בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(אריינפיר) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
די אנטוויקלונג פון די קרובות סעריעס און די אומשטענדן וואס האבן צוגעברענגט דערצו גייען צוריק צום תקופה פון די ערשטע דור פייטנים, וואס איז נישט פארהאן ביז היינט צופיל אינפארמאציע דערוועגן. ס'איז פארהאן א דעה אז דאס האט זיך אנגעהויבן צוליב א גזירה וואס האט פארבאטן דאס לערנען [[תלמוד]], דעריבער האט דער שליח ציבור ביים דאווענען אריינגעריקט הלכות און מדרשים{{הערה|'''פרקוי בן באבוי''' אין נאמען פון זיין רבי'ן [[רב יהודאי גאון]], גנזי שכטר ח"ב זייט 551-552; העתים קעב-קעג; מקור חיים סימן סח}}. רש"י שרייבט אז משה רבינו האט מתקן צו לערנען די הלכות פון יעדן יום טוב בעפאר יום טוב, און שפעטער ווען די הערצער זענען געווארן שוואכער האט מען דאס אריינגערוקט אינעם דאווענען. די ערשטע קרובות וואס מען זאגט ביז היינט זענען די פון [[רבי אלעזר הקליר]], אויף וועם טייל ראשונים שרייבן אז ער איז געווען פון די תנאים. אנדערע שיטות זענען אז ער איז געווען בזמן פון די [[רבנן סבוראי]] אדער אנהייב פון די [[גאונים]]. אין די [[קאהירער גניזה|גניזה פון קאהיר]] האט מען געטראפן פילע קרובה-סעריעס פון [[יניי]] און דער קליר וואס זענען נישט באקאנט געווען ביז דאן. [[רבינו גרשום מאור הגולה]] שרייבט אז יניי האט מחבר געווען קרובות אויף יעדן פון די סדרות פון קריאת התורה, לויט דעם דריי-יעריגן מחזור וואס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל, איבערבלייבענישן דערפון האט מען געפונען אין גניזה. קליר'ס קרובות זענען בעיקר אויף ספעציעלע שבתים און ימים טובים, אריינגערעכנט חנוכה, פורים, און פאר א חתן. | די אנטוויקלונג פון די קרובות סעריעס און די אומשטענדן וואס האבן צוגעברענגט דערצו גייען צוריק צום תקופה פון די ערשטע דור פייטנים, וואס איז נישט פארהאן ביז היינט צופיל אינפארמאציע דערוועגן. ס'איז פארהאן א דעה אז דאס האט זיך אנגעהויבן צוליב א גזירה וואס האט פארבאטן דאס לערנען [[תלמוד]], דעריבער האט דער שליח ציבור ביים דאווענען אריינגעריקט הלכות און מדרשים{{הערה|'''פרקוי בן באבוי''' אין נאמען פון זיין רבי'ן [[רב יהודאי גאון]], גנזי שכטר ח"ב זייט 551-552; העתים קעב-קעג; מקור חיים סימן סח}}. רש"י שרייבט אז משה רבינו האט מתקן צו לערנען די הלכות פון יעדן יום טוב בעפאר יום טוב, און שפעטער ווען די הערצער זענען געווארן שוואכער האט מען דאס אריינגערוקט אינעם דאווענען. די ערשטע קרובות וואס מען זאגט ביז היינט זענען די פון [[רבי אלעזר הקליר]], אויף וועם טייל ראשונים שרייבן אז ער איז געווען פון די תנאים. אנדערע שיטות זענען אז ער איז געווען בזמן פון די [[רבנן סבוראי]] אדער אנהייב פון די [[גאונים]]. אין די [[קאהירער גניזה|גניזה פון קאהיר]] האט מען געטראפן פילע קרובה-סעריעס פון [[יניי]] און דער קליר וואס זענען נישט באקאנט געווען ביז דאן. [[רבינו גרשום מאור הגולה]] שרייבט אז יניי האט מחבר געווען קרובות אויף יעדן פון די סדרות פון קריאת התורה, לויט דעם דריי-יעריגן מחזור וואס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל, איבערבלייבענישן דערפון האט מען געפונען אין גניזה. קליר'ס קרובות זענען בעיקר אויף ספעציעלע שבתים און ימים טובים, אריינגערעכנט חנוכה, פורים, און פאר א חתן. | ||
דער נאמען קרובות שטאמט ווארשיינליך אויפ'ן נאמען פונעם [[שליח ציבור]], וואס מ'האט גערופן אין ארץ ישראל שפראך "'''קרוב'''"{{הערה|{{ירושלמי|ברכות|א|ה}}; {{רבה|ויקרא|יט}}; זעט אויך כל בו, סימן יא}}, ווייל ער איז ווי א כהן וואס האט מקריב געווען קרבנות{{הערה|אבודרהם נאך 'אין כאלוקינו'; פרי מגדים, משבצות זהב נג י}}{{הערה|זעט {{ירושלמי|ברכות|ד|ד}}: "''זה שעובר לפני התיבה אין אומר לו בוא והתפלל, אלא '''בוא וקרב''', עשה קרבנינו, עשה צרכינו, עשה מלחמותינו, פייס בעדינו''"}}. אן אנדער טעם איז וויבאלד מען דערנענטערט זיך צו השי"ת דורך אים לויבן{{הערה|מעדני יום טוב, ברכות ה, כא}}, אדער פון לשון "קרב" - אינעווייניג, ווייל דאס ווערט אריינגעשטעלט אינערהאלב דעם נוסח התפילה{{הערה|אבודרהם; זעט אליה רבה נג, כג}}. די בעלי ה[[תוספות]]{{הערה|תוספות חגיגה יג. ד"ה ורגלי; רא"ש ברכות פ"ה סימן כא}} און נאך זיי דער [[טור]]{{הערה|סימן סח}} באצייכענען דאס אלס "'''קרובץ'''" און אזוי געפינט מען אויך די ספרים פון מנהגי אשכנז, וואס געבן אן דערויף אז דאס איז ראשי תיבות ''"קול רנה וישועה באהלי צדיקים"''{{הערה|{{תהלים|קיח|טו}}}}{{הערה|ספר המנהגים קלויזנער, טו ח; און דאס זעלבע אין קב הישר סימן פו; און אין בית יוסף סימן סח}}. | דער נאמען קרובות שטאמט ווארשיינליך אויפ'ן נאמען פונעם [[שליח ציבור]], וואס מ'האט גערופן אין ארץ ישראל שפראך "'''קרוב'''"{{הערה|{{ירושלמי|ברכות|א|ה}}; {{רבה|ויקרא|יט}}; זעט אויך כל בו, סימן יא}}, ווייל ער איז ווי א כהן וואס האט מקריב געווען קרבנות{{הערה|אבודרהם נאך 'אין כאלוקינו'; [https://shulchanarukh.alhatorah.org/Parshan/Peri_Megadim_Mishbetzot_Zahav/Orach_Chayyim/53.19 פרי מגדים, משבצות זהב נג, י]}}{{הערה|זעט {{ירושלמי|ברכות|ד|ד}}: "''זה שעובר לפני התיבה אין אומר לו בוא והתפלל, אלא '''בוא וקרב''', עשה קרבנינו, עשה צרכינו, עשה מלחמותינו, פייס בעדינו''"}}. אן אנדער טעם איז וויבאלד מען דערנענטערט זיך צו השי"ת דורך אים לויבן{{הערה|[https://www.sefaria.org/Maadaney_Yom_Tov_on_Berakhot.827 מעדני יום טוב, ברכות ה, כא (תתכז)]}}, אדער פון לשון "קרב" - אינעווייניג, ווייל דאס ווערט אריינגעשטעלט אינערהאלב דעם נוסח התפילה{{הערה|אבודרהם; זעט אליה רבה נג, כג}}. די בעלי ה[[תוספות]]{{הערה|תוספות חגיגה יג. ד"ה ורגלי; רא"ש ברכות פ"ה סימן כא}} און נאך זיי דער [[טור]]{{הערה|סימן סח}} באצייכענען דאס אלס "'''קרובץ'''" און אזוי געפינט מען אויך די ספרים פון מנהגי אשכנז, וואס געבן אן דערויף אז דאס איז ראשי תיבות ''"קול רנה וישועה באהלי צדיקים"''{{הערה|{{תהלים|קיח|טו}}}}{{הערה|ספר המנהגים קלויזנער, טו ח; און דאס זעלבע אין קב הישר סימן פו; און אין בית יוסף סימן סח}}. | ||
די ערשטע קרובות סעריע זענען פארפאסט געווארן אין ארץ ישראל, ווי עס שטארט ארויס פון די נוסח התפילה און די מנהגים. און זענען געווען געאייגנט צו זאגן דורכ'ן בעל תפילה, אלס ערזאץ, און שפעטער אלס צוגאב, צום אלגעמיינעם נוסח פון די הויכע שמונה עשרה. דער בעל תפילה האט געהאט די געלעגנהייט צו אויסוועלן זיין אייגענעם נוסח התפילה. ווי עס איז משמע פון די ראשונים האט אין זייער צייט בלויז דער בעל תפילה געזאגט די פיוטים און דער ציבור האט צוגעהערט{{הערה|ספר חחכמוני; זכר יהוסף אורח חיים יט}}, שפעטער מיטן פארשפרייטונג פון געדרוקטע מחזורים איז געווארן איינגעפירט אז דער ציבור זאגט דאס פאר זיך, און דער בעל תפילה לאזט עס אויס מיט א נוסח{{הערה|מקור חיים; זעט אויך מהרי"ל}}. | די ערשטע קרובות סעריע זענען פארפאסט געווארן אין ארץ ישראל, ווי עס שטארט ארויס פון די נוסח התפילה און די מנהגים. און זענען געווען געאייגנט צו זאגן דורכ'ן בעל תפילה, אלס ערזאץ, און שפעטער אלס צוגאב, צום אלגעמיינעם נוסח פון די הויכע שמונה עשרה. דער בעל תפילה האט געהאט די געלעגנהייט צו אויסוועלן זיין אייגענעם נוסח התפילה. ווי עס איז משמע פון די ראשונים האט אין זייער צייט בלויז דער בעל תפילה געזאגט די פיוטים און דער ציבור האט צוגעהערט{{הערה|ספר חחכמוני; זכר יהוסף אורח חיים יט}}, שפעטער מיטן פארשפרייטונג פון געדרוקטע מחזורים איז געווארן איינגעפירט אז דער ציבור זאגט דאס פאר זיך, און דער בעל תפילה לאזט עס אויס מיט א נוסח{{הערה|מקור חיים; זעט אויך מהרי"ל}}. | ||
==אין הלכה און מנהג== | ==אין הלכה און מנהג== | ||
דאס זאגן פיוטים אלס ערזאץ אדער צוגאב צום אלגעמיינעם ליטורגיע האט אנטוויקלט חלוקי דעות צווישן די שטיצער און קעגנער דערפון דורכאויס די דורות. דער עיקר איבער די זייטיגע הלכות און בקשות מיט וואס די פיוטים זענען פול, און פארן זיך נישט צאם אלס טייל פונעם דאווענען. | דאס זאגן פיוטים אלס ערזאץ אדער צוגאב צום אלגעמיינעם ליטורגיע האט אנטוויקלט חלוקי דעות צווישן די שטיצער און קעגנער דערפון דורכאויס די דורות. דער עיקר איבער די זייטיגע הלכות און בקשות מיט וואס די פיוטים זענען פול, און פארן זיך נישט צאם אלס טייל פונעם דאווענען. | ||
| שורה 86: | שורה 87: | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[קאטעגאריע:פיוטים]] | |||
[[he:קרובה]] | [[he:קרובה]] | ||