בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,381
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "יידישקייט" ב־"אידישקייט"
ק (קרדיט + קטגוריות) |
ק (החלפת טקסט – "יידישקייט" ב־"אידישקייט") |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''ייִדישקײט''' אָדער '''ייִדנטום''' איז דער אינהאלט און צוזאמנשטעלונג פון דעם [[גלויבן]] און אויפירונג פונעם '''[[ייד]]ישן פאלק''', וואס איז געבויט און שטאמט פון דער [[תורה]] וואס דער אייבערשטער האט געגעבן פאר די '''[[יידן]]''', און ווי שפעטער אפגעלערנט און ערקלערט אין משנה און גמרא דורך די [[תנאים]] און [[אמוראים]], און נאכהער צוזאמען גענומען דורך די [[פוסק]]ים. ''' | '''ייִדישקײט''' אָדער '''ייִדנטום''' איז דער אינהאלט און צוזאמנשטעלונג פון דעם [[גלויבן]] און אויפירונג פונעם '''[[ייד]]ישן פאלק''', וואס איז געבויט און שטאמט פון דער [[תורה]] וואס דער אייבערשטער האט געגעבן פאר די '''[[יידן]]''', און ווי שפעטער אפגעלערנט און ערקלערט אין משנה און גמרא דורך די [[תנאים]] און [[אמוראים]], און נאכהער צוזאמען גענומען דורך די [[פוסק]]ים. '''אידישקייט''' איז דער פאראיינעגונג צווישן די '''יידישע קינדער''' און דעם אייבערשטן. | ||
אן אנהענגער פון ''' | אן אנהענגער פון '''אידישקייט''', צי דער וואס איז געבוירן א '''יידיש קינד''', צי דורך [[גר]]ות, ווערט אנגערופן א '''ייד'''. '''יידן''' ווערן נישט באטראכט בלויז ווי א [[רעליגיע]]זע [[סעקטע]], נאר ווי אן אייגן [[פאלק]], דורך דעם וואס דער אייבערשטער האט זיי אנגערופן אין דער תורה, פאר א פאלק. די '''[[יידישע באפעלקערונג]]''' ווערט געשאצט צו זיין איבער פופצן מיליאן '''יידן''' אויף דער וועלט, א דריטל אין [[ארץ ישראל]], און א דריטל אין די [[פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע]], און א דריטל איבער דער גארער וועלט. | ||
''' | '''אידישקייט''' איז די עלטסטע רעליגיע פון צווישן די דריי גרעסטע [[מאנאטעיזם|מאָנאָטעיסטישע]] רעליגיעס. '''אידישקייט''' מיט אירע פרינציפן און [[עטיקעט]]ין, איז דער פונדאמענט אויף וואס די אנדערע באקאנטע רעליגיעס זענען אוועקגעשטעלט, און אזוי אויך א גרויס טייל פון דער וועלטליכע עטיקעטן און געזעצן נעמט זיך פון '''אידישקייט'''. | ||
אידישקייט איז געבויט אויף א גלויבונג, וואס לויטן [[רמב"ם]] ווערט גערעכנט אויף 13 פרינציפן. איינער פון די יסודות איז די תורה, געגעבן דורך [[משה רבינו]], וואס איז צוזאמגעשטעלט פון [[תורה שבכתב]] און [[תורה שבעל פה]]. | |||
היינט זענען אויף דער וועלט אומגעפער 14.5 מיליאן יידן.<ref name="Population of Jews" /> | היינט זענען אויף דער וועלט אומגעפער 14.5 מיליאן יידן.<ref name="Population of Jews" /> | ||
== אנטוויקלונג == | == אנטוויקלונג == | ||
אידישקייט הייבט זיך אן מיט [[אברהם אבינו]], וואס האט דערקענט דעם [[גאט|אייבישטן]]. נאך אים זענען די נאכפאלגער געווען זיין זון [[יצחק אבינו|יצחק]] און זיין אייניקל [[יעקב אבינו|יעקב]]. יעקב מיט [[שבטי ישראל|זיינע זין]] זענען אראפ קיין מצרים. נאך דעם שעבוד אין מצרים האט [[משה רבינו|משה רבנו]] זיי אויסגעלייזט און איבערגעגעבן די ערשטע מצוות, פון זיי איז געווען די מצוה פון [[קרבן פסח]]. | |||
== הויפּטע כאראקטעריסטיקן פון | == הויפּטע כאראקטעריסטיקן פון אידישקייט == | ||
אידישקייט איז אויסגעצייכענט מיט עטלעכע מצוות וואס יעדער איינער דארף היטן: [[שבת]], [[כשרות]] און [[טהרת המשפחה]]. | |||
=== שבת און יום טוב === | === שבת און יום טוב === | ||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
{{הויפט ארטיקל|כשרות}} | {{הויפט ארטיקל|כשרות}} | ||
כשרות איז איינע פון די צענטראלע מצוות פון | כשרות איז איינע פון די צענטראלע מצוות פון אידישקייט, מיט וואס מען באצייכנט זיך אלס ייד. די הויפט הלכות פון כשרות זענען: | ||
* וועלכע בעלי חיים מעג מען עסן | * וועלכע בעלי חיים מעג מען עסן | ||
| שורה 47: | שורה 47: | ||
== יידישע גלויבונג == | == יידישע גלויבונג == | ||
{{הויפט ארטיקל|אידישע אמונה פרינציפן}} | {{הויפט ארטיקל|אידישע אמונה פרינציפן}} | ||
אידישקייט האט נישט קיין סיסטעם פון דאגמעס אזוי ווי אנדערע רעליגיעס. אין אידישקייט לייגט מען א דגש אויף פראקטישע מצוות (מצוות מעשיות). דאך זענען פאראן אנגענומענע עיקרים פון אמונה וואס די גדולים פון די פריערדיקע דורות האבן צאמגעשטעלט. מערסט באוואוסט זענען די [[שלושה עשר עיקרים|דרייצן עיקרים]] פונעם [[רמב"ם]], וואס הייבט אן מיט אמונה אין איין גאט, וואס האט נישט קיין קערפער און נישט קיין פארעם, אויך אמונה אין [[נביא|נבואה]], און איבער אלע נביאים די [[תורה]] וואס משה רבנו האט אראפגעבגרענגט. אנדערע הויפט פרינציפן זענען אמונה אין [[משיח]], אין [[עולם הבא]] און אין [[תחיית המתים]]. | |||
איינער פון די דרייצן עיקרים איז גלייבן אז דער אייבערשטער האט באשאפן די וועלט, אזוי ווי עס שטייט אין ספר [[בראשית]], אז די וועלט איז באשאפן געווארן אין זעקס טעג, און אין דעם זיבעטן טאג האט דער אייבערשטער גערוט פון זיין ארבעט. די [[יאר ציילונגען אין דער יידישער לוח]] וואס איז היינט אנגענומען הייבן אן פון אנהייב דעם יאר אין וואס די וועלט איז באשאפן געווארן (איין יאר פאר דעם באשאפן אדם הראשון). מען ציילט די יארן מיט יידישע נומערן, דאס הייסט ניצנדיק די אותיות פון [[אלף בית|א"ב]]; לויט דעם איז דאס יאר [[{{#זמןמ:xhxjY}}]] דאס {{סדר-נומער|נ|{{#זמןמ:xjY}}}} יאר צו [[בריאת העולם]] (דער אות ה' אין אנהייב באדייט די טויזנטער). | איינער פון די דרייצן עיקרים איז גלייבן אז דער אייבערשטער האט באשאפן די וועלט, אזוי ווי עס שטייט אין ספר [[בראשית]], אז די וועלט איז באשאפן געווארן אין זעקס טעג, און אין דעם זיבעטן טאג האט דער אייבערשטער גערוט פון זיין ארבעט. די [[יאר ציילונגען אין דער יידישער לוח]] וואס איז היינט אנגענומען הייבן אן פון אנהייב דעם יאר אין וואס די וועלט איז באשאפן געווארן (איין יאר פאר דעם באשאפן אדם הראשון). מען ציילט די יארן מיט יידישע נומערן, דאס הייסט ניצנדיק די אותיות פון [[אלף בית|א"ב]]; לויט דעם איז דאס יאר [[{{#זמןמ:xhxjY}}]] דאס {{סדר-נומער|נ|{{#זמןמ:xjY}}}} יאר צו [[בריאת העולם]] (דער אות ה' אין אנהייב באדייט די טויזנטער). | ||
| שורה 202: | שורה 202: | ||
{{קאמאנסקאט|Judaism}} | {{קאמאנסקאט|Judaism}} | ||
{{פארטאל|'''[[פארטאל: | {{פארטאל|'''[[פארטאל:אידישקייט|די טעמע האט א פארטאל]]'''}} | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:אידישקייט|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:רעליגיע]] | [[קאַטעגאָריע:רעליגיע]] | ||
[[קאטעגאריע:אומבאקוקט]] | [[קאטעגאריע:אומבאקוקט]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | [[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||