פרשת ויחי
פרשת וַיְחִי איז די צוועלפטע און לעצטע פרשה פון ספר בראשית. די פרשה גייט פון קאַפּיטל מ"ז, פסוק כ"ח, ביז קאַפּיטל נ', פסוק כ"ו, לויטן אנגענומענעם צעטיילונג פון קאפיטלען. די 85 פסוקים זענען איינגעטיילט אין 12 פרשיות, זיבן פתוחות און פינף סתומות[1].
| |||||
| פסוקים | בראשית מז, כח - נ, כו | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| צאל פסוקים | 85 (44'סטע) | ||||
| צאל ווערטער | 1158 (44'סטע) | ||||
| צאל אותיות | 4448 (43'סטע) | ||||
| |||||
| הפטורה | |||||
| מלכים א' ב, א–יב | |||||
פרשה אינהאלט
יעקב'ס לעצטע טעג
נאך זיבעצן יאר אין מצרים, ביי די ענדע פון יעקב'ס לעבן האט ער גערופן יוסף און אים געבעטן צו שווערן אז ער וועט אים נישט באערדיגן אין מצרים, נאר ארויפטראגן צו די קבר פון זיינע עלטערן, אויף וועלכע יוסף האט טאקע געגעבן א שבועה, און יעקב האט זיך געבוקט אויפ'ן בעט[2][3].
יוסף האט זיך דערוואוסט אז זיין טאטע איז שטארק קראנק, און האט גענומען זיינע זין, מנשה און אפרים - צו יעקב ער זאל זיי בענטשן. יעקב האט זיך אויפגעזעצט אויפ'ן בעט, און אוועקגעשטעלט אז מנשה און אפרים זאלן גערעכנט ווערן אלס טייל פון די שבטים. דאן - ווי עס ווערט געשילדערט אין רש"י[4], האט זיך יעקב פארענטפערט פאר יוסף אויף דעם וואס ער איז אים מטריח מיט זיין קבורה, אבער זיין מאמע רחל האט ער באערדיגט אונטערוועגנס, אז ער האט דאס געטון אויפ'ן באפעל פונעם אויבערשטן, אז זי זאל קומען צוהילף פון אירע קינדער ביים פארטריבן ווערן דורך נבוזראדן אין גלות, ווי עס שטייט ”קוֹל בָּרָמָה נִשְׁמָע רָחֵל מְבַכָּה עַל בָּנֶיהָ” (ירמיהו לא, יד), און דער אויבערשטער וועט זיך צוהערן צו אירע תפילות און זאגן ”יֵשׁ שָׂכָר לִפְעֻלָּתֵךְ נְאֻם ה' ... וְשָׁבוּ בָנִים לִגְבוּלָם” (ירמיהו לא, טו–טז).
יוסף האט פארגעשטעלט זיינע זין פאר יעקב, און יעקב האט זיי ארומגעהאלזט און געקישט, און יוסף האט מנשה צו יעקב'ס רעכטע האנט און אפרים ביים לינקע, אבער יעקב האט טראץ יוסף'ס פרואוו צוריקצודרייען - געלייגט זיין רעכטע האנט אויף די קאפ פונעם אינגערן אפרים און די לינקע אויף מנשה, זאגנדיג אז אפרים וועט זיין גרעסער פון זיין ברודער, און האט זיי געבענטשט: הַמַּלְאָךְ הַגֹּאֵל אֹתִי מִכָּל רָע יְבָרֵךְ אֶת הַנְּעָרִים וְיִקָּרֵא בָהֶם שְׁמִי וְשֵׁם אֲבֹתַי אַבְרָהָם וְיִצְחָק וְיִדְגּוּ לָרֹב בְּקֶרֶב הָאָרֶץ, און אז מ'וועט זיך וואונטשן מיט זיי: יְשִׂמְךָ אֱלֹקִים כְּאֶפְרַיִם וְכִמְנַשֶּׁה. דאן האט יעקב געזאגט אז ער גרייט זיך צו שטארבן, און ער האט צוגעגעבן פאר יוסף א באזונדערע ארבטייל אין די ירושה פון ארץ ישראל[5].
ברכת יעקב
יעקב האט איינגעזאמעלט זיינע זין, און זיי דערציילט איבער וואס וועט פאסירן מיט זיי אין די צוקונפט[6] און זיי געבענטשט. יעקב האט מוסר געזאגט פאר ראובן אויף די געשיכטע מיט בלהה, און שמעון מיט לוי אויף וואס זיי האבן געטון אין שכם און אויף דאס פארקויפן יוסף. דאן האט ער געבענטשט און דערציילט איבער די ברכות נחלות און פאסירונגען פון יהודה און זיין קעניגרייך, און די ירושה פון זבולון, יששכר, דן, גד, אשר און נפתלי. יעקב האט דאן דערציילט איבער די שוועריגקייטן וואס יוסף איז אריבער, און אים געבענטשט מיט בִּרְכֹת שָׁמַיִם מֵעָל בִּרְכֹת תְּהוֹם רֹבֶצֶת תָּחַת בִּרְכֹת שָׁדַיִם וָרָחַם, און דאן פארגעזעצט צו וואונטשן בנימין.
יעקב האט געבעטן זיינע זין אים צו באערדיגן אין מערת המכפלה און איז דאן אוועק אין עלטער פון 147 יאר[7][8].
קבורה פון יעקב
יוסף האט באפוילן זיינע דאקטוירים צו באלזאמירן יעקב'ס קערפער, און די מצריים האבן געקלאגט אויף אים זיבעציג טעג. יוסף איז אריבער צו פרעה און אים דערציילט איבער די שבועה וואס ער האט געגעבן פאר זיין פאטער אים ארויפצוטראגן באערדיגן אין ארץ כנען, און פרעה האט אים געגעבן ערלובעניש אים ארויסצופירן. יעקב'ס פאמיליע זענען ארויף מיט די באדינער פון פרעה און די חשוב'ע פון מצרים, מיט ריטערישע פערד און וועגענער, זיי האבן זיך אפגעשטעלט אין "גֹּרֶן הָאָטָד" אין עבר הירדן, און אפגעהאלטן א הספד, און דאן אויסגעפירט יעקב'ס באפעל און באערדיגט אין מערת המכפילה[9].
פטירה פון יוסף
יוסף און די ברידער האבן זיך צוריקגעקערט קיין מצרים, און די ברידער וועלכע האבן מורא געהאט אז יוסף וועט זיך נוקם זיין אין זיי יעצט נאך יעקב'ס פטירה, האבן אים געזאגט אז יעקב האט געבעטן פאר זיין פטירה אז ער זאל זיי פארגעבן, און זיך אנגעטראגן צו זיין קנעכט פאר אים. יוסף האט זיי בארואיגט און געזאגט אז דער אויבערשטער איז דער וואס האט עס געפירט אז ער זאל זיי קענען שפייזן, און ער וועט ווייטער צושטעלן שפייז פאר זיי און זייערע קינדער.
יוסף האט אנגעזאגט און באשוואוירן זיינע ברידער אז גאט וועט זיי געדענקען און זיי ארויסנעמען פון מצרים צום לאנד וואס ער האט צוגעזאגט פאר אברהם, יצחק און יעקב, און זיי זאלן מיטנעמען זיין געביין ארויס פון מצרים. יוסף איז אוועק אין עלטער פון 110 יאר, מען האט באלזאמירט זיין קערפער און אריינגעלייגט אין אן ארון[10].
דאטומען
דער שבת ווען מ'ליינט די פרשה, קען געפאלן אין זעקס אנדערע דאטומען:
הפטורה
מען ליינט די הפטורה אין ספר מלכים א', קאַפּיטל ב', פסוקים א'–י"ב. אין די הפטורה ווערט געשילדערט די לעצטע טעג פון דוד המלך, און די צוואה וואס ער האט איבערגעלאזט פאר זיין זון שלמה - ענליך צו אונזער פרשה וועלכע שילדערט די לעצטע טעג פון יעקב און די אנווייזונגען איבערגעלאזט פאר זיינע זין.
ביי די ראָמאַניאטן ליינט מען ספר מלכים ב', קאַפּיטל י"ג, פסוק י"ד - קאַפּיטל י"ד, פסוק ז'[11].
אייגנארטיגקייטן
פרשה סתומה
פרשת ויחי איז די איינציגטסע פרשה וועלכע הייבט זיך אן אין די תורה אינמיטן א פרשה, אן א סתומה אדער פתיחה וואס זאל איר אפטיילן. אין מדרש[12] שטייט עטליכע טעמים דערויף: 1) ווייל מיט די פטירה פון יעקב אין די פרשה האט זיך אנגעהויבן די שעבוד פון די אידן אין מצרים. 2) יעקב האט געוואלט אנטפלעקן די "קץ הימין" - די צייט פון די גאולה, אבער עס איז פארהוילן געווארן פון אים. 3) ווייל עס איז פארהוילן געווארן פון יעקב דורכאויס די יארן אין מצרים אלע צרות פון די וועלט, און ער האט געלעבט רואיג.
די "ואני"
עס איז גאר אן אלטע מנהג צו לערנען מיט די קינדער די פסוק "ואני בבואי מפדן" (מח, ז) מיט א ספעציעלן ניגון[13], און אזוי אויך די פסוק וַאֲנִי נָתַתִּי לְךָ שְׁכֶם אַחַד עַל אַחֶיךָ (מח, כב), און די ברכות יעקב אין קאַפּיטל מ"ט.
רבי יצחק הוטנער פלעגט דערציילן אז דער חוזה פון לובלין האט אפגעזאגט א מלמד צוליב דעם וואס ער האט נישט געזינגען דעם ניגון[14]. אויך ווערט דערציילט אז רבי צדוק הכהן פון לובלין האט אריינגעקוקט אינעם חומש פון משה מענדלסאן, און עס גע'פסל'ט צוליב דעם וואס ער שרייבט נישט רש"י'ס פשט אויף ואני בבואי מפדן, זאגנדיג אז אזא איינער איז א מין און אפיקורס[15].
צו ליינען מער
- "מקור לתנועת "ואני" לתשב"ר", אשכול אויף אייוועלט
דרויסנדע לינקס
טעקסט:
פרשת ויחי, אויף שיתופתא
פרשת ויחי, אויפן "וויקיטעקסט" זייטל - פרשת ויחי - טעקסט מיט תרגום אונקלוס, אויפ'ן "מכון ממרא" זייטל
- פרשת ויחי, אויפ'ן "מקראות גדולות הכתר" זייטל
טייטש
- מאיר הלוי לעטעריס, "פרשת ויחי", חמשה חומשי תורה אין אידיש, ניו יארק, תרע"ד
פארברייטערונג:
- שיעורים אויף פרשת ויחי אויף קול הלשון
- פרשת ויחי, אויפ'ן מחלקי המים זייטל
- פרשת ויחי, אויפ'ן "בית חב"ד" זייטל
- זעט שיעורים אויף פרשת ויחי, אויפן "בינינו" זייטל
- פרשת ויחי, אויפן "פרשת השבוע" זייטל
- דער ארטיקל "פרשת ויחי", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל
- נושאים אויף פרשת ויחי אויפ'ן "על התורה" זייטל
רעפערענצן
- ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות תפילין ומזוזה וספר תורה, פרק ח', הלכה ד'. די פרשה הייבט זיך אן אינמיטן די לעצטע פרשה סתומה פון ויגש.
- ↑ צו יוסף (מגילה טז, ב) אלס כבוד מלכות (אבן עזרא און רבינו בחיי בראשית מז, לא), און צו די שכינה (מדרש אגדה (באבער) בראשית מז, לא; רש"י, אבן עזרא און רבינו בחיי דארט אין צווייטן פשט).
- ↑ מז, כח–לא.
- ↑ בראשית מח, ז, לויט בראשית רבה, פרשה פ"ב, פסקה י'.
- ↑ קאַפּיטל מ"ח.
- ↑ חז"ל זאגן (בראשית רבה, פרשה צ"ח, פסקה ב', פסחים נו, א) אז יעקב האט געוואלט אנטפלעקן די צייט פון די גאולה, אבער עס איז פארהוילן געווארן פון אים.
- ↑ מז, כח.
- ↑ קאַפּיטל מ"ט.
- ↑ נ, א–יג.
- ↑ נ, יד–כו.
- ↑ הפטרת ויחי אויפ'ן על התורה זייטל. עס ווערן געברענגט דארט נאך וואריאציעס.
- ↑ בראשית רבה, פרשה צ"ו, פסקה א'.
- ↑ הערט:
ואני און איך יעקב, דורך יעקב שלמה גראס אויף יוטיוב.
- ↑ הרב אהרן ליכטנשטיין, הקדמה לשיעורי 'דינא דגרמי' עמ' 10.
- ↑ הרב אברהם יצחק ברומברג, האדמו"ר ר' צדוק הכהן מלובלין, עמ' סו. זעט אויך אין ישראל בן מרדכי גלברט, החסיד והמשכיל, ווי דער משכיל שפעט אפ פון די ערליכע חדרים וואו מען חזר'ט זיך איין די ואני.