אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רמב"ן"
אין תקציר עריכה |
בחכמה (שמועס | ביישטייערונגען) (אפדעיט, , הגהה, אויסדרוק, אריבערגעפירט, פארברייטערט, רעדאגירונג, אפדעיט, צוגעלייגט מקור, אידיש) צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| (8 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{ | {{אישיות רבנית | ||
| | | שם = רבי משה בן נחמן | ||
| שם בשפת המקור = | |||
| תמונה = קובץ:חותמת הרמב"ן.jpg | |||
| כיתוב = חותם הרמב"ן שהתגלה ליד [[תל כיסון]] | |||
| כינוי = הנחמני או נחמנידס | |||
| תאריך לידה = [[1194]] | |||
| מקום לידה = {{דגל|כתר אראגון}} [[ז'ירונה]], [[כתר אראגון]] | |||
| תאריך פטירה = [[1270]] בערך | |||
| מקום פטירה = {{דגל|ממלכת ירושלים}} [[עכו]], [[ממלכת ירושלים]] | |||
| סיבת המוות = | |||
| מקום קבורה = ישנם כמה מסורות | |||
| תאריך לידה עברי = [[ד'תתקנ"ד]] בערך | |||
| תאריך פטירה עברי = [[ה'ל']] בערך | |||
| מקום פעילות = [[ארגון]] [[ישראל]] | |||
| השתייכות = חכמי [[ספרד]] ב[[תור הזהב של יהדות ספרד|תור הזהב]] | |||
| תחומי עיסוק = כל תחומי היהדות | |||
| תפקידים נוספים = [[רופא]] | |||
| רבותיו = בתחום הקבלה: "[[בן בלימה]]", והאחים הרבנים [[עזרא ועזריאל בני שלמה]] מ[[ז'ירונה]]. בתחום ה[[תלמוד]]: רבי [[יהודה בר יקר]] ורבי [[נתן בן מאיר]] תלמידי ר' [[יצחק בן אברהם |הריצב"א]] מבעלי התוספות. | |||
| תלמידיו = רבי [[שלמה בן אדרת]] (רשב"א), רבי אהרן הלוי (ה[[רא"ה]]). | |||
| בני דורו = רבי [[יונה גירונדי]] | |||
| חיבוריו = [[פירוש הרמב"ן לתורה]], חידושים על התלמוד, "קונטרס [[דינא דגרמי]]", "תורת האדם", "מלחמות השם", השגות על [[ספר המצוות לרמב"ם]], פירוש לספר [[איוב]], אגרות, ועוד | |||
| צאצאים = נחמן, יוסף, בנות ששמן לא ידוע וייתכן שעוד בנים | |||
}} | |||
רבינו '''משה בן נחמן''' (באקאנט מיטן ראשי תיבות אלס '''רמב"ן''') איז געווען א [[ראשונים|ראשון]], פון די גדולי חכמי [[ספרדים|ספרד]]. ער איז באקאנט מיט זיינע פילע חיבורים סיי אויפן [[תנ"ך]] און [[תלמוד בבלי|ש"ס]], און אזוי אויך אויפן [[רי"ף]], [[ספר המצוות להרמב"ם]], און נאך. ער איז געווען אן [[הלכה]]'דיגן [[פוסק]], א מפרש אויפן תנ"ך, א מחדש אין די סוגיות הש"ס, און א בקי אין תורת ה[[קבלה]]. | רבינו '''משה בן נחמן''' (באקאנט מיטן ראשי תיבות אלס '''רמב"ן''') איז געווען א [[ראשונים|ראשון]], פון די גדולי חכמי [[ספרדים|ספרד]]. ער איז באקאנט מיט זיינע פילע חיבורים סיי אויפן [[תנ"ך]] און [[תלמוד בבלי|ש"ס]], און אזוי אויך אויפן [[רי"ף]], [[ספר המצוות להרמב"ם]], און נאך. ער איז געווען אן [[הלכה]]'דיגן [[פוסק]], א מפרש אויפן תנ"ך, א מחדש אין די סוגיות הש"ס, און א בקי אין תורת ה[[קבלה]]. | ||
== זיין לעבן == | ==זיין לעבן געשיכטע== | ||
דער רמב"ן איז געבוירן געווארן אין גירונה, קאטאלאניע, אין צפון-מזרח פון דער מאדערנער שפאניע, ארום 1194. זיין אפיציעלע נאמען אויף קאטאלאניש איז Bonastruc ça Porta, אבער אויף שפאניש ווערט ער אנגערופן, ווי אין רוב לאטיינישע שפראכן, "נהמנידעס" - "נחמנידעס" - "דער נחמני" אויף גריכיש. | |||
ער האט אין זיין יוגנט געלערנט ביי רבי יהודה בר יקר, א תלמיד מצוות דמפיר, פון וועמען דער רמב"ן האט באקומען די תורת התוספות. דער רמב"ן דערמאנט דעם רב אסאך מאל אין זיינע שריפטן, געווענליך מיטן טיטל "מורי נ"ר" (נטריה רחמנא = זאל אים השם ישמור), און ציטירט פירושים וואס ער האט באקומען פון אים. זיין צווייטער רבי איז געווען [[רבי נתן בן רבי מאיר]], וועלכער האט אין זיין יוגנט געלערנט מיט מצוות ההישגים און שפעטער געלערנט מיט דער מצוה וואס ער רופט אויך "מורי", פון וועמען ער האט באקומען תורת פרובנס, מיט תורת התוספות. פֿראַנקרייַך. | |||
אויך אין זיין יוגנט איז ער געווען אין קאנטאקט מיט די רבנים פון פראנקרייך דורך זיין קוזין רבי יונה ז'יראנדע און געשיקט זיינע קריאת התורה צו רבי יחיאל פון פאריז און אנדערע. | |||
דער רמב"ן איז פון די גרעסטע רבנים פון ישראל אין די מיטל אלטער. אַפֿילו אין דער גאָלדענער תּקופֿה פֿון די גרויסע ראשונים, האָבן ווייניק געגליכן זײַן ברייטע פֿאַרשפּרייטונג פֿון די פֿאַרשיידענע אַספּעקטן פֿון תורת ישראל און זײַן טיפֿע השפּעה אויף דער וועלט פֿון תורה. זײַנע ביכער און די ביכער פֿון זײַנע תּלמידים און די תּלמידים פֿון זײַנע תּלמידים פֿאַרנעמען אַ וויכטיקן און צענטראַלן אָרט סײַ אין לימוד התורה, סײַ אויפֿן געביט פֿון משפט. | |||
דער רמב"ן האָט זיך באַהאַנדלט מיט אַ גרויסע צאָל פעלדער - תנ"ך פירוש, תלמוד, קבלה און פּאָעזיע. דער רמב"ן ווערט דערמאנט אלס איינער פון די דענקער פון אידישקייט. | |||
זיינע תלמידים, דער רשב"א און רבי יצחק דמאן פון עכו, האבן עדות געזאגט, אז ער פראקטיצירט רפואה פאר פרנסה. שפּורן פון דעם געפינען זיך אין זיין פירוש התורה וועגן איסור נידה, וועגן איסור מאכלים אסורים, וועגן מכת צרעת און נאך. אין פילע ערטער פאַרלאָזט ער זיך אויף די מיינונגען פון דאָקטוירים, אויף מעדיצינישע ביכער, און זאָגט אפילו אויס אַ פערזענלעכע מיינונג אויף מעדיצינישע ענינים. | |||
די נייע פירושים פון הרמב"ן אויף מסכת גיטין | |||
דער רמב"ן'ס פערזענליכע חותם איז אנטדעקט געווארן אין 1972 דורך אורי טהון אין תל קישון, דרום פון עכו, און דער אויפשריפט דערויף איז: 'משה בר נחמן נן (נח נפש) גירונדי חזק', טייל האבן ארויסגערופן זיין אַרייַנטרעטן אין רמב"ן, אָבער א פארעפנטלעכט לערנען האָט אָפּגעוואָרפן די טענות. | |||
==אין א פאלעמיע װעגן די שריפטן פון הרמב״ם== | |||
סוף פינפטן אלף, ווען הרמב"ן איז געווען נאָענט צו פערציק יאָר, איז אויפגעקומען אַ מחלוקת צווישן חכמי פרובנס און חכמי צפון פראנקרייך איבער די ספרי הרמב"ם, ספר המדע און ספר מור נבוכים. דאָס איז געווען די צווייטע כוואַליע פון מתנגדים צו די ספרי הרמב"ם, וואָס האָט זיך אַנטוויקלט ווי אַ רעזולטאַט פֿון דער פֿאַרשפּרייטונג פֿון הרמב"ם ביכער און זייער ינקריסינג השפּעה אויף דעם עולם. די מתנגדים פון הרמב"ם'ס ביכער זענען געפירט געווארן דורך רבי שלמה פון מאנטפעלער אין פראווענסע, און זיין תלמיד רבי יונה פון ז'יראנדע. | |||
די מתנגדים פון הרמב"ם אין פראווענסע האבן פארשפרייט זייערע מיינונגען, און האבן אויפגעוועקט דעם גרימצארן פון רוב חכמי פראוואנס, וואס זענען געווען הרמב"ם'ס אנגעזעענסטע תלמידים. אזו י האב ן ז ײ אונד ז אויסגעשטאנע ן ר ׳ שלמ ה פו ן מאנטפעליער , או ן זײנ ע בחורים . אין ענטפער האט ר' שלמה פון מאנטפעליער געשיקט ר' יונה צו די חכמי פראנקרייך וועלכע זענען געווען ווייט פון פילאזאפיע, און זיי האבן בויקאטירט די דענקער פון ספר מורה נבוכים און ספר המדהא. ווי אַ רעזולטאַט, אַ גרויס סיכסעך אויסגעבראכן אין די קהילות פון פֿראַנקרייַך און ספּאַין. | |||
דער רמב"ם האט געשריבן צוויי בארימטע בריוו אין א פרואוו צו בריקען דעם ריס צווישן די צוויי זייטן. איינער פון זיי איז אדרעסירט צו די "פרעזידענטן פון דער איידעלער ארגאניזאציע פון נאווארע און די מיניסטרין פון קאסטילע", און רופט זיי צו איגנארירן דעם חרם פון די פראנצויזישע געלערנטע ביז די פארטייען וועלן זיך באווייזן פאר א געריכט, [12] פרובירט צו איבערצייגן די פראנצויזישע געלערנטע אויפצוהייבן דעם חרם פון הרמב"ם'ס שריפטן. | |||
בײַם אָנהייב פֿונעם בריוו האָט דער הרמב"ם אַ הויכן קאָפּ פֿאַר די פֿראַנצויזישע חכמים און זיי געלויבט. דערנאָך ערקלערט ער, אַז הרמב”ם איז געווען געצוואונגען צו שרייבן זיין בוך קעגן דער פילאָסאָפיע, וואָס האָט זיך צעשפּרייט אין שפּאַניע, און כדי צו ענטפערן דעם ציבור וואָס איז באַווירקט געוואָרן פון אריסטו’ס שריפטן, אַטאַקירט ער דאַן די פֿראַנצויזישע חכמים פאַר זייער זלזול אויף הרמב”ם און באַשרייבט זיינע וויכטיקע און נויטיקע ווערק. דערנאָך ענטפֿערט ער אויף די תגובות אויף די טעותים וועגן גיהנום און קיום, און ענדליך קומט אויס אַז מען דאַרף לערנען דעם ספר מורה נבוחים יחידים און נישט ברבים, און רופט צו אויפהייבן דעם חרם פונעם ספר. ער בעט אויך אז ר' שלמה מהבערג זאל זיין באהאנדלט מיט כבוד. | |||
אין המשך פון דער פולעמיע האבן די תומכי הרמב"ם געשפעט מיט ר' יונה און געטענהט אז ער איז א ממזר און נישט פאסיג צו זיין אין דער עדה. דער רמב"ם האָט אָנגעשריבן צוויי שווערע בריוו קעגן זיי, אין וועלכע ער האָט זיי באַפֿאַלן סיי פֿון אַ הלכה און אַ מאָראַלישער פּערספּעקטיוו. אין דער זעלבער צייט האט דער רמב"ם זיך געוואנדן צו רבי משולם, דער מחבר פון ספר שלמה, וועלכער איז געווען איינער פון די שטיצער פון רמב"ם, און אים געבעטן ער זאל פארשווייגן די שפעט. | |||
אין פּאַראַלעל מיט זײַן פירוש אויף דער תורה האָט דער רמב”ן געקעמפט די אידישע מלחמה קעגן די קריסטן. נאכדעם וואס ער איז געצווונגען געווארן צו טאן דורך חיים הראשון פון אראגאן, האט ער זיך באטייליגט אין א פובליק דעבאטע וואס איז געווארן באקאנט אלס די בארצעלאנע דעבאט, קעגן דעם מגייר פאולוס קריסטאני, וועלכער איז גערופן געווארן ווילד פאולוס. דער דעבאַטע האָט זיך אָנגעהויבן דעם 20סטן יולי 1263 אין באַרסעלאָנאַ, אין אָנוועזנהייט פון דעם קעניג, זיינע באדינער, און די מאָנקס פונעם דאָמיניקאַן אָרדער פון דער קאַטוילישער קהילה, אָנגעפירט דורך ראַמאָן דע פּינאַפאָרט, וועלכער האָט זיך אויך פון צייט צו צייט באַטייליקט אין דער דעבאַטע. די דעבאַטע האָט געדויערט פיר טעג ניט-רעצענזיע - 20, 27, 30 און 31 יולי. | |||
דער הינטערגרונט פֿון דער וויכוח איז געקומען פֿון דעם קריסטלעכן גלויבן אין דער גמרא, און דערפֿון באַווײַזן פֿון דער "הייליקער" טריניטי, תחיית משיח און זיין גלייכקייט מיט גאָט. דעם צוגאַנג איז געגרינדעט דורך Raimundus Martini אין זיין בוך די שווערד פון אמונה, און זיין סאַקסעסער איז ווילד פאולוס, די דעבאַטע עס איז געווען געהאלטן אין דעם פּאַלאַץ פון דעם מלך פון Aragon, Jaime (יעקב) איך, און מיט אים די קעפ פון די מלכות און די קירך און די קעפ פון די דאָמיניקאַן סדר, וואָס אַפּערייטאַד די קריסטלעך ינקוויסיטיאָן און רוחניות פירערשאַפט. דעם ערשטן און צווייטן טאָג איז דער עולם געווען אינגאַנצן קריסטלעך אַחוץ די פאָרשטייער פון די אידן אַליין, מיטוואך זענען אויך אָנגעקומען די אידן, דעם צווייטן טאָג איז פאָרגעקומען די דעבאַטע אין "זייער קלעיסטאָריוס", דאָס הייסט אין בית תפילה פון די קריסטן אין באַרסעלאָנאַ, און מסתמא איז געווען דער רעפֿערענץ צו דער קהילה פון דער שטאָט באַרסעלאָנאַ, אויף וועלכער שטייט די "הייליקע" קאַטעדראַל פון היינט. | |||
דער וויכוח האָט זיך אַרומגערינגלט וועגן עטלעכע ענינים אין דער ייִדיש-קריסטלעכער פּאָלאָמיע, דער עיקר: די טענות פֿון די קריסטן וועגן משיחס בוא, די משיחישע שאַפֿונג פֿון יענעם מענטש, און די תּפֿילה פֿונעם משיח. | |||
דער ריכטער אין דער וויכוח איז געווען דער קעניג אליין וואס איז געהאלטן געווארן אן ערענסטער צו דעם רמב"ן, און אנדערש ווי אנדערע וויכוחים האט דער רמב"ן געהאט פרייהייט פון אויסדרוקן. אבער דער מערהייט פון די וויכוחים איז געווען געפירט דורך פריי פאולוס, און רמב"ן האט געענטפערט אויף שאלות און נישט געפרעגט. | |||
===דער גאַנג פון די דעבאַטע=== | |||
פריי פאולוס האט געפרואווט צו באווייזן די משיחשאפט פון יענעם מענטש פון די תלמודישע אגדות. אין ענטפער האָט דער רמב"ן דערלאנגט די אבסורד פון זיינע ווערטער - אַז עס איז אוממעגלעך צו באַווייזן זיין משיחשאַפט פון די ווערטער פון חכמי אגדה וואס זענען געווען אידן. פרײ פאולוס האט נישט געענטפערט דעם ענין פון דעם ענין און געפרעגט פראגעס פון פארשײדענע אגדות. דער רמב"ן האָט דער ענטפֿער באַוויזן, אַז זײַן אויסטײַטש פֿון אגדות חז"ל איז נישט ריכטיג, און האָט אויך אָנגעוויזן אינערלעכע סתירות אין די טענות פֿון פֿריִער. | |||
ער האט אויך פרובירט צו באווייזן די פרשת מיתת ותחיית המשיח פון פרשת "הנה עבדי נחנך" (ישעיהו פרק ל"ב, פסוק יג ואילך), אבער דער רמב"ן האט אויסגעטייטשט די פרשה אז עס איז צו עם ישראל ולא למשיח, אבער ער האט געוויזן אז אפילו אויב מיר פירט עס אויס ווי די מעשה פון משיח איז נישט עקבי צו דעם מענטש. דער רמב"ן האָט פֿאָרגעלייגט צו אויסטײַטשן די פּרשה בפרט, אָבער זײַן פאָרשלאָג איז נישט אָנגענומען געוואָרן. דער רמב"ן האט געשריבן דעם הסבר באזונדער און צוגעבן צום מאמר. | |||
==אין ארץ ישראל== | |||
רמב"ן איז אנגעקומען אין ארץ ישראל אין יאר תקכ"ז (תקפ"ז), מסתמא דורך דעם פארט פון עכו. טייל תלמידי חכמים שרײַבן דעם רמב"ן'ס עלייה צו הארץ צו די רעזולטאטן פון דעם ציבור וויכוח מיט די קריסטן און דעם דרוק פון פּויפּסט קלמנט ד', אָבער אַנדערע האָבן אָנגעוויזן אויף דעם מאָטיוו וואָס הרמב"ן טענהט בפירוש ביים סוף פון זיין באקאנטע ראש השנה דרשת זיין אהבת ארץ ישראל: "וזה האט מיך ארויסגעטריבן פון ארץ-ישראל, און איך האב מיך אוועקגעטריבן פון ארץ-ביתי, און איך האב מיך אוועקגעטריבן פון ארץ-ישראל. איך בין געװאָרן װי אַ ראָב פֿאַר מײַנע זין, אכזריותדיק צו מײַנע טעכטער, װײַל איך האָב געװאָלט זײַן דער ציטער פֿון מײַן נשמה אין מײַן מאַמעס שויס. פֿון עכו איז ער געפֿאָרן קיין ירושלים און האָט באַשריבן די שוואַכערע מדינה פֿון ירושלים, וווּ ער האָט אָרגאַניזירט אַ קהילה און געבויט אַ שול. אין דעם אידישן קוואַרטאַל פון דער אַלטער שטאָט פון ירושלים איז פאראן א בית כנסת צוגעשריבן צום רמב"ן, אָבער די צושרייבן איז שפּעט (אָנהייב 16טן יאָרהונדערט), און עס זעט אויס ווי דער בית ספר רבי עובדיה פון בערטנורא אין 1488. די קהילה פון די דאָרמיטיאָן.בעת זײַן באַזוך אין דער ירושלימער געגנט איז ער אויך געגאַנגען קיין חברון און איז דורכגעגאַנגען דורך קבר רחל. דערנאָך האָט דער רמב"ן זיך אומגעקערט קיין עכו, וווּ ער האָט געהאַלטן די "דרשת ראש השנה" אין 1269, און דאָרטן האָט ער, כּלומרשט, געגרינדעט אַ ישיבה, און פון דאָרטן איז נישט באקאנט וואו ער איז ווייטער געגאַנגען; ער איז געשטאָרבן אין ישראל אין 1270. | |||
==זײן קבורה== | |||
עס זענען פאראן עטליכע טראדיציעס וועגן זיין קבורה, ירושלים (אין דארף שילוח אין מערת רבי עובדיה מברטנורא), חברון, אין א בריוו וואס ער האט געשריבן צו זיין זון האט ער געזאגט אז ער גייט פאר זיך גראבן א קבר אין חברון און טייל האבן דערפון אויסגעפירט אז ער איז טאקע דארט קבר געווען. טבריה, עכו. די ערשטע מקור איז די עדות פון זיין תלמיד וואס זאגט אז ער איז באגראבן געווארן אין חיפה צום פוס פונעם כרמל. | |||
==זײן פאמיליע== | |||
טייל האבן צוגעשריבן דעם רמב"ן'ס משפחה צו רבי יצחק אלבערצלאני. רמב"ן שילדערט אין א בריוו איינעם פון זיינע אבות ווי איינער וואס האט פארזארגט און געראטעוועט די שטאטישע מענטשן פון טויט. וועגן זײַן טאַטן איז כּמעט נישט פֿאַראַן קיין ידיעות, אַחוץ איין רעפֿערענץ, אין וועלכער דער רמב"ן ווערט דערמאָנט מיטן טיטל "רבי משה יא, בן כבוד השו"ע, דער כבוד רבי נחמן". פון דעם וואָס הרמב"ן ציטירט נישט קיין וויסנשאַפטלעכע קלאַנגען וועגן זייַנע אבות, זעט אויס אַז זיי זענען נישט געווען פון דער שטאָטישער רבנישע עליט, נאָר פון די עלטסטע משפחות פון שטאָט. רמבנס מוטער האט געהאט דריי ברידער אברהם, יוסף און שלמה. אברהמס זון איז געווען הרב יונה גירונדי . | |||
דער רמב"ן האָט געהאַט עטלעכע זין: נחמן, צו וועמען דער רמב"ן האָט געשיקט זײַן באַרימטן בריוו, יוסף, וועלכער איז געווען נאָענט צו דער מלוכה און האָט זיך באַזעצט אין קסטילע און צו וועמען דער רמב"ן האָט אויך געשיקט אַ בריוו, און שלמה, וועלכער האָט חתונה געהאַט מיט זײַן צווייטער קוזינע - די טאָכטער פון רבי יונה פון ז'יראָנדע, און עטלעכע טעכטער וועמענס נעמען זענען אומבאַקאַנט. עס איז פאראן א אגדה אז איינער פון זיי האט חתונה געהאט מיט ר' גרשום בן שלמה, מחבר פון ספר שער-השמים, אבער אסאך האבן דאס געטענהט. | |||
איינער פון זיינע זין האט געשריבן א פירוש אויף מסכת ביצה. | |||
טייל האבן געשריבן אז דער רמב"ן האט געהאט א זון וואס האט געהייסן יהודה, און זיין זון איז געווען רבי דוד, איינער פון די גרויסע מפריחי הקבלה, מחבר פונעם ספר מרובות צובות, א פירוש על המחזור, און נאך. די מסורה איז באזירט אויף די ווערטער פון רבי דוד אין דער הקדמה צום מאמר אלפא ביתא, אבער דער ספר איז נישט רשות און דערפאר איז די מסורה א ספק. אן אנדער אייניקל איז יונה (בן שלמה). | |||
ר' צבי הירש קיידענאווער האט געברענגט אין זיין ספר "קו הישר" א אגדה וועגן דעם רמב"נס ווייב וואס איז פארגאפט געווארן און פון דעם איז געבוירן געווארן א זון וואס האט זיך ענדליך מגייר געווען. אָבער, בן ציון פישלער האָט געטענהט, אַז די דאָזיקע לעגענדע האָט נישט קיין פֿאַקטישע יסוד. | |||
צווישן זיינע באקאנטע אפשטאמיגע זענען דער רשב"ץ, רבי יעקב ששפורטש און מעגליך אפילו דער ה[[רלב"ג]]. | |||
==זיינע תלמידים== | |||
די תלמידי הרמב"ן האבן געפאלגט זיין שיטה, וואס פארבינדט די תורות תוספות מיט דער ספרדישער מסורה. די בארימטסטע פון זיינע תלמידים זענען דער רשב"א און דער ר"ה. זיינע תלמידים זענען רבי יצחק בן אברהם מנרבון, רבי דוד בונפיד, רבי מאיר המאלי, רבי נתן בן יוסף, וועלכער האט געשריבן א פירוש אויף זיין ספר הלכות נדרים, אנאנימי, דער מחבר פון דעם פירוש רי"ף על מסכת ברכות, מחבר התות"ת. ישראל. און מער. | |||
ר' שמואל השרדי איז געווען זיין חבר און תלמיד, צענדליגער תשובות רמב"ן זענען אריינגערעכנט אין זיין ספר. א נאנטער תלמיד פונעם רמב"ן איז געווען רבי יצחק פון נארבונה. | |||
אין לערנען קבלה זענען זיינע באקאנטע תלמידים רבי יצחק דמאן פון עכו, רבי יצחק בן תודרוס און רבי ששת דסמארקאדיל. אין תשמ"א איז דערשינען א ספר "קבלת רמב"ן" אונטער דער הדרכה פון תלמידי הרשב"א - רבי יהושע אבן שועיב און רבי שם טוב גאון, וואס האט מסביר געווען זיין פירוש פון דער תורה. | |||
אסאך מדרש-שולן אין שפאניע האבן נאכגעפאלגט דעם רמב"ן, וואס האט שטארק בייגעשטייערט צו דער גאלדענער תקופה פון ספרדיש יידישקייט. זיין השפּעה האָט מען געזען אין די שפּעטערדיקע דורות פון ספרדישע געלערנטע. זיין ווערטער און שיטת לימוד שפּיגלט זיך אין אַ היפּשער מאָס אָפּ אין די ווערק פון רבינו חי, דער ריטב”א, דער ר”ן, נימוקי יוסף און אַנדערע. | |||
און ווי דער תלמיד פון זיין תלמיד, די ריטב"א, האָט געזאָגט: {{ציטוטון|זהו שבח חכמי ארצנו שקבלנו מרועה אחד נאמן, גדול ידו בכל ואומן, בורר אוכל מתוך פסולת ביתר שכל נאמן, שם חטה שורה ושעורה נסמן, טעמו כל שומעי דבריו טוב טעמן, כי נמקו וקראו את שמו מן}}{{הערה|תשובות הריטב"א רח}}. | |||
== זיינע חיבורים == | == זיינע חיבורים == | ||
| שורה 10: | שורה 107: | ||
* רמב"ן על התורה | * רמב"ן על התורה | ||
* שער הגמול | * שער הגמול | ||
==פאָאָטנאָטעס== | |||
{{הערות שוליים}} | |||
[[קאַטעגאָריע:ראשונים]] | [[קאַטעגאָריע:ראשונים]] | ||
| שורה 18: | שורה 117: | ||
[[קאַטעגאָריע:תנ"ך פארטייטשערס]] | [[קאַטעגאָריע:תנ"ך פארטייטשערס]] | ||
[[קאַטעגאָריע:מקובלים]] | [[קאַטעגאָריע:מקובלים]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויכטיגע ארטיקלען]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:רמב"ן]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||
[[קאַטעגאָריע:רבנים אין ירושלים]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 14:49, 6 יוני 2025
 | |
| חותם הרמב"ן שהתגלה ליד תל כיסון | |
| געבורט |
1194 ד'תתקנ"ד בערך [[טעקע:מוסטער:פאן/כתר אראגון|קישור=כתר אראגון|גבול|22x16pxpx|כתר אראגון]] ז'ירונה, כתר אראגון |
|---|---|
| פטירה |
1270 בערך ה'ל' בערך [[טעקע:מוסטער:פאן/ממלכת ירושלים|קישור=ממלכת ירושלים|גבול|22x16pxpx|ממלכת ירושלים]] עכו, ממלכת ירושלים |
| טעטיגקייט אָרט | ארגון ישראל |
| כינוי | הנחמני או נחמנידס |
| תחומי עיסוק | כל תחומי היהדות |
| השתייכות | חכמי ספרד בתור הזהב |
| תלמידים | רבי שלמה בן אדרת (רשב"א), רבי אהרן הלוי (הרא"ה). |
| בני דורו | רבי יונה גירונדי |
| תפקידים נוספים | |
| רופא | |
רבינו משה בן נחמן (באקאנט מיטן ראשי תיבות אלס רמב"ן) איז געווען א ראשון, פון די גדולי חכמי ספרד. ער איז באקאנט מיט זיינע פילע חיבורים סיי אויפן תנ"ך און ש"ס, און אזוי אויך אויפן רי"ף, ספר המצוות להרמב"ם, און נאך. ער איז געווען אן הלכה'דיגן פוסק, א מפרש אויפן תנ"ך, א מחדש אין די סוגיות הש"ס, און א בקי אין תורת הקבלה.
זיין לעבן געשיכטע
דער רמב"ן איז געבוירן געווארן אין גירונה, קאטאלאניע, אין צפון-מזרח פון דער מאדערנער שפאניע, ארום 1194. זיין אפיציעלע נאמען אויף קאטאלאניש איז Bonastruc ça Porta, אבער אויף שפאניש ווערט ער אנגערופן, ווי אין רוב לאטיינישע שפראכן, "נהמנידעס" - "נחמנידעס" - "דער נחמני" אויף גריכיש.
ער האט אין זיין יוגנט געלערנט ביי רבי יהודה בר יקר, א תלמיד מצוות דמפיר, פון וועמען דער רמב"ן האט באקומען די תורת התוספות. דער רמב"ן דערמאנט דעם רב אסאך מאל אין זיינע שריפטן, געווענליך מיטן טיטל "מורי נ"ר" (נטריה רחמנא = זאל אים השם ישמור), און ציטירט פירושים וואס ער האט באקומען פון אים. זיין צווייטער רבי איז געווען רבי נתן בן רבי מאיר, וועלכער האט אין זיין יוגנט געלערנט מיט מצוות ההישגים און שפעטער געלערנט מיט דער מצוה וואס ער רופט אויך "מורי", פון וועמען ער האט באקומען תורת פרובנס, מיט תורת התוספות. פֿראַנקרייַך.
אויך אין זיין יוגנט איז ער געווען אין קאנטאקט מיט די רבנים פון פראנקרייך דורך זיין קוזין רבי יונה ז'יראנדע און געשיקט זיינע קריאת התורה צו רבי יחיאל פון פאריז און אנדערע.
דער רמב"ן איז פון די גרעסטע רבנים פון ישראל אין די מיטל אלטער. אַפֿילו אין דער גאָלדענער תּקופֿה פֿון די גרויסע ראשונים, האָבן ווייניק געגליכן זײַן ברייטע פֿאַרשפּרייטונג פֿון די פֿאַרשיידענע אַספּעקטן פֿון תורת ישראל און זײַן טיפֿע השפּעה אויף דער וועלט פֿון תורה. זײַנע ביכער און די ביכער פֿון זײַנע תּלמידים און די תּלמידים פֿון זײַנע תּלמידים פֿאַרנעמען אַ וויכטיקן און צענטראַלן אָרט סײַ אין לימוד התורה, סײַ אויפֿן געביט פֿון משפט.
דער רמב"ן האָט זיך באַהאַנדלט מיט אַ גרויסע צאָל פעלדער - תנ"ך פירוש, תלמוד, קבלה און פּאָעזיע. דער רמב"ן ווערט דערמאנט אלס איינער פון די דענקער פון אידישקייט.
זיינע תלמידים, דער רשב"א און רבי יצחק דמאן פון עכו, האבן עדות געזאגט, אז ער פראקטיצירט רפואה פאר פרנסה. שפּורן פון דעם געפינען זיך אין זיין פירוש התורה וועגן איסור נידה, וועגן איסור מאכלים אסורים, וועגן מכת צרעת און נאך. אין פילע ערטער פאַרלאָזט ער זיך אויף די מיינונגען פון דאָקטוירים, אויף מעדיצינישע ביכער, און זאָגט אפילו אויס אַ פערזענלעכע מיינונג אויף מעדיצינישע ענינים.
די נייע פירושים פון הרמב"ן אויף מסכת גיטין דער רמב"ן'ס פערזענליכע חותם איז אנטדעקט געווארן אין 1972 דורך אורי טהון אין תל קישון, דרום פון עכו, און דער אויפשריפט דערויף איז: 'משה בר נחמן נן (נח נפש) גירונדי חזק', טייל האבן ארויסגערופן זיין אַרייַנטרעטן אין רמב"ן, אָבער א פארעפנטלעכט לערנען האָט אָפּגעוואָרפן די טענות.
אין א פאלעמיע װעגן די שריפטן פון הרמב״ם
סוף פינפטן אלף, ווען הרמב"ן איז געווען נאָענט צו פערציק יאָר, איז אויפגעקומען אַ מחלוקת צווישן חכמי פרובנס און חכמי צפון פראנקרייך איבער די ספרי הרמב"ם, ספר המדע און ספר מור נבוכים. דאָס איז געווען די צווייטע כוואַליע פון מתנגדים צו די ספרי הרמב"ם, וואָס האָט זיך אַנטוויקלט ווי אַ רעזולטאַט פֿון דער פֿאַרשפּרייטונג פֿון הרמב"ם ביכער און זייער ינקריסינג השפּעה אויף דעם עולם. די מתנגדים פון הרמב"ם'ס ביכער זענען געפירט געווארן דורך רבי שלמה פון מאנטפעלער אין פראווענסע, און זיין תלמיד רבי יונה פון ז'יראנדע.
די מתנגדים פון הרמב"ם אין פראווענסע האבן פארשפרייט זייערע מיינונגען, און האבן אויפגעוועקט דעם גרימצארן פון רוב חכמי פראוואנס, וואס זענען געווען הרמב"ם'ס אנגעזעענסטע תלמידים. אזו י האב ן ז ײ אונד ז אויסגעשטאנע ן ר ׳ שלמ ה פו ן מאנטפעליער , או ן זײנ ע בחורים . אין ענטפער האט ר' שלמה פון מאנטפעליער געשיקט ר' יונה צו די חכמי פראנקרייך וועלכע זענען געווען ווייט פון פילאזאפיע, און זיי האבן בויקאטירט די דענקער פון ספר מורה נבוכים און ספר המדהא. ווי אַ רעזולטאַט, אַ גרויס סיכסעך אויסגעבראכן אין די קהילות פון פֿראַנקרייַך און ספּאַין.
דער רמב"ם האט געשריבן צוויי בארימטע בריוו אין א פרואוו צו בריקען דעם ריס צווישן די צוויי זייטן. איינער פון זיי איז אדרעסירט צו די "פרעזידענטן פון דער איידעלער ארגאניזאציע פון נאווארע און די מיניסטרין פון קאסטילע", און רופט זיי צו איגנארירן דעם חרם פון די פראנצויזישע געלערנטע ביז די פארטייען וועלן זיך באווייזן פאר א געריכט, [12] פרובירט צו איבערצייגן די פראנצויזישע געלערנטע אויפצוהייבן דעם חרם פון הרמב"ם'ס שריפטן.
בײַם אָנהייב פֿונעם בריוו האָט דער הרמב"ם אַ הויכן קאָפּ פֿאַר די פֿראַנצויזישע חכמים און זיי געלויבט. דערנאָך ערקלערט ער, אַז הרמב”ם איז געווען געצוואונגען צו שרייבן זיין בוך קעגן דער פילאָסאָפיע, וואָס האָט זיך צעשפּרייט אין שפּאַניע, און כדי צו ענטפערן דעם ציבור וואָס איז באַווירקט געוואָרן פון אריסטו’ס שריפטן, אַטאַקירט ער דאַן די פֿראַנצויזישע חכמים פאַר זייער זלזול אויף הרמב”ם און באַשרייבט זיינע וויכטיקע און נויטיקע ווערק. דערנאָך ענטפֿערט ער אויף די תגובות אויף די טעותים וועגן גיהנום און קיום, און ענדליך קומט אויס אַז מען דאַרף לערנען דעם ספר מורה נבוחים יחידים און נישט ברבים, און רופט צו אויפהייבן דעם חרם פונעם ספר. ער בעט אויך אז ר' שלמה מהבערג זאל זיין באהאנדלט מיט כבוד.
אין המשך פון דער פולעמיע האבן די תומכי הרמב"ם געשפעט מיט ר' יונה און געטענהט אז ער איז א ממזר און נישט פאסיג צו זיין אין דער עדה. דער רמב"ם האָט אָנגעשריבן צוויי שווערע בריוו קעגן זיי, אין וועלכע ער האָט זיי באַפֿאַלן סיי פֿון אַ הלכה און אַ מאָראַלישער פּערספּעקטיוו. אין דער זעלבער צייט האט דער רמב"ם זיך געוואנדן צו רבי משולם, דער מחבר פון ספר שלמה, וועלכער איז געווען איינער פון די שטיצער פון רמב"ם, און אים געבעטן ער זאל פארשווייגן די שפעט.
אין פּאַראַלעל מיט זײַן פירוש אויף דער תורה האָט דער רמב”ן געקעמפט די אידישע מלחמה קעגן די קריסטן. נאכדעם וואס ער איז געצווונגען געווארן צו טאן דורך חיים הראשון פון אראגאן, האט ער זיך באטייליגט אין א פובליק דעבאטע וואס איז געווארן באקאנט אלס די בארצעלאנע דעבאט, קעגן דעם מגייר פאולוס קריסטאני, וועלכער איז גערופן געווארן ווילד פאולוס. דער דעבאַטע האָט זיך אָנגעהויבן דעם 20סטן יולי 1263 אין באַרסעלאָנאַ, אין אָנוועזנהייט פון דעם קעניג, זיינע באדינער, און די מאָנקס פונעם דאָמיניקאַן אָרדער פון דער קאַטוילישער קהילה, אָנגעפירט דורך ראַמאָן דע פּינאַפאָרט, וועלכער האָט זיך אויך פון צייט צו צייט באַטייליקט אין דער דעבאַטע. די דעבאַטע האָט געדויערט פיר טעג ניט-רעצענזיע - 20, 27, 30 און 31 יולי.
דער הינטערגרונט פֿון דער וויכוח איז געקומען פֿון דעם קריסטלעכן גלויבן אין דער גמרא, און דערפֿון באַווײַזן פֿון דער "הייליקער" טריניטי, תחיית משיח און זיין גלייכקייט מיט גאָט. דעם צוגאַנג איז געגרינדעט דורך Raimundus Martini אין זיין בוך די שווערד פון אמונה, און זיין סאַקסעסער איז ווילד פאולוס, די דעבאַטע עס איז געווען געהאלטן אין דעם פּאַלאַץ פון דעם מלך פון Aragon, Jaime (יעקב) איך, און מיט אים די קעפ פון די מלכות און די קירך און די קעפ פון די דאָמיניקאַן סדר, וואָס אַפּערייטאַד די קריסטלעך ינקוויסיטיאָן און רוחניות פירערשאַפט. דעם ערשטן און צווייטן טאָג איז דער עולם געווען אינגאַנצן קריסטלעך אַחוץ די פאָרשטייער פון די אידן אַליין, מיטוואך זענען אויך אָנגעקומען די אידן, דעם צווייטן טאָג איז פאָרגעקומען די דעבאַטע אין "זייער קלעיסטאָריוס", דאָס הייסט אין בית תפילה פון די קריסטן אין באַרסעלאָנאַ, און מסתמא איז געווען דער רעפֿערענץ צו דער קהילה פון דער שטאָט באַרסעלאָנאַ, אויף וועלכער שטייט די "הייליקע" קאַטעדראַל פון היינט.
דער וויכוח האָט זיך אַרומגערינגלט וועגן עטלעכע ענינים אין דער ייִדיש-קריסטלעכער פּאָלאָמיע, דער עיקר: די טענות פֿון די קריסטן וועגן משיחס בוא, די משיחישע שאַפֿונג פֿון יענעם מענטש, און די תּפֿילה פֿונעם משיח.
דער ריכטער אין דער וויכוח איז געווען דער קעניג אליין וואס איז געהאלטן געווארן אן ערענסטער צו דעם רמב"ן, און אנדערש ווי אנדערע וויכוחים האט דער רמב"ן געהאט פרייהייט פון אויסדרוקן. אבער דער מערהייט פון די וויכוחים איז געווען געפירט דורך פריי פאולוס, און רמב"ן האט געענטפערט אויף שאלות און נישט געפרעגט.
דער גאַנג פון די דעבאַטע
פריי פאולוס האט געפרואווט צו באווייזן די משיחשאפט פון יענעם מענטש פון די תלמודישע אגדות. אין ענטפער האָט דער רמב"ן דערלאנגט די אבסורד פון זיינע ווערטער - אַז עס איז אוממעגלעך צו באַווייזן זיין משיחשאַפט פון די ווערטער פון חכמי אגדה וואס זענען געווען אידן. פרײ פאולוס האט נישט געענטפערט דעם ענין פון דעם ענין און געפרעגט פראגעס פון פארשײדענע אגדות. דער רמב"ן האָט דער ענטפֿער באַוויזן, אַז זײַן אויסטײַטש פֿון אגדות חז"ל איז נישט ריכטיג, און האָט אויך אָנגעוויזן אינערלעכע סתירות אין די טענות פֿון פֿריִער.
ער האט אויך פרובירט צו באווייזן די פרשת מיתת ותחיית המשיח פון פרשת "הנה עבדי נחנך" (ישעיהו פרק ל"ב, פסוק יג ואילך), אבער דער רמב"ן האט אויסגעטייטשט די פרשה אז עס איז צו עם ישראל ולא למשיח, אבער ער האט געוויזן אז אפילו אויב מיר פירט עס אויס ווי די מעשה פון משיח איז נישט עקבי צו דעם מענטש. דער רמב"ן האָט פֿאָרגעלייגט צו אויסטײַטשן די פּרשה בפרט, אָבער זײַן פאָרשלאָג איז נישט אָנגענומען געוואָרן. דער רמב"ן האט געשריבן דעם הסבר באזונדער און צוגעבן צום מאמר.
אין ארץ ישראל
רמב"ן איז אנגעקומען אין ארץ ישראל אין יאר תקכ"ז (תקפ"ז), מסתמא דורך דעם פארט פון עכו. טייל תלמידי חכמים שרײַבן דעם רמב"ן'ס עלייה צו הארץ צו די רעזולטאטן פון דעם ציבור וויכוח מיט די קריסטן און דעם דרוק פון פּויפּסט קלמנט ד', אָבער אַנדערע האָבן אָנגעוויזן אויף דעם מאָטיוו וואָס הרמב"ן טענהט בפירוש ביים סוף פון זיין באקאנטע ראש השנה דרשת זיין אהבת ארץ ישראל: "וזה האט מיך ארויסגעטריבן פון ארץ-ישראל, און איך האב מיך אוועקגעטריבן פון ארץ-ביתי, און איך האב מיך אוועקגעטריבן פון ארץ-ישראל. איך בין געװאָרן װי אַ ראָב פֿאַר מײַנע זין, אכזריותדיק צו מײַנע טעכטער, װײַל איך האָב געװאָלט זײַן דער ציטער פֿון מײַן נשמה אין מײַן מאַמעס שויס. פֿון עכו איז ער געפֿאָרן קיין ירושלים און האָט באַשריבן די שוואַכערע מדינה פֿון ירושלים, וווּ ער האָט אָרגאַניזירט אַ קהילה און געבויט אַ שול. אין דעם אידישן קוואַרטאַל פון דער אַלטער שטאָט פון ירושלים איז פאראן א בית כנסת צוגעשריבן צום רמב"ן, אָבער די צושרייבן איז שפּעט (אָנהייב 16טן יאָרהונדערט), און עס זעט אויס ווי דער בית ספר רבי עובדיה פון בערטנורא אין 1488. די קהילה פון די דאָרמיטיאָן.בעת זײַן באַזוך אין דער ירושלימער געגנט איז ער אויך געגאַנגען קיין חברון און איז דורכגעגאַנגען דורך קבר רחל. דערנאָך האָט דער רמב"ן זיך אומגעקערט קיין עכו, וווּ ער האָט געהאַלטן די "דרשת ראש השנה" אין 1269, און דאָרטן האָט ער, כּלומרשט, געגרינדעט אַ ישיבה, און פון דאָרטן איז נישט באקאנט וואו ער איז ווייטער געגאַנגען; ער איז געשטאָרבן אין ישראל אין 1270.
זײן קבורה
עס זענען פאראן עטליכע טראדיציעס וועגן זיין קבורה, ירושלים (אין דארף שילוח אין מערת רבי עובדיה מברטנורא), חברון, אין א בריוו וואס ער האט געשריבן צו זיין זון האט ער געזאגט אז ער גייט פאר זיך גראבן א קבר אין חברון און טייל האבן דערפון אויסגעפירט אז ער איז טאקע דארט קבר געווען. טבריה, עכו. די ערשטע מקור איז די עדות פון זיין תלמיד וואס זאגט אז ער איז באגראבן געווארן אין חיפה צום פוס פונעם כרמל.
זײן פאמיליע
טייל האבן צוגעשריבן דעם רמב"ן'ס משפחה צו רבי יצחק אלבערצלאני. רמב"ן שילדערט אין א בריוו איינעם פון זיינע אבות ווי איינער וואס האט פארזארגט און געראטעוועט די שטאטישע מענטשן פון טויט. וועגן זײַן טאַטן איז כּמעט נישט פֿאַראַן קיין ידיעות, אַחוץ איין רעפֿערענץ, אין וועלכער דער רמב"ן ווערט דערמאָנט מיטן טיטל "רבי משה יא, בן כבוד השו"ע, דער כבוד רבי נחמן". פון דעם וואָס הרמב"ן ציטירט נישט קיין וויסנשאַפטלעכע קלאַנגען וועגן זייַנע אבות, זעט אויס אַז זיי זענען נישט געווען פון דער שטאָטישער רבנישע עליט, נאָר פון די עלטסטע משפחות פון שטאָט. רמבנס מוטער האט געהאט דריי ברידער אברהם, יוסף און שלמה. אברהמס זון איז געווען הרב יונה גירונדי .
דער רמב"ן האָט געהאַט עטלעכע זין: נחמן, צו וועמען דער רמב"ן האָט געשיקט זײַן באַרימטן בריוו, יוסף, וועלכער איז געווען נאָענט צו דער מלוכה און האָט זיך באַזעצט אין קסטילע און צו וועמען דער רמב"ן האָט אויך געשיקט אַ בריוו, און שלמה, וועלכער האָט חתונה געהאַט מיט זײַן צווייטער קוזינע - די טאָכטער פון רבי יונה פון ז'יראָנדע, און עטלעכע טעכטער וועמענס נעמען זענען אומבאַקאַנט. עס איז פאראן א אגדה אז איינער פון זיי האט חתונה געהאט מיט ר' גרשום בן שלמה, מחבר פון ספר שער-השמים, אבער אסאך האבן דאס געטענהט.
איינער פון זיינע זין האט געשריבן א פירוש אויף מסכת ביצה.
טייל האבן געשריבן אז דער רמב"ן האט געהאט א זון וואס האט געהייסן יהודה, און זיין זון איז געווען רבי דוד, איינער פון די גרויסע מפריחי הקבלה, מחבר פונעם ספר מרובות צובות, א פירוש על המחזור, און נאך. די מסורה איז באזירט אויף די ווערטער פון רבי דוד אין דער הקדמה צום מאמר אלפא ביתא, אבער דער ספר איז נישט רשות און דערפאר איז די מסורה א ספק. אן אנדער אייניקל איז יונה (בן שלמה).
ר' צבי הירש קיידענאווער האט געברענגט אין זיין ספר "קו הישר" א אגדה וועגן דעם רמב"נס ווייב וואס איז פארגאפט געווארן און פון דעם איז געבוירן געווארן א זון וואס האט זיך ענדליך מגייר געווען. אָבער, בן ציון פישלער האָט געטענהט, אַז די דאָזיקע לעגענדע האָט נישט קיין פֿאַקטישע יסוד.
צווישן זיינע באקאנטע אפשטאמיגע זענען דער רשב"ץ, רבי יעקב ששפורטש און מעגליך אפילו דער הרלב"ג.
זיינע תלמידים
די תלמידי הרמב"ן האבן געפאלגט זיין שיטה, וואס פארבינדט די תורות תוספות מיט דער ספרדישער מסורה. די בארימטסטע פון זיינע תלמידים זענען דער רשב"א און דער ר"ה. זיינע תלמידים זענען רבי יצחק בן אברהם מנרבון, רבי דוד בונפיד, רבי מאיר המאלי, רבי נתן בן יוסף, וועלכער האט געשריבן א פירוש אויף זיין ספר הלכות נדרים, אנאנימי, דער מחבר פון דעם פירוש רי"ף על מסכת ברכות, מחבר התות"ת. ישראל. און מער.
ר' שמואל השרדי איז געווען זיין חבר און תלמיד, צענדליגער תשובות רמב"ן זענען אריינגערעכנט אין זיין ספר. א נאנטער תלמיד פונעם רמב"ן איז געווען רבי יצחק פון נארבונה.
אין לערנען קבלה זענען זיינע באקאנטע תלמידים רבי יצחק דמאן פון עכו, רבי יצחק בן תודרוס און רבי ששת דסמארקאדיל. אין תשמ"א איז דערשינען א ספר "קבלת רמב"ן" אונטער דער הדרכה פון תלמידי הרשב"א - רבי יהושע אבן שועיב און רבי שם טוב גאון, וואס האט מסביר געווען זיין פירוש פון דער תורה.
אסאך מדרש-שולן אין שפאניע האבן נאכגעפאלגט דעם רמב"ן, וואס האט שטארק בייגעשטייערט צו דער גאלדענער תקופה פון ספרדיש יידישקייט. זיין השפּעה האָט מען געזען אין די שפּעטערדיקע דורות פון ספרדישע געלערנטע. זיין ווערטער און שיטת לימוד שפּיגלט זיך אין אַ היפּשער מאָס אָפּ אין די ווערק פון רבינו חי, דער ריטב”א, דער ר”ן, נימוקי יוסף און אַנדערע.
און ווי דער תלמיד פון זיין תלמיד, די ריטב"א, האָט געזאָגט: ”זהו שבח חכמי ארצנו שקבלנו מרועה אחד נאמן, גדול ידו בכל ואומן, בורר אוכל מתוך פסולת ביתר שכל נאמן, שם חטה שורה ושעורה נסמן, טעמו כל שומעי דבריו טוב טעמן, כי נמקו וקראו את שמו מן”[1].
זיינע חיבורים
- דרשת הרמב"ן לחתונה
- דרשת תורת השם תמימה
- רמב"ן על התורה
- שער הגמול
פאָאָטנאָטעס
- ↑ תשובות הריטב"א רח.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. העלפט איבערשרייבן!