מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
3,951
רעדאגירונגען
ק
הגהה
ק (←אינדרויסן פון אידישקייט: הגהה) |
ק (הגהה) |
||
| שורה 27: | שורה 27: | ||
}} | }} | ||
'''שאול המלך''' איז געווען דער ערשטער [[קעניג]] ביי כלל ישראל (ב'תתפ"ב-ב'תתפ"ד), וועלכער איז געקרוינט געווארן דורך [[שמואל הנביא]] אויפ'ן באפעל פונעם אויבערשטער. אויספירנדיג איינער פון די צילן פון זיין קרוינונג, האט ער דורכאויס זיין קעניגרייך געקעמפט | '''שאול המלך''' איז געווען דער ערשטער [[קעניג]] ביי כלל ישראל (ב'תתפ"ב-ב'תתפ"ד), וועלכער איז געקרוינט געווארן דורך [[שמואל הנביא]] אויפ'ן באפעל פונעם אויבערשטער. אויספירנדיג איינער פון די צילן פון זיין קרוינונג, האט ער דורכאויס זיין קעניגרייך געקעמפט קעגן פלשת און אנדערע פעלקער צו באשיצן און באפעסטיגן ארץ ישראל. ער ווערט באצייכנט אין [[חז"ל]] אלס א שיין אויסזעענדער מאן, און ווי א גרויסער צדיק און עניו. | ||
נאך וואס שאול האט נישט געפאלגט גאט'ס באפעל אויסצו'הרג'ענען אלע [[עמלקים]] איז ער פאראכט געווארן, און שמואל הנביא האט געזאלבט [[דוד]] אלס קעניג אנשטאט אים. עטליכע עפיזאדן, צווישן זיי [[די קאמף קעגן גלית]] און שאול'ס שווערערע | נאך וואס שאול האט נישט געפאלגט גאט'ס באפעל אויסצו'הרג'ענען אלע [[עמלקים]] איז ער פאראכט געווארן, און שמואל הנביא האט געזאלבט [[דוד]] אלס קעניג אנשטאט אים. עטליכע עפיזאדן, צווישן זיי [[די קאמף קעגן גלית]] און שאול'ס שווערערע גיסטע, האבן פארגעשטעלט דוד המלך צום קעניגליכן הויף, און ער האט עווענטועל געהייראט [[מיכל]], א טאכטער פון שאול. די באציאונגען צווישן דוד און שאול האבן זיך אלץ פארערגערט, שאול האט דוד'ן געוואלט הרג'ענען, און האט אים נאכגעיאגט א לענגערע תקופה. ביי איין פאל האט שאול ערלויבט [[דואג האדומי]] אויסצו'הרג'ענען אלע כהנים פון [[נוב]] צוליב זייער שטיצע פאר דוד. | ||
נאך שמואל הנביא'ס פטירה איז שאול ארויס אין א ברייטערע קריג קעגן | נאך שמואל הנביא'ס פטירה איז שאול ארויס אין א ברייטערע קריג קעגן פלשת, אבער שמואל האט אים דאן אינפארמירט דורך א [[בעלת אוב]] אז ער וועט פארלירן די שלאכט און פאלן פאר די פלשתים. שאול און דריי פון זיינע זון זענען געפאלן אינעם שלאכט, און די פלשתים האבן פארכאפט און פארשוועכט זייערע קערפער. נאך שאול האט דוד געקעניגט אין [[חברון]], אין דער צייט וואס שאול'ס זון [[אישבושת]] האט געוועלטיגט איבער די איבריגע פון [[ארץ ישראל]]. זיבן פון שאול'ס קינדער און אייניקלעך זענען אומגעברענגט געווארן דורך די [[גבעונים]] אלס נקמה פאר זיין באציאונג צו זיי. פון זיינע אייניקלעך זענען [[שמעי בן גרא]], [[מרדכי הצדיק]], און [[אסתר המלכה]]. | ||
שאול איז אויך באקאנט אין איסלאם אלס "טאלוט", א געטליך-געקרוינטע קעניג, און זיין אייגנארטיגע כאראקטער טוט ציען אינטערעס צווישן פסיכאלאגן. | שאול איז אויך באקאנט אין איסלאם אלס "טאלוט", א געטליך-געקרוינטע קעניג, און זיין אייגנארטיגע כאראקטער טוט ציען אינטערעס צווישן פסיכאלאגן. | ||
==געשיכטע== | ==געשיכטע== | ||
די געשיכטע פון שאול המלך ווערט דערציילט אין [[ספר שמואל]]. | די געשיכטע פון שאול המלך ווערט דערציילט אין [[ספר שמואל]]. | ||
| שורה 49: | שורה 48: | ||
כאטש וואס [[שטעלן א קעניג]] איז לויט רוב מפרשים א [[מצוות עשה דאורייתא]], איז דאס נישט אויסגעפירט געווארן ביז שאול המלך'ס צייטן, ווען [[שמואל הנביא]] איז עלטער געווארן און זיינע קינדער האבן איבערגענומען די פירערשאפט איבער די אידן. | כאטש וואס [[שטעלן א קעניג]] איז לויט רוב מפרשים א [[מצוות עשה דאורייתא]], איז דאס נישט אויסגעפירט געווארן ביז שאול המלך'ס צייטן, ווען [[שמואל הנביא]] איז עלטער געווארן און זיינע קינדער האבן איבערגענומען די פירערשאפט איבער די אידן. | ||
שמואל הנביא'ס קינדער זענען נישט געגאנגען אין זיינע וועגן, און זייערע מעשים ווערט געשילדערט אין פסוק אז "זיי האבן גענומען [[שוחד]] און פארקירעוועט די דינים"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|א|ד}}. די גמרא אין {{בבלי|שבת|נו|א}} איז מסביר אז עס איז נישט בוכשטעבליך.}}. די צייט איז אויך געווען שווער פאר כלל ישראל צוליב דרוק פון די ארומיגער פעלקער, בפרט | שמואל הנביא'ס קינדער זענען נישט געגאנגען אין זיינע וועגן, און זייערע מעשים ווערט געשילדערט אין פסוק אז "זיי האבן גענומען [[שוחד]] און פארקירעוועט די דינים"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|א|ד}}. די גמרא אין {{בבלי|שבת|נו|א}} איז מסביר אז עס איז נישט בוכשטעבליך.}}. די צייט איז אויך געווען שווער פאר כלל ישראל צוליב דרוק פון די ארומיגער פעלקער, בפרט פלשת און [[עמון]]{{הערה|[[#דעתמ|קיל]] זייט עה; [[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 87}}. דאס פאלק האט אלזא פארלאנגט פון שמואל "שטעל פאר אונז א מלך אונז צו משפט'ן, אזוי ווי אלע פעלקער"{{הערה|שם=שמואלחה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|ה}}.}}. | ||
זייער פארלאנג האט געצערנט שמואל, און אויך פון הימל האט מען געזאגט אז דער פארלאנג, בפרט די מאטיוון דערפון{{הערה|דארט=שמואלחה|[[רד"ק]] דארט.}}, זענען נישט אויסגעהאלטן. דער באשעפער האט אבער באפוילן שמואל צו שטעלן א קעניג און צו ערקלערן פאר די אידן דער קעניג'ס מאכטן און רעכטן. שמואל האט אלעס איבערגעגעבן צום פאלק, און ווען זיי האבן ווידערהאלט זייער פארלאנג האט ער זיי אהיים געשיקט צו זייער שטעט צו ערווארטן די קרוינונג פון דעם קעניג וואס וועט נאכפאלגן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|ו|כב}}.}}. | זייער פארלאנג האט געצערנט שמואל, און אויך פון הימל האט מען געזאגט אז דער פארלאנג, בפרט די מאטיוון דערפון{{הערה|דארט=שמואלחה|[[רד"ק]] דארט.}}, זענען נישט אויסגעהאלטן. דער באשעפער האט אבער באפוילן שמואל צו שטעלן א קעניג און צו ערקלערן פאר די אידן דער קעניג'ס מאכטן און רעכטן. שמואל האט אלעס איבערגעגעבן צום פאלק, און ווען זיי האבן ווידערהאלט זייער פארלאנג האט ער זיי אהיים געשיקט צו זייער שטעט צו ערווארטן די קרוינונג פון דעם קעניג וואס וועט נאכפאלגן{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ח|ו|כב}}.}}. | ||
| שורה 66: | שורה 65: | ||
דער "רוח אלוקים" איז געווען א גייסט פון נבואה וואס האט גערוט אויף שאול, אבער עס ווערט אויך צוגעשטעלט צו דער "רוח אלוקים" וואס שטייט ביי עטליכע פון די שופטים ווי [[גדעון]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|ו|לד}}.}}, [[יפתח]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יא|כט}}.}}, און [[שמשון הגיבור]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יד|ו}}.}}, וואס איז געווען, לויט [[תרגום יונתן]], א גייסט פון שטארקייט און גבורה מלחמה צו האלטן מיט די פיינט און איבערצונעמען די פירערשאפט, און צו דעם פונקט באציט זיך דאס וואס שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט ווערן אן "איש אחר"{{הערה|[[#דעתס|דעת סופרים]] זייטן קיג-קיד; [[#דעתמ|קיל]] זייט צא.}}. עס ווערט אויך אנגעוויזן אז דאס ארט פון די נביאים, ביי די וואכן פון די פלשתים, טוט מסתמא אויך ארויסצוברענגען דאס אז שאול וועט זיין דער צו באקעמפן די פלשתים{{הערה|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 449.}}. | דער "רוח אלוקים" איז געווען א גייסט פון נבואה וואס האט גערוט אויף שאול, אבער עס ווערט אויך צוגעשטעלט צו דער "רוח אלוקים" וואס שטייט ביי עטליכע פון די שופטים ווי [[גדעון]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|ו|לד}}.}}, [[יפתח]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יא|כט}}.}}, און [[שמשון הגיבור]]{{הערה|{{תנ"ך|שופטים|יד|ו}}.}}, וואס איז געווען, לויט [[תרגום יונתן]], א גייסט פון שטארקייט און גבורה מלחמה צו האלטן מיט די פיינט און איבערצונעמען די פירערשאפט, און צו דעם פונקט באציט זיך דאס וואס שמואל האט אים געזאגט אז ער וועט ווערן אן "איש אחר"{{הערה|[[#דעתס|דעת סופרים]] זייטן קיג-קיד; [[#דעתמ|קיל]] זייט צא.}}. עס ווערט אויך אנגעוויזן אז דאס ארט פון די נביאים, ביי די וואכן פון די פלשתים, טוט מסתמא אויך ארויסצוברענגען דאס אז שאול וועט זיין דער צו באקעמפן די פלשתים{{הערה|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 449.}}. | ||
נבואה ביי שאול וועט ווידעראמאל דערמאנט שפעטער, ביי איינער פון זיינע אויסברוכן קעגן דוד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יח|י}}.}}, און אויך ווען שאול האט אנגעהויבן נאכיאגן [[דוד]] און דוד איז אנטלאפן צו שמואל. שאול האט געשיקט שליחים אים אפצונעמען, אבער זיי באגעגענען נביאים וועלכע זאגן נבואה, און זענען זיך מתנבא מיט זיי. נאך דעם וואס אויך די קומענדיגע גרופעס שטעלן זיך | נבואה ביי שאול וועט ווידעראמאל דערמאנט שפעטער, ביי איינער פון זיינע אויסברוכן קעגן דוד{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יח|י}}.}}, און אויך ווען שאול האט אנגעהויבן נאכיאגן [[דוד]] און דוד איז אנטלאפן צו שמואל. שאול האט געשיקט שליחים אים אפצונעמען, אבער זיי באגעגענען נביאים וועלכע זאגן נבואה, און זענען זיך מתנבא מיט זיי. נאך דעם וואס אויך די קומענדיגע גרופעס שטעלן זיך צו די נביאים, קומט שאול אליין אראפ אהין און באקומט אויך נבואות{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|יט|יח|כד}}.}}. | ||
=== מיליטערישע ערפאלגן === | === מיליטערישע ערפאלגן === | ||
נאכ'ן ווערן קעניג האט שאול המלך אויפגעשטעלט דעם ערשטן [[מיליטער]] ביי אידן{{הערה|שם=עוהת118|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 118.}}. ביז דאן איז געווען איינגעפירט אז אין צייט פון [[מלחמה]] האט מען מאביליזירט אלע מענער צו זיין קעמפער; שאול האט אצינד אויסגעקליבן 3000 לייט צו זיין שטענדיג אין מיליטערישן דינסט. שאול האט סטאנציאנירט 2000 פון זיי אין [[מכמש]] און [[בית אל]]; זיי זענען געווען אונטער זיי אויפזיכט, און די איבריגע 1000 זענען געווען מיט זיין זון יונתן אין [[גבעת בנימין]]{{הערה|שם=שמואיגב|{{תנ"ך|שמואל א|יג|ב}}.}}. יעדע שטארקער מאן וואס שאול האט באגעגנט האט ער גענומען צו זיך{{הערה|שם=שמואידנב|{{תנ"ך|שמואל א|יד|נב}}.}}. מיט דעם אלעם, ביי גרעסערע קאמפיינען פלעגט ער נאך אלץ אריינרופן נאך מיליטערלייט פון איבער דאס לאנד, זיי זאלן זיך צושטעלן צו דער באזע פונעם קביעות'דיגן מיליטער{{הערה|שם=עוהת118}}. [[אבנר בן נר]], א שוועסטער קינד פון שאול, איז געווען דער גענעראל איבער דעם מיליטער{{הערה|שם=שמואיד|{{תנ"ך|שמואל א|יד|נ}}. אין [[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 95 שטעלט ער פאר אבנר אלס פעטער פאר שאול.}}. | נאכ'ן ווערן קעניג האט שאול המלך אויפגעשטעלט דעם ערשטן [[מיליטער]] ביי אידן{{הערה|שם=עוהת118|[[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 118.}}. ביז דאן איז געווען איינגעפירט אז אין צייט פון [[מלחמה]] האט מען מאביליזירט אלע מענער צו זיין קעמפער; שאול האט אצינד אויסגעקליבן 3000 לייט צו זיין שטענדיג אין מיליטערישן דינסט. שאול האט סטאנציאנירט 2000 פון זיי אין [[מכמש]] און [[בית אל]]; זיי זענען געווען אונטער זיי אויפזיכט, און די איבריגע 1000 זענען געווען מיט זיין זון יונתן אין [[גבעת בנימין]]{{הערה|שם=שמואיגב|{{תנ"ך|שמואל א|יג|ב}}.}}. יעדע שטארקער מאן וואס שאול האט באגעגנט האט ער גענומען צו זיך{{הערה|שם=שמואידנב|{{תנ"ך|שמואל א|יד|נב}}.}}. מיט דעם אלעם, ביי גרעסערע קאמפיינען פלעגט ער נאך אלץ אריינרופן נאך מיליטערלייט פון איבער דאס לאנד, זיי זאלן זיך צושטעלן צו דער באזע פונעם קביעות'דיגן מיליטער{{הערה|שם=עוהת118}}. [[אבנר בן נר]], א שוועסטער קינד פון שאול, איז געווען דער גענעראל איבער דעם מיליטער{{הערה|שם=שמואיד|{{תנ"ך|שמואל א|יד|נ}}. אין [[#עוהת|עולם התנ"ך]] זייט 95 שטעלט ער פאר אבנר אלס פעטער פאר שאול.}}. | ||
שאול האט מלחמה געהאלטן מערערע מאל קעגן | שאול האט מלחמה געהאלטן מערערע מאל קעגן [[פלשת]]. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז שאול איז לכתחילה געקרוינט געווארן אלס וואסאל אונטער פלשת, אבער האט אויף די אנווייזונגען פון שמואל באלד ווידערגעשפעניגט אין זיי צו ווערן זעלבסטשטענדיג{{הערה|שם=עוהת118}}. ביים דער ערשטער מלחמה קעגן זיי אין מכמש זענען די פלשתים פארטריבן געווארן ביז אילון{{הערה|שם=שמוידלא|{{תנ"ך|שמואל א|יד|לא}}.}}. שפעטער ביי דער שלאכט אין [[עמק האלה]] ווען דוד האט אומגעברענגט [[גלית]]{{הערה|שם=שמואמטנא|{{תנ"ך|שמואל א|יז|מט|נא}}.}} איז שאול'ס מיליטער אריינגעדרונגען ביז [[עקרון]] און [[גת]]{{הערה|שם=שמויזנב|{{תנ"ך|שמואל א|יז|נב}}.}}. פלשת איז אבער געבליבן א געפאר אלע שאול'ס טעג{{הערה|שם=שמואידנב}}, און שאול און זיינע קינדער זענען למעשה אומגעברענגט געווארן ביי א מלחמה קעגן פלשת אין [[גלבוע]]{{הערה|שם=שמואלאוו|{{תנ"ך|שמואל א|לא|א|ו}}.}}{{הערה|שם=אבר449|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 449-450.}}. | ||
שאול האט אויך מלחמה געהאלטן מיט [[עמון]], [[מואב]], און [[אדום]] פון מזרח זייט, [[עמלק]] און אנדערע וואנדער-שבטים פון דרום, פלשתים פון [[מערב]], און די קעניגרייכן פון [[צובה]] אין צפון{{הערה|שם=מקושונ|{{תנ"ך|שמואל א|יד|מז|מח}}; {{אוצר החכמה|יהודה אליצור, יהודה קיל|אטלס דעת מקרא|156391|מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202|page=215}}.}}. ער האט אזוי באפעסטיגט די גרעניצן פון [[ארץ ישראל]], און פארזיכערט די אידישע שטעט. שאול האט אויך געוועלטיגט איבער די [[אשורים]]{{הערה|שם=שמואבט|{{תנ"ך|שמואל א|ב|ט}}.}}, אן אראבישע שבט וואס האט געוואנדערט אין דער געגנט צו מזרח פון די באוואוינטע לענדער אין [[עבר הירדן]]. אזוי אויך האט [[שבט ראובן]] אין זיינע צייטן, לכאורה מיט זיין הילף, מלחמת געהאלטן מיט די [[הגריאים]] און נאך אראבישע שבטים, און פארברייטערט זייער לאנד צו מזרח פון [[גלעד]] ביז [[נהר פרת]]{{הערה|שם=דהיאיטי|{{תנ"ך|דברי הימים א|ה|ט|יט}}.}}{{הערה|שם=אליצור|{{אוצר החכמה|יהודה אליצור, יהודה קיל|אטלס דעת מקרא|156391|מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202|page=215}}.}}{{הערה|שם=אבר450|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 450-451.}}. | שאול האט אויך מלחמה געהאלטן מיט [[עמון]], [[מואב]], און [[אדום]] פון מזרח זייט, [[עמלק]] און אנדערע וואנדער-שבטים פון דרום, פלשתים פון [[מערב]], און די קעניגרייכן פון [[צובה]] אין צפון{{הערה|שם=מקושונ|{{תנ"ך|שמואל א|יד|מז|מח}}; {{אוצר החכמה|יהודה אליצור, יהודה קיל|אטלס דעת מקרא|156391|מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202|page=215}}.}}. ער האט אזוי באפעסטיגט די גרעניצן פון [[ארץ ישראל]], און פארזיכערט די אידישע שטעט. שאול האט אויך געוועלטיגט איבער די [[אשורים]]{{הערה|שם=שמואבט|{{תנ"ך|שמואל א|ב|ט}}.}}, אן אראבישע שבט וואס האט געוואנדערט אין דער געגנט צו מזרח פון די באוואוינטע לענדער אין [[עבר הירדן]]. אזוי אויך האט [[שבט ראובן]] אין זיינע צייטן, לכאורה מיט זיין הילף, מלחמת געהאלטן מיט די [[הגריאים]] און נאך אראבישע שבטים, און פארברייטערט זייער לאנד צו מזרח פון [[גלעד]] ביז [[נהר פרת]]{{הערה|שם=דהיאיטי|{{תנ"ך|דברי הימים א|ה|ט|יט}}.}}{{הערה|שם=אליצור|{{אוצר החכמה|יהודה אליצור, יהודה קיל|אטלס דעת מקרא|156391|מוסד הרב קוק: ירושלים, תשנ"ח, זייט 202|page=215}}.}}{{הערה|שם=אבר450|[[#אנצמ|אברמסקי]] זייט 450-451.}}. | ||
פון די ערשטע מלחמות וואס שאול האט געפירט איז געווען די מלחמה קעגן | פון די ערשטע מלחמות וואס שאול האט געפירט איז געווען די מלחמה קעגן פלשת אין [[מכמש]]. דארט האט זיך צוזאמגענומען א ריזיגע מיליטער פון פלשת, 30,000 וועגענער און 6000 רייטער און סאלדאטן "אזוי פיל ווי די זאמד וואס איז אויפ'ן ברעג ים". שאול'ס מיליטער האט שטארק מורא באקומען פאר די פלשתים, און זיי האבן אנטלאפן און זיך אויסבאהאלטן אין די היילן אין די בערג. שאול איז געבליבן מיט אן ענגע מיליטער פון 600 לייט, אבער אן ערפאלגרייכער פלוצעמדיגע איבערפאל דורך [[יונתן]] און זיין וואפנטרעגער האט געברענגט א זיג פאר די אידן. שאול האט יענעם טאג באשוואוירן די אידן צו פאסטן, יונתן וואס האט נישט געהערט דערפון האט פארזוכט פון האניג וואס איז גערונען אינעם וואלד. שאול האט געהאלטן ביים הרג'ענען יונתן דערפאר, וויבאלד עס האט געברענגט אז די [[אורים ותומים]] זאלן נישט ענטפערן צוליב די זינד, אבער דאס פאלק האט זיך אריינגעמישט און אפגעהאלטן שאול דערפון{{הערה|שם=שמוגיד|{{תנ"ך|שמואל א|יג}}-{{תנ"ך|שמואל א|יד|ללא=ספר}}.}}. | ||
=== שאול מיט שמואל === | === שאול מיט שמואל === | ||