אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:דוד פריזנהויזן"
(בס"ד) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|מאטעמאטיקער | {{דרעפט}} | ||
{{דעסקריפציע|אונגארישער מאטעמאטיקער און משכיל}} | |||
ר' '''דוד פריזנהויזן''' ([[דייטש]]: '''David Friesenhausen;''' {{ר}}[[1756]] – 23סטן מערץ 1828, [[קארלסבורג]]) איז געווען א [[מאטעמאטיקער]], [[דיין]] און א [[השכלה|משכיל]], האט ערשט פארגעלייגט די גרינדונג פון א בית מדרש לרבנים אין דער [[עסטרייכישער אימפעריע]]. ער האט מחבר געווען '''מוסדות תבל''' קעגן חסידות. | ר' '''דוד פריזנהויזן''' ([[דייטש]]: '''David Friesenhausen;''' {{ר}}[[1756]] – 23סטן מערץ 1828, [[קארלסבורג]]) איז געווען א [[מאטעמאטיקער]], [[דיין]] און א [[השכלה|משכיל]], האט ערשט פארגעלייגט די גרינדונג פון א בית מדרש לרבנים אין דער [[עסטרייכישער אימפעריע]]. ער האט מחבר געווען '''מוסדות תבל''' קעגן חסידות. | ||
== ביאגראפיע == | == ביאגראפיע == | ||
דוד בן מאיר הכהן איז געבוירן געווארן אינעם דארף פריזענהאוזן, [[בייערן]], אין 1756. ער איז מתחלה געווען א תושב אין דער דייטשער שטאט [[פיורדא]] | דוד בן מאיר הכהן איז געבוירן געווארן אינעם דארף פריזענהאוזן, [[בייערן]], אין 1756 (תקט"ז). ער איז מתחלה געווען א תושב אין דער דייטשער שטאט [[פיורדא]]. [[רבי משה סופר]], דער חתם סופר, האט געקענט פריזנהויזן אין זיין יוגנט און האט שפּעטער עדות געזאגט אויף זיין שם אלס איינער פון די אויסגעצייכנטע בחורים אין ישיבה. ביזן עלטער פון 30 יאר האט פריזנהויזן זיך אפּגעגעבן אויסשליסליך מיט לימוד התורה, אבער דערנאך — ווערנדיג פארכאפּט פון אַן אינטעלעקטועלער אומרואיגקייט — האט ער זיך פארטיפט אין [[מאטעמאטיק]] און [[אסטראנאמיע]]. | ||
צווישן 1788 און 1796 (תקמ"ח ביז תקנ"ז) האט פריזנהויזן געוואוינט אין [[בערלין]], וואו ער האט ארויסגעגעבן א בוך וועגן אלגעברע, "כליל החשבון", אין 1796 ביי דער באדייטנדסטער השכלה-דרוקהויז, "חינוך נערים". דעם ספר -{{הערה|{{היברובוקס|דוד פריזנהויזן|כליל החשבון|43661|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תקנ"ז}}}}. צווישן זיינע אבאנענטן זענען געווען די אויפגעקלערטע עליטע פון בערלין, צווישן זיי [[דוד פרידלענדער]] און [[יצחק אייכל]]. | |||
ער האט | אין די פאלגנדע פיר יאר, האט פריזנהויזן געוואנדערט דורך דייטשלאנד, האלאנד, [[בעהמען]] און [[מעהרן]] און געזוכט אבאנענטן אויף זיין צווייטן בוך "מוסדות תבל" (די גרונדן פונעם אוניווערס), א טעקסט אין וועלכן ער האט אויסגעארבעט דעם [[ניקאליי קופערניקוס|קופּערניקאנישן]] וועלט-באנעם. אויף זיינע רייזעס האט ער געטראפן עטליכע גרויסע רבנים פון זיין צייט און אויך פּראפעסארן פון מאטעמאטיק, מיט וועמען ער האט דיסקוטירט זיין נייע באווייז פון דעם עלפטן פּרינציפּ פון [[אוקלידוס]]. | ||
פריזנהויזן איז געלונגען צו פארעפנטליכן דעם חיבור ערשט אין יאר 1820 (תק"פ), דערביי האט ער דערהיינטיגט דעם אפטיילונג איבער אסטראנאמיע און צוגעלייגט צוויי שטריכן: זיין אוקלידישער באווייז און, נאך וויכטיגער, זיין 74-זייטיגע עטישע [[צוואה]]. געשריבן אין אַן עלעגאנטן, פליסיגן העברעאיש, האט דער חיבור אנטהאלטן אויטאביאגראפישע עלעמענטן, עטישע מאנונגען און קריטישע בליקן איבער אקטועלע רעליגיעזע און קולטורעלע טרענדס. ער האט רעקארדירט זיין אנטוישונג פון דער באאומגרואיגנדער ראדיקאליזירונג פון דער [[השכלה]], איר וואקסנדער קריטיק פון טראדיציע און דעם רבנישע עסטאבלישמענט, און די באַגלייטנדע ערשיינונגען פון רעליגיעזע לייכטקייט און ליבערטיניזם, דעאיזם און אויבערפלעכליכער פּסעוודאָ־השכלה. | |||
ארום תק"ס איז פריזנהויזן אנגעקומען קיין [[אונגארן]], וואו ער האט א צייט געדינט אלס [[דיין]] אין דער צפון-מזרח קהילה פון [[אונסדארף]] איידער ער איז אריבער קיין פעסט. אין 1806 (תקס"ו) האט ער דערלאנגט א מעמאראנדום פאר די באהערדע, מיט א פארשלאג אז מען זאל גרינדן רבנישע סעמינארן אין אונגארן, גאליציע און די בעהמישע לענדער — דער ערשטער אזא פארשלאג אין אונגארן. טאלאנטירטע בחורים זאלן אונטערנעמען פאר 10 יאר א קוריקולום הויפטזעכליך פון גמרא, אבער אויך פון תנ"ך, גייסט-וויסנשאפטן און נאטור-וויסנשאפטן, ווי אויך פיזישע איבונגען; קאנדידאטן פאר דער ראבינאט זאלן באקומען א סטיפּענדיום. ביז 15 יאר זאלן נאר די גראדואירטע פון די סעמינארן ווערן ערוועלט צו די רבנות. די אויטאריטעטן האבן זיך לאנג באראטן איבער דעם פּראיעקט אבער האבן ענטשידן דערקעגן אין 1813 (תקפ"ג). די אונגארישע רבנים זענען געווען אומצופרידן מיט פריזנהויזנ'ס איינזייטיגע אקטיוויטעטן. זיי האבן אים פארגעווארפן פארן זיין א געפערליכער רעפארמער און פארן אונטערגראבן זייער פאזיציע. פריזנהויזן האט נישט געקענט קריגן א רבנישע שטעלע אין פעסט איז ער צוריק אריבער קיין אונסדארף. | |||
פריזנהויזן האט געהאט שוועריגקייטן צו מאכן א געהעריגע פרנסה אין אונסדארף. אין יאר 1808 (תקס"ח) האט פריזנהויזן זיך געצויגן קיין [[אוהעל]] (Sátoraljaújhely), אונגארן, וואו ער האט געדינט אלס דיין אינעם בית דין פונעם ניי-ערוועלטן רב, [[רבי משה טייטלבוים (ישמח משה)|רבי משה טייטלבוים]], וועלכער איז געקומען פון פוילן. למעשה האט פריזנהויזן געדינט אכט יאר אונטער דעם מאן, וועלכער איז געווארן דער באדייטנדסטער פירער פון חסידות אין אונגארן. פריזנהויזן איז געווען אומגליקליך אין אוהעל, הויפּטזעכליך צוליב זיין אומגלייכן פונעם ישמח משה. | |||
ער איז געווען באקאנט ווי א [[מתנגדים|מתנגד צו חסידות]]. אין 1816 האט ער אונטערגענומען א צווייטן רייזע קיין אייראפע, צו זאמלען שטיצע פאר זיין ספר "מוסדות תבל"; נאך זיין הצלחה אין רעקרוטירן גענוג אבאנענטן, אריינגערעכנט דער [[רבי משה סופר|חתם סופר]] און [[אהרן חארינער]], איז דאס ספר ארויס אין [[וויען]] אין 1820. אין צוגאב צו די אסטראנאמישע טייל, אנטהאלט דער ספר כולל דערווייז פון סאַלווינג [[אוקלידוס]]'ס 11 פּראָבלעם, ווי אויך א רוחניות [[צוואה]], אין וואס פריזנהויזן רעדט וועגן זיין פּלאן צו גרינדן א רבנישער סעמינאר. די קשיא פון די מאס פון זיין שטיצן פאר רעליגיעז ענדערונג איז געווען א מקור פון סכסוך צווישן קריסטן וואס האבן געלערנט זיינע שריפטן. | |||
== זיינע ספרים == | == זיינע ספרים == | ||
* כליל החשבון – א בוך פון [[אריטמעטיק]] און [[געאמעטריע]] און א הקדמה צו [[אלגעברע]] אין [[העברעאיש]] | |||
מוסדות תבל איז אן אינטערסאנט ספר קעגן די חסידים. | מוסדות תבל איז אן אינטערסאנט ספר קעגן די חסידים. | ||
<!--בו הוא יוצא כמדקרות חרב נגד החסידים בכלל, ונגד חד מקדושי קמאי אשר כולנו חרדים לזכרו ושמעתתא כל יומא בפומן. ומקובל כי החת"ס חזר בו מהסכמתו על זה הספר מחמת דבריו אלו. | <!--בו הוא יוצא כמדקרות חרב נגד החסידים בכלל, ונגד חד מקדושי קמאי אשר כולנו חרדים לזכרו ושמעתתא כל יומא בפומן. ומקובל כי החת"ס חזר בו מהסכמתו על זה הספר מחמת דבריו אלו. | ||
| שורה 20: | שורה 31: | ||
אויפן ספר ביי די מעות קדימה ווערט דער ערשטער דערמאנט הגה"ק בעל ישמח משה אלס שטאטס-רב אין אוהעל בימים ההם, אבער אז מ'קוקט אביסל טיפער אריין זעהט מען דארט עטוואס מער איבער די באציאונגען פונעם מחבר צום רב דער יש"מ. | אויפן ספר ביי די מעות קדימה ווערט דער ערשטער דערמאנט הגה"ק בעל ישמח משה אלס שטאטס-רב אין אוהעל בימים ההם, אבער אז מ'קוקט אביסל טיפער אריין זעהט מען דארט עטוואס מער איבער די באציאונגען פונעם מחבר צום רב דער יש"מ. | ||
פון אנהייב אין די התנצלות דערציילט זיין מחבר אז פאר פרנסה איז ער געווען א וויין סוחר, איבער וועלכע עס האט זיך אנטוויקעלט א דין תורה ביים ישמח משה אין אוהעל וחברי הבית דין, דער מחבר איז דעמאלטס נישט געווען אין אוהעל און דער בי"ד האט געפסקנט קעגן זיינע אינטערעסן (עכ"פ לויט זיין ווערסיע) וואס האט אים נישט געשמעקט און ער באשולדיגט דעם יש"מ און אומ'יושר אויף דעם ארויף שרייבט ער דאס פאלגענדע: | פון אנהייב אין די התנצלות דערציילט זיין מחבר אז פאר פרנסה איז ער געווען א וויין סוחר, איבער וועלכע עס האט זיך אנטוויקעלט א דין תורה ביים ישמח משה אין אוהעל וחברי הבית דין, דער מחבר איז דעמאלטס נישט געווען אין אוהעל און דער בי"ד האט געפסקנט קעגן זיינע אינטערעסן (עכ"פ לויט זיין ווערסיע) וואס האט אים נישט געשמעקט און ער באשולדיגט דעם יש"מ און אומ'יושר אויף דעם ארויף שרייבט ער דאס פאלגענדע: https://www.ivelt.com/forum/download/file.php?id=30024&mode=view | ||
דער ספר איז געדרוקט געווארן אין שטאט 'וויען' בשנת תק"פ ולמספרם 1820 און פארמאגט 14 זייטן פון 'פרענומעראנטן' באשטייערער צום דרוקען פונעם ספר בעיקר פון אונגארן און אויך פון [[מעהרן]] ([[טשעכיי]]), וואס פון א היסטארישען שטאנדפונקט איז דאס אן אוצר בלום, נעמענדיג אין באטראכט אז דאס זענען ממש פון די פריע יארן וואס אידנטום האט אנגעהויבן בליען און ווירבלען אין אונגארן, און דא האבן מיר די נעמען פון שטעט, זייער רבנים און איינוואוינער פון יענע יארן. | דער ספר איז געדרוקט געווארן אין שטאט 'וויען' בשנת תק"פ ולמספרם 1820 און פארמאגט 14 זייטן פון 'פרענומעראנטן' באשטייערער צום דרוקען פונעם ספר בעיקר פון אונגארן און אויך פון [[מעהרן]] ([[טשעכיי]]), וואס פון א היסטארישען שטאנדפונקט איז דאס אן אוצר בלום, נעמענדיג אין באטראכט אז דאס זענען ממש פון די פריע יארן וואס אידנטום האט אנגעהויבן בליען און ווירבלען אין אונגארן, און דא האבן מיר די נעמען פון שטעט, זייער רבנים און איינוואוינער פון יענע יארן. | ||
| שורה 41: | שורה 52: | ||
ולהבדיל: | ולהבדיל: | ||
* [[אהרן חארינער]] - [[אראד]] | * [[אהרן חארינער]] - [[אראד]] | ||
פירדוא'ס דעמאלטסדיגער רב הגאון [[רבי משולם זלמן הכהן]] בעל בגדי כהונה האט טאקע געגעבן א ווארימע הסכמה אויפן ספר | |||
== דרויסנדיגע לינקס == | == דרויסנדיגע לינקס == | ||
רעוויזיע פון 06:50, 16 יאנואר 2025
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
ר' דוד פריזנהויזן (דייטש: David Friesenhausen; 1756 – 23סטן מערץ 1828, קארלסבורג) איז געווען א מאטעמאטיקער, דיין און א משכיל, האט ערשט פארגעלייגט די גרינדונג פון א בית מדרש לרבנים אין דער עסטרייכישער אימפעריע. ער האט מחבר געווען מוסדות תבל קעגן חסידות.
ביאגראפיע
דוד בן מאיר הכהן איז געבוירן געווארן אינעם דארף פריזענהאוזן, בייערן, אין 1756 (תקט"ז). ער איז מתחלה געווען א תושב אין דער דייטשער שטאט פיורדא. רבי משה סופר, דער חתם סופר, האט געקענט פריזנהויזן אין זיין יוגנט און האט שפּעטער עדות געזאגט אויף זיין שם אלס איינער פון די אויסגעצייכנטע בחורים אין ישיבה. ביזן עלטער פון 30 יאר האט פריזנהויזן זיך אפּגעגעבן אויסשליסליך מיט לימוד התורה, אבער דערנאך — ווערנדיג פארכאפּט פון אַן אינטעלעקטועלער אומרואיגקייט — האט ער זיך פארטיפט אין מאטעמאטיק און אסטראנאמיע.
צווישן 1788 און 1796 (תקמ"ח ביז תקנ"ז) האט פריזנהויזן געוואוינט אין בערלין, וואו ער האט ארויסגעגעבן א בוך וועגן אלגעברע, "כליל החשבון", אין 1796 ביי דער באדייטנדסטער השכלה-דרוקהויז, "חינוך נערים". דעם ספר -[1]. צווישן זיינע אבאנענטן זענען געווען די אויפגעקלערטע עליטע פון בערלין, צווישן זיי דוד פרידלענדער און יצחק אייכל.
אין די פאלגנדע פיר יאר, האט פריזנהויזן געוואנדערט דורך דייטשלאנד, האלאנד, בעהמען און מעהרן און געזוכט אבאנענטן אויף זיין צווייטן בוך "מוסדות תבל" (די גרונדן פונעם אוניווערס), א טעקסט אין וועלכן ער האט אויסגעארבעט דעם קופּערניקאנישן וועלט-באנעם. אויף זיינע רייזעס האט ער געטראפן עטליכע גרויסע רבנים פון זיין צייט און אויך פּראפעסארן פון מאטעמאטיק, מיט וועמען ער האט דיסקוטירט זיין נייע באווייז פון דעם עלפטן פּרינציפּ פון אוקלידוס.
פריזנהויזן איז געלונגען צו פארעפנטליכן דעם חיבור ערשט אין יאר 1820 (תק"פ), דערביי האט ער דערהיינטיגט דעם אפטיילונג איבער אסטראנאמיע און צוגעלייגט צוויי שטריכן: זיין אוקלידישער באווייז און, נאך וויכטיגער, זיין 74-זייטיגע עטישע צוואה. געשריבן אין אַן עלעגאנטן, פליסיגן העברעאיש, האט דער חיבור אנטהאלטן אויטאביאגראפישע עלעמענטן, עטישע מאנונגען און קריטישע בליקן איבער אקטועלע רעליגיעזע און קולטורעלע טרענדס. ער האט רעקארדירט זיין אנטוישונג פון דער באאומגרואיגנדער ראדיקאליזירונג פון דער השכלה, איר וואקסנדער קריטיק פון טראדיציע און דעם רבנישע עסטאבלישמענט, און די באַגלייטנדע ערשיינונגען פון רעליגיעזע לייכטקייט און ליבערטיניזם, דעאיזם און אויבערפלעכליכער פּסעוודאָ־השכלה.
ארום תק"ס איז פריזנהויזן אנגעקומען קיין אונגארן, וואו ער האט א צייט געדינט אלס דיין אין דער צפון-מזרח קהילה פון אונסדארף איידער ער איז אריבער קיין פעסט. אין 1806 (תקס"ו) האט ער דערלאנגט א מעמאראנדום פאר די באהערדע, מיט א פארשלאג אז מען זאל גרינדן רבנישע סעמינארן אין אונגארן, גאליציע און די בעהמישע לענדער — דער ערשטער אזא פארשלאג אין אונגארן. טאלאנטירטע בחורים זאלן אונטערנעמען פאר 10 יאר א קוריקולום הויפטזעכליך פון גמרא, אבער אויך פון תנ"ך, גייסט-וויסנשאפטן און נאטור-וויסנשאפטן, ווי אויך פיזישע איבונגען; קאנדידאטן פאר דער ראבינאט זאלן באקומען א סטיפּענדיום. ביז 15 יאר זאלן נאר די גראדואירטע פון די סעמינארן ווערן ערוועלט צו די רבנות. די אויטאריטעטן האבן זיך לאנג באראטן איבער דעם פּראיעקט אבער האבן ענטשידן דערקעגן אין 1813 (תקפ"ג). די אונגארישע רבנים זענען געווען אומצופרידן מיט פריזנהויזנ'ס איינזייטיגע אקטיוויטעטן. זיי האבן אים פארגעווארפן פארן זיין א געפערליכער רעפארמער און פארן אונטערגראבן זייער פאזיציע. פריזנהויזן האט נישט געקענט קריגן א רבנישע שטעלע אין פעסט איז ער צוריק אריבער קיין אונסדארף.
פריזנהויזן האט געהאט שוועריגקייטן צו מאכן א געהעריגע פרנסה אין אונסדארף. אין יאר 1808 (תקס"ח) האט פריזנהויזן זיך געצויגן קיין אוהעל (Sátoraljaújhely), אונגארן, וואו ער האט געדינט אלס דיין אינעם בית דין פונעם ניי-ערוועלטן רב, רבי משה טייטלבוים, וועלכער איז געקומען פון פוילן. למעשה האט פריזנהויזן געדינט אכט יאר אונטער דעם מאן, וועלכער איז געווארן דער באדייטנדסטער פירער פון חסידות אין אונגארן. פריזנהויזן איז געווען אומגליקליך אין אוהעל, הויפּטזעכליך צוליב זיין אומגלייכן פונעם ישמח משה.
ער איז געווען באקאנט ווי א מתנגד צו חסידות. אין 1816 האט ער אונטערגענומען א צווייטן רייזע קיין אייראפע, צו זאמלען שטיצע פאר זיין ספר "מוסדות תבל"; נאך זיין הצלחה אין רעקרוטירן גענוג אבאנענטן, אריינגערעכנט דער חתם סופר און אהרן חארינער, איז דאס ספר ארויס אין וויען אין 1820. אין צוגאב צו די אסטראנאמישע טייל, אנטהאלט דער ספר כולל דערווייז פון סאַלווינג אוקלידוס'ס 11 פּראָבלעם, ווי אויך א רוחניות צוואה, אין וואס פריזנהויזן רעדט וועגן זיין פּלאן צו גרינדן א רבנישער סעמינאר. די קשיא פון די מאס פון זיין שטיצן פאר רעליגיעז ענדערונג איז געווען א מקור פון סכסוך צווישן קריסטן וואס האבן געלערנט זיינע שריפטן.
זיינע ספרים
מוסדות תבל איז אן אינטערסאנט ספר קעגן די חסידים.
אויפן ספר ביי די מעות קדימה ווערט דער ערשטער דערמאנט הגה"ק בעל ישמח משה אלס שטאטס-רב אין אוהעל בימים ההם, אבער אז מ'קוקט אביסל טיפער אריין זעהט מען דארט עטוואס מער איבער די באציאונגען פונעם מחבר צום רב דער יש"מ.
פון אנהייב אין די התנצלות דערציילט זיין מחבר אז פאר פרנסה איז ער געווען א וויין סוחר, איבער וועלכע עס האט זיך אנטוויקעלט א דין תורה ביים ישמח משה אין אוהעל וחברי הבית דין, דער מחבר איז דעמאלטס נישט געווען אין אוהעל און דער בי"ד האט געפסקנט קעגן זיינע אינטערעסן (עכ"פ לויט זיין ווערסיע) וואס האט אים נישט געשמעקט און ער באשולדיגט דעם יש"מ און אומ'יושר אויף דעם ארויף שרייבט ער דאס פאלגענדע: https://www.ivelt.com/forum/download/file.php?id=30024&mode=view
דער ספר איז געדרוקט געווארן אין שטאט 'וויען' בשנת תק"פ ולמספרם 1820 און פארמאגט 14 זייטן פון 'פרענומעראנטן' באשטייערער צום דרוקען פונעם ספר בעיקר פון אונגארן און אויך פון מעהרן (טשעכיי), וואס פון א היסטארישען שטאנדפונקט איז דאס אן אוצר בלום, נעמענדיג אין באטראכט אז דאס זענען ממש פון די פריע יארן וואס אידנטום האט אנגעהויבן בליען און ווירבלען אין אונגארן, און דא האבן מיר די נעמען פון שטעט, זייער רבנים און איינוואוינער פון יענע יארן.
צווישען די נעמען פון גאונים ומפורסמים וועלכע ווערן נאך דערמאנט בחיים חיותם זענען אזעלכע תורה-ריזן און אנשי שם ווי:
- בעל ישמח משה - אוהעל
- בעל חתם סופר - פרעשבורג
- בעל ברוך טעם - לייפניק
- בעל מראה יחזקאל - טערצאל (מקום רבנותו מקודם)
- המהר"ם מינץ - אויבן ישן
- רבי שלום חריף - לאקענבאך
- רבי בונם איגר - מאטערסדארף (אחיו של הגרעק"א)
- המהר"ם בנעט - ניקלשבורג
- הדיין ר' משה לייב צילץ - ניקלשבורג
- הדיין רבי דניאל פרוסטיץ - פרעשבורג (עם שאר הדיינים ואנשי שם משם)
- ר' יצחק איצק גריסהאבער בעל מקל נועם - פאקש
- רבי יצחק אייזיק טויב - ר' אייזיק'ל קאלובער - קאלוב
- רבי יעקב פיש - קאלוב
- ר' מאיר אברהם ליבערמאן - טשאבע
ולהבדיל:
פירדוא'ס דעמאלטסדיגער רב הגאון רבי משולם זלמן הכהן בעל בגדי כהונה האט טאקע געגעבן א ווארימע הסכמה אויפן ספר
דרויסנדיגע לינקס
- מער איבער דעם מחבר
- ר' דוד ב"ר מאיר הכהן מפריזנהויזן, מוסדות תבל, וויען, תק"פ
- http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=472015#p472015
רעפערענצן
- ↑ דוד פריזנהויזן, כליל החשבון, בערלין, תקנ"ז.