175
רעדאגירונגען
איבעגעארבעט
אין תקציר עריכה |
(איבעגעארבעט) צייכנס: וויזועלע רעדאגירונג רעף-פאנטשער |
||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
| רבותיו = [[רבי מנחם מנדל מרימנוב]] [[החוזה מלובלין]] | | רבותיו = [[רבי מנחם מנדל מרימנוב]] [[החוזה מלובלין]] | ||
}} | }} | ||
'''רבי נפתלי צבי הורוויץ פון ראפּשיץ''' (ז' סיון ה'תק"כ, 22סטן מאי 1760 – י״א אייר ה'תקפ"ז, 8טן מאי 1827), באקאנט אלס דער '''ראפּשיצער''', איז געווען | '''רבי נפתלי צבי הורוויץ פון ראפּשיץ''' (ז' סיון ה'תק"כ, 22סטן מאי 1760 – י״א אייר ה'תקפ"ז, 8טן מאי 1827), באקאנט אלס דער '''ראפּשיצער רב''', איז געווען פון די גרעסטע חסידישע רבי'ס אין גאליציע, און דער ערשטער רבי אין דער [[ראפשיץ (חסידות)|ראפּשיצער]] דינאסטיע. ער איז געווען באקאנט מיט זיין חכמה, און איז בארימט מיטן טיטל וואס ער זעלבסט האט געזאגט אויף זיך: "יחיד בדורו בחכמת אלקים". | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
רבי נפתלי צבי הורוויץ איז געבוירן געווארן אין ז' סיון תק"כ אין לעשנעוו, אין מזרח גאליציע, פונקט אין דעם טאג וואס דער [[בעל שם טוב]], דער גרינדער פון חסידות, איז נפטר געווארן{{הערה|אהל נפתלי או' ב, ז' 5}}. רבי נפתלי איז געקומען פון א רעספּעקטירטער | רבי נפתלי צבי הורוויץ איז געבוירן געווארן אין ז' סיון תק"כ אין לעשנעוו, אין מזרח גאליציע, פונקט אין דעם טאג וואס דער [[בעל שם טוב]], דער גרינדער פון חסידות, איז נפטר געווארן{{הערה|אהל נפתלי או' ב, ז' 5}}. רבי נפתלי איז געקומען פון א רעספּעקטירטער רבנ'ישער משפּחה. זיין פאטער, רבי מנחם מענדל רובין (רבי מענדעלע לינסקער), איז געווען רב אין לעשנעוו און שפּעטער אין לינסק און דער גאנצער סאַנאָקער פּראָווינץ. זיין הויז אין לינסק האט געדינט אלס קלויז פאר געהויבענע לייט, א שטייגער ווי דער [[בראדער קלויז]], שוין פון די תק"כ יארן{{הערה|אהל נפתלי, אות יט, זז' 12–13}}. זיין מוטער, ביילא, איז געווען די טאכטער פון רבי יצחק הלוי הורוויץ{{הערה|אהל נפתלי או' א-ב, ז' 5}} (רבי איציקל האמבורגער). רבי נפתלי צבי האט שפעטער אנגענומען דעם משפּחה-נאמען "הורוויץ" פון זיין זיידן פון דער מוטער'ס זייט. | ||
אין זיין יוגנט האט רבי נפתלי געלערנט אין דער ישיבה פון זיין פעטער [[רבי משולם איגרא]], וועלכער איז געווען איינער פון די גרויסע תורה-גדולים פון יענער צייט. | אין זיין יוגנט האט רבי נפתלי געלערנט אין דער ישיבה פון זיין פעטער [[רבי משולם איגרא]], וועלכער איז געווען איינער פון די גרויסע תורה-גדולים פון יענער צייט. צו דער זעלבער צייט האבן דארט געלערנט אין ישיבה [[רבי מרדכי בנעט]] און דער [[רבי יעקב לארבערבוים|חוות דעת]], וועלכע זענען שפּעטער געווארן פירנדע גדולים פון דער קומענדיגער דור. | ||
רבי נפתלי איז געצויגן געווארן צו חסידות, און ער איז געפארן צום | רבי נפתלי איז געצויגן געווארן צו חסידות, און ער איז געפארן צום רבי'ן [[רבי אלימלך פון ליזענסק|רבי אלימלך פון ליזשענסק]], וועלכער איז געווארן זיין רבי מובהק. צוליב זיין גרויס יחוס, האט רבי אלימלך אים צוערשט אנטזאגט אריינצונעמען אין די 'חבריא קדישא', זאגנדיג אז ער דארף נישט קיין מיוחסים. אבער נאך רבי נפתלי'ס בכיות און געבעטן, האט רבי אלימלך מסכים געווען אים אנצונעמען. דער ראפשיצער רב זעלבסט האט זיך שפּעטער אויסגעדרוקט אז זיין גרויסן יחוס מאכט אים קליין{{הערה|עשר צחצחות, אות לא, ז' 90}}. | ||
זיין ערשטע ווייב איז געקומען פון א רייכער משפּחה אין בראדי. זיין צווייטע ווייב איז געווען די טאכטער פון רבי צבי הירשקא גאלדהאמער פון דוקלא{{הערה|אהל נפתלי או' ה, ז' 5}}. | זיין ערשטע ווייב איז געקומען פון א רייכער משפּחה אין בראדי. נאך א קורצע צייט האט ער איר גע'גט, אויף דער ראט פון זיין פאטער<ref>{{צ-בוך|נאמען=דברים ערבים}}</ref>. זיין צווייטע ווייב איז געווען די טאכטער פון רבי צבי הירשקא גאלדהאמער פון דוקלא{{הערה|אהל נפתלי או' ה, ז' 5}}. | ||
נאך דער פּטירה פון רבי אלימלך (תקמ"ז), איז רבי נפתלי | נאך דער פּטירה פון זיין רבי'ן רבי אלימלך (תקמ"ז), איז רבי נפתלי געפארן צו רבי אלימלך'ס תלמיד, [[רבי יעקב יצחק פון לובלין|דער חוזה פון לובלין]]. ער האט זיך אויך באטראכט אלס א תלמיד פון [[רבי מנחם מענדל פון רימנוב|רבי מענדעלע רימנובער]], און דער [[רבי ישראל האפשטיין|קאזשניצער מגיד]]{{הערה|Salmon, ''Hasidism Reappraised'', p. 327.|כיוון=שמאל}}. | ||
==פירערשאפט און השפּעה== | ==פירערשאפט און השפּעה== | ||
רבי נפתלי צבי איז | רבי נפתלי צבי איז געדינט אלס רב אין [[ראפשיץ|ראפּשיץ]], א שטאָט אין דרום פוילן. און שפּעטער, נאָך זיין פאטער'ס פטירה (כ"ג תשרי תקס"ד), אויך אין לינסק און גאנץ סאנאקער פּראווינץ, וואו זיין פאטער איז פריער געווען דער רב. טראץ דעם וואס ער איז אריבערגעצויגן קיין לינסק, האבן די ראפּשיצער תושבים נישט געוואלט אים אויפגעבן, און א צייט לאנג איז ער געווען רב אין ביידע ערטער. ער איז געווען זייער אקטיוו אין קהל'ישע ענינים און האט געשפּילט א וויכטיגע ראלע אין אויסוועלן רבנים פאר די קהילות אין זיין געגנט{{הערה|אוהל נפתלי, או' עה, ז' 31; [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=43372&st=&pgnum=84 עשר צחצחות, ז' 84].}}. א דאנק אים איז דער שטאט ראפּשיץ געווארן בארימט, און זיין נאמען איז געגאנגען פאר אים איבער די גאנצע אידישע וועלט{{הערה|צדקת החכם}}. | ||
נאָך דער פּטירה פון די דריי גרויסע רבי'ס פון פוילן (דער חוזה פון לובלין, דער קאזשניצער מגיד, און רבי מענדעלע רימנובער) אין יאר [[ה'תקע"ה|תקע"ה]], איז רבי נפתלי צבי געווארן דער צענטראלער אויטאריטעט פאר גאליציאנעם חסידות, הויפּטזעכליך אין מערב און צענטראל גאליציע. די גאליציאנע חסידים האבן נאכגעפאלגט זיין מהלך אין עבודת ה' און אין גרויס טייל זיך געפירט ווי זיינע מנהגים. | |||
נאָך דער פּטירה פון די דריי גרויסע | |||
==פּערזענליכקייט און לערנונגען== | ==פּערזענליכקייט און לערנונגען== | ||
רבי נפתלי צבי איז געווען באקאנט | רבי נפתלי צבי איז געווען באקאנט מיט זיין גרויסע חכמה. | ||
דער ראפשיצער רב האט פארפאסט ניגונים, פון וועלכע טייל זענען געבליבן ביז היינט, און איז אפט מאל געווען דער בעל תפילה. מען זאגט בשמו: "דורך געזאנג קענען די הימלען זיך עפענען און מיט טרויער פארמאכן מיר זיי"{{הערה|שם=JP|{{לינק|שרייבער=Levi Cooper|קעפל=The Tisch: Mischief in Ropczyce|זייטל=The Jerusalem Post|דאטום=יאנואר 29, 2010|אדרעס=https://www.jpost.com/jewish-world/judaism/the-tisch-mischief-in-ropczyce-167235}}|כיוון=שמאל}}. | |||
רבי נפתלי איז אויך באקאנט מיט זיינע גלייכווערטלעך. זיין רבי, דער חוזה פון לובלין, האט אים איינמאל פארבאטן צו מאכן ווערטלעך פאר א יאר. נישט לאנג שפּעטער, ווען דער חוזה האט לאנג געדאוונט, האבן די חסידים אויסגעבראכן אין געלעכטער. ווען דער חוזה האט געענדיגט, האט ער אנגעקוקט רבי נפתלי און געזאגט: "קיין ווערטלעך פאר א יאר, האב איך געזאגט!" רבי נפתלי האט געענטפערט: "טאקע, רבי, אייערע תפילות האבן געדויערט א יאר מיט א מיטוואך!"{{הערה|שם=JP}}. | |||
רבי נפתלי איז געווען באזונדערס געווידמעט דער מצוה פון סוכה. מען זאגט אז יעדן טאג איז ער געווען פארנומען מיט א שייכות פון דער מצוה, | רבי נפתלי איז געווען באזונדערס געווידמעט דער מצוה פון סוכה. מען זאגט אז יעדן טאג איז ער געווען פארנומען מיט א שייכות פון דער מצוה, געהאקט א נאגל אין דער סוכה, אדער געלערנט מסכת סוכה{{הערה|אהל נפתלי, אות ג', ז' 5}}. | ||
ער איז אויך געווען באקאנט פאר זיין שטעלונג קעגן | ער איז אויך געווען באקאנט פאר זיין שטעלונג קעגן [[נאפאלעאן באנאפארטע|נאפּאלעאן]], וואס האט אים אונטערגעשיידט פון רוב אנדערע גרויסע צדיקים אין פוילן, אריינגערעכנט זיין רבי-חבר רבי מענדעלע רימנובער, וועלכע האבן געזען נאפּאלעאנ'ס מלחמות אלס די ענדגילטיגע מלחמת גוג ומגוג. רבי נפתלי צבי האט אבער געפארכט אז נאפּאלעאן וועט האבן שלעכטע קאנסעקווענצן פאר די אידן פון פּוילן, ווי מיליטער דינסט און פארשפּרייטונג פון כפירה. ער האט געזוכט צו איבערצייגן אנדערע צדיקים צו זיין קעגן נאפּאלעאן, למשל דער קאזשניצער מגיד. | ||
==פּטירה און קבורה== | ==פּטירה און קבורה== | ||
| שורה 75: | שורה 73: | ||
אבד"ק ליסקא | אבד"ק ליסקא | ||
תנצב"ה}} | תנצב"ה}} | ||
דער ראפשיצער רב איז נפטר געווארן אין י"א אייר תקפ"ז. ער איז באגראבן אין [[לאנצוט|לאנצהוט]] (Łańcut), פוילן. מען זאגט אז ער איז נפטר געווארן אויפן וועג צו דאקטוירים אין לאנצהוט, און דער בעל-עגלה האט באשלאסן נישט צוריקצופארן קיין ראפּשיץ, ווייל רבי נפתלי האָט איינמאָל באמערקט אז ער שפּירט אן "אנגענעמער ריח" אין לאנצוט{{הערה|שם=JP}}. | |||
אויף זיין מציבה האט ער | אויף זיין מציבה האט ער אנגעוויזן צו שרייבן: "יחיד בדורו בחכמת אלוקים"{{הערה|שם=OU}}. | ||
== | ==המשכה== | ||
רבי נפתלי צבי הורוויץ איז דער | רבי נפתלי צבי הורוויץ איז דער שטאם-פאטער פון א זייער פארצווייגטער דינאסטיע פון צדיקים אין גאליציע, צווישן זיי אסאך גרויסע רבנים. צווישן זיינע קינדער זענען געווען [[רבי אברהם חיים הורוויץ (ערשטער)|רבי אברהם חיים פון לינסק]], [[רבי יעקב הורוויץ (מעליץ)|רבי יעקב מעליצער]]<ref>(וועלכער איז געווען רב אין קאָלבושאָוו און מעליץ און איז געווארן א רבי אין תקפ"ז; צוליב די נסים וואָס זענען אים צוגעשריבן געווארן, איז ער געווען באקאנט אלס דער "קליינער בעל שם טוב")</ref> (וועלכער איז געווען רב אין קאָלבושאָוו און מעליץ און איז געווארן א רבי אין תקפ"ז; צוליב די נסים וואָס זענען אים צוגעשריבן געווארן, איז ער געווען באקאנט אלס דער "קליינער בעל שם טוב"){{הערה|{{לינק|אדרעס=https://delet.jhi.pl/pl/psj?articleId=14154|שרייבער=Zofia Borzymińska|קעפל=Horowic Naftali Cwi z Ropczyc|זייטל=DELET|שפראך=PL}}|כיוון=שמאל}}, און [[רבי אליעזר הורוויץ|רבי אליעזר'ל דזשיקובער]] (וועלכער איז געווען זיין ממלא מקום), פון וועם עס ציט זיך די [[דזשיקוב (חסידות)|דזשיקובער חסידות]]. | ||
צווישן די גאר באוואוסטע תלמידים זענען געווען: דער [[רוי:רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]], דער [[רוי:רבי שלום רוקח|שר שלום פון בעלז]], [[רוי:רבי שלום ראזענפעלד|רבי שלום קאמינקער]], און [[רבי צבי אלימלך פון דינוב|רבי צבי אלימלך פון דינוב]]<ref>וועלכער איז למעשה געווארן רבי ביים לעבן פון ראפשיצער רב (נתן אורטנר, הרבי צבי אלימלך מדינוב: פרקי חייו ומשנתו, זייט 162–163).</ref>. | |||
==ספרים== | |||
דער ראפשיצער רב האט נישט ערלויבט צו דרוקן זיינע כתבים. אבער לויט דער הוראה פון דער צאנזער רב, זענען זיינע צוויי ווערק "זרע קודש" (תרכ"ח) און "אילה שלוחה" (תרכ"ב), יא געדרוקט געווארן. "זרע קודש" איז דרוש און חסידות על התורה און די ימים טובים. "אילה שלוחה" איז אויף בראשית און שמות. | |||
"אהל נפתלי" (לעמבערג תרע"א) איז א זאמלונג פון זיינע דברי תורה, און געשיכטעס וועגן אים. | |||
==מעשיות און שארפזיניגע ווערטער== | ==מעשיות און שארפזיניגע ווערטער== | ||
אין חסידישער ליטעראטור זענען פארהאן פיל מעשיות, משלים און לעגענדעס וועגן רבי נפתלי. | אין חסידישער ליטעראטור זענען פארהאן פיל מעשיות, משלים און לעגענדעס וועגן רבי נפתלי. ספעציעל שארפע ווערטלעך. | ||
*מען דערציילט אז ער האט אמאל געזאגט: "איך וואלט ענדערש געזעסן נעבן א חכם אין | *מען דערציילט אז ער האט אמאל געזאגט: "איך וואלט ענדערש געזעסן נעבן א חכם אין גיהנם, איידער נעבן א נאַר אין גן עדן"{{הערה|Harry M. Rabinowicz, ''Hasidism:'' The Movement and Its Masters (Jason Aronson Inc.: Northvale, New Jersey, 1988), p. 136.|כיוון=שמאל}}. | ||
* | *נאך א דרשה אויף צדקה פאר פּסח, ווען זיין ווייב האט אים געפרעגט צי ער האט איבערצייגט די מענטשן, האט ער געענטפערט: "איך האב נאר האלב מצליח געווען, און דאס איז גארנישט שלעכט." און ער האט אויסגעפירט: "איך האב איבערצייגט די ארעמע לייט צו נעמען – אָבער נישט די רייכע לייט צו געבן"{{הערה|Elie Wiesel, ''Somewhere a Master'' (Simon and Schuster, Touchstone Edition: New York, 1993), p. 165.|כיוון=שמאל}}. | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*'''אהל נפתלי''', צוזאמגענומען | *'''אהל נפתלי''', צוזאמגענומען דורך [[רבי אברהם חיים שמחה בונם מיכלזאהן]], לעמבערג, תרע"א | ||
*{{היברובוקס|רבי ישראל בערגער|זכות ישראל הנקרא עשר צחצחות|43372|page=83|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תר"ע|עמ=83–100}} | *{{היברובוקס|רבי ישראל בערגער|זכות ישראל הנקרא עשר צחצחות|43372|page=83|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תר"ע|עמ=83–100}} | ||
*{{אוצר החכמה|אביעזר בורשטין|צדקת החכם: קורות חייו ותורתו של ... רבי נפתלי מרופשיץ|194927|שנת הוצאה=תשכ"ו}} | *{{אוצר החכמה|אביעזר בורשטין|צדקת החכם: קורות חייו ותורתו של ... רבי נפתלי מרופשיץ|194927|שנת הוצאה=תשכ"ו}} | ||
*{{היברובוקס|ר' אלימלך הורוויץ|זרעא קדישא|55158|שנת הוצאה=תשס"ז}} | *{{היברובוקס|ר' אלימלך הורוויץ|זרעא קדישא|55158|שנת הוצאה=תשס"ז}} | ||
* מאיר וונדר, '''אנציקלופדיה לחכמי גליציה''', 300–306 | *מאיר וונדר, '''אנציקלופדיה לחכמי גליציה''', 300–306 | ||
*יקותיאל אריה קאמעלהאר, '''[https://www.daat.ac.il/daat/v-articles/dordea17.pdf דור דעה]''', תשי"ב, עמ' רלו–רמג | *יקותיאל אריה קאמעלהאר, '''[https://www.daat.ac.il/daat/v-articles/dordea17.pdf דור דעה]''', תשי"ב, עמ' רלו–רמג | ||
<div class="mw-content-ltr"> | <div class="mw-content-ltr"> | ||
| שורה 107: | שורה 105: | ||
--> | --> | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*[https://www.sefaria.org.il/topics/naftali-tzvi-horowitz זיינע ספרים אויף ספריא (זרע קודש און אמרי שפר)] | *[https://www.sefaria.org.il/topics/naftali-tzvi-horowitz זיינע ספרים אויף ספריא (זרע קודש און אמרי שפר)] | ||
*{{אייוועלט|3826|רבי נפתלי צבי הורוויץ מראפשיץ זצ"ל - י"א אייר שנת תקפ"ז}} | *{{אייוועלט|3826|רבי נפתלי צבי הורוויץ מראפשיץ זצ"ל - י"א אייר שנת תקפ"ז}} | ||
*{{דף שער בספרייה הלאומית|987007280624705171|הורוויץ, נפתלי צבי בן מנחם מנדל (1760-1827)}} | *{{דף שער בספרייה הלאומית|987007280624705171|הורוויץ, נפתלי צבי בן מנחם מנדל (1760-1827)}} | ||