.}} זאגן אז ער האט אזוי געטון זייענדיג א זון פון אסתר המלכה. | |||
[[נחמיה]] האט געדינט אלס דער [[שר המשקים]] פון ארתחששתא, און שפעטער, אין זיין 20'סטע יאר ({{לינק צו אידיש יאר|3426}}) האט ער געשטעלט נחמיה אלס [[פחה]] איבער [[פחת יהודה]], און מיט זיין רשות האט נחמיה געבויט די מויערן פון ירושלים{{הערה|ווי עס ווערט דערציילט אין ספר נחמיה}}. | |||
דריווש איז באזיגט געווארן אין שלאכט צו [[אלכסנדר מוקדון]] אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3442}}{{הערה|[[ספר יוסיפון]] פרק ט}}, און מיט דעם איז [[מלכות פרס ומדי]] געקומען צו אן ענדע. | |||
==אידענטיטעט== | ==אידענטיטעט== | ||
אין [[סדר עולם רבה]]{{הערה|פרק כט-ל}} | אין [[סדר עולם רבה]]{{הערה|פרק [[שית:Seder_Olam_Rabbah/29|כט]]-[[שית:Seder_Olam_Rabbah/30|ל]]}} שטייט אז אלע געשעענישן וואס ווערן דערציילט אין פסוק פון ספר עזרא פרק ה' ביז סוף ספר נחמיה, האבן אלע פאסירט אין די צייט פון איין קעניג, דאס איז דריווש. אין זיינע צייטן האט [[זרובבל בן שאלתיאל|זרובבל]] געענדיגט בויען דעם צווייטן בית המקדש{{הערה|שם=עזראה}}, אין זיינע צייטן און מיט זיין שטיצע איז עזרא הסופר ארויף קיין ירושלים{{הערה|{{תנ"ך|עזרא|ו}}}}, און ער האט געשטעלט נחמיה אלס פחה, און מיט זיין רשות האט מען געבויט די מויערן פון ירושלים. ער איז אויך געווען דער לעצטער קעניג פון פרס{{הערה|{{בבלי|עבודה זרה|ט|א}}}}. | ||
עס זענען אבער דא אנדערע שיטות, וואס לויט | עס זענען אבער דא אנדערע שיטות, וואס לויט זיי זענען די געשיכטעס פארגעקומען אין די צייטן פון פארשידענע קעניגן: לויט איין גירסא אין סדר עולם זוטא איז געווען א קעניג מיט'ן נאמען דריווש וואס האט געקעניגט נאך ארתחששתא פאר צוויי יאר, און ער איז דער וועמען אלכסנדר מוקדון האט באזיגט{{הערה|ווערט געברענגט אין '''פירוש נביאים וכתובים לה[[רבי ישעיה די טראני|רי"ד]]''', ירושלים: כתב יד וספר, תשל"ח. באנד ג זייט רמח. די גירסא ערשיינט אויך אין א כתב יד פון סדר עולם זוטא געדרוקט דורך אברהם נויבואר, '''סדר החכמים וקורות הימים''', אקספארד, תרמ"ח, באנד א זייט 195.}}. לויט דער [[רז"ה]]{{הערה|בעל המאור ראש השנה ב עמוד א מדפי הרי"ף}}, רבי משה הכהן הספרדי און דער אבן עזרא{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|יא|ב|מפרש=אבן עזרא}}}}, איז דער בית המקדש געענדיגט געווארן אין די צייט פון א קעניג "דריווש" וואס האט געקעניגט צווישן אחשורוש און ארתחששתא, און ער איז דער קעניג וואס האט געשטיצט עזרא און נחמיה. דער אבן עזרא באשטימט, באזירט אויף "ספר מלכי פרס", אז דער קעניג האט געקעניגט צוועלף יאר. די ראשונים זאגן אז דער לעצטער ארתחששתא האט אויך געהייסן דריווש, ווייל אין [[ספר יוסיפון]] ווערט געברענגט אז דער לעצטער קעניג פון פרס וואס איז געפאלן פאר אלכסנדר האט געהייסן דריווש{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|יא|ב|מפרש=רלב"ג}} און {{תנ"ך|עזרא|ו}}; {{תנ"ך|דניאל|ח|ה|מפרש=אבן עזרא}}}}. | ||
לויט די אלגעמיינע היסטאריקער, איז דער בית המקדש געבויט געווארן אין די צייטן פון [[דריווש דער ערשטער]] | לויט די אלגעמיינע היסטאריקער, איז דער בית המקדש געבויט געווארן אין די צייטן פון [[דריווש דער ערשטער]], ארתחששתא איז זיין אייניקל [[ארתחששתא דער ערשטער]]{{הערה|מרדכי זר-כבוד, '''עזרא ונחמיה עם פירוש דעת מקרא''', ירושלים: מוסד הרב קוק, תשס"ז. זייט כז}}, און דער לעצטער פערסישער קעניג איז געווען [[דריווש דער דריטער]]. | ||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
{{ויקישיתוף בשורה|Category:Artaxerxes I}} | {{ויקישיתוף בשורה|Category:Artaxerxes I}} | ||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== | ||
{{ביאורים}} | {{ביאורים}} | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[קאַטעגאָריע:מלכי פרס]] | |||
[[קאַטעגאָריע:פערזאנען אין ספר עזרא]] | |||
[[קאַטעגאָריע:גוי'אישע קעניגן אין תנ"ך]] | |||
[[קאַטעגאָריע:פערזאנען אין תנ"ך דערמאנט אין דרויסנדיגע קוועלער]] | |||
[[קאַטעגאָריע:פערזאנען וואס האבן געלעבט אין פינפטן יארהונדערט אא"ר]] | |||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[קאַטעגאָריע:אכמאנידישע אימפעריע]] | |||
[[HE:דריווש הפרסי]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:27, 8 יולי 2024
 | |||||
| ארתחששתא דער ערשטער, שניצונג ביים קעניג'ס קבר אין נאקש-י ראסטאם. | |||||
| פולער נאמען | דריווש הפרסי | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| מדינה | מלכות פרס ומדי | ||||
| אכמאנידישע דינאסטיע | |||||
|
| |||||
| |||||
דָרְיָוֶשׁ אדער אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא (אידענטיפיצירט בעיקר מיט אַרְתַּחְשַׁשְׂתָּא דער ערשטער; אלט-פערסיש: 𐎠𐎼𐎫𐎧𐏁𐏂, "דער הערשער אויפן וועג פון אמת") איז געווען דער לעצטער קעניג פון מלכות פרס ומדי, וואס האט געקעניגט אין די יארן ג'ת"ז – ג'תמ"ב. לויט חז"ל אין סדר עולם האט ער געקעניגט נאך זיין פאטער אחשורוש. אין זיינע צייטן איז דער צווייטער בית המקדש געבויט געווארן, און מיט זיין שטיצע זענען עזרא און נחמיה ארויפגעגאנגען קיין ארץ ישראל.
לעבן, קעניגרייך, און אידישע געשעענישן אין זיין צייט
לויט דער אמורא רבי יהודה בר סימון, און ווי רש"י טייטשט, איז דריווש הפרסי געווען דער זון פון אחשורוש און אסתר המלכה. ”דריוש האחרון בנה של אסתר היה, טהור מאמו וטמא מאביו”[1]. ער ווערט דערמאנט אין ספר עזרא און אין ספר נחמיה מיט צוויי נעמען, "דריווש" און "ארתחששתא". חז"ל זאגן אז ער האט אויך געהייסן כורש[א]: ”תנא, הוא כורש הוא דריוש הוא ארתחשסתא, כורש שמלך כשר היה, ארתחשסתא על שם מלכותו, ומה שמו, דריוש שמו”[2].
ער האט אנגעהויבן קעניגן נאכ'ן טויט פון אחשורוש אין יאר ג'ת"ז. אין זיין צווייטע יאר (ג'ת"ח) האבן זיך געענדיגט די זיבעציג יאר גלות בבל צום חורבן בית המקדש און גלות צדקיהו (ג'של"ח), און די נביאים חגי און זכריה האבן באקומען עטליכע נבואות, אז די אידן דארפן ווייטער בויען דעם בית המקדש[3]. די פיינט פון די אידן דארט אין ארץ ישראל, אין שפיץ פון תתני דער פחה פון עבר הנהר, האבן געשיקט בריוו צו דריווש זיך צו באקלאגן דערויף[4]. דריווש האט געהייסן זוכן אין די ארכיוון פון די קעניגרייך, און עס איז דארט געפונען געווארן א דאקומענט אין וואס כורש בארעכטיגט דאס בויען דעם בית המקדש. דריווש האט צוליב דעם אויך געלאזט די אידן ווייטער בויען דעם בית המקדש[5], וואס איז פארטיג געווארן אין זיין זעקסטן יאר (ג'תי"ב)[6]. חז"ל זאגן אז דריווש איז געווען א "מלך כשר", וויבאלד ער האט צוגעלאזט דאס בויען דעם צווייטן בית המקדש און אויך בייגעשטייערט דערצו פון זיין געלט. עס ווערט אבער דערביי אויך ארויסגערוקט קריטיק קעגן אים, אז ער איז שפעטער פארדארבן געווארן[7].
אינעם זיבעטן יאר (ג'תי"ג) פון ארתחששתא – דאס איז דריווש, איז עזרא הסופר ארויף געגאנגען פון בבל קיין ירושלים צו גרינדן דער כנסת הגדולה. ארתחששתא האט געגעבן עזרא'ן א בריוו אים צו בארעכטיגן אויפצושטעלן דעם כנסת הגדולה "ללמד בישראל חוק ומשפט", צו שטעלן שופטים און דיינים וואס וועלן פירן דאס גאנצע פאלק אין ארץ ישראל, און צו קלויבן נדבות פארן בית המקדש. ארתחששתא האט אויך באפרייט די כהנים פון עטליכע שטייערן[8], און האט געגעבן עזרא'ן געלט פארן בית המקדש. געוויסע מפרשים[9] זאגן אז ער האט אזוי געטון זייענדיג א זון פון אסתר המלכה.
נחמיה האט געדינט אלס דער שר המשקים פון ארתחששתא, און שפעטער, אין זיין 20'סטע יאר (ג'תכ"ו) האט ער געשטעלט נחמיה אלס פחה איבער פחת יהודה, און מיט זיין רשות האט נחמיה געבויט די מויערן פון ירושלים[10].
דריווש איז באזיגט געווארן אין שלאכט צו אלכסנדר מוקדון אין יאר ג'תמ"ב[11], און מיט דעם איז מלכות פרס ומדי געקומען צו אן ענדע.
אידענטיטעט
אין סדר עולם רבה[12] שטייט אז אלע געשעענישן וואס ווערן דערציילט אין פסוק פון ספר עזרא פרק ה' ביז סוף ספר נחמיה, האבן אלע פאסירט אין די צייט פון איין קעניג, דאס איז דריווש. אין זיינע צייטן האט זרובבל געענדיגט בויען דעם צווייטן בית המקדש[4], אין זיינע צייטן און מיט זיין שטיצע איז עזרא הסופר ארויף קיין ירושלים[13], און ער האט געשטעלט נחמיה אלס פחה, און מיט זיין רשות האט מען געבויט די מויערן פון ירושלים. ער איז אויך געווען דער לעצטער קעניג פון פרס[14].
עס זענען אבער דא אנדערע שיטות, וואס לויט זיי זענען די געשיכטעס פארגעקומען אין די צייטן פון פארשידענע קעניגן: לויט איין גירסא אין סדר עולם זוטא איז געווען א קעניג מיט'ן נאמען דריווש וואס האט געקעניגט נאך ארתחששתא פאר צוויי יאר, און ער איז דער וועמען אלכסנדר מוקדון האט באזיגט[15]. לויט דער רז"ה[16], רבי משה הכהן הספרדי און דער אבן עזרא[17], איז דער בית המקדש געענדיגט געווארן אין די צייט פון א קעניג "דריווש" וואס האט געקעניגט צווישן אחשורוש און ארתחששתא, און ער איז דער קעניג וואס האט געשטיצט עזרא און נחמיה. דער אבן עזרא באשטימט, באזירט אויף "ספר מלכי פרס", אז דער קעניג האט געקעניגט צוועלף יאר. די ראשונים זאגן אז דער לעצטער ארתחששתא האט אויך געהייסן דריווש, ווייל אין ספר יוסיפון ווערט געברענגט אז דער לעצטער קעניג פון פרס וואס איז געפאלן פאר אלכסנדר האט געהייסן דריווש[18].
לויט די אלגעמיינע היסטאריקער, איז דער בית המקדש געבויט געווארן אין די צייטן פון דריווש דער ערשטער, ארתחששתא איז זיין אייניקל ארתחששתא דער ערשטער[19], און דער לעצטער פערסישער קעניג איז געווען דריווש דער דריטער.
דרויסנדיגע לינקס
- מידיע און בילדער איבער דריווש הפרסי אויף וויקיקאמאנס
נאטיצן
- ↑ און צו אים באציט זיך דער פסוק ”וְשָׂבֵי יְהוּדָיֵא בָּנַיִן וּמַצְלְחִין בִּנְבוּאַת חַגַּי נְבִיָּאה וּזְכַרְיָה בַּר עִדּוֹא וּבְנוֹ וְשַׁכְלִלוּ מִן טַעַם אֱלָהּ יִשְׂרָאֵל וּמִטְּעֵם כּוֹרֶשׁ וְדָרְיָוֶשׁ וְאַרְתַּחְשַׁשְׂתְּא מֶלֶךְ פָּרָס:” (עזרא ו, יד), זע תוספות, ראש השנה ג, ב, ד"ה שנת עשרים
רעפערענצן
- ↑ ויקרא רבה, פרשה י"ג, פסקה ה'
- ↑ ראש השנה ג, ב
- ↑ חגי א, א; עזרא ה, א.
- ↑ 4.0 4.1 עזרא ה
- ↑ עזרא ו
- ↑ עזרא ו, טו
- ↑ ראש השנה ג, ב-ד, א.
- ↑ עזרא ז, ו און ווייטער.
- ↑ ווי דער מלבי"ם, נחמיה ב, ו.
- ↑ ווי עס ווערט דערציילט אין ספר נחמיה
- ↑ ספר יוסיפון פרק ט
- ↑ פרק כט-ל
- ↑ עזרא ו
- ↑ עבודה זרה ט, א
- ↑ ווערט געברענגט אין פירוש נביאים וכתובים להרי"ד, ירושלים: כתב יד וספר, תשל"ח. באנד ג זייט רמח. די גירסא ערשיינט אויך אין א כתב יד פון סדר עולם זוטא געדרוקט דורך אברהם נויבואר, סדר החכמים וקורות הימים, אקספארד, תרמ"ח, באנד א זייט 195.
- ↑ בעל המאור ראש השנה ב עמוד א מדפי הרי"ף
- ↑ אבן עזרא, דניאל יא, ב
- ↑ רלב"ג, דניאל יא, ב און עזרא ו; אבן עזרא, דניאל ח, ה
- ↑ מרדכי זר-כבוד, עזרא ונחמיה עם פירוש דעת מקרא, ירושלים: מוסד הרב קוק, תשס"ז. זייט כז