בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| שורה 8: | שורה 8: | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
די אנטוויקלונג פון די קרובות סעריעס און די אומשטענדן וואס האבן צוגעברענגט דערצו גייען צוריק צום תקופה פון די ערשטע דור פייטנים, וואס איז נישט פארהאן ביז היינט צופיל אינפארמאציע דערוועגן. ס'איז פארהאן א דעה אז דאס האט זיך אנגעהויבן צוליב א גזירה וואס האט פארבאטן דאס לערנען [[תלמוד]], דעריבער האט דער שליח ציבור ביים דאווענען אריינגעריקט הלכות און מדרשים{{הערה| | די אנטוויקלונג פון די קרובות סעריעס און די אומשטענדן וואס האבן צוגעברענגט דערצו גייען צוריק צום תקופה פון די ערשטע דור פייטנים, וואס איז נישט פארהאן ביז היינט צופיל אינפארמאציע דערוועגן. ס'איז פארהאן א דעה אז דאס האט זיך אנגעהויבן צוליב א גזירה וואס האט פארבאטן דאס לערנען [[תלמוד]], דעריבער האט דער שליח ציבור ביים דאווענען אריינגעריקט הלכות און מדרשים{{הערה|[[פרקוי בן באבוי]] אין נאמען פון זיין רבי'ן [[רב יהודאי גאון]], גנזי שכטר ח"ב זייט 551-552; העתים קעב-קעג; מקור חיים סימן סח}}. רש"י שרייבט אז משה רבינו האט מתקן צו לערנען די הלכות פון יעדן יום טוב בעפאר יום טוב, און שפעטער ווען די הערצער זענען געווארן שוואכער האט מען דאס אריינגערוקט אינעם דאווענען. די ערשטע קרובות וואס מען זאגט ביז היינט זענען די פון [[רבי אלעזר הקליר]], אויף וועם טייל ראשונים שרייבן אז ער איז געווען פון די תנאים. אנדערע שיטות זענען אז ער איז געווען בזמן פון די [[רבנן סבוראי]] אדער אנהייב פון די [[גאונים]]. אין די [[קאהירער גניזה|גניזה פון קאהיר]] האט מען געטראפן פילע קרובה-סעריעס פון [[יניי]] און דער קליר וואס זענען נישט באקאנט געווען ביז דאן. [[רבינו גרשום מאור הגולה]] שרייבט אז יניי האט מחבר געווען קרובות אויף יעדן פון די סדרות פון קריאת התורה, לויט דעם דריי-יעריגן מחזור וואס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל, איבערבלייבענישן דערפון האט מען געפונען אין גניזה. קליר'ס קרובות זענען בעיקר אויף ספעציעלע שבתים און ימים טובים, אריינגערעכנט חנוכה, פורים, און פאר א חתן. | ||
דער נאמען קרובות שטאמט ווארשיינליך אויפ'ן נאמען פונעם [[שליח ציבור]], וואס מ'האט גערופן אין ארץ ישראל שפראך "'''קרוב'''"{{הערה|{{ירושלמי|ברכות|א|ה}}; {{רבה|ויקרא|יט}}; זעט אויך כל בו, סימן יא}}, ווייל ער איז ווי א כהן וואס האט מקריב געווען קרבנות{{הערה|אבודרהם נאך 'אין כאלוקינו'; [https://shulchanarukh.alhatorah.org/Parshan/Peri_Megadim_Mishbetzot_Zahav/Orach_Chayyim/53.19 פרי מגדים, משבצות זהב נג, י]}}{{הערה|זעט {{ירושלמי|ברכות|ד|ד}}: "''זה שעובר לפני התיבה אין אומר לו בוא והתפלל, אלא '''בוא וקרב''', עשה קרבנינו, עשה צרכינו, עשה מלחמותינו, פייס בעדינו''"}}. אן אנדער טעם איז וויבאלד מען דערנענטערט זיך צו השי"ת דורך אים לויבן{{הערה|[[רבי יום-טוב ליפמאן העלער]], [https://www.sefaria.org/Maadaney_Yom_Tov_on_Berakhot.827 מעדני יום טוב, ברכות ה, כא (תתכז)]}}, אדער פון לשון "קרב" - אינעווייניג, ווייל דאס ווערט אריינגעשטעלט אינערהאלב דעם נוסח התפילה{{הערה|אבודרהם; זעט אליה רבה נג, כג}}. די בעלי ה[[תוספות]]{{הערה|תוספות {{בבלי|חגיגה|יג|א}} ד"ה ורגלי; [https://www.sefaria.org/Rosh_on_Berakhot.5.21 רא"ש ברכות פ"ה סימן כא]}} און נאך זיי דער [[טור]]{{הערה|שם=טורסח|{{טור|אורח חיים|סח}}}} באצייכענען דאס אלס "'''קרובץ'''", און אזוי געפינט מען אויך די ספרים פון מנהגי אשכנז, וואס געבן אן דערויף אז דאס איז ראשי תיבות "'''ק'''ול '''ר'''נה '''ו'''ישועה '''ב'''אהלי '''צ'''דיקים" ({{תנ"ך|תהלים|קיח|טו}}){{הערה|ספר המנהגים קלויזנער, טו ח; {{טור|אורח חיים|סח|מפרש=בית יוסף}}; [[רבי צבי הירש קאידינאווער]], [[שית:Kav_HaYashar.86|קב הישר פרק פו]]}}. דער לינגוויסט [[רבי אליהו בחור]] (ה'ש"א) מאכט שוין אוועק דעם ראשי תיבות, און זאגט אז דער נאמען שטאמט פון דעם וואס די דייטשע אידן האבן פארמישט די פראנצויזישער אקצענט פונעם ווארט 'קרוּבוֹת' (ר' אליהו פּינטלט דעם ערשטן ו' מיט א מלאפּום){{הערה|רבי אליהו בחור, [https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb10988900?page=73 ספר התשבי, איזנא, ש"א], עמ' 215, ערך קרבץ. זעט פרי מגדים, משבצות זהב נג י; מעדני יום טוב; [[רבי יעקב עמדין]], [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=7920#p=100 מור וקציעה, סי' קיב]}}. | דער נאמען קרובות שטאמט ווארשיינליך אויפ'ן נאמען פונעם [[שליח ציבור]], וואס מ'האט גערופן אין ארץ ישראל שפראך "'''קרוב'''"{{הערה|{{ירושלמי|ברכות|א|ה}}; {{רבה|ויקרא|יט}}; זעט אויך כל בו, סימן יא}}, ווייל ער איז ווי א כהן וואס האט מקריב געווען קרבנות{{הערה|אבודרהם נאך 'אין כאלוקינו'; [https://shulchanarukh.alhatorah.org/Parshan/Peri_Megadim_Mishbetzot_Zahav/Orach_Chayyim/53.19 פרי מגדים, משבצות זהב נג, י]}}{{הערה|זעט {{ירושלמי|ברכות|ד|ד}}: "''זה שעובר לפני התיבה אין אומר לו בוא והתפלל, אלא '''בוא וקרב''', עשה קרבנינו, עשה צרכינו, עשה מלחמותינו, פייס בעדינו''"}}. אן אנדער טעם איז וויבאלד מען דערנענטערט זיך צו השי"ת דורך אים לויבן{{הערה|[[רבי יום-טוב ליפמאן העלער]], [https://www.sefaria.org/Maadaney_Yom_Tov_on_Berakhot.827 מעדני יום טוב, ברכות ה, כא (תתכז)]}}, אדער פון לשון "קרב" - אינעווייניג, ווייל דאס ווערט אריינגעשטעלט אינערהאלב דעם נוסח התפילה{{הערה|אבודרהם; זעט אליה רבה נג, כג}}. די בעלי ה[[תוספות]]{{הערה|תוספות {{בבלי|חגיגה|יג|א}} ד"ה ורגלי; [https://www.sefaria.org/Rosh_on_Berakhot.5.21 רא"ש ברכות פ"ה סימן כא]}} און נאך זיי דער [[טור]]{{הערה|שם=טורסח|{{טור|אורח חיים|סח}}}} באצייכענען דאס אלס "'''קרובץ'''", און אזוי געפינט מען אויך די ספרים פון מנהגי אשכנז, וואס געבן אן דערויף אז דאס איז ראשי תיבות "'''ק'''ול '''ר'''נה '''ו'''ישועה '''ב'''אהלי '''צ'''דיקים" ({{תנ"ך|תהלים|קיח|טו}}){{הערה|ספר המנהגים קלויזנער, טו ח; {{טור|אורח חיים|סח|מפרש=בית יוסף}}; [[רבי צבי הירש קאידינאווער]], [[שית:Kav_HaYashar.86|קב הישר פרק פו]]}}. דער לינגוויסט [[רבי אליהו בחור]] (ה'ש"א) מאכט שוין אוועק דעם ראשי תיבות, און זאגט אז דער נאמען שטאמט פון דעם וואס די דייטשע אידן האבן פארמישט די פראנצויזישער אקצענט פונעם ווארט 'קרוּבוֹת' (ר' אליהו פּינטלט דעם ערשטן ו' מיט א מלאפּום){{הערה|רבי אליהו בחור, [https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb10988900?page=73 ספר התשבי, איזנא, ש"א], עמ' 215, ערך קרבץ. זעט פרי מגדים, משבצות זהב נג י; מעדני יום טוב; [[רבי יעקב עמדין]], [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=7920#p=100 מור וקציעה, סי' קיב]}}. | ||
| שורה 54: | שורה 54: | ||
"קדושת י"ח" איז געווען געווידמעט פאר די תפילת שמונה-עשרה אין ספעציעלע טעג פון יאר וואס מען האט יא געזאגט דערביי "קדושה", א שטייגער ווי [[חנוכה]]{{הערה|זעט {{מסכת קטנה|סופרים|כ|ז}}}}, [[חול המועד]] און [[ראש חודש]]. דער ערשטער טייל פונעם געבוי פון די קדושתות י"ח זענען ענליך צו די פון די "קדושתא" נאר אויף א קורצערן פארמאט, און פון דארט און ווייטער איז דאס געבוי פונקט ווי אין די "שבעתא". | "קדושת י"ח" איז געווען געווידמעט פאר די תפילת שמונה-עשרה אין ספעציעלע טעג פון יאר וואס מען האט יא געזאגט דערביי "קדושה", א שטייגער ווי [[חנוכה]]{{הערה|זעט {{מסכת קטנה|סופרים|כ|ז}}}}, [[חול המועד]] און [[ראש חודש]]. דער ערשטער טייל פונעם געבוי פון די קדושתות י"ח זענען ענליך צו די פון די "קדושתא" נאר אויף א קורצערן פארמאט, און פון דארט און ווייטער איז דאס געבוי פונקט ווי אין די "שבעתא". | ||
=== | ===ספּעציעלע קרובות=== | ||
אריגינעל זענען [[סליחות]] און [[קינות]] אויך געווען טייל פון די "קרובות" סעריע פאר די שמונה-עשרה. אין א פאסט-טאג פלעגט מען מאריך זיין מיט מערערע פיוטים ביי די ברכה פון "סלח לנו" - "סליחות", און ביי די קרובות פון תשעה באב פלעגט מען מאריך זיין ביי די ברכה פון "בונה ירושלים". אין די שפעטערע תקופות איז געווארן איינגעפירט דאס צו זאגן נאך שמונה עשרה. און אזוי פירט מען זיך היינט אין רוב פלעצער. | אריגינעל זענען [[סליחות]] און [[קינות]] אויך געווען טייל פון די "קרובות" סעריע פאר די שמונה-עשרה. אין א פאסט-טאג פלעגט מען מאריך זיין מיט מערערע פיוטים ביי די ברכה פון "סלח לנו" - "סליחות", און ביי די קרובות פון תשעה באב פלעגט מען מאריך זיין ביי די ברכה פון "בונה ירושלים". אין די שפעטערע תקופות איז געווארן איינגעפירט דאס צו זאגן נאך שמונה עשרה. און אזוי פירט מען זיך היינט אין רוב פלעצער. | ||
תפילת טל, גשם, פיוטי תקיעות לר"ה, און עבודה פאר יו"כ. | |||
==אין הלכה און מנהג== | ==אין הלכה און מנהג== | ||
דאס זאגן | אויסער די הויפּט פּאלעמיק איבער דאס זאגן [[פיוט]]ים בכלל, און בפרט ביי די ברכות יוצר, אלס ערזאץ אדער צוגאב צום אלגעמיינעם ליטורגיע, האבן זיך חילוקי דעות אויך געטראפן איבער די קרובות ביי חזרת הש"ץ, בעיקר איבער די זייטיגע הלכות און פרטית'דיגע בקשות וואס האבן נישט קיין שייכות מיטן קביעות'דיגן דאווענען. | ||
די | די פּאלעמיק, וועלכע האט זיך שוין אנגעהויבן אין תקופת הגאונים, זענען באזירט פארשידענע מימרות אין גמרא, ווי דאס וואס [[רב יהודה]] זאגט אז מען טאר נישט בעטן די אייגענע געברויכן דורכאויס די ערשטע דריי און לעצטע דריי ברכות{{הערה|{{בבלי|ברכות|לד|א}}}}; די אכצן ברכות זענען באשטימט געווארן דורך הונדערט און צוואנציג זקנים, צווישן זיי א צאל נביאים, און "מכאן ואילך אסור לספר בשבחו של הקב"ה…", און איינער וואס איז צופיל מְסַפר בשבחו ווערט "נעקר מן העולם" {{הערה|{{בבלי|מגילה|יז|ב}} – יח, א}}; און איינער וואס איז משנה פונעם "מטבע שטבעו חכמים בברכות" האט נישט יוצא געווען{{הערה|{{בבלי|ברכות|מ|ב}}}}; רבי חנינא האט פּראטעסטירט קעגן א בעל-תפילה וואס האט צוגעלייגט שבחים צום באשטימטן נוסח{{הערה|{{בבלי|ברכות|לג|ב}}; {{בבלי|מגילה|כה|א}}}}. | ||
גאונים פון בבל, ווי [[רב יהודאי גאון]]{{הערה|[[פרקוי בן באבוי]], גנזי שכטר ח"ב זייט 554}} און [[רב עמרם גאון]], האבן זיך אין אלגעמיין קעגנגעשטעלט אז מען זאל איינפירן פיוטים אין די קביעות'דיגע תפילות, טענה'נדיג אז מען זאל זיך שטרענג האלטן צו דעם געגרינדעטן נוסח פון דאווענען וואס חז"ל האבן באשאפן. רב נחשון איז געגאנגען אזוי ווייט אזש ער האט געזאגט אז א בית כנסת וואו מען זאגט פיוטים ווייזט דאס אז אירע מיטגלידער זענען נישט תלמידי חכמים און האט זיך קעגגעשטעלט אויפצונעמען חזנים וואס קענען פיוטים. רב צמח האט גערעכנט אזא חזן אלס א "בר נידוי". ווידער עטליכע גאונים, ווי [[רב נטרונאי גאון]], זענען געווען גרייט אנצונעמען פיוטים אונטער געוויסע תנאים: אז זיי זענען דירעקט פארבינדן מיט דעם תוכן פון די ברכה און אז דער גרונד-סטרטקטור פונעם דאווענען ווערט אנגעהאלטן{{הערה|{{היברובוקס|2=אוצר הגאונים|3=38274|page=79|באנד=ברכות|שנת הוצאה=תרפ"ח|עמ=70–71|לינק טעקסט=תשובות, סי' קעח–קפ}}}}. אזוי שרייבן אויך די גאונים אין א תשובה צולייגנדיג אז אזוי איז דער מנהג אין אלע ערטער, און אין ארץ ישראל, און אין די צוויי ישיבות אין בבל{{הערה|{{אוצר החכמה|2=תשובות הגאונים|3=193468|מקום הוצאה=ניו-יארק|שנת הוצאה=תשנ"ה|מו"ל=אלעזר הורביץ|4=חלק ב' סימן פא, און סימן צט}}}}. | |||
[[רבינו גרשום]] מאכט דאס אבער אוועק אין א תשובה לגבי א חבר וואס האט אנגעוויזן נישט צו זאגן קיין קרובות אין ימים נוראים און ימים טובים, ציטירנדיג דעם לשון פון די גאונים אז פאר צרכי רבים מעג מען בעטן אויך אין די ערשטע ברכות, און אז אזוי לאנג ווי מען האלט זיך צום ענין פון די ברכה און מען פירט אויס "מעין החתימה סמוך לחתימה"{{הערה|{{בבלי|פסחים|קד|א}}}} איז עס נישט קיין פראבלעם{{הערה|ציטירט אין שבלי הלקט סימן כח | דער [[רבינו חננאל]] שרייבט אז די חזנים וואס לאזן איבער דעם נוסח הברכה און זאגן קרובות ביי די ערשטע דריי ברכות טוען נישט ריכטיג. | ||
[[רבינו גרשום]] מאכט דאס אבער אוועק אין א תשובה לגבי א חבר וואס האט אנגעוויזן נישט צו זאגן קיין קרובות אין ימים נוראים און ימים טובים, ציטירנדיג דעם לשון פון די גאונים אז פאר צרכי רבים מעג מען בעטן אויך אין די ערשטע ברכות, און אז אזוי לאנג ווי מען האלט זיך צום ענין פון די ברכה און מען פירט אויס "מעין החתימה סמוך לחתימה"{{הערה|{{בבלי|פסחים|קד|א}}}} איז עס נישט קיין פראבלעם{{הערה|ציטירט אין [[שית:Shibbolei_HaLeket.28|שבלי הלקט סימן כח]]}}. דאס זעלבע שרייבט רש"י אין א תשובה{{הערה|ספר הפרדס הגדול סימן קעג-קעד}}, און אזוי שטייט אויך אין תוספות{{הערה|תוספות {{בבלי|ברכות|לד|א}} ד"ה אל ישאל; געברענגט אין רא"ש}}. | |||
אויך דער טור, טראץ וואס פון די יוצרות אינערהאלב ברכת קריאת שמע איז ער נישט אזוי צופרידן{{הערה|שם=טורסח}}, אבער לגבי די קרובות פון שמונה עשרה ברענגט ער אראפ גלייכגילטיג די שיטת המתירים אָן דערמאנען א חולק{{הערה|{{טור|אורח חיים|קיב}}}}. דער [[בית יוסף]] פסק'עט | אויך דער טור, טראץ וואס פון די יוצרות אינערהאלב ברכת קריאת שמע איז ער נישט אזוי צופרידן{{הערה|שם=טורסח}}, אבער לגבי די קרובות פון שמונה עשרה ברענגט ער אראפ גלייכגילטיג די שיטת המתירים אָן דערמאנען א חולק{{הערה|{{טור|אורח חיים|קיב}}}}. דער [[בית יוסף]] פסק'עט אין [[שולחן ערוך]] אז מען זאל נישט זאגן קיין פיוטים אדער קרובץ אינמיטן דאווענען. דער [[רמ"א]] רעאגירט דערויף אז פארהאן וואס זענען דאס מתיר, וויבאלד עס איז צרכי רבים, און אז איבעראל פירט מען זיך טאקע דאס יא צו זאגן. אסאך אחרונים זענען מכריע אז ביי ברכת קריאת שמע זאל מען נישט זאגן קיין יוצרות, אבער ביי חזרת הש"ץ זאל מען יא זאגן{{הערה|שו"ת שער אפרים סימן יג; {{שולחן ערוך הרב|אורח חיים|סח}}; {{ערוך השולחן|אורח חיים|סח}}; און נאך}}. | ||
דער [[רדב"ז]] איז מאריך אין א תשובה איבער די גרויסקייט פון די פיוטים און אז מען טאר נישט טוישן פון דעם מנהג{{הערה|תשו' הרדב"ז חלק ג' סימן | דער [[רדב"ז]] איז מאריך אין א תשובה איבער די גרויסקייט פון די פיוטים און אז מען טאר נישט טוישן פון דעם מנהג{{הערה|תשו' הרדב"ז [[שית:Teshuvot_HaRadbaz_Volume_3.967|חלק ג' סימן תתקנז]]}}; דער [[רבי חיים יוסף דוד אזולאי|חיד"א]] ברענגט פון א כתב יד, אז אין יאר תתקס"ג האט [[שאלות ותשובות מן השמים|רבינו יעקב ממרויש]] אנגעפרענגט אין הימל איבער די פיוטים פון די ערשטע דריי ברכות און די ברכות קרי"ש, און מען האט געענטפערט אז מען זאל דאס יא זאגן{{הערה|מחזיק ברכה, אורח חיים קיב, א; ווערט אויך געברענגט אין רדב"ז ח"ג סי' תתקסז}}. דער חיד"א שרייבט אז מען זאל זיך צוריקהאלטן פון זאגן פיוטים, אבער מען זאל דאס נישט ארויסווייזן, צוליב מחלוקת און צוליב'ן כבוד פון די גדולים וואס האבן דאס מתקן געווען און זאגן דאס יא{{הערה|מחזיק ברכה, אורח חיים קיב, א; ברכי יוסף אות ב}}. אויך דער מקובל [[רבי חיים וויטאל]] פלעגט נישט זאגן קיין פיוטים פאר זיך, בלויז ווען ער איז צוגעגאנגען צם עמוד האט ער יא געזאגט, נישט צו טוישן פונעם מנהג. דער גר"א פלעגט זאגן די קרובץ פון די ארבע פרשיות און שבת הגדול נאך שחרית איידער קריאת התורה, אבער די קרובות פון ימים טובים פלעגט ער יא זאגן אינמיטן דאווענען{{הערה|מעשה רב, ווילנא תרמז, [[S:מעשה_רב_הלכות_שבת#קכז|סימן קכז]]; {{היברובוקס|רבי אברהם צבי הירש קאצינעלנבויגן|שערי רחמים|9177|page=14|מקום הוצאה=ווילנא תרל"א|עמ=10|אות צא}}}}. פארהאן וואס פירן זיך אז די פיוטים וואס מען לאזט אויס ביים דאווענען, זינגט מען שפעטער ביים סעודה. | ||
[[רבי חיים בנבנשתי]] ברענגט אז דער ספרדישער מנהג איז נישט צו זאגן קיין פיוטים ביי חזרת הש"ץ, אויסער ראש השנה און יום כיפור ווען מען זאגט צווישן די ברכה פון "גבורות" און "קדושת ה'" א סדר קדושות פון [[רבי יהודה הלוי]]. ער ערקלערט אז דאס מעג מען יא וויבאלד עס איז מעין פון "קדושה" און האט א דין פון די קדושה זעלבסט{{הערה|שיירי כנסת הגדולה, אורח חיים סימן קיב}}. | [[רבי חיים בנבנשתי]] ברענגט אז דער ספרדישער מנהג איז נישט צו זאגן קיין פיוטים ביי חזרת הש"ץ, אויסער ראש השנה און יום כיפור ווען מען זאגט צווישן די ברכה פון "גבורות" און "קדושת ה'" א סדר קדושות פון [[רבי יהודה הלוי]]. ער ערקלערט אז דאס מעג מען יא וויבאלד עס איז מעין פון "קדושה" און האט א דין פון די קדושה זעלבסט{{הערה|שיירי כנסת הגדולה, אורח חיים סימן קיב}}. | ||
נאך א באמערקונג וואס די פוסקים האבן געמאכט לגבי די פיוטים, איז דאס וואס צוליב דער אריכות און שווער לשון ברענגט דאס צו אויסרעדן און פארוויילן אינמיטן דאווענען. דער פרי חדש שרייבט אז די פיוטים זענען פארפאסט געווארן פאר אזעלכע דורות ווי דעם קליר'ס, אבער נישט פאר די היינטיגע צייטן וואס די אריכות פון די פיוטים ברענגט אז מען איז מפסיק אינמיטן דאווענען און שמועסט איינער מיט צווייטן, און עס העלפט נישט דאס מוסר זאגן זיי, דערפאר זאל מען מקצר זיין מיט פיוטים דאס מערסטע מעגליך{{הערה|פרי חדש אורח חיים סימן קיב}}. אויך דער | נאך א באמערקונג וואס די פוסקים האבן געמאכט לגבי די פיוטים, איז דאס וואס צוליב דער אריכות און שווער לשון ברענגט דאס צו אויסרעדן און פארוויילן אינמיטן דאווענען. דער פרי חדש שרייבט אז די פיוטים זענען פארפאסט געווארן פאר אזעלכע דורות ווי דעם קליר'ס, אבער נישט פאר די היינטיגע צייטן וואס די אריכות פון די פיוטים ברענגט אז מען איז מפסיק אינמיטן דאווענען און שמועסט איינער מיט צווייטן, און עס העלפט נישט דאס מוסר זאגן זיי, דערפאר זאל מען מקצר זיין מיט פיוטים דאס מערסטע מעגליך{{הערה|פרי חדש אורח חיים סימן קיב}}. אויך דער יעב"ץ שרייבט אז טראץ וואס מען קען מלמד זכות אויפ'ן מנהג איז ער נישט צופרידן דערפון, באזונדער צוליב די שווערע לשונות וואס די פיוטים נוצן{{הערה|מור וקציעה סי' סח}}. ווידעראום דער טורי זהב שרייבט אז מען זאל זיך פאָרקוקן די פיוטים וויבאלד מען דארף פארשטיין די טייטש{{הערה|טורי זהב אורח חיים סי' ק}}. | ||
דער קב הישר שרייבט: "עס זאל נישט זיין גרינג אין דיינע אויגן דאס זאגן די פיוטים פון קרוב"ץ, עס איז א חיוב אויף יעדן מענטש צו זאגן די פיוטים מיט שמחה און מיט כוונת הלב און מיט א קלארע שטימע, וויבאלד אין יעדן פיוט זענען פארהאן וואונדערליכע סודות, און די פיוטים זאלן נישט זיין צולאסט, וויל זיי זענען נתחבר געווען אויף די עצה פון די מלאכי מעלה וואס האבן זיך אנטפלעקט צו רבי אלעזר הקלירי, וואס ער האט מסדר געווען די פיוטים לויט די סדר פון א"ב ג"ד און תשר"ק ווייל אזוי זינגט מען און לויבט מען אין הימל. און איך האב א קבלה פון די זקינים און חסידים אז ווער עס פארנאכלעסיגט אין זאגן די קרוב"ץ און זאגט אז עס איז נישט קיין חיוב, איז נישט מאריך ימים ח"ו, וויבאלד אלע פערזענליכקייטן וואס האבן פארפאסט די פיוטים זענען געווען גדולי הדור און אנשי מעשה וואס איז פאר זיי געטון געווארן א צאל ניסים בי זייער לעבן און נאך זייער הסתלקות". ער פירט אויס אז מען זאל אינזין האבן די נעמען פון די מחברים וואס זענען מרומז אין די פיוטים, וויבאלד זיי האבן א נחת רוח דערפון{{הערה|[[רבי צבי הירש קאידינאווער]], [[שית:Kav_HaYashar.86|קב הישר פרק פו]]}}. | דער קב הישר שרייבט: "עס זאל נישט זיין גרינג אין דיינע אויגן דאס זאגן די פיוטים פון קרוב"ץ, עס איז א חיוב אויף יעדן מענטש צו זאגן די פיוטים מיט שמחה און מיט כוונת הלב און מיט א קלארע שטימע, וויבאלד אין יעדן פיוט זענען פארהאן וואונדערליכע סודות, און די פיוטים זאלן נישט זיין צולאסט, וויל זיי זענען נתחבר געווען אויף די עצה פון די מלאכי מעלה וואס האבן זיך אנטפלעקט צו רבי אלעזר הקלירי, וואס ער האט מסדר געווען די פיוטים לויט די סדר פון א"ב ג"ד און תשר"ק ווייל אזוי זינגט מען און לויבט מען אין הימל. און איך האב א קבלה פון די זקינים און חסידים אז ווער עס פארנאכלעסיגט אין זאגן די קרוב"ץ און זאגט אז עס איז נישט קיין חיוב, איז נישט מאריך ימים ח"ו, וויבאלד אלע פערזענליכקייטן וואס האבן פארפאסט די פיוטים זענען געווען גדולי הדור און אנשי מעשה וואס איז פאר זיי געטון געווארן א צאל ניסים בי זייער לעבן און נאך זייער הסתלקות". ער פירט אויס אז מען זאל אינזין האבן די נעמען פון די מחברים וואס זענען מרומז אין די פיוטים, וויבאלד זיי האבן א נחת רוח דערפון{{הערה|[[רבי צבי הירש קאידינאווער]], [[שית:Kav_HaYashar.86|קב הישר פרק פו]]}}. | ||
| שורה 84: | שורה 89: | ||
*{{אוצר החכמה|עזרא פליישר|"לחקר תבניות הקבע בפיוטי הקדושתא"|16161|page=25|'''סיני''' סה, זייטן כא–מז}} | *{{אוצר החכמה|עזרא פליישר|"לחקר תבניות הקבע בפיוטי הקדושתא"|16161|page=25|'''סיני''' סה, זייטן כא–מז}} | ||
*ערך "[https://benyehuda.org/dict/24412/55429 קְרוֹבָה]" אין מילון בן יהודה | *ערך "[https://benyehuda.org/dict/24412/55429 קְרוֹבָה]" אין מילון בן יהודה | ||
*דניאל א' אדר, [https://beinenu.com/sites/default/files/alonim/207_74_79.pdf#page=41 "דין פיוטים בקריאת שמע וברכותיה, קרובות, אזהרות ורשויות"], '''האוצר''' לב, אלול תשע"ט, עמ' לו–נו | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
{{ויקיטקסט בשורה|קטגוריה:קרובות (פיוט)}} | {{ויקיטקסט בשורה|קטגוריה:קרובות (פיוט)}} | ||
*{{פרויקט בן-יהודה|זיהוי=51138|שם=מנחם זולאי|שם היצירה=פיוטי יניי}} | *{{פרויקט בן-יהודה|זיהוי=51138|שם=מנחם זולאי|שם היצירה=פיוטי יניי}} | ||
* [https://forum.yidtish.com/viewtopic.php?t=805 פיוטים ומהותם] אויף אידטיש | *[https://forum.yidtish.com/viewtopic.php?t=805 פיוטים ומהותם] אויף אידטיש | ||
==ביאורים== | ==ביאורים== | ||
| שורה 96: | שורה 102: | ||
[[קאַטעגאָריע:פיוטים]] | [[קאַטעגאָריע:פיוטים]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[he:קרובה]] | [[he:קרובה]] | ||