אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:כוזרים"

אין דעם זיבעטן יארהונדערט פון דער היינטיגער צייט רעכענונג, האט א פאלק מיט דעם נאמען כאזארן (כוזרים), וועמענס געשיכטע איז געקניפּט און געבונדען מיט דער היסטאריע פון דעם אידישן פאלק, באזעצט זיך ביי די גרעניצן פון אזיע און אייראפּע. זיי האבן געלעבט אלס מלוכה, ווי א קעניגרייך, ביי דעם מויל פון דעם טייך [[וואלגא|וואָלגאַ]] (וועלכן זיי האבן גערופן איטיל אָדער אַטעל), און דעם [[קאספישער ים|קאַספּישן ים]] וואו די קאַלמוקן וואוינען היינט, נעבן [[אסטראכאן|אַסטראַכאַן]]. זייערע קעניגס האט מען גערופן כאַנס. און די כאַנס פון די לעצטע הונדערט און פיפציג יאר (950—1100) פון זייער עקזיסטענץ, האבן געפירט זייער פאלק אין זיגרייכע מלחמות, ביז זיי האבן דערגרייכט זייער מאקסימאלע געאגראפישע פּאזיציע פון דעם טייך יאַאיק ביז צו די טייכן [[דניעפער|דניעפּר]] און בוג, און פון דעם דרום ענד פון קאַווקאַז ביז צו דער וואָלגאַ און אָקו.

דער פּונקטליכער נאמען פון דעם דאזיגן פאלק איז נאכנישט פעסט געשטעלט געווארן ביז צו דעם היינטיגן טאג. קלאסישע שרייבערס פון דעם [[מיטל אלטער]] באצייכענען זיי מיט דעם נאמען חזר, אלקאצירס, אַקאַטירס; די רוסן — קאָזאַרי. העברעאישע שרייבערס לייגן אויס דעם נאמען כזר, צו אויסמיידן דעם נישט פּאַסיגן אויס לייג, די נישט עסטעטישע בוכשטאבירונג פון חזיר. דער פאקט, אבער, וואס דער קאספּישער ים האט געהייסן צו יענער צייט כאזאר, באוועגט מיך צו פארמוטן, אדער אפשר גאר צו אננעמען אז דאס פאלק וואס האט געלעבט ביי דעם דאזיגן ים האט אדאפּטירט דעם דאזיגן נאמען פאר זיך. איך שלאג דאס פאָר, כאטש איך האב קיין [[פילאלאגיע|פילאלאגישן]] באווייז פאר דעם.

זייער אורשפּרונג, פּונקט ווי זייער נאמען, איז אויך נאכנישט געווארן פעסט-געשטעלט ביז היינט צו טאג. ס'איז נאך אלץ אין דעם אויספארשונג סטאדיום, און דעבאטע מאטעריאל פאר די פאך געלערנטע. פינאָ-אוגריאַן ווערט באטראכט די העכסט ווארשיינליכע קוועלע. די אורזאכן פאר דעם זענען : א) זייערע אפיציעלע טיטלס זענען ווי די אוגריקיש, ב) די נעמען פון זייערע

שטעט זענען פון אוגריקישן דיאלעקט, ג) זייער אַרט רעדן ענדלט [[בולגאריש]] און דאס היינטיגע [[אונגאריש]] (מאַדיאַריש). ס'איז

פאַראַן אַפילו א מיינונג אין העברעאישע

קוועלעס אַז זיי שטאַמען אָפּ פון תוגרמה בן

גומר, בן יפת, בן נח.

ביזאַנטינער און אויך געוויסע אַראַבישע

פאָרשערס שרייבן צו זייער אורשפּרונג צו

די טערקן. (אגב, ותירס, דער זון פון יפת,

דער זון פון נח זעצען איבער די תרגומים

ירושלמי און יונתן בראשית י, ב מיט ותרקי).

זיי זענען פערוואַנד מיט די סלאַוון און גרוזינער. אַנדערע פאַך געלערנטע מיינען אַז די

כאַזאַרן (כוזרים) שטאַמען אָפּ פון די דינטיאַנער.

די כאַזאַרן, א זייער שטאַרק פאָלק אין

יענער צייט, האָט נישט דערגרייכט דעם קלימאַקס פון גרויסקייט פּלוצים, אָדער מיט איין

מאָל. גיכער, אָדער וואַרשיינליך איז דאָס

געווען א שטופנווייזע ענטוויקלונג. מיר האָבן

נאָך קיינע פולע, היסטאָרישע באַווייזן פאַר

דעם.

עטנאָלאָגיש זענען די כאַזאַרן בעשטאַנען

פון א ווייסער און א טונקעלער ראַסע. די

ווייסע האָבן געהאַט די אויבער האַנט. זייער

געשיכטע גייט צוריק ביז צו דעם אָנהייב

פון דעם צווייטן יאָר הונדערט. אין דער

מלחמה צווישן די רוימישע און פּערסישע

מאַכטן איז אַרמעניע געווען אָפט דאָס שלאַכט

פעלד. ווי א פּועל יוצא, רעזולטאַט פון דעם

איז די שטעלונג פון די כאַזאַרן געוואָרן אַ

וויכטיקער פּאָליטישער פאַקטאָר. די פּערסיאַר

נער האָבן שטענדיג באַמיט זיך צו געווינען

זיי אויף זייער זייט. זיי האָבן געגעבן זיי

איין קאָנצעסיע נאָך דער אַנדערער, ביז די

כאַזאַרן זענען געווען שוין גענוג שטאַרק צו

קאָנען פירן זייערע אייגענע מלחמות. קעמפנדיג אלס ביזאנטישע אליאירטע און שפּעטער אויף דער זייט פון

די פּערסיער, האָבן זיי גלייך צייטיק געלערנט

און ערוואָרבן זיך אויך די סטראַטעגיק פון

אַנדערע פעלקער. פּערסיע האָט באַקומען מורא

פאַר זיי, און האָט אויף געמויערט א שטאַרקע

וואַנט און פעסטונק ביי דער כאַזאַרישער

גרעניץ. אָבער דאָס האָט געהאָלפן זיי זייער

ווייניג. די כאַזאַרן האָבן פאַרניכט זיי און

אָקופּירט, איין גענומען און באַזעצט פּערסיע.

אין דעם יאָר 626 האָבן די גריכן געשלאָסן א בונד מיט די כאַזאַרן. שפּעטער

האָבן די אַדעליקע פון אַרמעניע פאַרפליכטעט זייער אונטערטעניגקייט צו דעם קעניג

פון די כאַזאַרן. זיי האָבן באַזיגט אויך איבעריאַ, געאָרגיאַ, און אַרמעניע. דער פּערסישער קעניג האָט אַפּעלירט צו דעם רוימישן

אימפּעראַטאָר לעאָן דעם ערשטן צו העלפן

אים פאַרטיידיגן קליין אַזיע געגן די כאַזאַרן.

אָבער זייענדיג אַליין געדריקט ביי די כאַזאַרן, האָט ער נישט געקאָנט ערפילן זיין

אַפּיל, זיין ביטע.

הלוי. (זעט אױסגאַבע "אום").