וכל מאמינים

וְכֹל מַאֲמִינִים איז א פיוט וואס רעדט פון די לויב פון אויבערשטן, צוגעשריבן צו דער פריערדיגער ארץ ישראל'דיגער פייטן יניי, און ווערט געזאגט אין די אשכנזישע קהילות ביי מוסף פון ראש השנה און יום כיפור.

וְכֹל מַאֲמִינִים
הָאוֹחֵז בְּיַד מִדַּת מִשְׁפָּט   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא אֵל אֱמוּנָה הַבּוֹחֵן וּבוֹדֵק גִּנְזֵי נִסְתָּרוֹת   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא בּוֹחֵן כְּלָיוֹת הַגּוֹאֵל מִמָּוֶת וּפוֹדֶה מִשַּׁחַת   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא גּוֹאֵל חָזָק הַדָּן יְחִידִי לְבָאֵי עוֹלָם   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא דַּיָּן אֱמֶת הֶהָגוּי בְּאֶהְיֶה אֲשֶׁר אֶהְיֶה   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא הָיָה הֹוֶה וְיִהְיֶה הַוַּדַּאי שְׁמוֹ כֵּן תְּהִלָּתוֹ   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא וְאֵין בִּלְתּוֹ הַזּוֹכֵר לְמַזְכִּירָיו טוֹבוֹת זִכְרוֹנוֹת   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא זוֹכֵר הַבְּרִית הַחוֹתֵךְ חַיִּים לְכָל חַי   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא חַי וְקַיָּם הַטּוֹב, וּמֵטִיב לָרָעִים וְלַטּוֹבִים   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא טוֹב לַכֹּל הַיּוֹדֵע יֵצֶר כָּל יְצוּרִים   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא יוֹצְרָם בַּבָּטֶן הַכֹּל יָכוֹל וְכוֹלְלָם יָחַד   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא כֹּל יָכוֹל הַלָּן בְּסֵתֶר בְּצֵל, שַׁדַּי   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא לְבַדּוֹ הוּא הַמַּמְלִיךְ מְלָכִים וְלוֹ הַמְּלוּכָה   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא מֶלֶךְ עוֹלָם הַנּוֹהֵג בְּחַסְדּוֹ כָּל דּוֹר   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא נוֹצֵר חֶסֶד הַסּוֹבֵל, וּמַעְלִים עַיִן מִסּוֹרְרִים   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא סוֹלֵחַ סֶלָה הָעֶלְיוֹן, וְעֵינוֹ אֶל יְרֵאָיו   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא עוֹנֶה לָחַשׁ הַפּוֹתֵחַ שַׁעַר לְדוֹפְקֵי בִתְשׁוּבָה   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא פְּתוּחָה יָדוֹ הַצּוֹפֶה לָרָשָׁע וְחָפֵץ בְּהִצָּדְקוֹ   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא צַדִּיק וְיָשָׁר הַקְּצַר בְּזַעַם וּמַאֲרִיךְ אַף   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא קָשֶׁה לִכְעֹס הָרַחוּם וּמַקְדִּים רַחֲמִים לְרֹגֶז   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא רַךְ לִרְצוֹת הַשָּׁוֶה וּמַשְׁוֶה קָטֹן וְגָדוֹל   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא שׁוֹפֵט צֶדֶק הַתָּם וּמִתַּמֵּם עִם תְּמִימִים   וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא תָּמִים פָּעֳלוֹ

היסטאריע

דער פיוט געפונט זיך אינמיטן א קדושתא פאר יום כיפור דורך דער גאר פריערדיגער ארץ ישראל'דיגער פייטן יניי, און ווערט דעריבער אומזיכער צוגעשריבן צו אים.

אין סוף אלף החמישי איז דער פיוט שוין געווען פארשפרייט און געזינגען אינעם ריינלאנד, ווי מ'זעט אין א קינה וואס רבי אלעזר מגרמייזא האט פארפאסט אויף זיין ווייב וואס איז ערמארדעט געווארן אין ד'תתקנ"ז, אין וועלכע ער דערמאנט אז זי האט זיך געפירט צו זאגן יעדן טאג נשמת און "וכל מאמינים".

געבוי און אינהאלט

די פיוט איז געשריבן לויט א דאפלטע אלף בית אַקראָסטיך, דהיינו ביידע העמיסטיכן אין יעדן זאץ הייבן זיך אן מיטן זעלבן אות לויטן סדר פון אלף בית, ווען די צווייטע מאל ווערט עס געפעדערט מיט די ווערטער "וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא..." און איז געמאכט אלס ענטפער פון קהל (יעדער גלייבט אז...) אלס רעאקציע צום רוף פון שליח ציבור. די שורות ענדיגן זיך נישט אין גראמען.

די פיוט איז א שעפערישע ווערק וואס פלעכט אריין סיי נעמען פון באשעפער און סיי זיינע תכונות אלס שופט. אין ווייניג ווערטער, אנע ערציילונגען, מיט נאך ווייניגער פארבינדונגס-ווערטער, און אין א פארמולע וואס איז כמעט ווי א ליסטע, טוט דער פייטן אנרירן אין די טיפענישן פונעם אויבערשטנ'ס נעמען: הַוַּדַּאי, הַטּוֹב, הָעֶלְיוֹן, הַשָּׁוֶה, הַתָּם, און מיט לשונות איבער דעם באשעפער'ס פירונגען ביים משפט'ן ארויסגענומען פון פסוקים פון תנ"ך: אינעם פיוט - הַיּוֹדֵע יֵצֶר כָּל יְצוּרִים, און אין תהלים - "כִּי הוּא יָדַע יִצְרֵנוּ זָכוּר כִּי עָפָר אֲנָחְנוּ"; אינעם פיוט - הַצּוֹפֶה לָרָשָׁע וְחָפֵץ בְּהִצָּדְקוֹ, און אין יחזקאל - "בֶּן אָדָם צֹפֶה נְתַתִּיךָ... וְשָׁמַעְתָּ מִפִּי דָּבָר וְהִזְהַרְתָּ אוֹתָם מִמֶּנִּי. בְּאָמְרִי לָרָשָׁע מוֹת תָּמוּת..", און נאך.

, און אזוי ברענגט עס ארויס אז די גאנצע וועלט גלייבט אין זיינע מידות און כוחות. די פאקט אז די מידות פון גאט ערשיינען אין אלע אותיות דריקט אויס די שלימות פונעם באשעפער^{[מקור פארלאנגט]}. די מידות פון גאט וואס ווערן דערמאנט אינעם פיוט זענען מערסטנס מידות הרחמים.

דאס זאגן

די פיוט ווערט געזאגט ביי די אשכנז'ישע קהילות אינמיטן ברכת קדושת השם ביי חזרת הש"ץ ביי מוסף פון ראש השנה און יום כיפור. עס איז איינגעפירט צו עפענען די ארון קודש און עס זאגן שטייענדיגערהייט. נאך דער שטיקל וואס הייבט זיך אן מיט די ווערטער: "ובכן יתקדש שמך" זאגט מען די תפילה "עוד יזכור לנו אהבת איתן". די תפילה ענדיגט זיך מיט די ווערטער: "באין מליץ ישר מול מגיד פשע, תגיד ליעקב דבר חוק ומשפט, וצדקנו במשפט המלך המשפט", און גלייך דערנאך זאגט מען די פיוט, וואס הייבט זיך אויך אן מיט די מידת המשפט פון גאט. דער מהרי"ל האט זיך געפירט צו אנהייבן דעם פיוט גלייך נאך די פריערדיגע שורה, און אזוי צו פארוואנדלען די שורה "האוחז ביד מידת משפט" וואס דאס איז די אנהייב פונעם פיוט, אלס א פארזעצונג פונעם פריערדיגן שורה "וצדקנו במשפט המלך המשפט".

דער אריגינעלן סדר צו זאגן דעם פיוט, ווי פיל אנדערע פיוטים, אין א פארעם פון דער קהל ענטפערט אויפ'ן חזן, און אין דעם פיוט הייבט דער חזן אן דעם ערשטן טייל פונעם שורה: "הָאוֹחֵז בְּיַד מִדַּת מִשְׁפָּט" און קהל ענטפערט מיט'ן זעלבן אות "וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא אֵל אֱמוּנָה" און אזוי ווייטער. היינט צוטאגס איז דער סדר פארדרייט געווארן און אנשטאט ווערט די ערשטע שורה פונעם פיוט געזאגט עקסטער, און דערנאך ווערן געזאגט יעדע מאל שורות וואס הייבן זיך אן מיט די ווערטער "וכל מאמינים" און די שורה נאכדעם, וואס געהערט שוין צום קומענדיגן אות. ביים ענדע פונעם פיוט לויט די אופן ווערן געזאגט דריי שורות צוזאמען. צום ביישפיל, אנשטאט צו זאגן:

הַזּוֹכֵר לְמַזְכִּירָיו טוֹבוֹת זִכְרוֹנוֹת - וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא זוֹכֵר הַבְּרִית
הַחוֹתֵךְ חַיִּים לְכָל חַי - וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא חַי וְקַיָּם

זאגט מען:

וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא זוֹכֵר הַבְּרִית - הַחוֹתֵךְ חַיִּים לְכָל חַי
וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא חַי וְקַיָּם - הַטּוֹב, וּמֵטִיב לָרָעִים וְלַטּוֹבִים

זאגן אזוי דעם פיוט איז ווארשיינליך א טעות און ווי עס זעט אויס איז דאס נישט לויט די כוונה פונעם פארפאסער. א מעגליכע סיבה צום מנהג פון זאגן אזוי דעם פיוט איז ווייל מיט די יארן, אנשטאט אז בלויז דער חזן זאל זאגן דעם ערשטן פראזע האבן די מאסן דאס אויך אנגעהויבן זאגן באלד נאך זייער טייל, און אזוי איז פאבריצירט געווארן דער היינטיגער מנהג. דאס קומט ווארשיינליך אין רעזולטאט פון מנהג פון אר"י, וואס האט זיך געפירט צו זאגן ביי אלע פיוטים אויך די שטיקלעך פון חזן^{[מקור פארלאנגט]}. אין טייל פון יעקישע קהילות, איז מען מקפיד צו זאגן דעם פיוט אין איר אריגינעלער צורה, אז דער חזן זאגט דער ערשטער טייל און קהל זאגט דער צווייטער טייל.

אין מוזיק

עטליכע ניגונים זענען קאמפאזירט געווארן אויף דער פיוט, צווישן אנדערע האט מרדכי בן דוד געזינגען דעם פיוט אויפ'ן ניגון פון שלמה קארליבאך אויף "טוב להודות לה'".

צו ליינען מער

• שער הכוונות, הקדמה לדרושי יום הכיפורים

דרויסנדיגע לינקס

וכל מאמינים, אויפן "וויקיטעקסט" זייטל

• דער פיוט וכל מאמינים, אויף הפיוט והתפילה וועבזייטל
• דער ארטיקל "וכל מאמינים", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל

רעפערענצן

טיילן פון דער ארטיקל זענען מעגליך איבערגעזעצט פון העברעאישער וויקיפעדיע
cc-by-sa 3.0 ערלויבעניש • אריגינעלער בלאט • ביישטייערער