אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:תקיעת שופר"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
וויזועלוויקיטעקסט
(פארברייטערט)
צייכן: רויע רעדאגירונג
ק (צולייגן לינק צו תחיית המתים)
 
(39 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דרעפט}}
{{דעסקריפציע|מצוה מן התורה צו הערן שופר בלאזן אין ראש השנה}}
{{סוגיא
{{דרעפט
| געענדיגט = יא
}}
{{מצוה אינפאקעסטל
| עשה/לאו = עשה
| שם = תקיעת שופר
| תמונה = Holy_smoke%3F.jpg
| תמונה = Holy_smoke%3F.jpg
| מצווים = זכרים
| תקופה = אלעמאל
| מקום = איבעראל
| בין = אדם למקום
| ספר המצוות = קע
| ספר החינוך = תה
| מקרא = {{תנ"ך|במדבר|כט|א}}
| מקרא = {{תנ"ך|במדבר|כט|א}}
| משנה = [[מסכת ראש השנה]], [[שית:Mishnah_Rosh_Hashanah/3|פרקים ג'-ד']]
| משנה = [[מסכת ראש השנה]], [[שית:Mishnah_Rosh_Hashanah/3|פרקים ג'-ד']]
| משנה תורה לרמב"ם = הלכות שופר וסוכה ולולב, {{ויקיטקסט|רמב"ם הלכות שופר וסוכה ולולב א|פרקים א'-ג'}}
| משנה תורה = הלכות שופר וסוכה ולולב, [[שית:Mishneh Torah, Shofar, Sukkah and Lulav/1|פרקים א'-ג']]
| שולחן ערוך = [[אורח חיים]], {{ויקיטקסט|שולחן ערוך הלכות ראש השנה|סימנים תקפ"ה-תקצ"ו}}
| שולחן ערוך = [[אורח חיים]], [[שית:Shulchan_Arukh,_Orach_Chayim/585|סימנים תקפ"ה-תקצ"ו]]
| ספרי מניין המצוות = {{ספר המצוות|עשה|קע}}{{ש}}{{ספר החינוך|תה}}
}}
}}
'''תקיעת שופר''' איז א [[מצות עשה]] פון די [[תרי"ג מצוות]], צו הערן [[שופר]] בלאזן אין [[ראש השנה]]. די [[תורה]] רופט אן די טאג פון ראש השנה {{הדגשה|יום תרועה|טאג פון שאלן}}{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כט|א}}}} און {{הדגשה|זכרון תרועה}}{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כג|כד}}}}, און [[חז"ל]] האבן ארויס געלערנט פון דעם אז מען דארף בלאזן מיט א [[שופר]] אין דעם טאג.
'''תקיעת שופר''' איז א [[מצות עשה]] פון די [[תרי"ג מצוות]], צו הערן [[שופר]] בלאזן אין [[ראש השנה]]. די [[תורה]] רופט אן די טאג פון ראש השנה {{הדגשה|יום תרועה}}{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כט|א}}}} און {{הדגשה|זכרון תרועה}}{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כג|כד}}}}, און [[חז"ל]] האבן ארויס געלערנט פון דעם אז מען דארף בלאזן מיט א [[שופר]] אין דעם טאג. דער שופר און די מצוה צו בלאזן דערמיט פארנעמען א ברייט ארט אין די [[הלכה]], [[אגדתא|אגדה]] און אידישע מחשבה.


אין [[בית המקדש]] האט מען געבלאזן אויך מיט [[חצוצרות]].
אין [[בית המקדש]] האט מען געבלאזן דעם שופר ראש השנה צוזאמען מיט די [[חצוצרות]]. א מענטש הערט געווענליך נישט צוויי קולות אויפאמאל, אבער צוליב די חביבות פון די מצוה פון שופר האט ער צוגעלייגט הארץ צו הערן ביידע; פארט האט מען געצויגן מיט'ן שופר א שיעור תקיעה נאך וואס די חצוצרות האבן געענדיגט, צו צייגן אז דער עיקר מצוה פון טאג איז דער שופר{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|א}}, לויט דער ריטב"א און ר"ן.}}.


== מקור==
== מקור==
אין [[פרשת פנחס]], איז דערמאנט ראש השנה ווי א טאג וואס מען בלאזט:  
אין [[פרשת פנחס]], צווישן די מצוות פון די [[קרבן|קרבנות]] אין די [[ימים טובים]], ווערט ראש השנה דערמאנט אלס א טאג אין וואס מען בלאזט:
{{ציטוט|תוכן=וּבַחֹדֶשׁ הַשְּׁבִיעִי בְּאֶחָד לַחֹדֶשׁ מִקְרָא קֹדֶשׁ יִהְיֶה לָכֶם כָּל מְלֶאכֶת עֲבֹדָה לֹא תַעֲשׂוּ '''יוֹם תְּרוּעָה''' יִהְיֶה לָכֶם|מקור={{תנך|במדבר|כט|א}}}}
{{ציטוט|תוכן=וּבַחֹדֶשׁ הַשְּׁבִיעִי בְּאֶחָד לַחֹדֶשׁ מִקְרָא קֹדֶשׁ יִהְיֶה לָכֶם כָּל מְלֶאכֶת עֲבֹדָה לֹא תַעֲשׂוּ '''יוֹם תְּרוּעָה''' יִהְיֶה לָכֶם|מקור={{תנ"ך|במדבר|כט|א}}}}
די תורה איז נישט מסביר ווי איז מען מקיים די מצוה. אבער [[חז"ל]] האבן ארויס געלערנט אין א [[גזירה שווה]] פון יובל אז מען דארף בלאזן מיט א [[שופר]].
אין פסוק שטייט נישט ארויס אויף וועלכע אופן די תרועה ווערט אויסגעפירט. [[חז"ל]] האבן ארויס געלערנט אין א [[גזירה שוה]] פון [[יובל]] אז מען דארף בלאזן מיט א [[שופר]].


== טעמי המצוה ==
== טעמי המצוה ==
טראץ וואס די מצוה פון בלאזן שופר אין ראש השנה איז א [[גזירת הכתוב]]{{הערה|{{רמב"ם|תשובה|ג|ד}}}}, ווי די גמרא זאגט "רחמנא אמר תקעו"{{הערה|שם=רהטזא|{{בבלי|ראש השנה|טז|א}}}}, פונדעסטוועגן ווערן געברענגט אין גמרא און אין די ראשונים א צאל טעמים און רמזים.


אין גמרא שטייט אז דער בלאזן אין שופר איז א געשריי צום ריבונו של עולם זאל געדיינקען די אידן לטובה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|א}} ו{{בבלי|ראש השנה|כו|א|ללא=שם}}. {{בבלי|ראש השנה|כו|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=כמה דכייף}}}}, אזוי ווי די [[כהנים]] בלאזן אין חצוצרות ביי א עת צר, און אין די מצוה איז מרומז אז דער טאג איז א יום דין און א משפט.
אין גמרא איז מבואר אז מיט דעם טוט דער אויבערשטער געדענקען די אידן לטובה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|א}}: "שיעלה זכרוניכם לפני לטובה ובמה בשופר"; {{בבלי|ראש השנה|כו|א}}: "שופר… לזכרון הוא/קא אתי.}}, ענליך צו די מצוה פון בלאזן מיט חצוצרות אין אן עת צרה וואו עס שטייט {{מנוקד|וַהֲרֵעֹתֶם בַּחֲצֹצְרֹת וְנִזְכַּרְתֶּם לִפְנֵי ה' אֱלֹקֵיכֶם}}{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|י|ט}}}}, און דערמיט איז די תורה מרמז אז דער טאג איז א יום הדין און משפט{{הערה|רשב"ם און {{תנ"ך|ויקרא|כג|כד|מפרש=רמב"ן}}}}. אזוי אויך שטייט אין גמרא פארוואס מ'בלאזט מיט א שופר פון א ווידער, ווייל דער אויבערשטער זאגט: בלאזט פאר מיר מיט א שופר של איל כדי איך זאל ענק געדענקען דעם [[עקידת יצחק]] בן אברהם, און איך רעכן אויף ענק כאילו עקדתם עצמכם לפני{{הערה|שם=רהטזא}}. ווייטער שטייט אז מ'בלאזט זיצנדיג און דערנאך שטייענדיג "כדי לערבב השטן".
דער רמב"ם שרייבט{{הערה|{{רמבם|תשובה|ג|ד|ספר=מדע}}}} אז די בלאזן קומט מרמז זיין פארן מענטש זאל תשובה טוהן.
און עס איז דא אזעלכע וואס זענען מסביר אז די בלאזן ווייסט אויף שמחה אזוי ווי מען בלאזט ווען מ'איז מכתיר א מלך{{הערה|אברבנאל וספורנו שם על פי {{תנך|מלכים א|א|לט}} {{תנך|מלכים ב|ט|יג}} {{תנך|תהלים|צח|ו}}}}, און דערפאר דארף מען דאס מאכן בשמחה מער פון יעדע שמחה של מצוה{{הערה|{{רמבם|לולב|ח|טו|ספר=זמנים}}, מנהג הגר"א וואס איז געברענגט אין שאלתות כתר ראש אות קד}}.


[[רב סעדיה גאון]]{{הערה|עס איז געברענגט אין זיין נאמען, אין ספר [[אבודרהם]] הלכות ראש השנה דף רס"ט, און אין ספר [[מנורת המאור (אבוהב)]] סימן רצ"ד.}} זאגט צען טעמים אויף מצוות תקיעת שופר:
אין נאמען פון [[רב סעדיה גאון]] איז מפורסם א ליסטע פון צען טעמים אויף די מצוה{{הערה|געברענגט אין זיין נאמען, אין [[אבודרהם]], [[שית:Abudarham,_Rosh_HaShanah,_Blowing_the_Shofar/15|תקיעת שופר]]; אויך געברענגט דורך {{היברובוקס|[[רבי יצחק אבוהב (מנורת המאור)|רבי יצחק אבוהב]]|מנורת המאור|37509|נר ה, כלל ב, חלק א, פרק ה (סי' רצ"ד)|page=217}}}}:
# '''הכתרת ה' כמלך על כל הארץ:''' {{ציטוטון|בְּעֶצֶם הַיּוֹם הַזֶּה... מָלַךְ הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא עַל בְּרִיּוֹת הָעוֹלָם הַזֶּה, שֶׁיָּצָא מִן הַכֹּחַ אֶל הַפֹּעַל. וּמִנְהָג יָדוּעַ כִּי בְּיוֹם שֶׁיִּמְלֹךְ מֶלֶךְ בָּשָׂר וָדָם יִתְקַבְּצוּ עֲבָדָיו וְיִתְקְעוּ בְּשׁוֹפָרוֹת לְפָנָיו... וְכֵן אָמַר הַמְשׁוֹרֵר: ''"בַּחֲצֹצְרוֹת וְקוֹל שׁוֹפָר הָרִיעוּ לִפְנֵי הַמֶּלֶךְ ה'"'' <small>({{תנ"ך|תהלים|צח|ו}})</small>.}}
# ראש השנה איז דער טאג וואס דער אויבערשטער איז געווארן קעניג אויף דער וועלט. און פאר קעניגן בלאזט מען מיט טראמפייטערס ווען זיי ווערן קעניג. דער טעם ווערט געברענגט אין נאך ראשונים{{הערה|[[אברבנאל]] [https://shitufta.org.il/Abarbanel_on_Torah,_Leviticus/23?selectedunittext=25 ויקרא כג] לויט {{תנ"ך|מלכים א|א|לט}}}}, געוויסע לייגן צו אז דאס איז א שאלן פון פרייד אז דער קעניג גייט אונז מזכה זיין בדין און העלפן{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כג|כד|מפרש=ספורנו}}}}. דער גר"א איז טאקע געווען שטארק בשמחה ביי תקיעת שופר{{הערה|געברענגט אין [[s:ארחות חיים (כתר ראש)|ארחות חיים (כתר ראש), אות קד]]}}.
# '''התראה לעבריינים:''' {{ציטוטון|לְהַכְרִיז: הָרוֹצֶה לָשׁוּב יָשׁוּב, וְאִם לֹא יָשׁוּב – דָּמוֹ בְּרֹאשׁוֹ. וְלֹא יִתָּכֵן לִהְיוֹת הַתְרָאָה גְּדוֹלָה מִזֹּאת.}}
# ראש השנה איז דער ערשטער טאג פון עשרת ימי תשובה, וועקט מען אויף מיט דעם די מענטשן זיי זאלן תשובה טון. דער טעם איז געברענגט אין רמב"ם{{הערה|{{רמב"ם|תשובה|ג|ד|ספר=מדע}}}}.
# '''זכר למעמד הר סיני:''' {{ציטוטון|שֶׁנִּזְכֹּר תְּקִיעַת הַשּׁוֹפָר בְּיוֹם מַעֲמַד הַר סִינַי, שֶׁנֶּאֱמַר: ''"וַיְהִי קוֹל הַשֹּׁפָר הוֹלֵךְ וְחָזֵק מְאֹד"'' <small>({{תנ"ך|שמות|יט|יט}})</small>.}}
# צו דערמאנען פון [[קבלת התורה]] וואס איז געווען מיט א שטארקן שופר, ווי עס שטייט: "וַיְהִי קוֹל הַשֹּׁפָר הוֹלֵךְ וְחָזֵק מְאֹד"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יט|יט}}}}.
# '''זכר לדברי הנביאים:''' {{ציטוטון|שֶׁנִּזְכֹּר דִּבְרֵי הַנְּבִיאִים, שֶׁנִּמְשְׁלוּ דִּבְרֵיהֶם לָנוּ כִּתְקִיעַת שׁוֹפָר, שֶׁנֶּאֱמַר: ''"וְשָׁמַע הַשֹּׁמֵעַ אֶת־קוֹל הַשּׁוֹפָר וְלֹא נִזְהָר וַתָּבוֹא חֶרֶב וַתִּקָּחֵהוּ דָּמוֹ בְּרֹאשׁוֹ יִהְיֶה"'' <small>({{תנ"ך|יחזקאל|לג|ד})</small>.}}
# צו דערמאנען די מוסר רייד פון די נביאים וואס זענען געגליכען צו א שופר, ווי עס שטייט: "וְשָׁמַע הַשֹּׁמֵעַ אֶת־קוֹל הַשּׁוֹפָר וְלֹא נִזְהָר וַתָּבוֹא חֶרֶב וַתִּקָּחֵהוּ דָּמוֹ בְּרֹאשׁוֹ יִהְיֶה…וְהוּא נִזְהָר נַפְשׁוֹ מִלֵט"{{הערה|{{תנ"ך|יחזקאל|לג|ד}}}}.
# '''זכר לחורבן בית המקדש:''' {{ציטוטון|שֶׁנִּזְכֹּר חָרְבַּן בֵּית הַמִּקְדָּשׁ, שֶׁהָיָה בְּקוֹלוֹת וְשׁוֹפָרוֹת וּתְרוּעוֹת מִלְחֶמֶת הָאוֹיְבִים, שֶׁנֶּאֱמַר: ''"כִּי קוֹל שׁוֹפָר שָׁמַעְתְּ נַפְשִׁי תְּרוּעַת מִלְחָמָה"'' <small>({{תנ"ך|ירמיה|ד|יט}})</small>.}}
# צו דערמאנען פון דעם חורבן בית המקדש, וואס די גוים האבן דעמאלס געבלאזען מיט שופרות{{הערה|ווי עס שטייט "כִּי קוֹל שׁוֹפָר שָׁמַעְתְּ נַפְשִׁי תְּרוּעַת מִלְחָמָה". {{תנ"ך|ירמיה|ד|יט}}.}}, און דורך דעם וועלן מיר בעטן אז דער דריטער בית המקדש זאל אויפגעבויט ווערן.
# '''זכר לעקידת יצחק:''' {{ציטוטון|כְּמוֹ שֶׁאָמְרוּ: ''"אָמַר הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא: תִּקְעוּ לְפָנַי בְּשׁוֹפָר שֶׁל אַיִל, כְּדֵי שֶׁאֶזְכֹּר לָכֶם עֲקֵידַת יִצְחָק בֶּן אַבְרָהָם וַאֲקַבֵּל תְּשׁוּבַתְכֶם וְאַצִּילְכֶם מִיַּד אוֹיְבֵיכֶם וְשׂוֹטְנֵיכֶם"'' <small>({{ויקיטקסט|ראש השנה טז א|ר"ה טז, א}})</small>.}}
# אונז צו דערמאנען ווי יצחק האט געהאט מסירות נפש ביי די עקידה, און מיר זאלען אויך האבן מסירות נפש ביי עבודת ה'.
# '''התעוררות יראה והכנעה:''' {{ציטוטון|כְּשֶׁנִּשְׁמַע קוֹל הַשּׁוֹפָר נִירָא וְנִפְחַד מִקּוֹלוֹ וּתְרוּעָתוֹ, שֶׁכָּךְ הוּא מִנְהָגוֹ וְטִבְעוֹ, וְעַל כֵּן נִכָּנַע לִפְנֵי יוֹצְרֵנוּ, כְּמוֹ שֶׁנֶּאֱמַר: ''"אִם־יִתָּקַע שׁוֹפָר בְּעִיר"'' וגו' <small>({{תנ"ך|עמוס|ג|ו}})</small>.}}
# אז מיר זאלן זיך שרעקן און זיך צעברעכן פאר'ן אויבערשטן, ווייל די קול פון א שופר שרעקט איבער א מענטש{{הערה|ווי עס שטייט "אִם־יִתָּקַע שׁוֹפָר בְּעִיר, וְעָם לֹא יֶחֱרָדוּ?!". {{תנ"ך|עמוס|ג|ו}}.}}
# '''זכר ליום הדין הגדול באחרית הימים:''' {{ציטוטון|כְּדֵי שֶׁנִּזְכֹּר יוֹם הַדִּין הַגָּדוֹל וּנְפַחֵד מִמֶּנּוּ, שֶׁנֶּאֱמַר: ''"קָרוֹב יוֹם־ה' הַגָּדוֹל קָרוֹב וּמַהֵר מְאֹד יוֹם ה' מַר צֹרֵחַ שָׁם גִּבּוֹר. יוֹם עֶבְרָה הַיּוֹם הַהוּא יוֹם צָרָה וּמְצוּקָה יוֹם שֹׁאָה וּמְשׁוֹאָה יוֹם חֹשֶׁךְ וַאֲפֵלָה יוֹם עָנָן וַעֲרָפֶל. יוֹם שׁוֹפָר וּתְרוּעָה"'' <small>({{תנ"ך|צפניה|א|יד|}})</small>.}}
# צו דערמאנען דער [[יום הדין]] הגדול והנורא, וואס דאן וועט זיין א שופר{{הערה|ווי עס שטייט: "קָרוֹב יוֹם־ה' הַגָּדוֹל קָרוֹב וּמַהֵר מְאֹד … יוֹם שׁוֹפָר וּתְרוּעָה. {{תנ"ך|צפניה|א|יד|}}.}}, און מיר זאלן מורא האבן.
# '''זכר ליום קיבוץ גלויות העתיד לבוא:''' {{ציטוטון|שֶׁנִּכְסֹף שֶׁיְּקַבֵּץ הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא נִדְחֵי יִשְׂרָאֵל אֲשֶׁר הִבְטִיחָנוּ עַל יְדֵי יְשַׁעְיָה הַנָּבִיא, עָלָיו הַשָּׁלוֹם, שֶׁנֶּאֱמַר בּוֹ: ''"וְהָיָה בַּיּוֹם הַהוּא יִתָּקַע בְּשׁוֹפָר גָּדוֹל"'' וגו' <small>({{תנ"ך|ישעיה|כז|יג}})</small>.}}
# צו דערמאנען דעם צוקופטיגן [[קיבוץ גליות]], וואס וועט זיין מיט שופר בלאזן{{הערה|ווי עס שטייט: "וְהָיָה בַּיּוֹם הַהוּא יִתָּקַע בְּשׁוֹפָר גָּדוֹל וּבָאוּ הָאֹבְדִים בְּאֶרֶץ אַשּׁוּר. {{תנ"ך|ישעיה|כז|יג}}.}}און גליסטן דערצו.
# '''זכר ליום תחיית המתים העתיד לבוא:''' {{ציטוטון|שֶׁנִּזְכֹּר יוֹם תְּחִיַּת הַמֵּתִים, אֲשֶׁר הִמְשִׁיל אוֹתוֹ הַנָּבִיא בְּאוֹתָם שֶׁיָּקוּמוּ לְחַיִּים שֶׁיִּתָּקַע לָהֶם שׁוֹפָר וְיִתְקַבְּצוּ כֻּלָּם בִּשְׁמֹעַ הָעָם אֶת קוֹל הַשּׁוֹפָר, שֶׁנֶּאֱמַר: ''"כָּל יֹשְׁבֵי תֵבֵל וְשֹׁכְנֵי אָרֶץ כִּנְשֹׂא נֵס הָרִים תִּרְאוּ וְכִתְקֹעַ שׁוֹפָר תִּשְׁמָעוּ"'' <small>({{תנ"ך|ישעיה|יח|ג}})</small>.}}
# אונז צו דערמאנען "[[תחיית המתים]]" און גלייבן דערין, וואס עס שטייט דערביי: "כָּל יֹשְׁבֵי תֵבֵל וְשֹׁכְנֵי אָרֶץ כִּנְשֹׂא נֵס הָרִים תִּרְאוּ וְכִתְקֹעַ שׁוֹפָר תִּשְׁמָעוּ"{{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|יח|ג}}}}.


== שופר ==
== שופר ==
{{הויפט ארטיקל|שופר}}
{{הויפט ארטיקל|שופר}}
[[טעקע:Shofar-16-Zachi-Evenor.jpg|ממוזער|250px|א [[שופר]] פון א קרן [[איל]]]]
[[טעקע:Shofar-16-Zachi-Evenor.jpg|ממוזער|250px|א [[שופר]] פון א [[ווידער]]'ס הארן]]
עס איז דא א מחלוקת וועלכער שופר איז כשר צו בלאזן אין דעם. דער רמב"ם האלט אז נאר א שופר פון א שעפסל איז כשר{{הערה|{{רמב"ם|שופר סוכה ולולב|א|א|ספר=זמנים}} און אזוי שרייבט דער רס"ג אין זיין סידור דף ריז און {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=של יעל}}}} אבער לויט אנדערע דעות איז יעדער שופר כשר חוץ פון א שופר וואס קומט פון רינדער, אבער בכל אופן איז בעסער צו נעמען פון א שופר פון שעפסל{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקפו|א}}.}} וויל עס דערמאנט די [[עקידת יצחק]]{{הערה|על פי וואס [[רבי אבהו]] זאגט אין {{תלמוד בבלי|ראש השנה|טז|א}}.}}.
עס איז דא א מחלוקת וועלכער שופר עס איז כשר צו בלאזן דערמיט. דער רמב"ם האלט אז נאר פון א [[שאף|שעפס]] איז כשר{{הערה|{{רמב"ם|שופר סוכה ולולב|א|א|ספר=זמנים}} און אזוי שרייבט דער רס"ג אין זיין סידור דף ריז און {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=של יעל}}}} אבער לויט אנדערע דעות איז יעדער שופר כשר חוץ פון דאס וואס קומט פון רינדער ([[אקס]] אדער [[קוה]]), אבער בכל אופן איז בעסער צו נעמען פון א שופר פון א ווידער{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקפו|א}}.}} וויבאלד עס דערמאנט די [[עקידת יצחק]]{{הערה|לויט [[רבי אבהו]] אין {{תלמוד בבלי|ראש השנה|טז|א}}.}}.
אין תימן האט מען זיך געפירט צו נעמען א שופר פון א חיה וואס הייסט 'קודו'.
אין תימן האט מען זיך געפירט צו נעמען א שופר פון א 'קודו', א סארט אפריקאנער אנטעלאָפ.


== סארטן בלאזן ==
== סארטן בלאזן ==
[[טעקע:4 sjofar tonen.ogg|210px|ממוזער|תקיעה, שברים, תרועה און נאך א תקיעה]]
[[טעקע:4 sjofar tonen.ogg|210px|ממוזער|תקיעה, שברים, תרועה און תקיעה]]
חז"ל האבן ארויס געלערנט אז די [[מצוה]] פון בלאזן מיטן [[שופר]] ראש השנה איז אזוי ווי די מצוה פון בלאזן ביים [[יובל]]. און וויבאלד עס שטייט דריי מאל די ווארט תרועה ביי די פסוקים פון ראש השנה און יובל{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כט}}, {{תנ"ך|ויקרא|כג}} ו{{תנ"ך|ויקרא|כה|ללא=ספר}}}}, לערנט מען אויס אז מען דארף בלאזן דריי מאל. פון די פסוק {{ציטוטון|והעברת שופר תרועה ... תעבירו שופר בכל ארצכם}}{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כה|ט}}}} האבן [[חז"ל]] ארויס געלערנט אז מען דארף בלאזן א גלאטע תקיעה פאר און נאך יעדן תרועה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב}}-לד.}}. קומט אויס אז די מצוה פון תורה איז בלאזן ניין מאל - דריי תרועות און זעקס תקיעות.
חז"ל האבן ארויס געלערנט אז די מצוה פון בלאזן מיטן [[שופר]] ראש השנה איז אזוי ווי די מצוה פון בלאזן ביי [[יובל]]. און וויבאלד עס שטייט דריי מאל די ווארט תרועה ביי די פסוקים פון ראש השנה און יובל{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כט|א}}, {{תנ"ך|ויקרא|כג|כד}} און {{תנ"ך|ויקרא|כה|ט|אן=ספר}}}}, לערנט מען אויס אז מען דארף בלאזן דריי מאל. פון די פסוק {{ציטוטון|והעברת שופר תרועה … תעבירו שופר בכל ארצכם}}{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כה|ט}}}} האבן [[חז"ל]] ארויס געלערנט אז מען דארף בלאזן א '''תקיעה''' – א לענגליכע גלאטע קול – פאר און נאך יעדן תרועה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב}}-לד.}}. קומט אויס אז די מצוה פון תורה איז בלאזן ניין מאל - דריי תרועות און זעקס תקיעות.


אבער [[חז"ל]] האבן זיך מסתפק געווען וואס מיינט דאס א 'תרועה': צו מיינט עס א "שברים", אדער א "תרועה", אדער מיינט עס ביידע צוזאמען איינע נאך די אנדערע (שברים - תרועה):
אבער [[חז"ל]] זענען געווען מסופק וואס מיינט דאס א 'תרועה': צו מיינט עס א "שברים", אדער א "תרועה", אדער מיינט עס ביידע צוזאמען איינע נאך די אנדערע (שברים־תרועה):
*'''שברים''' - דריי קורצע קולות. עס ווערט אויך אן גערופן אין [[גמרא]] '''גניחות'''.
*'''שברים''' – דריי קורצע קולות. ווערט אויך אנגערופן אין [[גמרא]] '''גניחות'''.
*'''תרועה''' - גאר קורצע קולות. רוב מפרשים זענען מסביר אז עס מיינט צו מאכן דריי אזעלכע קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|מפרש=רש"י|ד"ה=שלש יבבות}}}}, עס איז דא וואס זאגן אז עס מיינט איין קול וואס טרייסלט{{הערה|רב סעדיה גאון אין זיין סידור, דער רמב"ם און דער מגדל עוז.}}, אבער עס איז איינגעפירט צו מאכן לכל הפחות ניין קורצע קולות{{הערה|כדעת ריב"א ב{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור תרועה}}}} עס ווערט אויך אן גערופן אין [[גמרא]] '''יבבות'''.
*'''תרועה''' – גאר קורצע קולות. לויט רוב מפרשים דריי קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|מפרש=רש"י|ד"ה=שלש יבבות}}; ראב"ד פ"ג מהלכות שופר; רבינו חננאל ורא"ש ראש השנה פרק ד סימן י' לויט {{ירושלמי|ראש השנה|ד|י}} איזוהי הרעה תלת דקיקין}}, עס זענען דא וואס זאגן אז דאס מיינט איין קול וואס טרייסלט{{הערה|רב סעדיה גאון אין זיין סידור, דער רמב"ם און דער מגדל עוז.}}, אבער עס איז איינגעפירט צו מאכן לכל הפחות ניין קורצע קולות{{הערה|ווי שיטת ריב"א אין {{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור תרועה}}}}. דאס ווערט אויך אן גערופן אין [[גמרא]] '''ללות'''.
*'''שברים - תרועה''' - גניחות און שפעטער יבבות.
*'''שברים־תרועה''' – גניחות און דערנאך יללות.


לויט [[רב האי גאון]]{{הערה|זיין תשובה ווערט געברענגט אין ספר [[תמים דעים]] לראב"ד סימן קי"ט, און אין קורצן ביי [[רבינו חננאל בן חושיאל|רבינו חננאל]] {{בבלי|ראש השנה|לד|א|ללא=שם}}}} איז דאס נישט קיין עכטער ספק נאר אין יעדן פלאץ האט מען זיך געפירט אנדערש; אבער לויטן [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר|ג|ב|ספר=זמנים}}}} איז דאס אן עכטער ספק וואס די תורה מיינט.
לויט [[רב האי גאון]]{{הערה|זיין תשובה ווערט געברענגט אין ספר [[תמים דעים]] לראב"ד סימן קי"ט, און אין קורצן אין {{בבלי|ראש השנה|לד|א|מפרש=רבינו חננאל}}}} איז דאס נישט קיין עכטער ספק נאר אין יעדן פלאץ האט מען זיך געפירט אנדערש, אבער לויטן [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר|ג|ב}}}} איז דאס א ריכטיגער ספק וואס די תורה מיינט.


כדי צו יוצא זיין לויט אלע דעות האבן [[חז"ל]] געהייסן צו בלאזן דריי מאל יעדן סארט תרועה.
כדי צו יוצא זיין לויט אלע דעות האבן [[חז"ל]] געהייסן בלאזן דריי מאל יעדן סארט תרועה, ווען פאר און נאך יעדע פון זיי בלאזט מען א תקיעה. קומט אויס אז מען בלאזט דרייסיג קולות (18 תקיעות, 6 שברים, און 6 תרועות). מען בלאזט דריי מאל יעדע איינס פון די "סדרים":
 
*'''תשר"ת''' (אין פריערע מקורות 'קשר"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, שפעטער א תרועה און נאך א תקיעה.
קומט אויס אז מען בלאזט דרייסיג מאל - 18 תקיעות, 6 שברים, און 6 תרועות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לד|א}}}}.
*'''תש"ת''' (אין פריערע מקורות 'קש"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, און נאך א תקיעה.
 
*'''תר"ת''' (אין פריערע מקורות 'קר"ק') - א תקיעה, און שפעטער א תרועה, און נאך א תקיעה.
די דרייסיג קולות איז צוטיילט אין דריי אפטיילונגען:
*'''סדר תשר"ת''' (ביי די קדמונים 'קשר"ק') - א תקיעה, און שפעטער א שברים, שפעטער א תרועה און נאך א תקיעה.
*'''סדר תש"ת''' (ביי די קדמונים 'קש"ק') - א תקיעה, און שפעטער א שברים, און נאך א תקיעה.
*'''סדר תר"ת''' (ביי די קדמונים 'קר"ק') - א תקיעה, און שפעטער א תרועה, און נאך א תקיעה.


==דיני התוקע והשומע==
==דיני התוקע והשומע==
סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} וכן נפסק ב{{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. א [[חרש]] אדער א [[שוטה]] אדער א [[קטן]] וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען נישט זיך אנשפארן אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועק נעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן נעבן [[בימה]]{{הערה| כלבו סימן סד}} ווייל דארטן ליינט מען אין [[קריאת התורה|תורה]] כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר{{הערה|{{משנה ברורה|תקפה|ג}}}}. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף{{הערה|רמ"א ב{{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}.
סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. א [[חרש]], [[שוטה]], אדער [[קטן]] וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן ביים [[באלעמער]]{{הערה|כלבו, [[שית:Kol_Bo.64|סימן סד]]}} ווייל דארטן ליינט מען אין [[קריאת התורה|תורה]] כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר{{הערה|{{משנה ברורה|תקפה|ג}}}}. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף{{הערה|רמ"א אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}.


דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}} לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}.
דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}.
איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]]){{הערה|ר"ן על הרי"ף דף ז עמוד א אין נאמען פון [[רב האי גאון]]}} זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}}}. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז [[אסור בהנאה]] למשל צוליב א [[נדר]] ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}}}.
איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]]{{הערה|ר"ן [https://shitufta.org.il/Ran_on_Rosh_Hashanah/7a?selectedunittext=10 ר"ה ז, א מדפי הרי"ף] אין נאמען פון [[רב האי גאון]]}}) זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}}}. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז [[אסור בהנאה]] למשל צוליב א [[נדר]] ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}}}.


==דער שיעור פון די קולות==
==דער שיעור פון די קולות==
אלע סארטן קולות וואס גייען ארויס פון דער שופר זענען כשר, סיי דין און סיי דיק און סיי הייזעריג{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}; {{שוע|אורח חיים|תקפו|ו}}}}. אויך אויב עס איז געווארן אנדערש דער קול צוליב א לאך, איז עס כשר מעיקר הדין{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ניקב}} {{שוע|אורח חיים|תקפו|ז}}}}. די קורצסטע שיעור פון תקיעה איז אזוי ווי א שיעור תרועה פון 'שלש יבבות', דאס מיינט די דריי קורצסטע קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=שלש יבבות}}}} און עס איז דא אזעלכע וואס זאגן אז מען דארף כשיעור ניין אזעלכע קולות{{הערה|תוספות שם ד"ה שיעור תרועה}}. פאר א נארמאלער [[בעל תוקע]] נעמט דאס א סעקונדע מיט א האלבן{{הערה|הרב דוד קולדצקי, '''שונה הלכות תורת המועדים''' עמוד רצה, הרב שמעון בוקסר, '''שופרא דשופר''' פרק טו.}}. ווייניגער פון דער שיעור רופט זיך אן א 'שבר'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}. לויט דער [[רמב"ן]] (אין זיין דרשה אויף ראש השנה) און דער [[ריטב"א]] (ראש השנה דף לג עמוד ב) איז דא אויך א חילוק אין דער סארט שבר וואס עס צוברעכט זיך אזוי ווי א קרעכץ (או-טו, או טו-או-טו), און אזוי פירן זיך קהילות [[רוסלאנד]] און [[ליטע]]. דער [[מהרי"ל דיסקין]] האט נאך מחמיר געווען, אז די 'תקיעה' זאל זיין גלאט און גלייך אן קיין שום 'שבירה'.}}. די תקיעה מיט די תרועה דארפן זיין אין דער זעלבער לענג, און דערפאר ביי סדר תש"ת וואס די תרועה איז דריי שברים דארף די תקיעה זיין אזוי ווי דריי שברים. און די זעלבע זאך ביי תשר"ת{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}, {{שוע|אורח חיים|תקצ|ג}}}}. מען מעג מאריך זיין אין די תקיעה וויפיל מען וויל און אויך מאכן וויפיל שברים און תרועות מען וויל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}}}. די שברים מיט די תרועה דארף מען מאכן איינע נאך די אנדערע (אין איין אטעם) וויל עס איז א גאנצער קול, אבער ביי שברים תרועה איז דא א מחלוקת: עס איז דא וואס זאגן אז מען דארף עס מאכן אין איין מאל ווייל עס הייסט איין תרועה{{הערה|רמב"ן ר"ן און רא"ש אבער אביסל א הפסק דארף מען יא מאכן. [[בית יוסף]] על פי {{בבלי|חולין|כו|ב}}}}, און עס איז דא וואס זאגן אז מ'קען מאכן א הפסק פון איין אטעם{{הערה|{{בבלי|סוכה|נג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=ולא כלום}} און דער [[מגיד משנה]] לויט דער {{רמב"ם|שופר|ג|ב}}}}, און אזוי איז מער ראוי וויל א מענטש וויינט נישט און קרעכצט נישט אין איין אטעם{{הערה|תשובת [[רבינו תם]] עס ווערט געברענגט אין [[ראבי"ה]] סימן תקמ"ב און אין [[מרדכי]] ראש השנה רמז תש"כ און אין [[תרומת הדשן]] סימן קמ"ב}}. להלכה פירט מען זיך אין רוב קהילות צו מאכן ביידע - ביי די זיצנדיגע בלאזט מען אין איין מאל און ביי די שטייענדיגע מיט א הפסק{{הערה|{{שוע|אורח חיים|תקצ|ד}}}}. א פסול'ער קול אינמיטן א 'סדר' פסל'ט דער גאנצער סדר, אבער א תקיעה וואס עס איז נישט גוט געבלאזן, אדער אויב הערט ער אינמיטן תקיעות פון אן אנדערן [[מנין]] אן קיין כוונה צו יוצא זיין{{הערה|לויט דער [[מגן אברהם]] תק"צ ס"ק י'}} הייסט עס נישט קיין הפסק. אויפהערן אינמיטן בלאזן און טון אן אנדער זאך איז נישט קיין הפסק און עס פסל'ט נישט די תקיעות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לד|ב}} ר"ן אין נאמען פון דער רמב"ן און דער רא"ש פרק ד סימן יא}}.
אלע סארטן קולות וואס גייען ארויס פון דער שופר זענען כשר, דין, דיק, און הייזעריג{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}; {{שוע|אורח חיים|תקפו|ו}}}}. אויך אויב עס איז געווארן אנדערש דער קול צוליב א לאך, איז עס כשר מעיקר הדין{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ניקב}} {{שוע|אורח חיים|תקפו|ז}}}}. די קורצסטע שיעור פון תקיעה איז אזוי ווי א שיעור תרועה פון 'שלש יבבות', דאס מיינט ווי דריי פון די קורצסטע קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=שלש יבבות}}}} אדער ווי ניין אזעלכע קולות{{הערה|תוספות שם ד"ה שיעור תרועה}}. פאר א נארמאלער [[בעל תוקע]] נעמט דאס א סעקונדע מיט א האלב{{הערה|הרב דוד קולדצקי, '''שונה הלכות תורת המועדים''' עמוד רצה; הרב שמעון בוקסר, '''שופרא דשופר''' פרק טו.}}. ווייניגער פון דער שיעור רופט זיך אן א 'שבר'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}. לויט דער [[רמב"ן]] (אין זיין דרשה אויף ראש השנה) און דער [[ריטב"א]] (ראש השנה דף לג עמוד ב) איז דא אויך א חילוק אין דער סארט שבר וואס עס צוברעכט זיך אזוי ווי א קרעכץ (או-טו, או טו-או-טו), און אזוי פירן זיך קהילות [[רוסלאנד]] און [[ליטע]]. דער [[מהרי"ל דיסקין]] האט נאך מחמיר געווען, אז די 'תקיעה' זאל זיין גלאט און גלייך אן קיין שום 'שבירה'.}}. די תקיעה מיט די תרועה דארפן זיין אין דער זעלבער לענג, און דערפאר ביי סדר תש"ת וואס די תרועה איז דריי שברים דארף די תקיעה זיין אזוי ווי דריי שברים. און די זעלבע זאך ביי תשר"ת{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}; {{שוע|אורח חיים|תקצ|ג}}}}. מען מעג מאריך זיין אין די תקיעה וויפיל מען וויל און אויך מאכן וויפיל שברים און תרועות מען וויל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}}}. די שברים און די תרועה דארף מען מאכן אין איין אטעם ווייל עס איז איין גאנצער קול, אבער ביי שברים־תרועה איז דא א מחלוקת: עס זענען דא וואס זאגן אז מען דארף עס מאכן אין איין מאל ווייל עס הייסט איין תרועה{{הערה|רמב"ן, ר"ן, און רא"ש; אבער אביסל א הפסק דארף מען יא מאכן. [[בית יוסף]] לויט {{בבלי|חולין|כו|ב}}}}, אנדערע זאגן אז מ'קען מאכן א הפסק פון איין אטעם{{הערה|{{בבלי|סוכה|נג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=ולא כלום}} און דער [[מגיד משנה]] לויט דער {{רמב"ם|שופר|ג|ב}}}}, און אזוי איז מער ראוי וויל א מענטש טוט נישט וויינען און קרעכצן אין איין אטעם{{הערה|תשובת [[רבינו תם]], געברענגט אין [[ראבי"ה]] סימן תקמ"ב, אין [[מרדכי]] ראש השנה רמז תש"כ, און אין [[תרומת הדשן]] סימן קמ"ב}}. להלכה פירט מען זיך אין רוב קהילות צו מאכן ביידע - ביי די זיצנדיגע בלאזט מען אין איין מאל און ביי די שטייענדיגע מיט א הפסק{{הערה|{{שוע|אורח חיים|תקצ|ד}}}}. א פסול'ער קול אינמיטן א 'סדר' פסל'ט דער גאנצער סדר, אבער א תקיעה וואס עס איז נישט גוט געבלאזן, אדער אויב הערט ער אינמיטן תקיעות פון אן אנדערן [[מנין]] אן קיין כוונה צו יוצא זיין{{הערה|לויט דער [[מגן אברהם]] תק"צ ס"ק י'}} הייסט עס נישט קיין הפסק. אויפהערן אינמיטן בלאזן און טון אן אנדער זאך איז נישט קיין הפסק און עס פסל'ט נישט די תקיעות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לד|ב}} ר"ן אין נאמען פון רמב"ן; רא"ש פרק ד סימן יא}}.


==די נומער פון די קולות און זייער צייט==
==די נומער פון די קולות און זייער צייט==
שורה 75: שורה 80:
די סיבה וואס מען בלאזט ביי מוסף{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ד|ז}}}} אפילו וואס געווענליך איז דא א ענין פון [[זריזין מקדימין למצוות]], איז ווייל ביי [[שעת השמד]] האבן די פיינט געמיינט אז בלאזן גלייך אינדערפרי איז א רוף צו א מרידה{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}}, עס ווערט געברענגט אין {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=בשעת}}}}<nowiki>., אדער ווייל די מלוכה האט גוזר געווען צו נישט בלאזן, און אגאנצן אינדערפרי האבן זיי אכטונג געגעבן זאל מען נישט בלאזן</nowiki>{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=בשעת השמד}}}}, און דערפאר האבן [[חז"ל]] געהייסן צו בלאזן ביי מוסף און די תקנה איז געבליבן{{הערה|[[ריטב"א]] ראש השנה דף לב עמוד ב}}. נאך א טעם, כדי זאל מען ווערן געדענקט בשעת דעם בלאזן ווען מען איז פול מיט מצוות כרימון, וייל מען האט שוין געליינט [[קריאת שמע]] און געדאוונט און געליינט אין די תורה און דערפאר וועט מען זוכה זיין ביים דין{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}} מדרש פסיקתא רבתי פיסקא מ}}.
די סיבה וואס מען בלאזט ביי מוסף{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ד|ז}}}} אפילו וואס געווענליך איז דא א ענין פון [[זריזין מקדימין למצוות]], איז ווייל ביי [[שעת השמד]] האבן די פיינט געמיינט אז בלאזן גלייך אינדערפרי איז א רוף צו א מרידה{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}}, עס ווערט געברענגט אין {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=בשעת}}}}<nowiki>., אדער ווייל די מלוכה האט גוזר געווען צו נישט בלאזן, און אגאנצן אינדערפרי האבן זיי אכטונג געגעבן זאל מען נישט בלאזן</nowiki>{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=בשעת השמד}}}}, און דערפאר האבן [[חז"ל]] געהייסן צו בלאזן ביי מוסף און די תקנה איז געבליבן{{הערה|[[ריטב"א]] ראש השנה דף לב עמוד ב}}. נאך א טעם, כדי זאל מען ווערן געדענקט בשעת דעם בלאזן ווען מען איז פול מיט מצוות כרימון, וייל מען האט שוין געליינט [[קריאת שמע]] און געדאוונט און געליינט אין די תורה און דערפאר וועט מען זוכה זיין ביים דין{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}} מדרש פסיקתא רבתי פיסקא מ}}.


די [[גמרא]] איז מסביר אז די סיבה וואס מען בלאזט אזויפיל תקיעות איז כדי 'לערבב את ה[[שטן]]'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב}}}}, און די מפרשים זענען מסביר אז דער אויבערשטער זעט ווי די אידן זענען מחבב די מצוות הערט ער זיך נישט איין צום שטן{{הערה|רש"י דארטן}} אדער צו מעורר זיין די זיכרון פון שופרו של [[משיח]] וואס דעמאלט וועט ווערן בטל דער שטן{{הערה|[[ספר הערוך]] וואס ווערט געברענגט אין תוספות}} אדער צו מכניע זיין דער [[יצר הרע]] אין הארץ וואס ווערט אנגערופן שטן{{הערה|{{בבלי|בבא בתרא|טז|א}}}} צו זיך מעורר זיין אויף [[תשובה]]{{הערה|ר"ן על הרי"ף דף ג עמוד א מדפי הרי"ף}}.
די [[גמרא]] איז מסביר אז די סיבה וואס מען בלאזט אזויפיל תקיעות איז כדי 'לערבב את ה[[שטן]]'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב}}}}, און די מפרשים זענען מסביר אז דער אויבערשטער זעט ווי די אידן זענען מחבב די מצוות הערט ער זיך נישט איין צום שטן{{הערה|רש"י דארטן}} אדער צו מעורר זיין די זכרון פון שופרו של [[משיח]] וואס דעמאלט וועט ווערן בטל דער שטן{{הערה|[[ספר הערוך]] וואס ווערט געברענגט אין תוספות}} אדער צו מכניע זיין דער [[יצר הרע]] אין הארץ וואס ווערט אנגערופן שטן{{הערה|{{בבלי|בבא בתרא|טז|א}}}} צו זיך מעורר זיין אויף [[תשובה]]{{הערה|ר"ן על הרי"ף דף ג עמוד א מדפי הרי"ף}}.
נישטא קיין איסור פון [[בל תוסיף]] ווען מען מאכט איין מצווה אסאך מאל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ותוקעים}}}}.
נישטא קיין איסור פון [[בל תוסיף]] ווען מען מאכט איין מצווה אסאך מאל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ותוקעים}}}}.
===אפאר מנהגים ביי די תקיעות פון מוסף===
 
=== מנהגים ביי די תקיעות פון מוסף ===
* דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר וסוכה ולולב|ג|י|ספר=זמנים}}}} שרייבט אז צוליב טירחא דציבורא בלאזט מען ביי מוסף נאר צען קולות - נאך מלכויות בלאזט מען תשר"ת, און נאך זכרונות בלאזט מען תש"ת, און נאך שופרות תר"ת, איז מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 40 קולות (עס איז דא נאך [[ראשונים]] וואס האלטן ווי דער רמב"ם).
* דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר וסוכה ולולב|ג|י|ספר=זמנים}}}} שרייבט אז צוליב טירחא דציבורא בלאזט מען ביי מוסף נאר צען קולות - נאך מלכויות בלאזט מען תשר"ת, און נאך זכרונות בלאזט מען תש"ת, און נאך שופרות תר"ת, איז מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 40 קולות (עס איז דא נאך [[ראשונים]] וואס האלטן ווי דער רמב"ם).
* [[רבינו תם]] און אנדערע ראשונים האבן געהייסן, אז מען דארף בלאזן ביי מוסף 12 קולות דאס הייסט תשר"ת נאך יעדן ברכה און צוזאמען מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 42 קולות. דער מנהג איז געפסקנט להלכה אין [[רמ"א]]{{הערה|שם=שועתקצב|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|א}}}}.
* [[רבינו תם]] און אנדערע ראשונים האבן געהייסן, אז מען דארף בלאזן ביי מוסף 12 קולות דאס הייסט תשר"ת נאך יעדן ברכה און צוזאמען מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 42 קולות. דער מנהג איז געפסקנט להלכה אין [[רמ"א]]{{הערה|שם=שועתקצב|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|א}}}}.
לויט די ערשטע דעה אין [[שולחן ערוך]]{{הערה|שם=שועתקצב}}, בלאזט מען ביי מוסף אזוי ווי שיטת הרמב"ם. און לויט די צווייטע דעה בלאזט מען נאך מלכויות דריי מאל תשר"ת, און נאך זכרונות דריי מאל תש"ת, און נאך שופרות דריי מאל תר"ת{{הערה|שם=שועתקצב}}. אבער דער [[ערוך השולחן]] שרייבט אז עס איז א גרייז און די כוונה איז אז נאך יעדן ברכה בלאזט מען תשר"ת תש"ת תר"ת{{הערה|{{היברובוקס|הרב יחיאל מיכל הלוי אפשטיין|ערוך השלחן, אורח חיים תקצ"ב, סעיף ג'|9102|עמוד=306}}}}. און אין רוב פלעצער היינט פירט מען זיך אזוי, חוץ פון ביי די תימנים און ביי קהילות פון אשכנז וואס פירן זיך ווי דער רמב"ם, און א טייל פון די ספרדים וואס פירן זיך ווי עס שטייט בפשטות ביים צווייטן דעה אין שולחן ערוך, און ביי קהילת וויען אין ירושלים (און מעגליך ביי נאך פלעצער) פירט מען זיך ווי דער רבינו תם און דער רמ"א.
לויט די ערשטע דעה אין [[שולחן ערוך]]{{הערה|שם=שועתקצב}}, בלאזט מען ביי מוסף אזוי ווי שיטת הרמב"ם. און לויט די צווייטע דעה בלאזט מען נאך מלכויות דריי מאל תשר"ת, און נאך זכרונות דריי מאל תש"ת, און נאך שופרות דריי מאל תר"ת{{הערה|שם=שועתקצב}}. אבער דער [[ערוך השולחן]] שרייבט אז עס איז א גרייז און די כוונה איז אז נאך יעדן ברכה בלאזט מען תשר"ת תש"ת תר"ת{{הערה|{{ערוך השולחן|אורח חיים|תקצב|ג}}}}. און אין רוב פלעצער היינט פירט מען זיך אזוי, חוץ פון ביי די תימנים און ביי קהילות פון אשכנז וואס פירן זיך ווי דער רמב"ם, און א טייל פון די ספרדים וואס פירן זיך ווי עס שטייט בפשטות ביים צווייטן דעה אין שולחן ערוך, און ביי קהילת וויען אין ירושלים (און מעגליך ביי נאך פלעצער) פירט מען זיך ווי דער רבינו תם און דער רמ"א.


ביי די [[חסידים]] וואס דאווענען [[נוסח ספרד]] און ביי רוב קהילות פון די ספרדים פירט מען זיך צו בלאזן 30 קולות ביי שמונה עשרה, אזוי ווי מען בלאזט ביי חזרת הש"ץ. לויט דעם מנהג בלאזט מען 30 קולות פאר מוסף, 30 קולות ביים שטילן שמונה עשרה, און 30 קולות ביים חזרת הש"ץ. און מנהג אשכנז און איטאליע און אזוי פירן זיך די ספרדים פון מערב זייט פון [[אייראפע]] איז צו נישט בלאזן ביי שמונה עשרה.
ביי די [[חסידים]] וואס דאווענען [[נוסח ספרד]] און ביי רוב קהילות פון די ספרדים פירט מען זיך צו בלאזן 30 קולות ביי שמונה עשרה, אזוי ווי מען בלאזט ביי חזרת הש"ץ. לויט דעם מנהג בלאזט מען 30 קולות פאר מוסף, 30 קולות ביים שטילן שמונה עשרה, און 30 קולות ביים חזרת הש"ץ. און מנהג אשכנז און איטאליע און אזוי פירן זיך די ספרדים פון מערב זייט פון [[אייראפע]] איז צו נישט בלאזן ביי שמונה עשרה.
שורה 93: שורה 99:


== ברכת התקיעה ==
== ברכת התקיעה ==
פארן בלאזן אין שופר מאכט מען די ברכה:
פארן בלאזן שופר מאכט מען די ברכה:
{{ציטוט|בָּרוּךְ אַתָּה ה' אֱלקֵינוּ מֶלֶךְ הָעולָם, אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ לִשְׁמוֹעַ קוֹל שׁוֹפָר.}}
{{ציטוט|בָּרוּךְ אַתָּה ה' אֱלקֵינוּ מֶלֶךְ הָעולָם, אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ לִשְׁמוֹעַ קוֹל שׁוֹפָר.}}
ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שו"ע או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב זייט פון אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין [[ירושתנו]] יא, עמ' 7.}}. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די [[גאונים]] געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן צווישן{{הערה|רא"ש פרק ד סימן יב {{שוע|אורח חיים|תקצב|ג}}}}.
ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שלחן ערוך או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב זייט פון אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין [[ירושתנו]] יא, עמ' 7.}}. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די [[גאונים]] געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן צווישן{{הערה|רא"ש פרק ד סימן יב {{שוע|אורח חיים|תקצב|ג}}}}.


== די מצוה איז צו בלאזן אדער צו הערן ==
== די מצוה איז צו בלאזן אדער צו הערן ==
בדרך כלל מאכט מען די מצוה דורך דעם וואס איינער בלאזט און אלע הערן. אבער עס איז דא א גרויסע שאלה וואס איז דער עיקר החיוב: צו בלאזן אדער צו הערן. דהיינו, צו אלע וואס הערן זענען יוצא ווייל די מצווה איז נאר צו הערן, אדער איז עס ווייל מדין [[שומע כעונה]] הייסט דאס כאילו זיי האבן אויך געבלאזן{{הערה|הערן מוז מען לויט אלעמען, ווייל אויב האט ער געבלאזן אין א בור און ער האט נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען. רא"ש}}.
בדרך כלל מאכט מען די מצוה דורך דעם וואס איינער בלאזט און אלע הערן. אבער עס איז דא א גרויסע שאלה וואס איז דער עיקר החיוב: צו בלאזן אדער צו הערן. דהיינו, צו אלע וואס הערן זענען יוצא ווייל די מצווה איז נאר צו הערן, אדער איז עס ווייל מדין [[שומע כעונה]] הייסט דאס כאילו זיי האבן אויך געבלאזן{{הערה|הערן מוז מען לויט אלעמען, ווייל אויב האט ער געבלאזן אין א בור און ער האט נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען. רא"ש}}.


א נפקא מינא וואס קומט ארויס פון די שאלה (און די שאלה איז שוין געברענגט ביי די גאונים) איז וועלכע ברכה דארף מען מאכן - 'לשמוע קול שופר' אדער 'על תקיעת שופר'{{הערה|דעת רבנו תם איז געברענגט אין רא"ש ראש השנה פרק ד סימן י' און תוספות רא"ש ראש השנה דף לב עמוד א ומנהג צרפת הקדום}}, און די אנגענומענע שיטה איז צו זאגן 'לשמוע קול שופר'{{הערה|אוצר הגאונים ראש השנה סימנים קא-קד וקיא, [[בה"ג]], {{רמבם|שופר|ג|י|ספר=זמנים}} ו{{רמבם|ברכות|יא|יד|ספר=אהבה}} רא"ש על פי דער ירושלמי וואס איז געברענגט אין ראבי"ה}}. אויך דער רמב"ם ברענגט ראיות אז די מצוה איז צו הערן, ווייל אויב האט ער געבלאזן און נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען{{הערה|שו"ת [[תשובות הרמב"ם|פאר הדור]], סימן נא}} אבער עס איז דא [[אחרונים]] וואס ברענגען ראיות אז די מצוה איז אויך צו בלאזן{{הערה|[[שאגת אריה]] סימן ו}} און אזוי ווי מען זאגט ביי שופרות "שומע קול תרועת עמו ישראל".
א נפקא מינא וואס קומט ארויס פון די שאלה (און די שאלה איז שוין געברענגט ביי די גאונים) איז וועלכע ברכה דארף מען מאכן - 'לשמוע קול שופר' אדער 'על תקיעת שופר'{{הערה|דעת רבנו תם איז געברענגט אין רא"ש ראש השנה פרק ד סימן י' און תוספות רא"ש ראש השנה דף לב עמוד א ומנהג צרפת הקדום}}, און די אנגענומענע שיטה איז צו זאגן 'לשמוע קול שופר'{{הערה|אוצר הגאונים ראש השנה סימנים קא-קד וקיא, [[בה"ג]], {{רמב"ם|שופר|ג|י}} און {{רמב"ם|ברכות|יא|יד|ספר=אהבה}} רא"ש על פי דער ירושלמי וואס איז געברענגט אין ראבי"ה}}. אויך דער רמב"ם ברענגט ראיות אז די מצוה איז צו הערן, ווייל אויב האט ער געבלאזן און נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען{{הערה|שו"ת [[תשובות הרמב"ם|פאר הדור]], סימן נא}} אבער עס איז דא [[אחרונים]] וואס ברענגען ראיות אז די מצוה איז אויך צו בלאזן{{הערה|[[שאגת אריה]] סימן ו}} און אזוי ווי מען זאגט ביי שופרות "שומע קול תרועת עמו ישראל".


די סיבה וואס מען זאגט 'לשמוע קול שופר' און נישט 'על שמיעת קול שופר' איז ווייל הערן קען מען נישט יוצא זיין מיט א שליח{{הערה|רא"ש פסחים פרק א סימן י. און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}.
די סיבה וואס מען זאגט 'לשמוע קול שופר' און נישט 'על שמיעת קול שופר' איז ווייל הערן קען מען נישט יוצא זיין מיט א שליח{{הערה|רא"ש פסחים פרק א סימן י. און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}.


== ווער איז מחויב אין די מצוה ==
== די מחויבים ==
יעדער מענטש פון כלל ישראל איז מחויב אין די מצוה חוץ פון ווייבער און א [[חרש]] [[שוטה]] ו[[קטן]], אבער אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{שו"ע|אורח חיים|תקפט|ב}}.}}.
מיט די מצוה זענען מחויב אלע מענער פון כלל ישראל.


=== פרויען ===
פרויען זענען פטור וויבאלד ס'איז א מצוות עשה שהזמן גרמא. אין גמרא איז דא א מחלוקת אויב פרויען מעגן בלאזן{{הערה|{{תלמוד בבלי|ראש השנה|לג|א}}.}}. תוספות שרייבט אז להלכה מעגן פרויען בלאזן און אויך בענטשן "אשר קדשנו במצוותיו וצונו", און אזוי האבן גע'פסק'נט די אשכנז'ישע פוסקים{{הערה|ספר [[העיטור]] עשרת הדיברות – הלכות שופר צט}}, אבער דער [[שאגת אריה]] שרייבט אז עס איז בעסער אז א מאן זאל בלאזן און זיי מוציא זיין{{הערה|{{אוצר הספרים היהודי|שאגת אריה/קד|שאגת אריה, סימן קד}}}}.
אין גמרא איז דא א מחלוקת אויב פרויען מעגן בלאזן{{הערה|{{תלמוד בבלי|ראש השנה|לג|א}}.}}. און תוספות שרייבט אז להלכה מעגן פרויען בלאזן און אויך בענטשן "אשר קדשנו במצוותיו וצונו". און אזוי האבן גע'פסק'נט די פוסקים פון אשכנז, אבער דער [[שאגת אריה]] שרייבט{{הערה|שאגת אריה, סימן קד}} אז נישט אלע ראשונים האלטן אזוי און עס איז בעסער אז א מאן זאל בלאזן און זיי מוציא זיין.


אבער דער שולחן ערוך {{שולחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ו}} שרייבט אז פרויען קענען בלאזן אבער זיי קענען נישט מאכן די ברכה, און אזוי פירן זיך די ספרדים: {{ציטוט|אף על פי שנשים פטורות, יכולות לתקוע; וכן אחר שיצא כבר, יכול לתקוע להוציאן, אבל אין מברכות ולא יברכו להן.}}
ווידער דער שולחן ערוך{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ו}}}} שרייבט אז פרויען קענען בלאזן אבער זיי קענען נישט מאכן די ברכה, און אזוי פירן זיך די ספרדים.


אין אסאך שולן איז דא אן עקסטערע צייט וואס דעמאלט בלאזט מען פאר די פרויען.
אין אסאך שולן איז דא אן עקסטערע צייט וואס דעמאלט בלאזט מען פאר די פרויען.


== ראש השנה וואס קומט אויס ביי שבת ==
[[חרש]], [[שוטה]], און [[קטן]] זענען פטור. אבער אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ב}}.}}.
 
== ראש השנה וואס געפאלט אין שבת ==
{{הויפט ארטיקל|תקיעת שופר אין שבת}}
ווען די ערשטע טאג פון ראש השנה קומט אויס [[שבת]] בלאזט מען נישט, צוליב די גזירה דרבה חז"ל האבן חושש געווען אז אזוי ווי די מצוה פון בלאזן שופר דארף דאך יעדער יוד מקיים זיין, און נישט יעדער קען אליינס בלאזן, קען אמאל זיין אז מען וועט ארויסטראגן דעם שופר דורך א רשות הרבים, און גיין דערמיט ד' אמות צו א חכם זיך אויסלערנען ווי אזוי צו בלאזן, דערפאר האבן זיי גוזר געווען אז מען טאר נישט בלאזן שבת קיין שופר. [[רבי יוסף חיים פון באגדאד]] און אנדערע זאגן אז דאס איז נישט דער עיקר טעם, נאר וויבאלד חז"ל האבן געזען ברוח קדשם אז ווען עס געפאלט שבת געשעען שוין די תיקונים פון דעם מצוה פון זיך אליין, מכח קדושת שבת{{הערה|תורה לשמה סימן תלו}}.
 
אין די משנה שטייט אבער:{{ציטוט|תוכן=יום טוב של ראש השנה שחל להיות בשבת, במקדש היו תוקעין; אבל לא במדינה. משחרב בית המקדש, התקין רבן יוחנן בן זכאי, שיהו תוקעין בכל מקום שיש בו בית דין. אמר רבי אליעזר, כשהתקין רבן יוחנן בן זכאי שיהו תוקעין, לא התקין אלא ביבנה; אמרו לו, אחד יבנה ואחד כל מקום שיש בו בית דין. ועוד זאת הייתה ירושלים יתרה על יבנה – שכל עיר שהייתה רואה ושומעת וקרובה ויכולה לבוא, תוקעין בה; וביבנה, לא היו תוקעין אלא בבית דין בלבד|מקור={{משנה|ראש השנה|ד|א}}-ב'|אנגלית=|מירכאות=כן}}
צוליב די משנה האט דער [[רי"ף]] געהייסן אז ביי יעדע בית דין חשוב דארף מען בלאזן אויך אויב עס איז שבת, אפילו אז עס איז נישטא היינט קיין סמיכה, און אזוי האט ער זיך געפירט למעשה{{הערה|זעט [[ר"ן]], [[ריטב"א]] און מלחמות ל[[רמב"ן]] ביים סוגיא}}, אבער זיין שיטה איז נישט אנגענומען געווארן אין קיין שום פלאץ נאר איבעראל האט מען זיך געפירט נישט צו בלאזן ראש השנה שחל בשבת{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כט|ב|מפרש=ריטב"א}}; [[שיבולי הלקט]], [[שית:Shibbolei_HaLeket/294|סימן רצ"ד]]}}. און אויך זיינע תלמידים האבן זיך נישט געפירט אזוי, און אין רמב"ם, טור, און שולחן ערוך איז גע'פסק'נט נישט ווי דער רי"ף.


היינט בלאזטמען נישט ווען די ערשטע טאג פון ראש השנה קומט אויס [[שבת]], וויל חז"ל האבן גוזר געווען צו נישט בלאזן וויל עפשער וועט ער נישט מצליח זיין צו בלאזן גוט און ער וועט גייען צו איינער זאל עם אויסלערנען און ער וועט מטלטל זיין דער שופר פיר אמות אין א רשות הרבים ביי א פלאץ וואס איז נישטא קיין [[עירוב]], און דאס איז א חילול שבת. דערפאר בלאזט מען נאר ביים צוויטן טאג.
די שאלה האט זיך אנגעהויבן נאכאמאל אין ירושלים אין די יארן [[ה'תרס"ה]] און [[ה'תרס"ו]], ווען ביידע יארן איז ראש השנה געווען שבת. [[רבי עקיבא יוסף שלעזינגער]] האט געוואלט מחדש זיין די תקיעות אום שבת, און האט מפרסם געווען אפאר מאמרים אויף דעם. לויט זיין טענה האבן [[רבי שמואל סאלאנט]] און [[רבי אליהו דוד ראבינאוויטש|דער אדר"ת]] מסכים געווען צו אים. עס איז געווארן א גרויסן טומל, און למעשה האט מען אים נישט געלאזט בלאזן.


אין שו"ת [[תורה לשמה]] איז ער מחדש אז די עיקר תקנה פון חז"ל איז געווען צולייב אן אנדערע סיבה:{{ציטוט|תוכן=הטעם דשמא יעבירנו ד' אמות ברשות הרבים לא אמרו רז"ל אלא בשביל לעשות טעם פשטי ונגלה לגזרתם לפני המון ישראל, כדי שתתקבל גזרתם אצל כל אדם ולא תהיה גזרה שאין בה טעם. אך אין זה עיקר הטעם שלהם, אלא העיקר הוא מפני שהם ידעו ברוח קדשם שהתיקון הנעשה ע"י מצות אלו ביום זה, הנה כאשר חל יום זה בשבת הנה הוא נעשה מאיליו מכח קדושת השבת, ואין צריך לעשותו על ידינו.|מקור=תורה לשמה סימן תלו|מירכאות=כן}}
חוץ פון דעם וואס מען בלאזט נישט, איז דא נאך שינויים אין ראש השנה וואס קומט אויס אום שבת: ביים דאווענען זאגט מען {{הדגשה|זכרון תרועה}} און נישט {{הדגשה|יום תרועה}}. די אשכנזים זאגן נישט "[[אבינו מלכנו]]"{{הערה|[[ר"ן]] ראש השנה פ"ד}}, ווייל מען בעט נישט תחנונים אום שבת{{הערה|[[מגן אברהם]] תקפ"ד}}. ביי די אשכנזים און ביי א טייל פון די ספרדים זאגט מען [[תשליך]] אין צווייטן טאג און נישט אין ערשטן{{הערה|[[פרי מגדים]]}}.
 
== בלאזן נישט פאר די מצוה ==
עס איז דא א איסור צו בלאזן אין ראש השנה נישט כדי צו מקיים זיין די מצוה, אזוי ווי מען טאר נישט שפילן אויף כלי זמר אום שבת און יו"ט{{הערה|[[מגן אברהם]] און [[מחצית השקל]] סימן תקפח סעיף קטן ד}}, אבער עס איז דא וואס האלטן אז אויב זיין כוונה איז צו קרוינען דעם באשעפער, מעג מען{{הערה|שו"ת רדב"ז מכתב יד - אורח חיים, יורה דעה (חלק ח) סימן סד. תשובות הגאונים שערי תשובה סה; ובערוך השולחן ר"ה}}, און אזוי ווי מען בלאזט איבריג כדי צו אנקומען צו הונדערט קולות.


== סדר התקיעות ==
== סדר התקיעות ==
די סדר וואס איז איינגעפירט ביי רוב פלעצער איז אז נאך קריאת התורה גייען ארוף צום בימה דער '''בעל תוקע''' וואס ער בלאזט און דער '''מקריא''' וואס ער ליינט פאר פארן בעל תוקע וועלכה סארט תקיעה אדער תרועה צו בלאזן. דער בעל תוקע איז איינער וואס קען גוט בלאזן, און דער מקריא איז בדרך כלל א חשובער מענטש ווי דער רב פון שול אדער דער רעבע אדער ראש ישיבה וכדו'.
דער סדר וואס איז איינגעפירט אין רוב פלעצער איז אז נאך קריאת התורה גייען ארויף צום בימה דער '''בעל תוקע''' וואס ער בלאזט און דער '''מקריא''' וואס ער ליינט פאר פארן בעל תוקע וועלכע סארט תקיעה אדער תרועה צו בלאזן. דער בעל תוקע איז איינער וואס קען גוט בלאזן, און דער מקריא איז בדרך כלל א חשובער מענטש, ווי דער רב פון שול, דער רבי, אדער ראש ישיבה וכדומה.
{{חלונית|כותרת=ששת פסוקי "קר"ע שט"ן"|תוכן=
{{חלונית
'''<big>ק</big>'''ולי שמעת אל תעלם אזנך לרוחתי לשועתי <small>({{תנ"ך|איכה|ג|נו}})</small>.
| רוחב = 26em
{{הערה|למנהג חב"ד: '''<big>ק</big>'''ולי שמעה כחסדך ה' כמשפטך חיני <small>({{תנ"ך|תהילים|קיט|קמט}})}}</small>.{{ש}}'''<big>ר</big>'''אש דברך אמת ולעולם כל משפט צדקך <small>({{תנ"ך|תהילים|קיט|קס}})</small>.  {{ש}}'''<big>ע</big>'''רב עבדך לטוב אל יעשקוני זדים <small>({{תנ"ך|תהילים|קיט|קכב}})</small>. {{ש}}'''<big>ש</big>'''ש אנכי על אמרתך כמוצא שלל רב <small>({{תנ"ך|תהילים|קיט|קסב}})</small>. {{ש}}'''<big>ט</big>'''וב טעם ודעת למדני כי במצותיך האמנתי <small>({{תנ"ך|תהילים|קיט|סו}})</small> {{ש}}'''<big>נ</big>'''דבות פי רצה נא ה' ומשפטיך למדני <small>({{תנ"ך|תהילים|קיט|קח}})</small>
| כותרת = די זעקס פסוקים פון "קר"ע שט"ן"
|רוחב=35%}}
| תוכן = '''<big>ק</big>'''ולי שמעת אל תעלם אזנך לרוחתי לשועתי {{קליין|({{תנ"ך|איכה|ג|נו}})}}{{הערה|למנהג חב"ד: '''ק'''ולי שמעה כחסדך ה' כמשפטך חיני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קמט}})}}}}{{ש}}'''<big>ר</big>'''אש דברך אמת ולעולם כל משפט צדקך {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קס}})}}{{ש}}'''<big>ע</big>'''רב עבדך לטוב אל יעשקוני זדים {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קכב}})}}{{ש}}'''<big>ש</big>'''ש אנכי על אמרתך כמוצא שלל רב {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קסב}})}}{{ש}}'''<big>ט</big>'''וב טעם ודעת למדני כי במצותיך האמנתי {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|סו}})}} {{ש}}'''<big>נ</big>'''דבות פי רצה נא ה' ומשפטיך למדני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קח}})}}
פארן בלאזן זאגט מען זיבן מאל [[למנצח לבני קרח מזמור (כל העמים)|"למנצח לבני קרח מזמור"]] {{תנ"ך|תהילים|מז}}, און נאך דעם זאגט מען זעקס פסוקים וואס הייבן זיך אן מיט די אותיות פון קר"ע שט"ן, נאך דעם זאגט מען די פסוק עלה אלוקים בתרועה ה' בקול שופר{{הערה|{{תנ"ך|תהילים|מז|ו}}}}, און דער ציבור זאגט מיט פסוק בפסוק, דער נאך מאכט דער בעל תוקע די ברכות "אקב"ו לשמוע קול שופר" ו"שהחיינו" און בלאזט דריי מאל '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג צו בלאזן שברים תרועה אין איין אטעם}} און דריי מאל '''תש"ת''' און דריי מאל '''תר"ת''' צוזאמען 30 קולות. דער נאך זאגט מען דריי פסוקים "אשרי העם יודעי תרועה" וכו' און די צווי פסוקים שפעטער.({{תנ"ך|תהילים|פט|טז|}}).
}}
פארן בלאזן זאגט מען זיבן מאל "למנצח לבני קרח מזמור" ([[תהלים מ"ז]]), און נאכדעם זאגט מען זעקס פסוקים וואס הייבן זיך אן מיט די אותיות פון קר"ע שט"ן, נאכדעם זאגט מען די פסוק עלה אלוקים בתרועה ה' בקול שופר{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|מז|ו}}}}, און דער ציבור זאגט מיט פסוק בפסוק, דערנאך מאכט דער בעל תוקע די ברכות "אקב"ו לשמוע קול שופר" און "שהחיינו" און בלאזט דריי מאל '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג צו בלאזן שברים תרועה אין איין אטעם}} און דריי מאל '''תש"ת''' און דריי מאל '''תר"ת''', צוזאמען 30 קולות. דערנאך זאגט מען דריי פסוקים "אשרי העם יודעי תרועה" וכו' און די צוויי פסוקים שפעטער.({{תנ"ך|תהלים|פט|טז|}}).


ביי חזרת הש"ץ פון מוסף בלאזט מען נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות ושופרות '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג אשכנז צו בלאזן שברים תרועה אין צווי אטעם}} '''תש"ת''' ו'''תר"ת'''. דער נאך זאגט מען "היום הרת עולם" און "ארשת שפתינו". לויט נוסח ספרד בלאזט מען אויך ביי די שטילע שמונה עשרה. ביים קדיש נאך מוסף איז מען משלים די תקיעות צו הונדערט קולות. עס איז דא וואס פירן זיך נאך דעם דאווענען צו הערן נאך סארטן תקיעות לויט אנדערע מנהגים.{{הערה|ווי גלאטע שברים אדער א תימנישע תרועה וכדומה}}
ביי חזרת הש"ץ פון מוסף בלאזט מען נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות ושופרות '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג אשכנז צו בלאזן שברים תרועה אין צוויי אטעם}} '''תש"ת''' און '''תר"ת'''. דערנאך זאגט מען "היום הרת עולם" און "ארשת שפתינו". לויט נוסח ספרד בלאזט מען אויך ביי די שטילע שמונה עשרה. ביים קדיש נאך מוסף איז מען משלים די תקיעות צו הונדערט קולות. עס איז דא וואס פירן זיך נאך דעם דאווענען צו הערן נאך סארטן תקיעות לויט אנדערע מנהגים{{הערה|ווי גלאטע שברים אדער א תימנישע תרועה וכדומה}}.


== יהי רצון אדער וידוי צווישן די תקיעות ==
== יהי רצון אדער וידוי צווישן די תקיעות ==


עס איז וואס פירן זיך צו זאגן [[וידוי]] צווישן איין סדר פון תקיעות צו די אנדערע (למשל צווישן תשר"ת תשר"ת תשר"ת צו תש"ת תש"ת תש"ת}. דער מנהג קומט פון שער הכוונות.{{הערה|זעט אין שער הכוונות, ביי די הקדמה צו דרושי ראש השנה: "ואמנם אפילו בלחש לא היה נוהג להתודות אלא בעת תקיעת שופר דמיושב".}} דער מנהג האבן געברענגט אסאך פוסקים.{{הערה|[[השל"ה]], [[מגן אברהם]], [[היעב"ץ]], און [[שער הציון]] אויף {{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|ג}} סעיף קטן יט.}} עס איז געווען אזעלכע וואס האבן חושש געווען אז דער וידוי איז א הפסק צווישן די ברכה צו די תקיעות, און דערפאר הבן זיי געהייסן צו נאר טראכטן די וידוי און דאס נישט זאגן מיטן מויל.{{הערה|אזוי זאגט דער [[דרך החיים (ספר)|דרך החיים]], און עס איז געברענגט אין [[משנה ברורה]] אויף {{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|ג}} סעיף קטן יב.}} ביים היינטיגן דור האט [[רבי עובדיה יוסף]] געהאלטן אזוי,{{הערה|זעט [[יביע אומר]] חלק א סימן לו וחלק ג סימן לב.}} און [[רבי יוסף שלום אלישיב]]{{הערה|זיין שיטה איז געברענגט אין יביע אומר חלק ג סימן לב.}} און [[רבי בן ציון אבא שאול]]{{הערה|שו"ת אור לציון חלק א סימן לט.}} האבן זיך געקריגט מיט עם.
עס איז וואס פירן זיך צו זאגן [[וידוי]] צווישן איין סדר פון תקיעות צו די אנדערע (למשל צווישן תשר"ת תשר"ת תשר"ת צו תש"ת תש"ת תש"ת}. דער מנהג קומט פון שער הכוונות{{הערה|זעט אין שער הכוונות, ביי די הקדמה צו דרושי ראש השנה: "ואמנם אפילו בלחש לא היה נוהג להתודות אלא בעת תקיעת שופר דמיושב".}}. דער מנהג האבן געברענגט אסאך פוסקים{{הערה|[[של"ה]], [[מגן אברהם]], [[יעב"ץ]], און [[שער הציון]] אויף {{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|ג}} סעיף קטן יט.}}. עס איז געווען אזעלכע וואס האבן חושש געווען אז דער וידוי איז א הפסק צווישן די ברכה צו די תקיעות, און דערפאר האבן זיי געהייסן צו נאר טראכטן די וידוי און דאס נישט זאגן מיטן מויל{{הערה|אזוי זאגט דער [[דרך החיים (ספר)|דרך החיים]], און עס איז געברענגט אין [[משנה ברורה]] אויף {{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|ג}} סעיף קטן יב.}}. ביים היינטיגן דור האט [[רבי עובדיה יוסף]] געהאלטן אזוי{{הערה|זעט [[יביע אומר]] חלק א סימן לו וחלק ג סימן לב.}}, און [[רבי יוסף שלום אלישיב]]{{הערה|זיין שיטה איז געברענגט אין יביע אומר חלק ג סימן לב.}} און [[רבי בן ציון אבא שאול]]{{הערה|שו"ת אור לציון חלק א סימן לט.}} האבן זיך געקריגט מיט אים.


ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אימיטן די תקיעות. ביי א טייך פון מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים" וואס אסאך זאגן אז די צנזורה האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון.{{הערה|זעט אין [[יביע אומר]] חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און ביי די מאמר פון פרופ' [[דוד תמר]], "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", '''[[שמעתין]]''' 107–108, עמוד 188–189.}}
ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אימיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון{{הערה|זעט אין [[יביע אומר]] חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און ביי די מאמר פון פרופ' [[דוד תמר]], "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", '''[[שמעתין]]''' 107–108, עמוד 188–189.}}.
 
== דרויסנדיגע לינקס ==
* {{אנצת}}
* {{אוצר הספרים היהודי|ערך/שופר|ערך 'שופר'|סופיקס=יא}}
* {{ויקישיבה}}
* {{הפיוט והתפילה|4316|תקיעת שופר לראש השנה|סדר}}


==רעפערענצן==
==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}
{{רעפערענצן}}
{{ראש השנה}}


[[קאַטעגאָריע:מצוות]]
[[קאַטעגאָריע:מצוות]]
שורה 143: שורה 167:
[[קאַטעגאָריע:אלול]]
[[קאַטעגאָריע:אלול]]
[[he:תקיעת שופר]]
[[he:תקיעת שופר]]
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]]

יעצטיגע רעוויזיע זינט 15:22, 14 יולי 2024

דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס).
תקיעת שופר
מצוַת עשה
Holy smoke?.jpg
דינים
מצווים זכרים
תקופה אלעמאל (גייט אן בזמן הזה)
מקום איבעראל
בין אדם למקום
מוני המצוות
ספר המצוות להרמב"ם ספר המצוות, עשה ק"ע
ספר החינוך ספר החינוך, מצוה ת"ה
די מצוה אין ספר מצוות ה', אויף דעת זייטל
מקורות
מקרא במדבר כט, א
משנה מסכת ראש השנה, פרקים ג'-ד'
משנה תורה הלכות שופר וסוכה ולולב, פרקים א'-ג'
שולחן ערוך אורח חיים, סימנים תקפ"ה-תקצ"ו

תקיעת שופר איז א מצות עשה פון די תרי"ג מצוות, צו הערן שופר בלאזן אין ראש השנה. די תורה רופט אן די טאג פון ראש השנה ”יום תרועה”[1] און ”זכרון תרועה”[2], און חז"ל האבן ארויס געלערנט פון דעם אז מען דארף בלאזן מיט א שופר אין דעם טאג. דער שופר און די מצוה צו בלאזן דערמיט פארנעמען א ברייט ארט אין די הלכה, אגדה און אידישע מחשבה.

אין בית המקדש האט מען געבלאזן דעם שופר ראש השנה צוזאמען מיט די חצוצרות. א מענטש הערט געווענליך נישט צוויי קולות אויפאמאל, אבער צוליב די חביבות פון די מצוה פון שופר האט ער צוגעלייגט הארץ צו הערן ביידע; פארט האט מען געצויגן מיט'ן שופר א שיעור תקיעה נאך וואס די חצוצרות האבן געענדיגט, צו צייגן אז דער עיקר מצוה פון טאג איז דער שופר[3].

מקור

אין פרשת פנחס, צווישן די מצוות פון די קרבנות אין די ימים טובים, ווערט ראש השנה דערמאנט אלס א טאג אין וואס מען בלאזט:

וּבַחֹדֶשׁ הַשְּׁבִיעִי בְּאֶחָד לַחֹדֶשׁ מִקְרָא קֹדֶשׁ יִהְיֶה לָכֶם כָּל מְלֶאכֶת עֲבֹדָה לֹא תַעֲשׂוּ יוֹם תְּרוּעָה יִהְיֶה לָכֶם

אין פסוק שטייט נישט ארויס אויף וועלכע אופן די תרועה ווערט אויסגעפירט. חז"ל האבן ארויס געלערנט אין א גזירה שוה פון יובל אז מען דארף בלאזן מיט א שופר.

טעמי המצוה

טראץ וואס די מצוה פון בלאזן שופר אין ראש השנה איז א גזירת הכתוב[4], ווי די גמרא זאגט "רחמנא אמר תקעו"[5], פונדעסטוועגן ווערן געברענגט אין גמרא און אין די ראשונים א צאל טעמים און רמזים.

אין גמרא איז מבואר אז מיט דעם טוט דער אויבערשטער געדענקען די אידן לטובה[6], ענליך צו די מצוה פון בלאזן מיט חצוצרות אין אן עת צרה וואו עס שטייט וַהֲרֵעֹתֶם בַּחֲצֹצְרֹת וְנִזְכַּרְתֶּם לִפְנֵי ה' אֱלֹקֵיכֶם[7], און דערמיט איז די תורה מרמז אז דער טאג איז א יום הדין און משפט[8]. אזוי אויך שטייט אין גמרא פארוואס מ'בלאזט מיט א שופר פון א ווידער, ווייל דער אויבערשטער זאגט: בלאזט פאר מיר מיט א שופר של איל כדי איך זאל ענק געדענקען דעם עקידת יצחק בן אברהם, און איך רעכן אויף ענק כאילו עקדתם עצמכם לפני[5]. ווייטער שטייט אז מ'בלאזט זיצנדיג און דערנאך שטייענדיג "כדי לערבב השטן".

אין נאמען פון רב סעדיה גאון איז מפורסם א ליסטע פון צען טעמים אויף די מצוה[9]:

  1. ראש השנה איז דער טאג וואס דער אויבערשטער איז געווארן קעניג אויף דער וועלט. און פאר קעניגן בלאזט מען מיט טראמפייטערס ווען זיי ווערן קעניג. דער טעם ווערט געברענגט אין נאך ראשונים[10], געוויסע לייגן צו אז דאס איז א שאלן פון פרייד אז דער קעניג גייט אונז מזכה זיין בדין און העלפן[11]. דער גר"א איז טאקע געווען שטארק בשמחה ביי תקיעת שופר[12].
  2. ראש השנה איז דער ערשטער טאג פון עשרת ימי תשובה, וועקט מען אויף מיט דעם די מענטשן זיי זאלן תשובה טון. דער טעם איז געברענגט אין רמב"ם[13].
  3. צו דערמאנען פון קבלת התורה וואס איז געווען מיט א שטארקן שופר, ווי עס שטייט: "וַיְהִי קוֹל הַשֹּׁפָר הוֹלֵךְ וְחָזֵק מְאֹד"[14].
  4. צו דערמאנען די מוסר רייד פון די נביאים וואס זענען געגליכען צו א שופר, ווי עס שטייט: "וְשָׁמַע הַשֹּׁמֵעַ אֶת־קוֹל הַשּׁוֹפָר וְלֹא נִזְהָר וַתָּבוֹא חֶרֶב וַתִּקָּחֵהוּ דָּמוֹ בְּרֹאשׁוֹ יִהְיֶה…וְהוּא נִזְהָר נַפְשׁוֹ מִלֵט"[15].
  5. צו דערמאנען פון דעם חורבן בית המקדש, וואס די גוים האבן דעמאלס געבלאזען מיט שופרות[16], און דורך דעם וועלן מיר בעטן אז דער דריטער בית המקדש זאל אויפגעבויט ווערן.
  6. אונז צו דערמאנען ווי יצחק האט געהאט מסירות נפש ביי די עקידה, און מיר זאלען אויך האבן מסירות נפש ביי עבודת ה'.
  7. אז מיר זאלן זיך שרעקן און זיך צעברעכן פאר'ן אויבערשטן, ווייל די קול פון א שופר שרעקט איבער א מענטש[17]
  8. צו דערמאנען דער יום הדין הגדול והנורא, וואס דאן וועט זיין א שופר[18], און מיר זאלן מורא האבן.
  9. צו דערמאנען דעם צוקופטיגן קיבוץ גליות, וואס וועט זיין מיט שופר בלאזן[19]און גליסטן דערצו.
  10. אונז צו דערמאנען "תחיית המתים" און גלייבן דערין, וואס עס שטייט דערביי: "כָּל יֹשְׁבֵי תֵבֵל וְשֹׁכְנֵי אָרֶץ כִּנְשֹׂא נֵס הָרִים תִּרְאוּ וְכִתְקֹעַ שׁוֹפָר תִּשְׁמָעוּ"[20].

שופר

Postscript-viewer-blue.svg שופר
א שופר פון א ווידער'ס הארן

עס איז דא א מחלוקת וועלכער שופר עס איז כשר צו בלאזן דערמיט. דער רמב"ם האלט אז נאר פון א שעפס איז כשר[21] אבער לויט אנדערע דעות איז יעדער שופר כשר חוץ פון דאס וואס קומט פון רינדער (אקס אדער קוה), אבער בכל אופן איז בעסער צו נעמען פון א שופר פון א ווידער[22] וויבאלד עס דערמאנט די עקידת יצחק[23]. אין תימן האט מען זיך געפירט צו נעמען א שופר פון א 'קודו', א סארט אפריקאנער אנטעלאָפ.

סארטן בלאזן

תקיעה, שברים, תרועה און תקיעה

חז"ל האבן ארויס געלערנט אז די מצוה פון בלאזן מיטן שופר ראש השנה איז אזוי ווי די מצוה פון בלאזן ביי יובל. און וויבאלד עס שטייט דריי מאל די ווארט תרועה ביי די פסוקים פון ראש השנה און יובל[24], לערנט מען אויס אז מען דארף בלאזן דריי מאל. פון די פסוק ”והעברת שופר תרועה … תעבירו שופר בכל ארצכם”[25] האבן חז"ל ארויס געלערנט אז מען דארף בלאזן א תקיעה – א לענגליכע גלאטע קול – פאר און נאך יעדן תרועה[26]. קומט אויס אז די מצוה פון תורה איז בלאזן ניין מאל - דריי תרועות און זעקס תקיעות.

אבער חז"ל זענען געווען מסופק וואס מיינט דאס א 'תרועה': צו מיינט עס א "שברים", אדער א "תרועה", אדער מיינט עס ביידע צוזאמען איינע נאך די אנדערע (שברים־תרועה):

  • שברים – דריי קורצע קולות. ווערט אויך אנגערופן אין גמרא גניחות.
  • תרועה – גאר קורצע קולות. לויט רוב מפרשים דריי קולות[27], עס זענען דא וואס זאגן אז דאס מיינט איין קול וואס טרייסלט[28], אבער עס איז איינגעפירט צו מאכן לכל הפחות ניין קורצע קולות[29]. דאס ווערט אויך אן גערופן אין גמרא ללות.
  • שברים־תרועה – גניחות און דערנאך יללות.

לויט רב האי גאון[30] איז דאס נישט קיין עכטער ספק נאר אין יעדן פלאץ האט מען זיך געפירט אנדערש, אבער לויטן רמב"ם[31] איז דאס א ריכטיגער ספק וואס די תורה מיינט.

כדי צו יוצא זיין לויט אלע דעות האבן חז"ל געהייסן בלאזן דריי מאל יעדן סארט תרועה, ווען פאר און נאך יעדע פון זיי בלאזט מען א תקיעה. קומט אויס אז מען בלאזט דרייסיג קולות (18 תקיעות, 6 שברים, און 6 תרועות). מען בלאזט דריי מאל יעדע איינס פון די "סדרים":

  • תשר"ת (אין פריערע מקורות 'קשר"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, שפעטער א תרועה און נאך א תקיעה.
  • תש"ת (אין פריערע מקורות 'קש"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, און נאך א תקיעה.
  • תר"ת (אין פריערע מקורות 'קר"ק') - א תקיעה, און שפעטער א תרועה, און נאך א תקיעה.

דיני התוקע והשומע

סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה[32]. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא[33]. א חרש, שוטה, אדער קטן וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע[34]. מען דארף בלאזן שטייענדיג[35] און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן[36]. מען פירט זיך צו בלאזן ביים באלעמער[37] ווייל דארטן ליינט מען אין תורה כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר[38]. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף[39].

דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא[40]. איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין שעת השמד[41]) זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול[42]. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז אסור בהנאה למשל צוליב א נדר ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה[43].

דער שיעור פון די קולות

אלע סארטן קולות וואס גייען ארויס פון דער שופר זענען כשר, דין, דיק, און הייזעריג[44]. אויך אויב עס איז געווארן אנדערש דער קול צוליב א לאך, איז עס כשר מעיקר הדין[45]. די קורצסטע שיעור פון תקיעה איז אזוי ווי א שיעור תרועה פון 'שלש יבבות', דאס מיינט ווי דריי פון די קורצסטע קולות[46] אדער ווי ניין אזעלכע קולות[47]. פאר א נארמאלער בעל תוקע נעמט דאס א סעקונדע מיט א האלב[48]. ווייניגער פון דער שיעור רופט זיך אן א 'שבר'[49]. די תקיעה מיט די תרועה דארפן זיין אין דער זעלבער לענג, און דערפאר ביי סדר תש"ת וואס די תרועה איז דריי שברים דארף די תקיעה זיין אזוי ווי דריי שברים. און די זעלבע זאך ביי תשר"ת[50]. מען מעג מאריך זיין אין די תקיעה וויפיל מען וויל און אויך מאכן וויפיל שברים און תרועות מען וויל[51]. די שברים און די תרועה דארף מען מאכן אין איין אטעם ווייל עס איז איין גאנצער קול, אבער ביי שברים־תרועה איז דא א מחלוקת: עס זענען דא וואס זאגן אז מען דארף עס מאכן אין איין מאל ווייל עס הייסט איין תרועה[52], אנדערע זאגן אז מ'קען מאכן א הפסק פון איין אטעם[53], און אזוי איז מער ראוי וויל א מענטש טוט נישט וויינען און קרעכצן אין איין אטעם[54]. להלכה פירט מען זיך אין רוב קהילות צו מאכן ביידע - ביי די זיצנדיגע בלאזט מען אין איין מאל און ביי די שטייענדיגע מיט א הפסק[55]. א פסול'ער קול אינמיטן א 'סדר' פסל'ט דער גאנצער סדר, אבער א תקיעה וואס עס איז נישט גוט געבלאזן, אדער אויב הערט ער אינמיטן תקיעות פון אן אנדערן מנין אן קיין כוונה צו יוצא זיין[56] הייסט עס נישט קיין הפסק. אויפהערן אינמיטן בלאזן און טון אן אנדער זאך איז נישט קיין הפסק און עס פסל'ט נישט די תקיעות[57].

די נומער פון די קולות און זייער צייט

אין גמרא שטייט אז מען פלעגט בלאזן ביי צוויי צייטן ביים דאווענען: 30 תקיעות וואס ווערט אנגערופן 'תקיעות דמיושב' - זיצנדיגע תקיעות (ווייל דעמאלט מעג מען זיצן), לויט רוב שיטות בלאזט מען די 30 תקיעות פארן דאווענען תפילת מוסף, און אין די תקיעות איז מען יוצא די מצוה פון תורה, און נאך תקיעות וואס ווערט אנגערופן 'תקיעות דמעומד' - שטייענדיגע תקיעות, וואס ביי זיי דארף מען שטיין, לויט רוב שיטות בלאזט מען די תקיעות אינמיטן מוסף נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות און שופרות, און מיט דעם איז מען יוצא דער עיקר המצווה פון תקנת חז"ל צו בלאזן אויף סדר הברכות[58].

די סיבה וואס מען בלאזט ביי מוסף[59] אפילו וואס געווענליך איז דא א ענין פון זריזין מקדימין למצוות, איז ווייל ביי שעת השמד האבן די פיינט געמיינט אז בלאזן גלייך אינדערפרי איז א רוף צו א מרידה[60]., אדער ווייל די מלוכה האט גוזר געווען צו נישט בלאזן, און אגאנצן אינדערפרי האבן זיי אכטונג געגעבן זאל מען נישט בלאזן[61], און דערפאר האבן חז"ל געהייסן צו בלאזן ביי מוסף און די תקנה איז געבליבן[62]. נאך א טעם, כדי זאל מען ווערן געדענקט בשעת דעם בלאזן ווען מען איז פול מיט מצוות כרימון, וייל מען האט שוין געליינט קריאת שמע און געדאוונט און געליינט אין די תורה און דערפאר וועט מען זוכה זיין ביים דין[63].

די גמרא איז מסביר אז די סיבה וואס מען בלאזט אזויפיל תקיעות איז כדי 'לערבב את השטן'[64], און די מפרשים זענען מסביר אז דער אויבערשטער זעט ווי די אידן זענען מחבב די מצוות הערט ער זיך נישט איין צום שטן[65] אדער צו מעורר זיין די זכרון פון שופרו של משיח וואס דעמאלט וועט ווערן בטל דער שטן[66] אדער צו מכניע זיין דער יצר הרע אין הארץ וואס ווערט אנגערופן שטן[67] צו זיך מעורר זיין אויף תשובה[68]. נישטא קיין איסור פון בל תוסיף ווען מען מאכט איין מצווה אסאך מאל[69].

מנהגים ביי די תקיעות פון מוסף

  • דער רמב"ם[70] שרייבט אז צוליב טירחא דציבורא בלאזט מען ביי מוסף נאר צען קולות - נאך מלכויות בלאזט מען תשר"ת, און נאך זכרונות בלאזט מען תש"ת, און נאך שופרות תר"ת, איז מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 40 קולות (עס איז דא נאך ראשונים וואס האלטן ווי דער רמב"ם).
  • רבינו תם און אנדערע ראשונים האבן געהייסן, אז מען דארף בלאזן ביי מוסף 12 קולות דאס הייסט תשר"ת נאך יעדן ברכה און צוזאמען מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 42 קולות. דער מנהג איז געפסקנט להלכה אין רמ"א[71].

לויט די ערשטע דעה אין שולחן ערוך[71], בלאזט מען ביי מוסף אזוי ווי שיטת הרמב"ם. און לויט די צווייטע דעה בלאזט מען נאך מלכויות דריי מאל תשר"ת, און נאך זכרונות דריי מאל תש"ת, און נאך שופרות דריי מאל תר"ת[71]. אבער דער ערוך השולחן שרייבט אז עס איז א גרייז און די כוונה איז אז נאך יעדן ברכה בלאזט מען תשר"ת תש"ת תר"ת[72]. און אין רוב פלעצער היינט פירט מען זיך אזוי, חוץ פון ביי די תימנים און ביי קהילות פון אשכנז וואס פירן זיך ווי דער רמב"ם, און א טייל פון די ספרדים וואס פירן זיך ווי עס שטייט בפשטות ביים צווייטן דעה אין שולחן ערוך, און ביי קהילת וויען אין ירושלים (און מעגליך ביי נאך פלעצער) פירט מען זיך ווי דער רבינו תם און דער רמ"א.

ביי די חסידים וואס דאווענען נוסח ספרד און ביי רוב קהילות פון די ספרדים פירט מען זיך צו בלאזן 30 קולות ביי שמונה עשרה, אזוי ווי מען בלאזט ביי חזרת הש"ץ. לויט דעם מנהג בלאזט מען 30 קולות פאר מוסף, 30 קולות ביים שטילן שמונה עשרה, און 30 קולות ביים חזרת הש"ץ. און מנהג אשכנז און איטאליע און אזוי פירן זיך די ספרדים פון מערב זייט פון אייראפע איז צו נישט בלאזן ביי שמונה עשרה.

אין רוב קהילות פירט מען זיך צו משלים זיין די נומער קולות צו הונדערט דורך דעם וואס מען בלאזט נאך חזרת הש"ץ (בדרך כלל אינמיטן קדיש) נאך 10, 40, אדער 60 קולות (לויט וויפיל מען בלאזט ביי מוסף). די נומער איז מכוון צו די נומער יבבות פון די מאמע פון סיסרא לויט ווי עס איז מקובל[73].

ביי די אידן פון ספרד און תימן פירט מען זיך צו בלאזן נאך דעם דאווענען א לאנגע תרועה וואס ווערט אנגערופן תרועה גדולה[74]. און מיט דעם בלאזן זיי 101 קולות. די חסידים פון חב"ד פירן זיך אז מען בלאזט נאך מוסף נאך 40 קולות אפילו זיי בלאזן אויך ביי שמונה עשרה, און צוזאמען בלאזן זיי 130 קולות. און די ספרדים פון מערב זייט פון אייראפע פירן זיך צו בלאזן נאך מוסף נאר 10 קולות אפילו זיי בלאזן נישט ביי שמונה עשרה, און צוזאמען בלאזן זיי נאר 71 קולות.

עס איז דא אן אלטן מנהג צו בלאזן 30 קולות פאר תפילת שחרית אן א ברכה. דער מנהג איז איינגעפירט ביי די תימנים, און אזוי האבן זיך געפירט די ספרדים וואס האבן געוואוינט אין ארץ ישראל, אבער די חכמי הקבלה האבן מבטל געווען דער מנהג און עס איז געבליבן נאר ביי די תימנים.

רוב אשכנזים פירן זיך אז ביי די לעצטע תקיעה נאך יעדע 30 תקיעות איז מען מאריך מער ווי א נארמאלער תקיעה. די תקיעה רופט מען אן תקיעה גדולה.

ברכת התקיעה

פארן בלאזן שופר מאכט מען די ברכה:

בָּרוּךְ אַתָּה ה' אֱלקֵינוּ מֶלֶךְ הָעולָם, אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ לִשְׁמוֹעַ קוֹל שׁוֹפָר.

ביי די ערשטע טאג פון ראש השנה (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו[75] און לויט דער רמ"א מאכט מען יא[75]. אין די קהילות וואס קומען פון מערב זייט פון אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך[76]. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די גאונים געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן צווישן[77].

די מצוה איז צו בלאזן אדער צו הערן

בדרך כלל מאכט מען די מצוה דורך דעם וואס איינער בלאזט און אלע הערן. אבער עס איז דא א גרויסע שאלה וואס איז דער עיקר החיוב: צו בלאזן אדער צו הערן. דהיינו, צו אלע וואס הערן זענען יוצא ווייל די מצווה איז נאר צו הערן, אדער איז עס ווייל מדין שומע כעונה הייסט דאס כאילו זיי האבן אויך געבלאזן[78].

א נפקא מינא וואס קומט ארויס פון די שאלה (און די שאלה איז שוין געברענגט ביי די גאונים) איז וועלכע ברכה דארף מען מאכן - 'לשמוע קול שופר' אדער 'על תקיעת שופר'[79], און די אנגענומענע שיטה איז צו זאגן 'לשמוע קול שופר'[80]. אויך דער רמב"ם ברענגט ראיות אז די מצוה איז צו הערן, ווייל אויב האט ער געבלאזן און נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען[81] אבער עס איז דא אחרונים וואס ברענגען ראיות אז די מצוה איז אויך צו בלאזן[82] און אזוי ווי מען זאגט ביי שופרות "שומע קול תרועת עמו ישראל".

די סיבה וואס מען זאגט 'לשמוע קול שופר' און נישט 'על שמיעת קול שופר' איז ווייל הערן קען מען נישט יוצא זיין מיט א שליח[83].

די מחויבים

מיט די מצוה זענען מחויב אלע מענער פון כלל ישראל.

פרויען זענען פטור וויבאלד ס'איז א מצוות עשה שהזמן גרמא. אין גמרא איז דא א מחלוקת אויב פרויען מעגן בלאזן[84]. תוספות שרייבט אז להלכה מעגן פרויען בלאזן און אויך בענטשן "אשר קדשנו במצוותיו וצונו", און אזוי האבן גע'פסק'נט די אשכנז'ישע פוסקים[85], אבער דער שאגת אריה שרייבט אז עס איז בעסער אז א מאן זאל בלאזן און זיי מוציא זיין[86].

ווידער דער שולחן ערוך[87] שרייבט אז פרויען קענען בלאזן אבער זיי קענען נישט מאכן די ברכה, און אזוי פירן זיך די ספרדים.

אין אסאך שולן איז דא אן עקסטערע צייט וואס דעמאלט בלאזט מען פאר די פרויען.

חרש, שוטה, און קטן זענען פטור. אבער אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע[88].

ראש השנה וואס געפאלט אין שבת

ווען די ערשטע טאג פון ראש השנה קומט אויס שבת בלאזט מען נישט, צוליב די גזירה דרבה חז"ל האבן חושש געווען אז אזוי ווי די מצוה פון בלאזן שופר דארף דאך יעדער יוד מקיים זיין, און נישט יעדער קען אליינס בלאזן, קען אמאל זיין אז מען וועט ארויסטראגן דעם שופר דורך א רשות הרבים, און גיין דערמיט ד' אמות צו א חכם זיך אויסלערנען ווי אזוי צו בלאזן, דערפאר האבן זיי גוזר געווען אז מען טאר נישט בלאזן שבת קיין שופר. רבי יוסף חיים פון באגדאד און אנדערע זאגן אז דאס איז נישט דער עיקר טעם, נאר וויבאלד חז"ל האבן געזען ברוח קדשם אז ווען עס געפאלט שבת געשעען שוין די תיקונים פון דעם מצוה פון זיך אליין, מכח קדושת שבת[89].

אין די משנה שטייט אבער:

יום טוב של ראש השנה שחל להיות בשבת, במקדש היו תוקעין; אבל לא במדינה. משחרב בית המקדש, התקין רבן יוחנן בן זכאי, שיהו תוקעין בכל מקום שיש בו בית דין. אמר רבי אליעזר, כשהתקין רבן יוחנן בן זכאי שיהו תוקעין, לא התקין אלא ביבנה; אמרו לו, אחד יבנה ואחד כל מקום שיש בו בית דין. ועוד זאת הייתה ירושלים יתרה על יבנה – שכל עיר שהייתה רואה ושומעת וקרובה ויכולה לבוא, תוקעין בה; וביבנה, לא היו תוקעין אלא בבית דין בלבד

צוליב די משנה האט דער רי"ף געהייסן אז ביי יעדע בית דין חשוב דארף מען בלאזן אויך אויב עס איז שבת, אפילו אז עס איז נישטא היינט קיין סמיכה, און אזוי האט ער זיך געפירט למעשה[90], אבער זיין שיטה איז נישט אנגענומען געווארן אין קיין שום פלאץ נאר איבעראל האט מען זיך געפירט נישט צו בלאזן ראש השנה שחל בשבת[91]. און אויך זיינע תלמידים האבן זיך נישט געפירט אזוי, און אין רמב"ם, טור, און שולחן ערוך איז גע'פסק'נט נישט ווי דער רי"ף.

די שאלה האט זיך אנגעהויבן נאכאמאל אין ירושלים אין די יארן ה'תרס"ה און ה'תרס"ו, ווען ביידע יארן איז ראש השנה געווען שבת. רבי עקיבא יוסף שלעזינגער האט געוואלט מחדש זיין די תקיעות אום שבת, און האט מפרסם געווען אפאר מאמרים אויף דעם. לויט זיין טענה האבן רבי שמואל סאלאנט און דער אדר"ת מסכים געווען צו אים. עס איז געווארן א גרויסן טומל, און למעשה האט מען אים נישט געלאזט בלאזן.

חוץ פון דעם וואס מען בלאזט נישט, איז דא נאך שינויים אין ראש השנה וואס קומט אויס אום שבת: ביים דאווענען זאגט מען ”זכרון תרועה” און נישט ”יום תרועה”. די אשכנזים זאגן נישט "אבינו מלכנו"[92], ווייל מען בעט נישט תחנונים אום שבת[93]. ביי די אשכנזים און ביי א טייל פון די ספרדים זאגט מען תשליך אין צווייטן טאג און נישט אין ערשטן[94].

בלאזן נישט פאר די מצוה

עס איז דא א איסור צו בלאזן אין ראש השנה נישט כדי צו מקיים זיין די מצוה, אזוי ווי מען טאר נישט שפילן אויף כלי זמר אום שבת און יו"ט[95], אבער עס איז דא וואס האלטן אז אויב זיין כוונה איז צו קרוינען דעם באשעפער, מעג מען[96], און אזוי ווי מען בלאזט איבריג כדי צו אנקומען צו הונדערט קולות.

סדר התקיעות

דער סדר וואס איז איינגעפירט אין רוב פלעצער איז אז נאך קריאת התורה גייען ארויף צום בימה דער בעל תוקע וואס ער בלאזט און דער מקריא וואס ער ליינט פאר פארן בעל תוקע וועלכע סארט תקיעה אדער תרועה צו בלאזן. דער בעל תוקע איז איינער וואס קען גוט בלאזן, און דער מקריא איז בדרך כלל א חשובער מענטש, ווי דער רב פון שול, דער רבי, אדער ראש ישיבה וכדומה.

די זעקס פסוקים פון "קר"ע שט"ן"

קולי שמעת אל תעלם אזנך לרוחתי לשועתי (איכה ג, נו)[97]
ראש דברך אמת ולעולם כל משפט צדקך (תהלים קיט, קס)
ערב עבדך לטוב אל יעשקוני זדים (תהלים קיט, קכב)
שש אנכי על אמרתך כמוצא שלל רב (תהלים קיט, קסב)
טוב טעם ודעת למדני כי במצותיך האמנתי (תהלים קיט, סו)
נדבות פי רצה נא ה' ומשפטיך למדני (תהלים קיט, קח)

פארן בלאזן זאגט מען זיבן מאל "למנצח לבני קרח מזמור" (תהלים מ"ז), און נאכדעם זאגט מען זעקס פסוקים וואס הייבן זיך אן מיט די אותיות פון קר"ע שט"ן, נאכדעם זאגט מען די פסוק עלה אלוקים בתרועה ה' בקול שופר[98], און דער ציבור זאגט מיט פסוק בפסוק, דערנאך מאכט דער בעל תוקע די ברכות "אקב"ו לשמוע קול שופר" און "שהחיינו" און בלאזט דריי מאל תשר"ת[99] און דריי מאל תש"ת און דריי מאל תר"ת, צוזאמען 30 קולות. דערנאך זאגט מען דריי פסוקים "אשרי העם יודעי תרועה" וכו' און די צוויי פסוקים שפעטער.(תהלים פט, טז).

ביי חזרת הש"ץ פון מוסף בלאזט מען נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות ושופרות תשר"ת[100] תש"ת און תר"ת. דערנאך זאגט מען "היום הרת עולם" און "ארשת שפתינו". לויט נוסח ספרד בלאזט מען אויך ביי די שטילע שמונה עשרה. ביים קדיש נאך מוסף איז מען משלים די תקיעות צו הונדערט קולות. עס איז דא וואס פירן זיך נאך דעם דאווענען צו הערן נאך סארטן תקיעות לויט אנדערע מנהגים[101].

יהי רצון אדער וידוי צווישן די תקיעות

עס איז וואס פירן זיך צו זאגן וידוי צווישן איין סדר פון תקיעות צו די אנדערע (למשל צווישן תשר"ת תשר"ת תשר"ת צו תש"ת תש"ת תש"ת}. דער מנהג קומט פון שער הכוונות[102]. דער מנהג האבן געברענגט אסאך פוסקים[103]. עס איז געווען אזעלכע וואס האבן חושש געווען אז דער וידוי איז א הפסק צווישן די ברכה צו די תקיעות, און דערפאר האבן זיי געהייסן צו נאר טראכטן די וידוי און דאס נישט זאגן מיטן מויל[104]. ביים היינטיגן דור האט רבי עובדיה יוסף געהאלטן אזוי[105], און רבי יוסף שלום אלישיב[106] און רבי בן ציון אבא שאול[107] האבן זיך געקריגט מיט אים.

ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אימיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון[108].

דרויסנדיגע לינקס

רעפערענצן

  1. ↑ במדבר כט, א
  2. ↑ ויקרא כג, כד
  3. ↑ ראש השנה כז, א, לויט דער ריטב"א און ר"ן.
  4. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות תשובה, פרק ג', הלכה ד'
  5. ↑ 5.0 5.1 ראש השנה טז, א
  6. ↑ ראש השנה טז, א: "שיעלה זכרוניכם לפני לטובה ובמה בשופר"; ראש השנה כו, א: "שופר… לזכרון הוא/קא אתי.
  7. ↑ במדבר י, ט
  8. ↑ רשב"ם און רמב"ן, ויקרא כג, כד
  9. ↑ געברענגט אין זיין נאמען, אין אבודרהם, תקיעת שופר; אויך געברענגט דורך רבי יצחק אבוהב, מנורת המאור, נר ה, כלל ב, חלק א, פרק ה (סי' רצ"ד)
  10. ↑ אברבנאל ויקרא כג לויט מלכים א' א, לט
  11. ↑ ספורנו, ויקרא כג, כד
  12. ↑ געברענגט אין ארחות חיים (כתר ראש), אות קד
  13. ↑ משנה תורה לרמב"ם, ספר מדע, הלכות תשובה, פרק ג', הלכה ד'
  14. ↑ שמות יט, יט
  15. ↑ יחזקאל לג, ד
  16. ↑ ווי עס שטייט "כִּי קוֹל שׁוֹפָר שָׁמַעְתְּ נַפְשִׁי תְּרוּעַת מִלְחָמָה". ירמיה ד, יט.
  17. ↑ ווי עס שטייט "אִם־יִתָּקַע שׁוֹפָר בְּעִיר, וְעָם לֹא יֶחֱרָדוּ?!". עמוס ג, ו.
  18. ↑ ווי עס שטייט: "קָרוֹב יוֹם־ה' הַגָּדוֹל קָרוֹב וּמַהֵר מְאֹד … יוֹם שׁוֹפָר וּתְרוּעָה. צפניה א, יד.
  19. ↑ ווי עס שטייט: "וְהָיָה בַּיּוֹם הַהוּא יִתָּקַע בְּשׁוֹפָר גָּדוֹל וּבָאוּ הָאֹבְדִים בְּאֶרֶץ אַשּׁוּר. ישעיה כז, יג.
  20. ↑ ישעיה יח, ג
  21. ↑ משנה תורה לרמב"ם, ספר זמנים, הלכות שופר וסוכה ולולב, פרק א', הלכה א' און אזוי שרייבט דער רס"ג אין זיין סידור דף ריז און תוספות, ראש השנה לב, ב, ד"ה של יעל
  22. ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ו, סעיף א'.
  23. ↑ לויט רבי אבהו אין ראש השנה טז, א.
  24. ↑ במדבר כט, א, ויקרא כג, כד און כה, ט
  25. ↑ ויקרא כה, ט
  26. ↑ ראש השנה לג, ב-לד.
  27. ↑ רש"י, ראש השנה לג, ד"ה שלש יבבות; ראב"ד פ"ג מהלכות שופר; רבינו חננאל ורא"ש ראש השנה פרק ד סימן י' לויט תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק ד', הלכה י' איזוהי הרעה תלת דקיקין
  28. ↑ רב סעדיה גאון אין זיין סידור, דער רמב"ם און דער מגדל עוז.
  29. ↑ ווי שיטת ריב"א אין תוספות, ראש השנה לג, ב, ד"ה שיעור תרועה
  30. ↑ זיין תשובה ווערט געברענגט אין ספר תמים דעים לראב"ד סימן קי"ט, און אין קורצן אין רבינו חננאל, ראש השנה לד, א
  31. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות שופר וסוכה ולולב, פרק ג', הלכה ב'
  32. ↑ משנה, ראש השנה ג, ז
  33. ↑ ראש השנה כח, ב און אזוי איז גע'פסק'נט אין שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ט, סעיף ח'
  34. ↑ משנה, ראש השנה ג, ח
  35. ↑ טור, אורח חיים, סימן תקפ"ה
  36. ↑ מהרי"ל הלכות שופר סימן ג'
  37. ↑ כלבו, סימן סד
  38. ↑ משנה ברורה, סימן תקפ"ה, סעיף קטן ג'
  39. ↑ רמ"א אין שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ה, סעיף ב'
  40. ↑ ראש השנה כח, א, לויט דער רמב"ן און דער ר"ן און די ערשטע שיטה אין שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ז. און לויט דער תוספות הרא"ש און די צווייטע דעה אין שלחן ערוך איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה
  41. ↑ ר"ן ר"ה ז, א מדפי הרי"ף אין נאמען פון רב האי גאון
  42. ↑ ראש השנה כז, ב
  43. ↑ ראש השנה כח, א
  44. ↑ ראש השנה כז, ב; שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ו, סעיף ו'
  45. ↑ תוספות, ראש השנה כז, ב, ד"ה ניקב שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ו, סעיף ז'
  46. ↑ רש"י, ראש השנה לג, ב, ד"ה שלש יבבות
  47. ↑ תוספות שם ד"ה שיעור תרועה
  48. ↑ הרב דוד קולדצקי, שונה הלכות תורת המועדים עמוד רצה; הרב שמעון בוקסר, שופרא דשופר פרק טו.
  49. ↑ תוספות, ראש השנה לג, ב, ד"ה שיעור. לויט דער רמב"ן (אין זיין דרשה אויף ראש השנה) און דער ריטב"א (ראש השנה דף לג עמוד ב) איז דא אויך א חילוק אין דער סארט שבר וואס עס צוברעכט זיך אזוי ווי א קרעכץ (או-טו, או טו-או-טו), און אזוי פירן זיך קהילות רוסלאנד און ליטע. דער מהרי"ל דיסקין האט נאך מחמיר געווען, אז די 'תקיעה' זאל זיין גלאט און גלייך אן קיין שום 'שבירה'.
  50. ↑ תוספות, ראש השנה לג, ב, ד"ה שיעור; שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תק"צ, סעיף ג'
  51. ↑ תוספות, ראש השנה לג, ב, ד"ה שיעור
  52. ↑ רמב"ן, ר"ן, און רא"ש; אבער אביסל א הפסק דארף מען יא מאכן. בית יוסף לויט חולין כו, ב
  53. ↑ רש"י, סוכה נג, ב, ד"ה ולא כלום און דער מגיד משנה לויט דער משנה תורה לרמב"ם, הלכות שופר וסוכה ולולב, פרק ג', הלכה ב'
  54. ↑ תשובת רבינו תם, געברענגט אין ראבי"ה סימן תקמ"ב, אין מרדכי ראש השנה רמז תש"כ, און אין תרומת הדשן סימן קמ"ב
  55. ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תק"צ, סעיף ד'
  56. ↑ לויט דער מגן אברהם תק"צ ס"ק י'
  57. ↑ ראש השנה לד, ב ר"ן אין נאמען פון רמב"ן; רא"ש פרק ד סימן יא
  58. ↑ תוספות, פסחים קטו, א, ד"ה מתקיף
  59. ↑ משנה, ראש השנה ד, ז
  60. ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק ד', הלכה ח', עס ווערט געברענגט אין תוספות, ראש השנה לב, ב, ד"ה בשעת
  61. ↑ רש"י, ראש השנה לב, ב, ד"ה בשעת השמד
  62. ↑ ריטב"א ראש השנה דף לב עמוד ב
  63. ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק ד', הלכה ח' מדרש פסיקתא רבתי פיסקא מ
  64. ↑ ראש השנה טז, ב
  65. ↑ רש"י דארטן
  66. ↑ ספר הערוך וואס ווערט געברענגט אין תוספות
  67. ↑ בבא בתרא טז, א
  68. ↑ ר"ן על הרי"ף דף ג עמוד א מדפי הרי"ף
  69. ↑ תוספות, ראש השנה טז, ב, ד"ה ותוקעים
  70. ↑ משנה תורה לרמב"ם, ספר זמנים, הלכות שופר וסוכה ולולב, פרק ג', הלכה י'
  71. ↑ 71.0 71.1 71.2 שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקצ"ב, סעיף א'
  72. ↑ רבי יחיאל מיכל הלוי עפשטיין, ערוך השולחן, אורח חיים, סימן תקצ"ב, סעיף ג'
  73. ↑ הערוך ערך ערב, עס ווערט געברענגט אין טור אורח חיים סימן תקצ"ב.
  74. ↑ סדר רב עמרם גאון עס ווערט געברענגט אין תוספות, ראש השנה לג, ב, ד"ה שיעור תרועה
  75. ↑ 75.0 75.1 שלחן ערוך או"ח תר.
  76. ↑ מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין ירושתנו יא, עמ' 7.
  77. ↑ רא"ש פרק ד סימן יב שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקצ"ב, סעיף ג'
  78. ↑ הערן מוז מען לויט אלעמען, ווייל אויב האט ער געבלאזן אין א בור און ער האט נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען. רא"ש
  79. ↑ דעת רבנו תם איז געברענגט אין רא"ש ראש השנה פרק ד סימן י' און תוספות רא"ש ראש השנה דף לב עמוד א ומנהג צרפת הקדום
  80. ↑ אוצר הגאונים ראש השנה סימנים קא-קד וקיא, בה"ג, משנה תורה לרמב"ם, הלכות שופר וסוכה ולולב, פרק ג', הלכה י' און משנה תורה לרמב"ם, ספר אהבה, הלכות ברכות, פרק י"א, הלכה י"ד רא"ש על פי דער ירושלמי וואס איז געברענגט אין ראבי"ה
  81. ↑ שו"ת פאר הדור, סימן נא
  82. ↑ שאגת אריה סימן ו
  83. ↑ רא"ש פסחים פרק א סימן י. און אזוי איז גע'פסק'נט אין שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ה, סעיף ב'
  84. ↑ ראש השנה לג, א.
  85. ↑ ספר העיטור עשרת הדיברות – הלכות שופר צט
  86. ↑ שאגת אריה, סימן קד
  87. ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ט, סעיף ו'
  88. ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקפ"ט, סעיף ב'.
  89. ↑ תורה לשמה סימן תלו
  90. ↑ זעט ר"ן, ריטב"א און מלחמות לרמב"ן ביים סוגיא
  91. ↑ ריטב"א, ראש השנה כט, ב; שיבולי הלקט, סימן רצ"ד
  92. ↑ ר"ן ראש השנה פ"ד
  93. ↑ מגן אברהם תקפ"ד
  94. ↑ פרי מגדים
  95. ↑ מגן אברהם און מחצית השקל סימן תקפח סעיף קטן ד
  96. ↑ שו"ת רדב"ז מכתב יד - אורח חיים, יורה דעה (חלק ח) סימן סד. תשובות הגאונים שערי תשובה סה; ובערוך השולחן ר"ה
  97. ↑ למנהג חב"ד: קולי שמעה כחסדך ה' כמשפטך חיני (תהלים קיט, קמט)
  98. ↑ תהלים מז, ו
  99. ↑ ביי די תקיעות איז דער מנהג צו בלאזן שברים תרועה אין איין אטעם
  100. ↑ ביי די תקיעות איז דער מנהג אשכנז צו בלאזן שברים תרועה אין צוויי אטעם
  101. ↑ ווי גלאטע שברים אדער א תימנישע תרועה וכדומה
  102. ↑ זעט אין שער הכוונות, ביי די הקדמה צו דרושי ראש השנה: "ואמנם אפילו בלחש לא היה נוהג להתודות אלא בעת תקיעת שופר דמיושב".
  103. ↑ של"ה, מגן אברהם, יעב"ץ, און שער הציון אויף שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקצ"ב, סעיף ג' סעיף קטן יט.
  104. ↑ אזוי זאגט דער דרך החיים, און עס איז געברענגט אין משנה ברורה אויף שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקצ"ב, סעיף ג' סעיף קטן יב.
  105. ↑ זעט יביע אומר חלק א סימן לו וחלק ג סימן לב.
  106. ↑ זיין שיטה איז געברענגט אין יביע אומר חלק ג סימן לב.
  107. ↑ שו"ת אור לציון חלק א סימן לט.
  108. ↑ זעט אין יביע אומר חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און ביי די מאמר פון פרופ' דוד תמר, "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", שמעתין 107–108, עמוד 188–189.


ראש השנה
מצוות תקיעת שופר Shofar-Sabbath-Horn-Yemenite-Jew cropped.jpg
מנהגים ערב ראש השנה • התרת נדרים • סימני ראש השנה • שנהיה לראש ולא לזנב • עפל אין האניג • תשליך
תפילות און פיוטים תפילות ראש השנה • אחות קטנה • מלכויות זכרונות שופרות • ונתנה תוקף • וכל מאמינים • למנצח לבני קרח מזמור • הנני העני ממעש • היום הרת עולם • ארשת שפתינו • לא-ל עורך דין
צווישן ראש השנה און יום כיפור עשרת ימי תשובה • ימים נוראים • אבינו מלכנו • סליחות • בין כסה לעשור • כפרות
פארשידנס מסכת ראש השנה • לא אד"ו ראש
ימים טובים
גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/w/index.php?title=רוי:תקיעת_שופר&oldid=328250"