אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:הורדוס אנטיפאס"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (19 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = 1st century AD tetrarch of Galilee and Perea|העב=בנו של הורדוס, טטרארך הגליל|דייטש=Sohn Herodes des Großen und Tetrarch in Galiläa|}} | |||
{{קעניגען און געוועלטיגער מבית הורדוס}} | {{קעניגען און געוועלטיגער מבית הורדוס}} | ||
'''הורדוס אַנטיפאַטער''' ([[גריכיש]]: Ἡρῴδης Ἀντίπατρος, ''Hērǭdēs Antipatros''; געבוירן פריער פון 20 פאַר דער ציווילער רעכענונג – געשטאָרבן נאָך 39 לויט דער ציווילער רעכענונג), באַקאנט מיטן | '''הורדוס אַנטיפאַטער''' ([[גריכיש]]: Ἡρῴδης Ἀντίπατρος, ''Hērǭdēs Antipatros''; געבוירן פריער פון 20 פאַר דער ציווילער רעכענונג – געשטאָרבן נאָך 39 לויט דער ציווילער רעכענונג), באַקאנט מיטן ביינאמען '''אַנטיפאַס''', איז געווען אן ערשטן־יאָרהונדער הערשער איבער [[גליל]] און [[עבר הירדן|פעראיע]]. | ||
== | == פריצייטיקע לעבן == | ||
הורדוס אַנטיפּאַס איז געבוירן | הורדוס אַנטיפּאַס איז געבוירן געוואָרן צו מלך [[הורדוס]] און איינער פון זיינע ווייבער, מאַלטאַסע, אין בערך 20 יאָר פאַר דער [[יעצטיקע צייט רעכענונג|יעצטיקער צייט־רעכענונג]] (אצ"ר). | ||
מען ווייסט נישט קיין סך וועגן | מען ווייסט נישט קיין סך וועגן זיין קינדהייט, אָבער משמעות, אַז האָט ער זיך געלערנט [[הלכה]] און העלעניזם, ווי אויך האט ער פארברענגט אין רוים אסאך, ווי דער שטייגער אין יענע תקופה צווישן פרינצן. | ||
== די לענדער | == די לענדער פון אַנטיפּאַס == | ||
דער מלך הורדוס (דער | דער מלך הורדוס (דער פאָטער פון אַנטיפּאַס) איז פאַרנאַנט פאַר זיין גרויזאַמקייט צו דער משפּחה און פאָלק. ער האט חושד געווען די משפּחה, גלייבנדיק, אַז זיי האָבן אים געוואָלט אַראָפּזעצן. במילא, האָט ער דערהרגט אָדער איינגעזעצט אין תּפיסה עטליכע משפּחה־גלידער, און האָט געביטן זיין צוואה כּפל־כּפלים. מיט דער צייט, איז הורדוס אַנטיפּאַס באַשטימט געוואָרן צו ווערן דער מלך אין דער צוואה. פון דעסט וועגן, בערך פיר אָדער פינף טעג פאַר דעם טויט פון מלך הורדוס, האָט ער אַוועקגענומען אַנטיפּאַס פון דער צוואה, און האָט באַשטימט אַן אַנדער זון, [[ארקילאוס|הורדוס אַרקילאַוס]], צו ווערן דער מלך. | ||
נאָך דעם | נאָך דעם טויט פון הורדוס, האָט אַנטיפּאַס געזעגלט קיין רוים אינאיינעם מיט הורדוס'נס אנדערע קינדער, כּדי אָפּצופרעגן די צוואה. דער קייסער, אויגוסטוס, האָט באַשלאָסן צו געבן אַרקילאַוס די פּראָווינצן [[ארץ יהודה|יהודה]], [[שומרון]] און [[אדום]]. צו אַנטיפּאַס האָט דער קייסער געגעבן דעם גליל און דאָס עבר־הירדן (פּערעאַ), ווען קיינער פון זיי איז נישט געווארן געקרוינט אלס קעניג, ארקילאוס איז באשטימט געווארן אלס עטנארך (נשיא) און אנטיפאס אלס טעטרארך (געגנטליכע מושל). | ||
אין | אין זיינע לענדער, האָט הורדוס אַנטיפּאַס באַפעסטיקט און געבויט דריי שטעט, איינס אין [[אונטער גליל]] -[[ציפורי]] און צוויי אין עבר הירדן, יולאס און ליוואס (זענען מיט די צייט געווארן דערפער און מער נישט באוואוינט). ער האָט דערנאך געגרינדעט אַ נייע שטאט און באשטימט אלס זיין הויפּטשטאָט, [[טבריה]], ביים [[ים כנרת|ים־כּנרת]] אין 20 אָדער 21 אצ"ר. | ||
אַנטיפּאַס האָט חתונה געהאַט מיט אַ [[נאַבאַטעאַ|נאַבאַטישער]] פּרינצעסין, [[ | אַנטיפּאַס האָט חתונה געהאַט מיט אַ [[נאַבאַטעאַ|נאַבאַטישער]] פּרינצעסין, [[פאַסאַעליס]]. מיט דער צייט, האָט ער זיך איינגעליבט אין אַ הורדוסישער פרוי, [[העראָדיאַס]]. העראָדיאַס האָט אַנטיפּאַס צוגעזאָגט אַז זי וואָלט חתונה געהאַט מיט אים, אויב ער וואָלט אָפּגעגט מיט פאַסאַעליס. צום באַדויערן פאַר אַנטיפּאַס, פאַסאַעליס האָט דערהערט דעם פּלאַן, און האָט געבעטן אַנטיפּאַס צו פאָרן קיין נאַבאַטעאַ כּדי צו גאַסט ביי איר פאָטער, דער קעניג [[חאַרעטאַט]] (חרתת אויף [[אראמיש|אַראַמיש]]). אַנטיפּאַס האָט דערלאָזט איר צו פאָרן, און זי האָט געזאָגט איר פאָטער די מעשׂה. חאַרעטאַט האָט מלחמה געהאַלטן מיט אַנטיפּאַס, און דער קעניג איז בייגעקומען אַנטיפּאַס. | ||
== דער גירוש | == דער גירוש פון אַנטיפּאַס == | ||
אין בערך 39 | אין בערך 39 אצ"ר, האָט [[אגריפס דער ערשטער]], דער שוואָגער פון אַנטיפּאַס, באַקומען די די הערשאפט איבערן [[גולן]], [[בשן]] און די [[חורן]], ערטער וואס האט געהערט צו [[פיליפוס]] און איז ערקלערט געווארן אלס קעניג איבער די טעריטאריעס. האָט העראָדיאַס דערטריבן אַנטיפּאַס צו פרעגן דעם נייעם קייסער [[גייוס קאַליגולע]] פאַר אַ מלכות אויך. אַגריפּאַס געפעלט דער פּלאַן נישט. ער האָט באַשולדיגט אַנטיפּאַס אין פאַרשידענע פאַרברעכנס צום קייסער. קייסער האָט געגלייבט אַגריפּאַס. הורדוס אַנטיפּאַס איז פארטריבן געוואָרן קיין [[פראַנקרייך]] אָדער [[שפּאַניע]] (די שטאָט Lugdunum אויף [[לאטיין|לאַטיין]]). אגריפס האט דערנאך באקומען פון קאליגולע די ראיאנען אונטערן הערשאפט פון אנטיפס, די גליל אין עבר הירדן. | ||
{{הורדוס הויז צייטליניע}} | {{הורדוס הויז צייטליניע}} | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | {{מלכי יהודה וישראל}} | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע|װ]] | |||
[[קאַטעגאָריע:ארץ ישראל]] | [[קאַטעגאָריע:ארץ ישראל]] | ||
[[קאַטעגאָריע:הורדוס פאמיליע]] | [[קאַטעגאָריע:הורדוס פאמיליע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:הורדוס אנטיפס]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 15:36, 26 אקטאבער 2023
| קעניגן און געוועלטיגער מבית הורדוס |
|
|
הורדוס אַנטיפאַטער (גריכיש: Ἡρῴδης Ἀντίπατρος, Hērǭdēs Antipatros; געבוירן פריער פון 20 פאַר דער ציווילער רעכענונג – געשטאָרבן נאָך 39 לויט דער ציווילער רעכענונג), באַקאנט מיטן ביינאמען אַנטיפאַס, איז געווען אן ערשטן־יאָרהונדער הערשער איבער גליל און פעראיע.
פריצייטיקע לעבן
הורדוס אַנטיפּאַס איז געבוירן געוואָרן צו מלך הורדוס און איינער פון זיינע ווייבער, מאַלטאַסע, אין בערך 20 יאָר פאַר דער יעצטיקער צייט־רעכענונג (אצ"ר).
מען ווייסט נישט קיין סך וועגן זיין קינדהייט, אָבער משמעות, אַז האָט ער זיך געלערנט הלכה און העלעניזם, ווי אויך האט ער פארברענגט אין רוים אסאך, ווי דער שטייגער אין יענע תקופה צווישן פרינצן.
די לענדער פון אַנטיפּאַס
דער מלך הורדוס (דער פאָטער פון אַנטיפּאַס) איז פאַרנאַנט פאַר זיין גרויזאַמקייט צו דער משפּחה און פאָלק. ער האט חושד געווען די משפּחה, גלייבנדיק, אַז זיי האָבן אים געוואָלט אַראָפּזעצן. במילא, האָט ער דערהרגט אָדער איינגעזעצט אין תּפיסה עטליכע משפּחה־גלידער, און האָט געביטן זיין צוואה כּפל־כּפלים. מיט דער צייט, איז הורדוס אַנטיפּאַס באַשטימט געוואָרן צו ווערן דער מלך אין דער צוואה. פון דעסט וועגן, בערך פיר אָדער פינף טעג פאַר דעם טויט פון מלך הורדוס, האָט ער אַוועקגענומען אַנטיפּאַס פון דער צוואה, און האָט באַשטימט אַן אַנדער זון, הורדוס אַרקילאַוס, צו ווערן דער מלך.
נאָך דעם טויט פון הורדוס, האָט אַנטיפּאַס געזעגלט קיין רוים אינאיינעם מיט הורדוס'נס אנדערע קינדער, כּדי אָפּצופרעגן די צוואה. דער קייסער, אויגוסטוס, האָט באַשלאָסן צו געבן אַרקילאַוס די פּראָווינצן יהודה, שומרון און אדום. צו אַנטיפּאַס האָט דער קייסער געגעבן דעם גליל און דאָס עבר־הירדן (פּערעאַ), ווען קיינער פון זיי איז נישט געווארן געקרוינט אלס קעניג, ארקילאוס איז באשטימט געווארן אלס עטנארך (נשיא) און אנטיפאס אלס טעטרארך (געגנטליכע מושל).
אין זיינע לענדער, האָט הורדוס אַנטיפּאַס באַפעסטיקט און געבויט דריי שטעט, איינס אין אונטער גליל -ציפורי און צוויי אין עבר הירדן, יולאס און ליוואס (זענען מיט די צייט געווארן דערפער און מער נישט באוואוינט). ער האָט דערנאך געגרינדעט אַ נייע שטאט און באשטימט אלס זיין הויפּטשטאָט, טבריה, ביים ים־כּנרת אין 20 אָדער 21 אצ"ר.
אַנטיפּאַס האָט חתונה געהאַט מיט אַ נאַבאַטישער פּרינצעסין, פאַסאַעליס. מיט דער צייט, האָט ער זיך איינגעליבט אין אַ הורדוסישער פרוי, העראָדיאַס. העראָדיאַס האָט אַנטיפּאַס צוגעזאָגט אַז זי וואָלט חתונה געהאַט מיט אים, אויב ער וואָלט אָפּגעגט מיט פאַסאַעליס. צום באַדויערן פאַר אַנטיפּאַס, פאַסאַעליס האָט דערהערט דעם פּלאַן, און האָט געבעטן אַנטיפּאַס צו פאָרן קיין נאַבאַטעאַ כּדי צו גאַסט ביי איר פאָטער, דער קעניג חאַרעטאַט (חרתת אויף אַראַמיש). אַנטיפּאַס האָט דערלאָזט איר צו פאָרן, און זי האָט געזאָגט איר פאָטער די מעשׂה. חאַרעטאַט האָט מלחמה געהאַלטן מיט אַנטיפּאַס, און דער קעניג איז בייגעקומען אַנטיפּאַס.
דער גירוש פון אַנטיפּאַס
אין בערך 39 אצ"ר, האָט אגריפס דער ערשטער, דער שוואָגער פון אַנטיפּאַס, באַקומען די די הערשאפט איבערן גולן, בשן און די חורן, ערטער וואס האט געהערט צו פיליפוס און איז ערקלערט געווארן אלס קעניג איבער די טעריטאריעס. האָט העראָדיאַס דערטריבן אַנטיפּאַס צו פרעגן דעם נייעם קייסער גייוס קאַליגולע פאַר אַ מלכות אויך. אַגריפּאַס געפעלט דער פּלאַן נישט. ער האָט באַשולדיגט אַנטיפּאַס אין פאַרשידענע פאַרברעכנס צום קייסער. קייסער האָט געגלייבט אַגריפּאַס. הורדוס אַנטיפּאַס איז פארטריבן געוואָרן קיין פראַנקרייך אָדער שפּאַניע (די שטאָט Lugdunum אויף לאַטיין). אגריפס האט דערנאך באקומען פון קאליגולע די ראיאנען אונטערן הערשאפט פון אנטיפס, די גליל אין עבר הירדן.
הורדוס הויז קעניגן און געוועלטיגער
| מלכי יהודה וישראל | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| פאראייניגטע מלכות ישראל | שאול המלך • דוד המלך • שלמה המלך | 
| |||
| מלכי יהודה | רחבעם • אביה • אסא • יהושפט • יהורם • אחזיהו • עתליה • יהואש • אמציה • עוזיהו • יותם • אחז • חזקיהו • מנשה • אמון • יאשיהו • יהואחז • יהויקים • יהויכין • צדקיהו | ||||
| מלכי ישראל | איש בושת • ירבעם בן נבט • נדב • בעשא • אלה • זמרי • תבני • עמרי • אחאב • אחזיהו • יורם • יהוא • יואחז • יואש • ירבעם בן יואש • זכריהו • שלום • מנחם • פקחיה • פקח • הושע | ||||
| בית חשמונאי |
| ||||
| מלכי בית הורדוס | הורדוס • ארכעלאאס • הורדוס אנטיפס • פיליפוס • אגריפס דער ערשטער • אגריפס דער צווייטער | ||||
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!