בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:פורים פראנקפורט"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
פורים ענצ (ווארשיינליך פון אוצר ישראל)
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
(פורים ענצ (ווארשיינליך פון אוצר ישראל)) צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 44: | שורה 44: | ||
זעענדיג אז דאס שאדט די פארבינדונגען צווישן די מלוכות האט דער דייטשער קייזער אטיאס באאויפגעטראגט איינער פון זיינע מיניסטארן מיט'ן נאמען קרויסמיא צוריק צו ברענגען די קהילה קיין פראנקפורט, און שטארק באשטראפן די שולדיגע פארברעכער, און צו פארזיכערן די אידישע איינוואוינער פון ווילדע אומרוען{{מקור}}. | זעענדיג אז דאס שאדט די פארבינדונגען צווישן די מלוכות האט דער דייטשער קייזער אטיאס באאויפגעטראגט איינער פון זיינע מיניסטארן מיט'ן נאמען קרויסמיא צוריק צו ברענגען די קהילה קיין פראנקפורט, און שטארק באשטראפן די שולדיגע פארברעכער, און צו פארזיכערן די אידישע איינוואוינער פון ווילדע אומרוען{{מקור}}. | ||
===די ישועה=== | |||
אום אדר [[ה'שע"ו]] איז געקומען די ישועה. דער מיניסטער קרויסמיא האט געמאלדן אין נאמען פונעם קייזער צום אידישן קהילה אז זיי זענען זיכער זיך צוריק צו קערן וואוינען אין זייער היים-שטאט פראנקפורט, און די שולדיגע וועלן באשטראפט ווערן מיט מיתות משונות אז אלע זאלן זען אז אזוינס זאל מער נישט פארקומען אונטער זיין מלוכה. דערביי האט ער געמאלדן אז ער וועט באצאלן אויף די אלע שאדן וואס די כוליגאנעס האבן שאדן געמאכט פאר'ן קהילה. | |||
---- | ---- | ||
גאנצע צוויי יאר האט פעטמילך טעראריזירט דעם שטאט־ראַט; אבער ענדליך איז עס דערגאנגען צום קייזער. ווי נאר דער קייזער איז געוואויר געווארן פון דער פּאליטישער איבערקערעניש, און אז אלע אידן זענען ארויסגעטריבן געווארן, האט ער באלד באפוילן צו ארעסטירן פעטמילך'ן און זיין באנדע. | גאנצע צוויי יאר האט פעטמילך טעראריזירט דעם שטאט־ראַט; אבער ענדליך איז עס דערגאנגען צום קייזער. ווי נאר דער קייזער איז געוואויר געווארן פון דער פּאליטישער איבערקערעניש, און אז אלע אידן זענען ארויסגעטריבן געווארן, האט ער באלד באפוילן צו ארעסטירן פעטמילך'ן און זיין באנדע. | ||
ס'האט זיך דאן אנגעהויבן אַן אונטערזוכונג קעגן די פירער פון דער דאזיגער שענדליכער טאַט. די אונטערזוכונג איז שוין גארנישט געווען אזוי לייכט, ווייל ס'זענען אין דער זאך געווען פארמישט פילע רעדל־פירער. דער ארעסט פון א נייעם אנטייל־נעמער האט באלד געפירט צום ארעסט פון נאך עטליכע און אזוי ארום איז עס געווארן אלץ מער קאמפּליצירט און פארדרייט. | |||
און אט די "העלדישע" אידן־פרעסער האבן ביי דעם פּראצעס זיך שוין גארנישט ארויסגעוויזן אלס העלדן. יעדער איינער פון אט די טרויעריגע העלדן האט געזוכט זיך צו ראטעווען דורך דעם וואס ער האט ארויפגעווארפן די שולד אויפ'ן צווייטן. יעדער איינער האט גע'טענה'ט אז מ'האט אים נעבאך פארפירט, און שולדיג איז דער פארפירער. און זיי, די אַמאליגע העלדן קעגן א הילפלאז הייפעלע אידן, זענען איצט געשטאנען און ציטערנדיג געבעטן אז מ'זאָל זיי באגנאדיגן. | |||
ווען די לאנגע, ענדלאזע אויספארשונגען האבן זיך געענדיגט, האבן די קאָמיסאַרן דעם 21־טן פעברואר 1616 געלאזט וויסן, אז זיי זענען פארטיג מיט דער אויספארשונג. די מערדערישע אנפירער זענען פאראורטיילט געווארן צום טויט. דער 28־טער פעברואר איז באשטימט געווארן אלס דער טאג פאר אויספירן די טויט־שטראף, און אין דעם זעלבן טאג זאל אויך פארקומען דאס פייערליכע צוריקברענגען פון די ארויסגעטריבענע אידן צוריק קיין פראנקפורט. | |||
---- | |||
די שמחה איז געווען גרויס, אבער די פחד איז געווען פילפאכיג מער, נישט אלע זענען געווען אזוי גרייט זיך צוריק צו קערן קיין פראנקפורט, ספעציעל די וועלכע האבן געדענקט די שוידערליכע פאגראם ווען מען האט זיי פארטריבן, נעמענדיג אין באטראכט אז די ארטיגע גוים וועלן זיכער קוקן מיט א קרומע נאז אויף די צוריקקער פון די אידישע איינוואוינער און וועלן זוכן נקמה צו נעמען פאר די שטראף וואס דער קייזער האט געאורטיילט פאר די שולדיגע. דער מיניסטאר קרויסמיא האט דאס אויך געוואוסט, און דעריבער האט ער איינגעשטעלט די גאנצע צוויי טעג איידער די אידישע איינוואוינער זענען צוריק געקומען א גרויסע מיליטערישע פאראדע מיט טרומפייטער און מוזיקאלישע אינסטרומענטן, וואס האבן געזונגען אין די גאסן לכבוד די צוריקקער פונעם אידישן קהילה. צו פארמינערן די שאנס פון פרישע פאגראמען האט דער קייזער פארבאטן זיך צו דרייען אין די גאסן יענע צייט, און ארויס געגעבן א פארבאט צו טרינקען וויין און משקה. | די שמחה איז געווען גרויס, אבער די פחד איז געווען פילפאכיג מער, נישט אלע זענען געווען אזוי גרייט זיך צוריק צו קערן קיין פראנקפורט, ספעציעל די וועלכע האבן געדענקט די שוידערליכע פאגראם ווען מען האט זיי פארטריבן, נעמענדיג אין באטראכט אז די ארטיגע גוים וועלן זיכער קוקן מיט א קרומע נאז אויף די צוריקקער פון די אידישע איינוואוינער און וועלן זוכן נקמה צו נעמען פאר די שטראף וואס דער קייזער האט געאורטיילט פאר די שולדיגע. דער מיניסטאר קרויסמיא האט דאס אויך געוואוסט, און דעריבער האט ער איינגעשטעלט די גאנצע צוויי טעג איידער די אידישע איינוואוינער זענען צוריק געקומען א גרויסע מיליטערישע פאראדע מיט טרומפייטער און מוזיקאלישע אינסטרומענטן, וואס האבן געזונגען אין די גאסן לכבוד די צוריקקער פונעם אידישן קהילה. צו פארמינערן די שאנס פון פרישע פאגראמען האט דער קייזער פארבאטן זיך צו דרייען אין די גאסן יענע צייט, און ארויס געגעבן א פארבאט צו טרינקען וויין און משקה. | ||
די | ---- | ||
אום צו קענען האלטן פאלקאמע אָרדנונג, האָט מען שוין דעם 26טן געשלאסן אלע וויין־שענקען. די שטאָט איז געווען מיליטעריש באוואכט. אין מיטן פערד־מארק האט מען אויפגעשטעלט דעם עשאַפאט (תליה), און שוין ביים זונען־אויפגאנג איז דארט געווען פארזאמלט א זייער גרויסער עולם. זיבן אזייגער אין דער פרי האט מען געבראכט די פאראורטיילטע צום עקזעקוציע פּלאץ אונטער א גרויסער מיליטערישער וואַך. | |||
ווינצענז פעטמילך איז געווען דער ערשטער באשטראפט צו ווערן, ווייל ער איז געווען דער הויפּט אנפירער פון דער באנדע. מ'האט אים פארגעליינט דעם טויט־אורטייל און באלד נאכדעם האט מען אים איבערגעגעבן צום תליון. | |||
צום אלעם ערשט האט דער תליון אים אפּגעהאקט צוויי פינגער פון דער רעכטער האנד. דאן האט ער אים מיט דער שווערד געטויטעט, צעשניטן דעם קערפּער אויף פיר טיילן, דעם קאפּ ארויפגעזעצט אויף אַן אייזערנעם שטאנג און אים אויפגעהאנגען אויף דעם טורעם פון דער בריק. זיין הויז האט מען באלד פארניכטעט און עס גלייך געמאכט מיט'ן באָדן און זיין גאנץ פארמעגן האט מען קאנפיסקירט. פילע פון די איבעריגע רעדל־פירער האבן אויך געקראגן טויט־שטראף. | |||
נאך דער עקזעקוציע האט מען פארגעליינט דעם קייזערליכן באפעל אז "די אידן מיט זייערע ווייבער און קינדער זאלן ווידער אין אירע גאסן אויפגענומען ווערן, אלע אירע הייזער רעפּארירט, און אין פארלויף פון דריי מאנאטן מוז מען זיי צוריקגעבן זייער זילבער, גאלד, צירונג און אלעס וואס מ'האט ביי זיי אוועקגערויבט; און אז פון איצט אָן און ווייטער ווער ס'וועט זיי באלעסטיגן, וועט שטרענג באשטראפט ווערן." | |||
מיט גרויס פּאָמפּ און פּראכט, מיט מיליטערישע אפּטיילונגען און א גרויסע צאל פאָנען האָט מען צוריקגעבראכט די אידן קיין פראנקפורט. די קאמיסארן קורמאינצעס און דראמשטאדט האבן זיי געפירט, און געווען איז דאס דעם צוואנציגסטן טאג אין אדר שע"ו (1616). אין גוט ארגאניזירטע רייען האט דער צוג זיך לאנגזאם געצויגן דורך דער שטאט. פאר דעם עולם זענען געפארן צוויי וועגען. אינ'ם ערשטן וואָגן איז געזעסן א גרייז־גרויער מאן מיט א שניי־ווייסער בארד און א קינד, אין דעם צווייטן וואגן זענען געזעסן דריי קעניגליכע אַדלער, וואס האבן געטראגן די אויפשריפט: "רוימישער קעניגליכער מאַיעסטעט אונד דעם הייליגען רייכס־שוץ." | |||
דאַן האָט דער פירער פון דעם צוג צוגעקלאפּט די דריי אדלער צו די דריי טויערן פון דער "יודען גאַסע", און ער האט צוגערופן צו זיך א פאָרשטייער פון די אידן און האט אים ערקלערט, אז דער ביז איצטיגער מאנדאט איז נישט מער גילטיג, און האט אים פארגעלייגט די נייעס. | |||
נאכדעם האט מען געעפנט די טויערן. איינער איז ארומגעפארן איבער דער גאס מיט א טרומפּייט און אונטער די טרומפּייט קלאנגען האבן זיך אומגעקערט די ארויסגעטריבענע אידן אין זייער געבורטס־שטאט. ס'האט זיך פאר זיי אנגעהויבן א בעסער לעבן, ווייל אויסער דעם וואס פילע וויכטיגערע פּונקטן אינעם נייעם מאנדאט זענען געווען פיל גינסטיגערע, זענען זיי דאן געווען אונטער דער שוץ פונעם קייזער, און נישט ווי פריער אונטער דער שוץ פונ'ם ראַט. | |||
---- | |||
ביים טויער פון שטאט האט דער קייזער מיט אויסגע'שורה'טע מיליטערישע סאלדאטן אנטפאנגען די קהילה, באגלייטנדיג די אידן מיט געזאנג צום אידישן קווארטל מיט א פאראדע אין א ספעציעלן מוזיקאלישע כאר וועלכע האבן פארפאסט א ספעציעלן ניגון לכבוד די צוריק קער פון די אידן. (דער ניגון איז שפעטער אזוי באליבט געווארן ביי די קהילה אז די חזנים און בעלי תפילה האבן דאס געזונגען ביי תפילות ימים טובים, אלס א דאנק צום רבש"ע, צום גרויסן נס). אין די ערשטע וואגן איז געזעסן דער קייזער, אינעם צווייטן וואגן זענען געזעסן דער רב און דער פרנס און די ראשי הקהילה, נאכפאלגנדיג אלע געוועזענע אידישע תושבי פראנקפורט באגלייט מיט תכסיסי מלחמה זיי צו היטן. | ביים טויער פון שטאט האט דער קייזער מיט אויסגע'שורה'טע מיליטערישע סאלדאטן אנטפאנגען די קהילה, באגלייטנדיג די אידן מיט געזאנג צום אידישן קווארטל מיט א פאראדע אין א ספעציעלן מוזיקאלישע כאר וועלכע האבן פארפאסט א ספעציעלן ניגון לכבוד די צוריק קער פון די אידן. (דער ניגון איז שפעטער אזוי באליבט געווארן ביי די קהילה אז די חזנים און בעלי תפילה האבן דאס געזונגען ביי תפילות ימים טובים, אלס א דאנק צום רבש"ע, צום גרויסן נס). אין די ערשטע וואגן איז געזעסן דער קייזער, אינעם צווייטן וואגן זענען געזעסן דער רב און דער פרנס און די ראשי הקהילה, נאכפאלגנדיג אלע געוועזענע אידישע תושבי פראנקפורט באגלייט מיט תכסיסי מלחמה זיי צו היטן. | ||