אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:וועלט היסטאריע"
ק (קעפל היערארכיע fix) |
({{קרד/ויקי/יידיש}}) |
||
| (9 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = narrative of humanity's past|העב=היסטוריה של האדם|דייטש=Entwicklung der gesamten Menschheit|}} | |||
'''וועלט היסטאריע''' באשרייבט די קולטורעלע דערגרייכן פון דער [[מענטשהייט]] זייט [[פרעהיסטאריע|פרעהיסטארישע צייטן]] ביזן סוף פונעם 20סטן יארהונדערט. | '''וועלט היסטאריע''' באשרייבט די קולטורעלע דערגרייכן פון דער [[מענטשהייט]] זייט [[פרעהיסטאריע|פרעהיסטארישע צייטן]] ביזן סוף פונעם 20סטן יארהונדערט. | ||
| שורה 4: | שורה 5: | ||
די תורה פארציילט אז דער אייבערשטער האט באשאפן [[אדם הראשון]] און האט אים געשטעלט אין [[גן עדן]]. אלע מענטשן דורך די דורות שטאמען פון אים און זיין ווייב [[חוה]].<ref>אנהייב [[ספר בראשית]]</ref> ווען ער איז פארטריבן געווארן פון גן עדן איז ער געווען ערגעץ וואו אין [[אזיע]]. | די תורה פארציילט אז דער אייבערשטער האט באשאפן [[אדם הראשון]] און האט אים געשטעלט אין [[גן עדן]]. אלע מענטשן דורך די דורות שטאמען פון אים און זיין ווייב [[חוה]].<ref>אנהייב [[ספר בראשית]]</ref> ווען ער איז פארטריבן געווארן פון גן עדן איז ער געווען ערגעץ וואו אין [[אזיע]]. | ||
די וויסנשאפטלער האלטן מערסטנס אז די מענטשהייט וואס זיי רופן האמא סאפיענס ''homo sapiens'' שטאמען פון [[אפריקע]]. טייל וויסנשאפטלער האלטן אז האמא סאפיענס האט אנטוויקלט אין | די וויסנשאפטלער האלטן מערסטנס אז די מענטשהייט וואס זיי רופן האמא סאפיענס ''homo sapiens'' שטאמען פון [[אפריקע]]. טייל וויסנשאפטלער האלטן אז האמא סאפיענס האט אנטוויקלט אין עטליכע ערטער פון דער וועלט. | ||
== קלימאט == | == קלימאט == | ||
| שורה 52: | שורה 53: | ||
[[טעקע:Taj Mahal in March 2004.jpg|קליין|150px|דער [[טאזש מאהאל]], געבויט אין 1648 דורך [[שאח דזשאהאן]]]] | [[טעקע:Taj Mahal in March 2004.jpg|קליין|150px|דער [[טאזש מאהאל]], געבויט אין 1648 דורך [[שאח דזשאהאן]]]] | ||
[[טעקע:Mughal1700.png|קליין|רעכטס|150px| מאגול אימפעריע אין 1700]] | [[טעקע:Mughal1700.png|קליין|רעכטס|150px| מאגול אימפעריע אין 1700]] | ||
די [[מאגול אימפעריע]] איז געגרינדעט געווארן אין 1526 און האט געדויערט ביז 1857. זי איז געווארן אזוי גרויס צו הערשן איבער הינדוסטאן (דער [[אינדישער אונטער־קאנטינענט]]), און טיילן פון | די [[מאגול אימפעריע]] איז געגרינדעט געווארן אין 1526 און האט געדויערט ביז 1857. זי איז געווארן אזוי גרויס צו הערשן איבער הינדוסטאן (דער [[אינדישער אונטער־קאנטינענט]]), און טיילן פון היינטיגן [[אפגאניסטאן]]. באבור האט געגרינדעט די אימפעריע אין 1526, און ער האט געהערשט ביז 1530. דער חשובסטער קייסער איז געווען [[אקבאר]] (1556–1605). נאכן טויט פון אויראנגזשעב (1658–1707), איז די מאגול אימפעריע געווארן גאנץ שוואך. די אימעפעריע האט געענדיגט אין 1857, ווען אינדיע איז געקומען אונטער דעם בריטישן ראזש.<ref>[http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/History/Mughals/mughals.html "די מוגהאל אימפעריע"]</ref> | ||
{{-}} | {{-}} | ||
| שורה 61: | שורה 62: | ||
== זעט אויך == | == זעט אויך == | ||
* [[היסטאריע]] | * [[היסטאריע]] | ||
{{ | {{שטומף|היסטאריע}} | ||
[[קאַטעגאָריע:היסטאריע]] | [[קאַטעגאָריע:היסטאריע]] | ||
[[en:Human history]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 13:40, 18 יולי 2024
וועלט היסטאריע באשרייבט די קולטורעלע דערגרייכן פון דער מענטשהייט זייט פרעהיסטארישע צייטן ביזן סוף פונעם 20סטן יארהונדערט.
די מענטשהייט
די תורה פארציילט אז דער אייבערשטער האט באשאפן אדם הראשון און האט אים געשטעלט אין גן עדן. אלע מענטשן דורך די דורות שטאמען פון אים און זיין ווייב חוה.[1] ווען ער איז פארטריבן געווארן פון גן עדן איז ער געווען ערגעץ וואו אין אזיע.
די וויסנשאפטלער האלטן מערסטנס אז די מענטשהייט וואס זיי רופן האמא סאפיענס homo sapiens שטאמען פון אפריקע. טייל וויסנשאפטלער האלטן אז האמא סאפיענס האט אנטוויקלט אין עטליכע ערטער פון דער וועלט.
קלימאט
קלימאט האט א גרויסן עפעקט וויאזוי מענטשן לעבן. קלימאט ענדערט זיך אין די פארשידענע ראיאנען פון דער וועלט. טייל ערטער זענען ווארעם א גאנץ יאר, טייל קאלט.
קלימאט האט אויך אן עפעקט אויפן עסן וואס מענטשן קענען באקומען. איבעראל איז דא א הויפט עסן, וואס רוב מענטשן עסן מערסטע צייט. אין די פארשידענע לענדער איז דאס הויפט עסן: ווייץ, קוקורוזע, הירז, רייז, האבער, קארן, קארטאפל, יאם און באנדלעך.
פרעהיסטאריע
פרעהיסטאריע איז טייטש "פאר היסטאריע; זי באהאנדלט די צייט איידער מ'האט אנגעהויבן שרייבן וועגן זייער לעבן.
ווען די פרעהיסטאריע האט געענדיגט ווענדט זיך אויפן ארט. אין עגיפטן זענען דא דאקומענטן וואס זענען אלט פינף טויזנט יאר. אין אויסטראליע הייבן אן די ערשטע געשריבענע באריכטן פון 1788, און אין ניי גיני פון בערך 1900.
אוראלטע היסטאריע
אוראלטע היסטאריע איז די געשריבענע היסטאריע ביזן סוף פון דער רוימישער אימפעריע.
די אוראלטע ציוויליזאציעס זענען געווען אין שומער (שנער), מצרים, כינע, אינדיע, די מאיא קולטור אין צענטראל-אמעריקע, רוים, און אייראפע.
שומער
שומער איז די ערשטע באוואוסטע ציוויליזאציע אין דער וועלט.[2] די שומערן האבן איבערגענומען די פרוכטבארע האלבע לבנה ראיאן פון מעסאפאטאמיע אין די אוראלטע צייטן, און זיי האבן געבויט אסאך שטעט, וואס יעדע איינע האט געהאט אן אייגענע רעגירונג. אין דער תורה (פרשת נח) ווערט דערמאנט די שומערישע שטעט ארך, אכד, כלנה און נינווה. די תבואה איז געוואקסן אויף די ברעגן פון די חידקל און פרת טייכן.
די שומערן האבן אנטוויקלט א שריפט סיסטעם וואס הייסט פלעקלשריפט.[3] די עלטסטע ווערסיעס פון איינער פון דער וועלטס ליטערארישע ווערק, דער גילגאמעש עפאס, גייען צוריק צו יענער צייט. טייל האלטן אז זיי האבן ערפינדן די זעגלשיף.
נאך די רוימער
- ביזאנטישע אימפעריע
- איסלאם
- מאנגאלישע אימפעריע
די מיטלאלטער
גלאבאליזאציע
אייראפע
אזיע
מאגול אימפעריע
די מאגול אימפעריע איז געגרינדעט געווארן אין 1526 און האט געדויערט ביז 1857. זי איז געווארן אזוי גרויס צו הערשן איבער הינדוסטאן (דער אינדישער אונטער־קאנטינענט), און טיילן פון היינטיגן אפגאניסטאן. באבור האט געגרינדעט די אימפעריע אין 1526, און ער האט געהערשט ביז 1530. דער חשובסטער קייסער איז געווען אקבאר (1556–1605). נאכן טויט פון אויראנגזשעב (1658–1707), איז די מאגול אימפעריע געווארן גאנץ שוואך. די אימעפעריע האט געענדיגט אין 1857, ווען אינדיע איז געקומען אונטער דעם בריטישן ראזש.[4]
רעפערענצן
- ↑ אנהייב ספר בראשית
- ↑ MNSU Mesopotamia
- ↑ [1]
- ↑ "די מוגהאל אימפעריע"
זעט אויך
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!